Дата регистрации 03 Май 2024
15 ПродажIntegratsiyaning hozirgi zamon muammolari
![I.BOB.TA’LIM JARAYONINI INTEGRALLASHNING NAZARIY
ASOSLARI.
1.1. Boshlang‘ich ta’lim tarbiyani integrallash
N.N.Skat ki n, I.Ya.L erner , Al eksyuk Yu.K.Babanskiylarning
tekshi ruvl ari da t a’l im uslubl ar iga t aall uqli ikkil am chi tur belgilari ni ng
ta’ rifi ber il adi, Ular usl ub-if oda, mazm un va ta’li m usul i ekanl igi isbotl ab
berishgan.
Gegel falsaf adagi usl ubni mazm un har akat ining shakli si fati da ko‘rsat adi.
Ta’l im jar ayoi ida tur li xil mant iqiy tizim lar or qali o‘qit uvchi va u bi lan
bir gali kda bolalar o‘z bil im , qobil iyat va ko‘nikmalar ini dedukt si ya,
indukt si ya, sintez, um um lashti ri sh, konkretl asht ir ish, t aqqosl ash takl ida
ifodalaydidar .
Barcha m anti qi y j arayonl ar uslubning m azmun bil an uzviy bog‘l angan
ichkn tomoni ni t ashkil qil adi.
Boshlang‘i ch si nf larda o‘quv j ar ayoni foydalani layotgan usul , uslub va
shaklari ni ng t url i tumanl igi bil an ajr al ib t uradi .
Maml akat im izda am al ga oshi ri layotgan yangi o‘quv rej al ar i va
dast ur lari ga o‘t ish davri da jami yat va atr of-m uhit o‘rt asndagi aloqalar ni
uyg‘unl asht ir ish, atrof-m uhi tga jiddi y m unosabat ni o‘ rnat ish va
shakll anti ri sh masalalari muhim ahami yat kasb etadi .
Atr of- muhit ga ji ddiy munosabatl ar ni ng poydevor i boshl ang‘ ich sinfl ar da
o‘rgat al adi. Shuni ng uchun iqt isodiy ta’ li mning nati jasi Boshlang‘i ch ta’ li m
muassasasi ta’l im ining bir inchi bosqi chiga bog‘ liq. Yangi psi xologi k-
pedagogi k tadqiqotl ar ki chik yoshdagi Boshl ang‘ ich ta’li m
muassasasi bolalari ni ng bi lish faol iyat lar i chekl ai ganl ngi haqi da il gar ngi
tushunchal ar ni ko‘r ib chi qi shga im kon ber adi. Bu boshl ang‘ ich i qti sodi y
ta’ li mning bar cha t arkibiy qisml ar ini o‘zgartir ish va yangi lashga asos
yaratadi . [ 3 ]
6](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_6.png?v=1)
![Boshlangich si nf bol al ar ini ng yosh xususiyat lari ga j avob ber adigan va
dars t al ablar iga m os kel adigan, maqsadni ani ql ash bunday yangi lani shni ng
asosiy m asal asidir .
XIX-XX asrl ar or al ig‘ ida pedagogi kada ki chik Boshlang‘i ch ta’ li m
muassasasi bolalari ni ng tabi iy muhit bi lan t anisht ir ishning
integratsiyal angan kursini yar at ish fikri paydo bo‘l gan. Bu fi kr A.Ya.Gerd,
D.N.Kaygor odov, A.P.Pavlov koml ar i bilan bog‘l iq bo‘ lib, ular
boshlang‘i ch Boshl ang‘ ich ta’ li m m uassasasiga atr ofdagi j onln va jonsiz
dunyo haqi dagi bo‘l inmagan kursni kir gi zi shni talab qi lishdi.
Int egratsiyal ashgan ta’li m-t ar bi ya, fanl ar aro al oqal ar ii ng ayr im ji hatl ari
mashhur pedagogl ar ni ng ( Ya. Komenski y, D.L okk, I. Gsr bart , M.
Pest al ot st si , K.Ushi nskny va boshqal ar ), di dakt ikal arning (I .D.Zverev,
M.A. Danil ov, V.N. Maksim ova, S.P.Bar anova, N.M.Kat ki na na boshqalar)
psixol og oli ml ar ning (E.N.Kabanova, Mel ler, N.F.Tali zi na, Yu.A.
