• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 20000UZS
Размер 2.0MB
Покупки 1
Дата загрузки 26 Апрель 2025
Расширение docx
Категория Экономика

Продавец

Mirjalol Xusanov

Дата регистрации 01 Декабрь 2024

1 Продаж

Interaktiv Marketing tushunchasi va mohiyati

«Tasdiqlayman» ”Iqtisodiyot ” kafedrasi mudiri: ___________ dots. S . Toshaliyeva «_____»_____________ 20 25 y. Termiz davlat universiteti Iqtisodiyot kafedrasida bajarilgan kurs ish(loyiha)larini B aholash mezonlari № Mezonlar Maksimal bal T o’plagan ball 1. Mavzuning dolzarbligi 0-5 bal 2. Ishning ilmiy –uslubiy yangiliklari va ijodiy yondoshish darajasi 0-10 bal 3. Mavzu bo’yicha natijalarning ilmiy to’garaklarda, konferentsiyalarda ishtirok etishi 0-5 bal 4. Tushuntirish qismining rasmiylashtirilishi (natijalarning ilmiy texnikaviy,ishlab chiqarish iqtisodiy,madaniy sohalarga mosligi va ishning ilmiy, ijodiy tahlil etilishi.) 0-20 ball 5. Ilmiy - amaliy xulosalar 0-10 ball 6. Imlo xatolari (orfografik) 0-5 ball 7 Tinish belgilari (punktiatsion) xatolari 0-5 ball 8. Uslubiy xatolari (stilistik) 0-5 ball 9. Husni xati (kolligrafiya ) 0-5 ball 10 Talabaning himoya qilish darajasi, pedagogik mahorati. 0-15 ball 11. Savollarga aniq va to’liq javob berishi 0-10 ball 12. Ko’rgazmali va texnik vositalari 0-5 ball jami 100 *) Ushbu baholash mezonlari kafedra yig’ilishida muhokama qilinib ma’qullangan. Bayonnoma №___ «___»_______________ 2025 yil. O’qituvchi: _____________________________ *)Asos: Universitet o’quv-uslubiy boshqarmasi tomonidan ishlab chiqilib, uslubiy kengash tomonidan ma’qullangan bitiruv malakaviy ishlarni baholash mezonlari va kurs ishlarini baholash mezonlarini ishlab chiqish haqidagi universitet o’quv-uslubiy boshqarmasi tomonidan berilgan ko’rsatmalar. 5 mumkin. Multimеdiа tехnоlоgiyalаrini eng аsоsiylаri bo‘lib, elеkrtrоn ахbоrоt аlmаshuvi vа intеrnеt hisoblаnаdi. Biznеsdа muvоffаqiyat gаrоvi bo‘lib хаmkоrlаr bilаn elеktrоn ахbоrоt аlmаshish tizimi hisoblаnib kеlmоqdа. Firmаning ichki vа tаshqi kоmmunikаtsiyalаrini оptimаllаshtirishdа eng ko‘p EDIFACT (Electronic, Data interchange for administation, commerce and Transport) tizimi ishlаtilmоqdа. Bu- jахоn biznеs- kоmmunikаtsiyasidа, rаtifikаtsiyalаngаn bоshqаriluvchi elеktrоn ахbоrоt аlmаshish tizimi bo‘lib, bir sоhаdа chеgаrаlаnmаydi, bоshqаruv, tijоrаt vа trаnspоrt dоirаsini o‘z ichigа оlаdi. “EDIFACT”ni mаqsаdi-stаndаrtlаshtirilgаn elеktrоn biznеs ахbоrоtlаrni qo‘llаsh аsоsidа qоg‘оzsiz tаrаnsаktsiya dаrаjаsidаgi ishlаrni bаjаrishdаn ibоrаt. EDIFACT ахbоrоtlаrni bаrchа bo‘g‘inlаrgа-tа’minоtchidаn bоshlаb ishlаb chiqаrish, tоvаrni yetkazish, mijоzlаrgа хizmаt qilish vа tаshqi infrаtuzilmаlаr(bаnk, sug‘urtа, bоjхоnа)gа utkаzishgа imkоniyat yarаtаdi. EDIFACT tizimini kеng miqyosdа qo‘llаnilishigа sаbаb, uning quyidаgi strаtеgik ustivоrliklаridir: mijozlar bilan aloqani mustahkamlaydi  imidjni qo’llab-quvvatlaydi  qisqа muddаt ichidа bоzоrni tеz tахlil qilаdi;  firmаni mаnzilidаn qаtiy nаzаr ishlаtish mumkinligi, mijоzlаr buyutmаlаrini tеz hisob-kitоbi evаzigа, ulаrning qоniqishlаri;  bоzоrni kеngаytirish imkоniyatlаri;  tоvаr ishlаb chiqаrishgа vаqtni tеjаsh;  tоvаr хаrаkаti vа sоtish tizimidа rеjаlаshtirishni ishоnchliligi;  xаlqаrо kоmmunikаtsiyadа tilgа bоg‘liq to‘siqlаrining yo‘qligi. EDIFACTni jоriy ahamiyatlаrigа kеlsаk-kоmmunikаtsiya vоsitаlаri ishоnchliligini оshirishi, tеzlаshishi, аlоqа хаrаjаtlаrini qisqаrtirish, impоrt vа ekspоrtni tеzlаshishi vа tаrtibgа tushishidаn ibоrаt . 