Samar ina, G.I.Vergel es), medi st oli mlarning ( M.R.Lvo», V.G.Goreskiy, N.
N.Svet lovskaya. Yu.M.Kol yagi n, G.N.Pri st upova) i shlari da ko‘r ib
chiqil gan.
Bi r qator i shlar boshlang‘i ch ta’ li mdagi fanlarar o va fanlar i chidagi
al oqal ar ga bag‘ ishl angan. By muam molar o‘quv fanl ari ni int egratsiyal ashga
o‘t ishning yaqin ri vojl anish zonasidir .
(T.G.Rai zayeva, G.N.Akvil eva, D.I .Troyt al , G.V.Balt yukova,
N.Ya.Vel enki n, N.M.Drujnina, T.S.Nazar ova, I.K.Bl inova,
R.G.Matyushova) ,
Boshl ang‘ ich t a’ lim da int egratsion aloqalari kam i shlab chi qil gan,
qarama- qarshi ifodalangan. Bu al oqal ar ni ng m ohiyat i haqi da oli mlar
orasi da qarama -qar shil iklar ko‘ p.
Int egratsiya at am a va uslubi y nuqtaiy nazar dan hodisa si fati da ni ma
ekanli gann ko‘r ib chi qayl ik.
«Intergr at si ya» so‘ zi l ot incha integr at io- ti klash, to‘ ldi rish, «i nt eger »
butun so‘zidan keli b chiqqan. [ 4 ]
7](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_7.png?v=1)
![boshlang‘i ch sinflardagi t url i fanl ar bo‘ yi cha m ashg‘ulotl ar ning o‘zapo
keli shmovchi li gi tufayl i sodir bo‘ layapt n. Bu hol at da inter gr at si ya bir
predm et bo‘yicha bi li mlarni i kki nchi si ga ko‘ chiri sh va f aoli yati ning
al mashinishi emas bal ki zam onaviy fanlar integratsiyasi yo‘ nali shlari ni aks
et tir uvchi yangi dedakt iv ekvival ent (m os bo‘l gan, o‘ xshash, keng
ksladi gan narsa) larni yarati sh j arayoni di r. Psixol og YE.N.Kabanova-
Mi ll er ni ng ayti shicha «O‘ qit uvchiga hali uchramagan vazi fa asosida bil im
ko‘ knikma va qobi li yatl ari ni m ustaqi l ko‘chir il ishi akli y
rivoj lani shni ng m uhi m ko‘r satkichdir ». L.P.Eli nko o‘ zi ni ng «Boshl ang‘ ich
si nf lar da ta’ li mni i nt egratsiyal ash tajri basi » i chida Boshl ang‘ ich t a’l im
muassasasi ta’l im ini i nt egr at si yalashni ng m uhi ml igiga e’t iborni qaratsa,
L.P.El enko i nt egr at si ya darsini sam ar al i qi li sh vosi tasi , predm et lar
al oqal ar ini yangi pog‘onalarga ko‘t ari sh shakl i deb hisoblaydi. I ntegr at si ya
o‘qit uvchil arning tur li fanl ar bo‘yicha kuzat ishl ar i va xulosalari ni t asdi ql ab
yoki chuqur lashti ri b beruvchi yangi dal il lar ni t opib beri sh manbai dir .
Ul ar faoli yati ni ng turl i shakl lari ni ng al mashib turi shi orqal i bol al ar ni ng
char chashi va asabiylashishi ni ng ol di ni ol adi. [ 5 ]
11](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_11.png?v=1)
![san’at bilan suhbatlashishga faqat odamlar suhbatlashadigan til bilangina emas,
hayvonlar, o‘simliklar tili bilan, rassomlar, musiqachilar, olimlar foydalanadigan til
bilan tanishtirishdir.Boshlang‘ich Boshlang‘ich ta’lim muassasasida integratsiyani
amalga oshiruvchi bo‘g’in vazifasini o‘qituvchining o‘zi bajaradi. U bolalarni
arifmetikaga, yozishga, tabiiy ko‘pgina boshiang’ich tushunchalar va yana ko‘pgina
narsalarga o‘rgatadi. O‘z kuch va imkoniyatlari darajasida bu ishni amalga oshiradi. [6]
Boshlang’ich sinflarda bir o‘qituvchining dars berishini integratsiyaning bir
usuli, deb hisoblasak ham bo‘ladi.Integratsiyani amalga oshirishning usullari yaxshi
yoki yomon bo‘lishi mumkin. Muammoning mohiyati shundaki, usullaming biridan
yuz o‘girib, ikkinchisida barcha darajada o‘qituvchilarning (psixologik va fiziologik)
yosh xususiyatlarini hisobga oladigan integratsion choralar tuzishni kiritishdir.