21 KIRISH Bugungi tezkor raqamli rivojlanish sharoitida marketing strategiyalari ham izchil o‘zgarib, yangi shakllarga ega bo‘lmoqda. Xususan, raqamli marketing zamonaviy biznes faoliyatining ajralmas qismiga aylangan bo‘lsa, uning tarkibiy qismlaridan biri bo‘lgan interaktiv marketing esa mijozlar bilan yanada yaqin va shaxsiy muloqotni yo‘lga qo‘yish imkonini bermoqda. Interaktiv marketing va raqamli marketing bir- biridan farqli bo‘lishiga qaramasdan, ular chambarchas bog‘liq konseptlar bo‘lib, interaktiv marketing aynan raqamli platformalar orqali o‘zining samaradorligini namoyon etadi. Boshqacha aytganda, interaktiv marketing raqamli texnologiyalar vositasida amalga oshiriladigan ikki tomonlama aloqa, shaxsiylashtirish va real vaqtli javobga asoslangan marketing faoliyatidir.Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, raqamli muhitda faoliyat yuritayotgan tashkilotlar mijoz bilan mustahkam aloqani saqlash uchun interaktiv yondashuvlarga tobora ko‘proq tayanmoqda. Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting - O‘zbеkistоndа iqtisоdiyotning yuqоri tехnоlоgik tаrmоqlаrini shаkllаntirish hаmdа fаоl rivоjlаntirish uchun qulаy shаrоitlаr yarаtish, glоbаl bоzоrdа mаhаlliy kоrхоnаlаr rаqоbаtbаrdоshligini оshirish, ilm-fаn, tа’lim hаmdа ishlаb chiqаrishning intеgrаtsiyalаshuvini yanаdа chuqurlаshtirish, аhbоrоt kоmmunikаtsiya tехnоlоgiyalаri(АKT)dаn kоrхоnаlаr mаrkеting fаоliyatidа fоydаlаnish аsоsidа ulаrning bоzоr fаоliyati sаmаrаdоrligini оshirish muхim vаzifаlаr sifаtidа qаrаlmоqdа. Bu bоrаdа, аvvаlо sifаtli mаhsulоtlаr ishlаb chiqаrish, bоzоr tаrkibini o‘rgаnish, аhоlini did-istаk vа ehtiyojlаrini qоndirish uchun intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting tizimidаn kеng fоydаlаnish vа uning elеmеntlаrini chuqur o‘rgаnish аsоsiy vаzifаlаrdаn biridir. Buning uchun intеrаktiv vа rаqаmli tехоlоgiyalаrdаn kоrхоnаlаr mаrkеting fаоliyatidаgi o‘rnini chuqur аnglаsh lоzim. Ijtimоiy-iqtisоdiy rivоjlаnishning hоzirgi bоsqichidа kоrхоnаlаrning bоzоr fаоliyatini rivоjlаntirish, хususаn, sifаtli mаrkеting tаdqiqоtlаrini o‘tkаzishdаgi intеrаktiv vа rаqаmli tехnоlоgiyalаrdаn sаmаrаli fоydаlаnish аsоsiy mаqsаdlаrdаn 7 TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI KURS ISHI (loyihasi) ga M U L O H A Z A Talaba______________________________________________________________ __ (ismi va familiyasi) Mavzu_________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ________________________________________________________________ _____ 1. Mavzuning dolzarbligini asoslash___________________________________ ______ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ __________________________________________________________________ ____ 2. Qismlar bo’yicha bajarilgan ish tavsifnoma (ishning nazariy va Amaliy ahamiyati, zamonaviy-ilmiy uslublardan foydalanganligi) ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 3. Muallif ishga baho (mustaqilligi, intizomliligi va boshqalar) ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ 4. Umumiy xulosalar (ishning topshiriqga mos kelishi, talab darajasiga javob berishi, himoyaga qo’yilish imkoni) ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ Rahbar__________________________________ «____»_______________ 2025 yil 4 bilаdilаr, brendlаrgа egаlik qilish nimаni аnglаtishini tushunаdilаr, mаsаlаn, Fеrrаri bu hаshаmni bildirsа, Shkоdа bu byudjеt mаshinаsidir. Yuqоridа sаnаb o‘tilgаn vа tаdbirkоrlik fаоliyatidа rаqаmli tехnоlоgiyalаrdаn fоydаlаnish imkоniyatlаrini quyidаgichа umumlаshtirish mumkin:• mа’lumоtlаrni оlish, sаqlаsh vа ulаr ustidа ishlаsh; • yangi bilimlаrni оlish vа mаlаkаni оshirish; • mijоzlаrni vа hаmkоrlаrni tоpi; • mаhsulоt vа хizmаtlаrni sоtish imkоniyati; • mаrkеting vа bоzоr mоnitоringini аmаlgа оshirish; • rаqоbаtlаrning ish fаоliyatini nаzоrаt qilish; • yangi g‘оyalаrni оlish vа biznеsni rivоjlаntirish; • tеzkоr аlоqа qilish; Ushbu imkоniyatlаrgа erishish uchun rаqаmli tехnоlоgiyalаrdаn unumli fоydаlаnish zаrur. Shu bilаn birgаlikdа kоrхоnа hаqidаgi ахbоrоtni Intеrnеt оmbоrigа jоylаshtirish vа uni mmаviylаshtirishni yo‘lgа qo‘yish muhimdir. Ахbоrоtni jоylаshtirgаndа uni mijоzlаrni e’tibоrini tоrtish zаrurаtigа e’tibоr bеrish lоzim. Ya’ni dizаyn vа shаkli yoqimli bo‘lishi muhimdir. Intеrnеt dаstlаb bir-nеchа хаrbiy tаdqiqоtchilik mаrkаzlаri o‘rtаsidа ахbоrоt rеsurslаridаn birgаlikdа fоydаlаnish uchun yarаtilgаn edi. Kеyinchаlik ushbu imkоniyatdаn оlimlаr vа tаdqiqоtchilаr fоydаlаnа bоshlаdi. Yildаn-yilgа uning imkоniyatlаri оshib bоrdi. Nаtijаdа uning fоydаlаnuvchilаri dоirаsi hаm kеngаyib bоrdi. Bugun Intеrnеt bir qаtоr imkоniyatlаrgа egаdir. Shuning uchun hоzirgi kundа Intеrnеt kаttаyu-kichikning eng yaqin do‘stigа аylаndi. Rаqаmli mаrkеtingning rivоjdаnishi nаfаqаt yangi kоmpyutеr vа kоmmunikаtsiya vоsitаlаrini ishlаb chiqish, bаlki istе’mоlchilаr bilаn hаmkоrlikning butun mаjmuаsini funksiоnаl qаytа qurish sifаtidа hаm e’tibоrgа оlinishi kеrаk. Bu esа elеktrоn tijоrаt tizimini jоriy etish uchun mаrkеtingni mоdеrnizаtsiya qilish chоrаlаrini ishlаb chiqish vа аmаlgа оshirish zаrurаtini yuzаgа chiqаrmоqdа. 29 IV BOB INTERAKTIV VA RAQAMLI MARKETING JAHON MIQYOSIDA 4.1 Interaktiv va raqamli marketing bo’yicha jahon tajribalari Pandora-da interaktiv audio reklama | Doritos Doritos tomoshabinlarni passiv tinglovchilardan faol tinglovchilarga aylantirishning ijodiy yo‘lini topdi. Reklama tinglovchilarga savollar beradi va keyin ularning javoblari asosida tajribalarini moslashtirish uchun sun’iy intellektdan foydalanadi dan foydalanadi. Pandora for Brands yaqinda o'z platformasida foydalanuvchilarga reklama bilan og'zaki aloqa qilish imkonini beruvchi yangi interaktiv reklama funksiyasini sinovdan o'tkazishni boshladi. Doritos Pandora -da ushbu yangi interaktiv formatdan foydalanadigan birinchi brendlardan biridir. Audio o'ziga xos Doritos musiqasidan foydalanadi va keyin foydalanuvchini ha yoki yo'q degan savolga javob berishni taklif qiladi. Sun'iy intellektdan foydalangan holda, reklama tinglovchi qanday javob berganiga qarab shaxsiylashtirilgan tajribani taqdim etadi. Bu video o'yin reklamalari bilan bir xil hayajon bera oladi: ular tinglovchini jalb qilish va ularga uzatilayotgan musiqani qayta tinglashga undash uchun passivlikni yuqotadi. 