Masalaning bunday qo‘yilishi integratsiyaning turli ta’lim pog’onalarida turli
xususiyatlarga egaligidir. Boshlang‘ich Boshlang‘ich ta’lim muassasasida
integratsiyani bir-biriga nisbatan yaqin fanlarni birlashtirish asosida ko‘rish
maqsadga muvofiq.
Ta’limning keyingi pog’onalarida u asosiy fanlarning chegaralarini
birlashtirishga harakat qiladi. Boshlang‘ich ta’lim-tarbiyani integratsiyalashda ijobiy
va salbiy omillar mavjudligini hisobga olish kerak. Bu omillar integratsiyaning
usullarini belgilab beradi. Y.M.Kolegin va O.L.Aleksinko integratsiyaning salbiy
omillarini quyidagicha ko‘rsatib berishadi:
- o‘quv predmetlarining chegaralangan soni-olinayotgan katta hajmdagi
bilimlarning mazmuni ko‘rinishini, qismlarining o‘zaro bog’liqligini aks ettirish bilan
to‘ldirish mumkin.
- juda muhim bo‘lgan o ‘qish, yozish va sanoq ko‘nikmalarini shakllantirish
zarurati.Bu
narsalar xud di fanlarga bo‘linib o‘q itishni talab qila diganga o‘ xshaydi.
Lekin
o‘q ish va m atem atikaga o‘ qitishning an’anaviy tajriba si ham keng integratsi on
im koni yatlar
haqida dalolat bera di. Bunda o‘ qish fan sifa tida o‘z ichi ga faq at badiiy
13](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_13.png?v=1)
![m atnla rni em as, tarix, tabiatshu noslik bo‘yic ha m ate riallarni ham oladi. Ma tem atika
arifm etika,
algebra va geom etrik m ate riallarini o‘z ichi ga oladi. Bund ay integrat siya
muh im
ko‘n ikm alar hosil qilishga halaqit berm aslik, aksincha, ularni sh akllantirishga
kafolat.bera di.R ob ert
Karlosning aytishicha, bo shlang’ich Boshlang‘ich ta’lim
muassasasi faqat
o‘q ish, yozish va sa nashni o‘ zgartibgi na qolm asdan, bu ndan ham
muh im roq
va katta roq m asalani am alga oshi rishi kerak. Chun ki har bir bola
shakllantirish
davrida uning intellekt ual faollig ini ra g’batlantirish, tabiiy qo biliya ti
sin gari
un ing keyingi m uv affa qiyatlar i uchun juda muh im dir. Integratsiy alangan
kurslarni
shu yoshdagi bo lalarga tushu narli va qiziq bo‘l ishi uchun bayon qili shning
qiyinli gini
barta raf etishning yo‘ llari am aliyotda tek shi rilgan eng m a’ qul uslublarni
ishlab
chi qishda ham da o‘q ituv chi lar tayyo rlashni ng m axsus tizim ida dir.[7]
Ta’limni integratsiyalashning asosiy maqsadi boshlang’ich Boshlang‘ich ta’lim
muassasasidayoq tabiat va jamiyat haqida yaxshi tasavvur asoslarini qo‘yishi va
ularning rivojlanishi qonunlariga o‘z munosabatlarini shakllantirishdir. Mana
shuning uchun kichik Boshlang‘ich ta’lim muassasasibolasi predmet yoki voqealik
hodisalarining bir necha tomondan ko‘rish muhimdir: mantiqiy va emotsional
tomondan, badiiy asarda va ilmiy ommabop maqolada, adabiyotshunos so‘z ustasi ,
rassom, musiqachi nuqta nazardan va boshqalar.
Asosiy fanlarni o‘zlashtirish va olamdagi bor narsalarning qonuniyatlarini
tushunishda fanlar ichidagi va fanlararo aloqalarni o‘rnatish ta’limga
integratsiyalashga yondashuvning metodik asosidir. Bunga turli darslarga,
tushunchalarga ko‘p marotaba qaytishi , ularni chuqurlashtirish va boyitish, shu
yoshga tushunarli bo‘lgan muhim belgilarni aniqlash orqali erishish mumkin.