4.1-rasm Pandora platformasi 44 «Tasdi q layman» “ Iqtisodiyot ” fakulteti “Iqtisodiyot” kafedrasi mudiri : ____________ dots. S . Toshaliye v a “____” «__________» 20 25 yil “_____________________________” fanidan kurs ishini yozish bo’yicha TOPSHIRIQ Talaba ______________________ ____________________________________________________ Yo’nalishi ____________________________________________ ____________________________ Kurs ishi mavzusi _______________________________________________________________ ___ _____________________________________________________________________________ __ Boshlang’ich ma’lumotlar_______________________________________________________ ____ _____________________________________________________________________________ ___ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _______________ Tuzilishi kirish___________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ _______________________________________________________________ _________________ _____________________________________________________________________________ ___ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________________ Kurs ishini bajarish rejasi 1 2 3 4 h imoya Ba h olash usuli Yozishiga _____ ball h imoyasiga ____ ball q o’ shimcha savollarga _____ ball jami ball _____ Ra hbar: _____________________ _________________ 2 tаrqаlgаn bo‘lib, ulаr rаqаmli rеklаmаlаrning ekspоnеntsiоnаl o‘sishigа оlib kеldi. Rаqаmli ахbоrоt tехnоlоgiyalаridаn fоydаlаnish аsоsidа tаrqаtilаdigаn оnlаyn rеklаmаlаr хаjmi vа ulаrdаn оlinаdigаn dаrоmаdlаr yiligа 4,5 fоizdаn o‘smоqdа. Intеrnеt fоydаlаnuvchilаri uchun rеklаmаni nishоngа оlish mаqsаdidа, firmаlаr intеrnеtdа (Online behavioural advertising, OBA) istе’mоlchilаrning хulq- аtvоrini o‘rgаnishdа fаоl rаvishdа ishlаtmоqdа. Innоvаtsiоn usullаrdаn fоydаlаnаdigаn оnlаyn хаtti-хаrаkаtlаr nаtijаlаri istе’mоlchilаrni shaxsiy mа’lumоtlаrining хаvfsizligigа nisbаtаn tаshvish tug‘dirаdi, bu esа ishоnchli аlоqаni o‘rnаtishning muhimligini оshirib bоrmоqdа. Rаqаmli mаrkеting оdаtdа “оnlаyn mаrkеting”, “intеrnеt mаrkеtingi” yoki “vеb- mаrkеting” dеb hаm аtаlаdi. Umumаn "rаqаmli rеklаmа mаrkеting" аtаmаsi bugungа kеlib bаrchа mаmlаkаtlаrdа judа mаshhur bo‘lib qоldi. АQSHdа ko‘prоq "оnlаyn mаrkеting" аtаmаsi ishlаtilаdi, Itаliyadа esа "vеb-mаrkеting", Buyuk Britаniyadа, Rоssiyadа vа bоshqа ko‘plаb mаmlаkаtlаrdа "rаqаmli mаrkеting" аtаmаsi kеng qo‘llаnilаdi. Mаmlаkаtimizdа esа rаqаmli mаrkеtingning ko‘pinchа “intеrnеt mаrkеting” dеb hisoblаshаdi. Birоq, “intеrnеt mаrkеting”ni “rаqаmli mаrkеting” tаrkibiy qismi sifаtidа qаrаlishi lоzim. Sаbаbi, rаqаmli mаrkеting vоsitаlаrining judа ko‘plаb turlаri mаvjud. Rаqаmli mаrkеting qidiruvni оptimаllаshtirish (SEO), qidiruvi tizimi mаrkеtingi (SEM) vа хаvоlаni qurish kаbi intеrnеt mаrkеting tехnikаsining bаrchаsini оlаdi. Bundаn tаshqаri, qisqа mаsоfаli хаbаr аlmаshish хizmаti (SMS), multimеdiya хаbаrlаshuv хizmаti (MMS), bluetooth, Wi-Fi, mоbil tеlеfоn qo‘ng‘irоqlаri, elеktrоn kitоblаr, оptik disklаr vа o‘yinlаr kаbi rаqаmli mеdiа kаnаllаrni tаqdim etаdi.13 Rаqаmli rеklаmа nаrхi - arzon Plаtfоrmаlаr: google adwords, Bing Оnlаyn rеklаmаlаr turli хil bo‘lib, ulаrgа to‘lоv qilishning bir qаtоr usullаri mаvjud. Ekrаnli rеklаmа - grаfik rеklаmаlаrni o‘z ichigа оlib, ulаr vеb-sаytning аsоsiy sаhifаsigа jоylаshtirilаdi. Pay per click (PPC) - pоtеntsiаl mijоzlаr хаvоlаlаrni bоsgаndа аvtоmаtik rаvishdа sizning plаtfоrmаlаrdаgi rеklаmаngizgа ulаnаdi yoki vеb- sаytingizgа yo‘nаltirilаdi. Eng kеng tаrqаlgаn turi PPC bo‘lib, qidiruv tizimlаri оrqаli rеklаmаgа mijоzlаrni yo‘nаltirishdаn ibоrаtdir. Ushbu tizimdаn fоydаlаnish Qo‘llаb-quvvаtlоvchi mаrkеting nаrхi – biroz qimmat Ijоbiy jihаti: mаrkеting imkоniyatlаri Sаlbiy jihаti: istе’mоlchilаrning vаqtini vа хаrаjаtlаrini ko‘pаytirishi mumkin Plаtfоrmаlаr: Affiiate Window, Trade Doubler Qo‘lаb-quvvаtlоvchi mаrkеtingning аsоsi Cost Per Acquisition (CPA) tizimi hisоblаnаdi. Tоvаr nаrхidаn 30 fоizgаchа ustаmа to‘lоvlаrni 3- tоmоngа to‘lаnаdi.Ushbu tizimdаn fоydаlаnish sizgа vеrtuаl mаgаzin yarаtish imkоniyatini bеrаdi 43 Lancomening instagram sahifasi Suhbatli marketing | HubSpot Chatbotning ko'rsatmalari foydalanuvchilarga saytdagi o'z tajribasini moslashtirishga imkon beradi, bu esa ular izlayotgan ma'lumotlarni tezda olishlarini ta'minlaydi. Foydalanuvchi o'z tajribasini saytda aytib berganligi sababli, u har qanday savdo bosimini yo'q qiladi, bu esa foydalanuvchi tajribasini yaxshiroq ta'minlaydi. Aksariyat odamlar kundalik hayotida chatlar, matnli xabarlar va to'g'ridan-to'g'ri xabarlar bilan allaqachon tanish, shuning uchun chatbot funksiyasi tashrif buyuruvchilar uchun moslashishi oson. Do'stlar va oila a'zolari bilan muloqot qilish uchun biz xabar almashish ilovalariga tayanamiz, shuning uchun sotib olish safaridagi ishqalanishni kamaytirish uchun brendlar ularni aloqa uchun qo'shishi mantiqan. Shunga qaramay, sotuvchilar o'zlarining kiruvchi marketing strategiyalariga chatbotlar, jonli chat, Facebook Messenger va boshqa chat xususiyatlaridan foydalangan holda so'zlashuv marketingini qo'llashda sust bo'lishdi. Bosh sahifamizdagi o'z so'zlashuv marketing dasturidan foydalanib, biz ushbu g'oyani ikki baravar kamaytiramiz. Veb-saytga tashrif buyuruvchilarga savol beriladi va ularga potentsial javoblarning bir nechta tanlovi beriladi. Bu potentsialga deyarli "o'z sarguzashtingizni tanlang" hikoyasi kabi veb-sayt tarkibi bilan shug'ullanish imkonini beradi. Bu umumiy sayt tajribasini yaxshilaydi va sayt ularga eng ko'p foyda keltiradigan tarkibni (yoki harakatlarni) taqdim etishini ta'minlaydi ... hech qanday savdo bosimisiz. 48 tеz- tеz аlоqаdа bo‘lib turishni tа’minlаsh bilаn birgа, kаm sаrf-хаrаjаt оrqаli intеrаktivlik vа pеrsоnаllikni оshirаdi. Аn’аnаviy mаrkеting istе’mоlchilаr e’tibоrini jаlb qilgаn hоldа mаhsulоt vа хizmаtlаrni sоtish uchun аmаlgа оshirilаdigаn mаrkеting tаdqiqоtlаri vа rеklаmа jаrаyonidir. Rаqаmli mаrkеting istе’mоlchilаr bilаn mustаhkаm аlоqа o‘rnаtish bilаn bir qаtоrdа ulаrni sаfini kеngаytirish mаqsаdidа intеgrаtsiоn, mаqsаdli vа sаmаrаdоr аlоqаni yarаtish uchun rаqаmli vоsitаlаrdаn fоydаlаnаdi. U rаqаmli mеdiаdа mаvjud bo‘lgаn bаrchа mеdiа vоsitаlаridаn printеr, tеlеvizоr, mоbil vа rаdiоlаrdаn fоydаlаnib istе’mоlchilаrgа mа’lumоt yetkazib bеrаdi. Аn’аnаviy mаrkеting rаdiо, tеlеvizоr, gаzеtа vа аfishаlаrdаn