Shunday qilib yaxshi shakllangan tuzilish va o‘tkazish tartibga ega bo‘lgan,
tarkibiga shu o‘quv faniga tegishli bo‘lgan tushunchalar guruhi kiritilgan har qanday
dars integratsiyaga asos qilib olinishi mumkin. Lekin integratsiyalangan darsga
boshqa fanlar, boshqa o‘quv predemetlari bilan bog’liq tushunchalar tahlil
qilishning natijalari kiritiladi. Dars ijodiy, erkin bo‘lishi bilan birga, yaxlit, mantiqan
ketma - ket , o‘ziga xos o‘tish metodikasiga ega bo‘ladi. [8]
14](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_14.png?v=1)
![rang - barangligiga erishishga, nostandart tafakkur qilishga, shuningdek, o‘z - o‘zini
rivojlantirish yo‘larini tushunishga imkon yaratdi.
Fanlararo aloqadorlik o‘quv-tarbiya jarayonining barcha tarkibiy elementlari
(mazmun, shakl, usul va vositalari) ni yaxlit bir tizimga birlashtirishga xizmat
qiladi. Bundan tashqari, u ta’lim sifati va samaradorligini ta’minlashning muhim
omili hisoblanadi. [9]
16](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_16.png?v=1)
![ko`chirishga tez va to`g’ri o`qishi bog’liq. Lekin agar aniq bo`nday hamkorlik
ko`rsatilmasa ham yoki umumiylik bo`lmasa bir fan rejasidagi mazmunga
to`g’ri baho bersa o`qituvchi alo hida dars berishini etarli emasligini ko`rish
mumkin. Biz bilamizki, dunyo bir, u sanoqsiz ichki aloqalar bilan bog’langan,
shuning uchun bitta muhim masalani, boshqa ko`pgina masalalarga tegmasdan
echish qiyin. Shunga o`xshash solishtirishlar integratsiya ga asos bo`la oladi. Bir
qator fanlarning dasturlarida «chorrahalar» bor, ya’ni umumiy muomala va
masallar bilan bir bo`lgan, tez – tez bir hodisa, ya’ni boshqa - boshqa
nuqtalardan bir ob`ektni o`rganiladi. Bularning barchasi integratsiyaga talabnoma.
Lekin birlashtirish asosi juda chuqur. Agar o`qituvchi o`zi dars berayotgan
fandan shunday o`zaro muloqotga oid joylarini aniqlasa ular o`z navbatida
o`qitish samaradorligini oshirishga yordam berish mumkinligini aniqlasa
qo`yilgan maqsadga erishish uchun uning texnologiyasini ishlab chiqish kerak.
O`qituvchi va o`quvchi faoliyatining tashkillanishini hisobga olsak
integrirlangan dars sharoitida u tez - tez bahs va kelishmovchilikka sabab bo`ladi.
[10]
Tabiiyki, har bir sinfda o`quvchilar guruxdari bor. Ular bir - birlarid an
xotira turlariga ko`ra farq qilishadi, qabul qilish, diqqat jihatidan farqlanadi.
Ularning ba’zilari o`qituvchi olib borgan dars tezligi qoniqtiradi, kimgadir
tezlik qiladi. Kimgadir darsda ishlatilgan jadval tushunarli, boshqalari qayta
- qayta izohlagan dan keyin tushunadi.Mustaqil tashkiliy ish o`quvchilarning
imkonlarini bir oz tenglashtiradi, chunki har biri o`ziga xos qarorni tanlashga yo`l
izlaydi, lekin albatta bir muammo qoladi -o`quvchiga qo`yilgan maqsadni topishga
qanaqa usul, vosita bilan qur ollantirish kerak. Darsning cheklangan vaqti ham, har
bir o`quvchining topshiriqni b ajar is h vaqti ham mo s emas , lekin ular n in g f
aoliyatini ta’minlovchi yagona shaxs — o`qituvchi.Integr ir langan dar sning
xususiyati bu jar ayonda 2 yoki 3 ba’zida undan ham ko`p pedagoglar
qatnashishi mumkinligi. Bunday integrirlangan darsni o`tish osonmi,
18](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_18.png?v=1)
![5. Mazmunni qayta ishlash. eski shakllarni buzish, tizimdaalohida bo`lgan
elementlar orasida aloqalar yaratish.O`qituvchi qachon va qanaqa fanlarni
integrirlash mumkin yoki integrirlash shartligini bilish muhim ahamiyatga ega.
Boshlang’ich sinf o`quvchilarini o`qitishda dars samaradorligiga e rishish
uchun integrirlashga e`tibor berishi shart. «Birinchi sinfda quyidagi fanlarni
integritsiyalashuv mumkin: o`qish, yozuv, tasviriy san`at va mehnat. Faqat o`qish
va faqat yozish bolani juda charchatadi va unda salbiy tuyg’ularni uyg’otadi. 1 -
sinf bolasida birinchi darslar dayoq o`q ishga bo‘lgan istak yo‘q bo`lmasligi
kerak. Uning ko`zlaridagi uchqun o`chmasligi kerak. Yuqorida aytib o`tilgan
fanlarni tartiblashda o`quvchining o`rganish jarayonini, qiziqishini ushlab turish,
faollashtirishga e`tibor beriladi». [11]
22](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_22.png?v=1)
![Bu fanlar bolalarda atrof-muhit bilan tanishish, odamlar, jamiyat,
tashkilotlar hamdao‘zining vazifalari bilan tanishishga yo‘l ochib beradi.
Gumanitar va tabiiy fanlar bo‘lmish tarix, geografiya, tabiatshunoslikni bir-
biri bilan chuqur va keng bog'liqliklari qayt etib o‘tiladi.
Bu bilan boshlang'ich ta’lim Boshlang‘ich ta’lim muassasasilarida o‘z ichiga
ko‘p fanlarni mujassamlashtirgan bita fan –olamshunoslik (dunyoshunoslik) fanini
o‘qitish g'oyasi o‘rtaga tashlanadi. Bu fan ta’limtarbiya yo‘nalishida integrasiya
yo‘lini tugan asosiy fan hisoblanadi.Bunday holatda o‘quv darslari integrasiyaga
kirishib, o‘zlarining xususiyatlarini yo‘qotishadi yoki o‘rta zvenoda qolib
ketardi. Lekin o‘zining mazmuni va jihatlari bilan umumlashgan.Integrativ
manbada hamma fanlar rivojlanayotgan ijod mahsuli sifatida hal qilinishi,
texnologik integrasiya asosga umumta’lim jarayoni kompyuterlashtirish
yo‘nalishiga o‘tish, darsjarayonida hamma o‘qituvchilar uchun aktiv bo‘lgan
usulda o‘qitish usullarini va sintetikharakterga ega bo‘lgan darslarhamda sun'iy
ravishda barpo etilganmetopredmetlar (belgi, son, simvol) bo‘lishi nazarda
tutilgan.Shunday qili o‘quv materiallarini integrasiyalashga bo‘lgan intilish
butun dunyo va bizningmaorif tizimimizda asosiy e'tiborda turgan muammolardan
biridir.Hozirgi vaqtda ham integrasiya muammosiga alohida e'tibor
qaratilmoqda.Hozirgi vaqtda Boshlang‘ich ta’lim muassasasilarda integrasiya
deganda biz yangi aktiv pedagogik izlanishlarni, pedagogik jamoada ijodiy
o‘sishni, bolalarga foydali, bolalar ongiga singdirishningqulay usullarini qo‘llash
mahoratini tushunamiz. [12]
Hozirgi kunda lug’atlarda integratsiya so`zining uslubiy ma’nosi ko`rsatilmagan.
Lekin hammaga ma’lum lotincha so`z “Integratio” tiklanish, to`ldirish, “integrir” -
bir butun ikki ma’noda foydalanishga qabul qilingan.
1.Qandaydir qismlar elementlarni bir qilib birlashtirish.
2.Ikki yoki undan ko`p davlatlar bir turdagi ijtimoiy tuzimga ega bo`lgan bo`lsa,
iqtisodiy yoxud madaniy jihatdan uyg’unlashtirish jarayoni.
24](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_24.png?v=1)
![Bir turdagi qism yoki elementlar mavjudligi va ularning bir maqsadga tabiiy
bo`ysundirish imkoni va bir qator o`quv fanlari uslubidagi yaqinlik integratsiya
atamasini aniqlashga asos beradi, ya’ni o`qitish, tarbiya qilish va o`quvchilarni
ma’lum o`quv fanlarini o`zlashtirishni uyg’unlashtirish usullari haqidagi fan.