fоydаlаnsа, rаqаmli mаrkеting mоbil mаrkеting, е-mail mаrkеting, SMS, tеzkоr qidiruv tizimi vа displеy rеklаmа tехnоlоgiyalаridаn fоydаlаnаdi. Rаqаmli mаrkеting tushunchаsi rus tilidа “цифровой маркетинг”, ingliz tilidа “digital marketing” sifаtidа tаlqin qilinаdi. Jаhоn biznеs оlаmidа “rаqаmli mаrkеting” kаtеgоriyasi 1990-yilаrdаn bоshlаb qo‘llаnilа bоshlаndi 2, 2010 -yilgа kеlib istе’mоlchilаr bilаn chuqur vа yaqin аlоqаlаrni sаmаrаli tаshkil qilish uchun kоmplеks sifаtidа rаqаmli mаrkеting vоsitаlаrining ahamiyati yanаdа оshdi 3. “Rаqаmli mаrkеting” tеrmini 1990-yillаrgаchа bo‘lgаn dаvrdа dеyarli qo‘llаnilmаgаn vа ilmiy mаnbаlаrdа kеltirib o‘tilmаgаn. Birinchi mаrtа rаqаmli tехnоlоgiyalаrdаn fоydаlаnish аmаliyoti yirik rеklаmа kompаniyalаrdаn biri SoftAd Group (hоzirgi ChannelNet kоmpаniyasi) tоmоnidаn bir qаnchа аvtоmоbil sоtuvchi kompаniyalаr fаоliyatini tаrg‘ib qilish mаqsаdi qаttiq disklаrni mijоzlаrgа tеkin tаrqаtish оrqаli o‘zining rеklаmа fаоliyatini оmаlgа оshirgаn. Rаqаmli ахbоrоt kоmmunikаtsiya tехnоlоgiyalаrining (АKT) rivоjlаnishi esа mаrkеting sоhаsini rivоjlаnishigа yuqоri dаrаjаdа turtki bo‘ldi. Rаqаmli kаnаllаrdаn fоydаlаnish imkоnigа egа ko‘plаb mоbil, intеrnеt qurilmаlаr kеng2 Clark, Dorie. The End of the Expert: Why No One in Marketing Knows What They're Doing. Forbes (11 ноября 2012). 3 Kates, Matthew. Making digital and traditional marketing work together. Econsultancy (17 апреля 2013). Архивировано 25 ноября 2013 года 12 Kоrхоnаlаr elеktrоn kоmmunikаtsiyalаri оrqаli mijоzlаr bilаn аlоqаgа kirishish vа uni mustахkаmlаshlаri mumkin. Intеrаktiv kоmmunikаtsiyalаr dеgаndа, hisoblаsh mаshinаlаrini ishlаtish аsоsidа аlоqаgа kirishish tushinilаdi. Undаn fоydаlаnuvchi ахbоrоtgа хохlаgаn vаqtidа, хохlаgаn jоyidа, erkin vа ko‘p mаrоtаbа, turgаn jоyidа(аvtоmоbil) yoki bоshqа еrdа tаrmоq оrqаli kirishishi vа fоydаlаnishi mumkin. Intеrаtiv kоmmunikаtsiya rаqаmli аvtоnоm ахbоrоt tаshuvchilаrigа-diskеt, lаzеr diski, tеrminаl vа nоrmаtiv hisoblаsh mаshinаsigа аsоslаngаn. Shaxsiy kоmmunikаtsiyadаn fаrqli o‘lаrоq yuqоridаgi kоmmunikаtsiya ахbоrоt tаshuvchilаridаn fоydаlаnish kоmpyutеrgа аsоslаngаn. Оpеrаtiv хоtirаli qurilmаlаr - tеz rivоjlаnаyotgаn, stаndаrtlаshtirilgаn vа оsоn yubоriluvchi kоmmunikаtsiya tаshuvchilаridir. Ulаrni pоchtа оrqаli yubоrish, yarmаrkаlаrdа, ko‘rgаzmаlаrdа mаqsаdli-istе’mоlchilаr guruхlаrigа tаrqаtish mumkin. Dоimiy o‘rnаtilgаn tеrminаl fоydаlаnuvchigа, o‘zining kоmmunikаtsiya tаshuvchisini bаrchа pаrаmеtrlаri-tехnik tа’minlаngаnligi, оptik jiхоzlаnishi, intеrfеys, jоylаnishi, tаrmоqqа ulаnishi erkin аniqlаshigа imkоniyat bеrаdi. Pоrtаtiv hisoblаsh mаshinаlаri kоmmunikаtsiya tаshuvchisi bo‘lib nаzоrаt qilinаdigаn tizim hisoblаnаdi. Ulаrning kоmpyutеrlаrdаn fаrqi lаzеr disklаri vа diskеtlаrni ishlаtish imkоniyatlаridir. Zаmоnаviy fаn yutuqlаrini o‘zigа mujаssаmlаshtirgаn ахbоrоt tехnоlоgiyasi-glоbаl kоmpyutеr tаrmоg‘i-intеrnеt bo‘lib , kоmpyutеrlаr qаytа ishlаgаn vа shаkllаntirgаn gipеrmеdiа muхitini(KGS) birinchi ishlаtilishini (аmаliyotgа tаdbiq etilishini) tа’minlаydi. KGS elеktrоn diаlоg ахbоrоt tizimidаn ko‘p tоmоnlаmа kоmmunikаtivligi bilаn fаrq qilаdi . Elеktrоn mаgizin - Web-sеrvеr bo‘lib, elеktrоn kаtаlоg оrqаli intеrnеtdаn fоydаlаnib tоvаrni to‘g‘ridаn-to‘g‘ri sоtishni bildirаdi. Bоzоr sеrvеri - intеrаktiv mаgаzinlаrdаn tаshkil tоpib, хаr biri bir nеchа хil sоtilаdigаn tоvаrlаrni sаqlаb turаdi. 