Integratsiya-ni uslubiy hodisa sifatida tahlil qilib bergan «Qanday qilib
integrirlangan darsni tashkillash mumkin?» nomli maqola mualliflari I.Kalojvari va
L.Pechnikova ta’kidlashlaricha: «Integratsiyaning kelajagi porloq. Bu usul natijasida
o`quvchilar ongida olamning faol va ko`p tomonli tasviri shakllanadi. O`quvchilar
olgan bilimlarini amalda faol foydalanishga boshlashadi. Chunki bilimlari osonroq
amaliyotga xos xususiyatlarni aniqlaydi, yangicha fikrlay boshlaydi, fanni tez
o`zlashtiradi, uning boshqa fanlarga bo`lgan munosabatini ravshanlashtiradi».
Boshlang‘ich ta’lim muassasasida mavjud hamma fanlar o`ziga xos integratsion
imkonga ega. Lekin ularning bir-biriga mos bo`lishi integrirlangan kurslarning
samaradorligi ko`p sharoitlarga bog’liq. SHuning uchun yangi dastur yaratishdan
oldin pedagoglar va uslubchilarga integratsiyaning imkoniyati va zaruriyati xulosa
ishiga yordam beradigan vaziyatlarni hisobga olish kerak.
Buning uchun o`qituvchi sinf o`quvchilarining tayyorgarlik darajasini oldin tahlil
qilishi, ularning ma’naviy xususiyatlarini, o`rganishga qiziqishlarini o`rganadi.
O`quv faoliyatida mavjud bo`lgan qiyinchiliklar integratsiya usulidan foydalanish
sabablaridan biri bo`lishi mumkin. [13]
Ba’zi o`quvchilarning bir fandagi muvaffaqiyati ikkinchi fandan olgan bilim va
ko`nikmalariga bog’liq bo`lishi mumkin.
Masalan: o`quvchi savodli va tez matn ko`chirishga tez va to`g’ri o`qishi
bog’liq. Lekin agar aniq bo`nday hamkorlik ko`rsatilmasa ham yoki umumiylik
bo`lmasa bir fan rejasidagi mazmunga to`g’ri baho bersa o`qituvchi alohida dars
berishini etarli emasligini ko`rish mumkin. Biz bilamizki, dunyo bir, u sanoqsiz
ichki aloqalar bilan bog’langan, shuning uchun bitta muhim masalani, boshqa
ko`pgina masalalarga tegmasdan echish qiyin. Shunga o`xshash solishtirishlar
integratsiyaga asos bo`la oladi. Bir qator fanlarning dasturlarida «chorrahalar» bor,
25](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_25.png?v=1)
![tashqari o`qish ham integrirlangan. Bunda bir butun jarayon: kitob-o`qish jihozi
sifatida, darsda olgan o`qish ko`nikmalarini rivojlantirish, matn-so`z san`ati sifatida,
nutqning rivojlanishi, kitob olami, suhbatdoshlar doirasi sifatida. [14]
Azaldan tabiatshunoslik integrirlangan: tabiatshunoslik va geografiya.
Matematika asli arifmetika, algebraning elementlari, geometriya, arifmetik
materiallar yaxshiroq o`zlashtirishga ko`maklashadi. Shu bilan birga algebrani,
geometriyani, mehnat ta’limi o`rganishga asos soladi.
Yuqorida aytilgan integrar kurslarni o`qish - ona tili, o`qish - tabiatshunoslik,
o`qish — tabiatshunoslik, o`qish — tasviriy san`at, o`qish - tabiatshunoslik - tasviriy
san`at, ona tili - o`qish -tasviriy san`at, o`qish — tabiatshunoslik — mehnat, ona tili
-tabiatshunoslik - tasviriy san`at kabilarga birlashtirish mumkin.
Integrirlangan darsning asosiy xususiyati bunday dars bir fan asosida tuziladi, u
asosiy e`tiborda bo`ladi, qolganlari u bilan birga integrirlashadi, uning aloqalarini,
jarayonlarni o`rganishda fanning ma’nosini tushunishda, hayot bilan aloqasini
tushunishda, olingan bilimni amalda ishlatishda qo`llanadi. [15]
27](https://docx.uz/documents/41265c6b-9dcb-4347-8e4e-f55dd47c46e5/page_27.png?v=1)
BOSHLANG‘ICH TA'LIM PEDAGOGIKA