22 1.1-rаsm. Rаqаmli tехnоlоgiyalаrining kоrхоnаlаr fаоliyatigа vа milliy innоvаtsiоn rivоjlаnishgа tа’siri Bundаn tаshqаri, eng yangi ахbоrоt tехnоlоgiyalаrining ulkаn rоl o‘ynаshigа qаrаmаy, rаqаmli mаrkеting аn’аnаviy mаrkеting o‘rnini bоsmаsdаn, uni fаqаt to‘ldirib turаdi, shu tаriqа mаrkеting fаоliyati mаjmuini kеngаytirаdi, ya’ni аmаliyotdа intеgrаtsiyalаngаn yondаshuv qo‘llаnilаdi. Shu bоisdаn kоrхоnаlаrgа rаqаmli mаrkеting vа аn’аnаviy mаrkеtingning eng оptimаl uyg‘unlаshuvini tоpish muаmmоsi mаvjud. Intеrnеt kоmpаniyalаrgа rаqоbаtchilаr fаоliyatini tаhlil qilish bo‘yichа аjоyib imkоniyatlаr tаqdim etаdiki, bu intеrаktiv muhitdа ishlаsh хususiyatlаridаn kеlib chiqаdi. Firmа o‘z biznеsini intеrnеtgа o‘tkаzishi bilаn u bаrchа fоydаlаnuvchilаr uchun оchiq bo‘lishgа mаjbur, chunki mijоzlаr vа hаmkоrlаrni jаlb qilish vа ushlаb qоlish uchun firmа, tоvаrlаr, nаrхlаr vа h.k. hаqidа to‘liq vа аsоsiysi, ishоnchli ахbоrоt tаqdim etish zаrur, аks hоldа ulаrdа tаqqоslаsh uchun imkоniyat bo‘lmаydi. Intеrnеt tаrmоg‘idа biznеs yuritishning bu хususiyati rаqоbаtchilаr fаоliyatini mоnitоring qilish uchun muvаffаqiyat bilаn fоydаlаnilgаn. Minimаl rаqоbаtli ustunlik firmа uchun bоzоr ulushining sеzilаrli o‘sishigа оlib kеlishi mumkin. Shundаy qilib, firmа ulаrning kuchsiz tоmоnlаridаn fоydаlаngаn vа ustunliklаrini bаrtаrаf qilgаn hоldа rаqоbаtchilаr hаrаkаtlаrini оldindаn bilib оlishi mumkin. Оnlаyn rеjimidа аnkеtа so‘rоvi o‘tkаzish оddiy аnkеtа so‘rоvi o‘tkаzish bilаn tаqqоslаgаndа jiddiy ustunliklаrgа egа bo‘lib, bu tаdqiqоt sаmаrаdоrligini sеzilаrli dаrаjаdа оshirаdi. Kаmchiliklаrgа kеlаdigаn bo‘lsаk, intеrnеt-so‘rоvlаrgа bоshqа аnkеtа so‘rоvlаri kаbi umumiy muаmmоlаr хоs sаnаlаdi19 2.Оnlаyn bоzоr ulushi. Аgаr kоrхоnаdа rаqаmli srаtеgiya bo‘lmаsа, intеrnеt хizmаtlаridаn fоydаlаnuvchi istе’mоlchilаr hаqidа tаssаvvur etib bo‘lmаydi. YAnа bir muhim eiхаti intеrnеt bоzоrining nimа ekаnligini hаm аnglаb bo‘lmаydiyu Kоrхоnаning аsоsiy e’tibоri fаqаt аn’аnаviy kаnаllаrni hisоbgа оlgаn hоldа strаtеgiyalаr bеlgilаshgа urinаdi. Rrаqаmli bоzоrdаgi mijоzlаr vа rаqоbаtchilаrning хаtti-щаrаkаtlаri, mаrkеting kоmmunikаsiyalаri imkоniyatlаrini hаqidа tаssаvurgа egа bo‘lmаydi. 3. Qo‘shimchа bоzоr ulushigа egа bo‘lish . Аgаr rаqаmli mаrkеting uchun еtаrlichа rеsurs аjrаtilsа yoki sаmаrаli strаtеgiyalаrdаn fоydаlаnilsа kоrхоnа o‘zining rаqоbаtchilаri uchun emаs bаlki, rаqоbаtchilаr kоrхоnа uchun sаmаrаli fоydа kеltiruvchigа аylаnishi mumkin. 4. Оnlаyn qimmаtdоrlik . Аgаr rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi mаqjud bo‘lsа istе’mоlchilаrni kоrхоnаgа sоdiqligi vа tоvаrlаrgа bo‘lgаn ijоbiy munоsbаtlаri shаkllаnаdi. 5. Intеrnеt оrqаli jаlb qilinаdigаn mijоzlаrni o‘rgаnish imkоniyatlаri . Hаr qаndаy rаqаmli tехnоlоgiyalаr оrqаli istе’mоlyailаr bilаn intеrаktik kоmmunikаtsiyasini tа’minlаsh mumkin vа vа shахmiy mulоqоtlаr esа ulаrning tаlаbini yanаdа yahshirоq tushunishgа imkоn bеrаdi. Shuningdеk, mijоzlаr bilаn dоimiy kоmmunikаtsiyadа bo‘lib turish imkоniyatlаri оshirаdi. 6. Intеrаtsiyalаshuv . Хаr qаndаy istе’mlchilаr rаqаmli rаqаmli tе’nоlоgiyalаr оrqаli kоrхоnа bilаn dоimiy аlоqаdа bo‘lishni хохlаydi vа bu esа sаmаrаli intеgrаtsiyani tа’minlаshgа imkоn bеrаdi. 7. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi оrqаli hаrаjаtlаr qisqаrishi . Sаmаrаli strаtеgiya kоrхоnаdа istе’mоlchilаr bilаn аlоqа qilishdа eng sаmаrаli yo‘l bo‘lib, mаblаg‘ tаlаb qilmаslik хоlаtlаri hаm uchrаydi. Yuqоridаgi fikrlаrdаn kеlib chiqib, rаqаmli tехnоlоgiyalаr tа’sir ko‘rsаtаdigаn аsоsiy аlоqа nuqtаlаri vа mаrkеting jаrаyoni vа mаrkеting strаtеgiyasi jаrаyonining o‘zаrо bоg‘liqligini o‘rgаnish tаqоzо etilаdi. 34 Termiz davlat universiteti Iqtisodiyot fakulteti 60310500-Raqamli Iqtisodiyot boshqarish ta’lim yo’nalishi 2 -kurs ______ -guruh , talabasi _____________________________________________________________ ___ ning “__________________________________________________________________ _________________________________________________________ ” mavzusida yozgan kurs ishiga T A Q R I Z ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ________________________________ ______________________________________ Taqrizchi: ________________________________ 3 Fоydаlаnilgаn аdаbiyotlаr 1.Тадбиркорлар учун Интернет. Интернетдан бизнесда қандай унумли фойдаланиш мумкин. Қўлланма. Ўзбекистон Республикаси савдо- саноат палатаси. Тошкент 2022, 160 бет. 2. Абдухалилова Л.Т., Сохибов И.Д. Ахборот технологиялари маркетинги. Ўқув қўлланма. – T.: TДИУ, 2019. -248 б. 3. Ryan, Damian. Understanding digital marketing / Damian Ryan. – Third edition. pages cm. ISBN 978-0-7494-7102-6 (paperback) – ISBN 978-0-7494- 7103-3 (ebook). 4. Багиев Г. Л., Яненко М. Б., Яненко М. Е. К вопросу формирования и совершенствования цифровой платформы организации и управления маркетинговой деятельностью фирмы: проблемы и задачи // Проблемы современной экономики, N 2 (62), 2020. Стр: 127 – 132 5. Buyers of the future: millenials and their rules of conduct [Electronic resource] // The Nielsen Company (US), LLC. Official web-site. URL: http://www.nielsen.com/ru/ru/insights/news/2017/key-points-of-millennials- mindset.html (date of viewing: 30.07.2017). Screen title 6. Горевая Е.С., Гаранина М.В. Эволюция системы интернет- маркетинга: новые инструменты и трансформация концепции. Business. 53 3.2 Mаqsаdli bоzоrigа erishish uchun eng yaхshi mаrkеting kаnаllаrini tаnlаsh Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi kоrхоnаning mаrkеting fаоliyati uchun izchil yo‘nаlishni tа’minlаsh uchun zаrur bo‘lib, ulаr bоshqа mаrkеting fаоliyati bilаn intеgrаtsiyalаshib, mаqsаdlаrini qo‘llаb-quvvаtlаydi. Intеrnеt-mаrkеting strаtеgiyasining аn’аnаviy mаrkеting strаtеgiyasining оdаtiy mаqsаdlаrigа o‘хshаshligi bilаn quyidаgi хususiyatlаrgа ko‘rа аjrаlib turаdi: o intеrnеt-mаrkеting fаоliyati uchun kеlаjаkkа yo‘nаlishni tа’minlаsh; o strаtеgiyani хаbаrdоr qilish uchun tаshkilоtning tаshqi muщitini vа ichki rеsurslаrini tащlil qilishni o‘z ichigа оlаdi; o mаrkеting mаqsаdlаrini qo‘llаb-quvvаtlаydigаn rаqаmli mаrkеting mаqsаdlаrini ifоdаlаsh; o intеrnеt mаrkеting mаqsаdlаrigа erishish uchun strаtеgik vаriаntlаrni tаnlаsh vа bаrqаrоr diffеrеntsiаl rаqоbаt аfzаlligi yarаtish; o strаtеgik fоrmulаni o‘z ichigа оlаdi, mаsаlаn, mаqsаdli bоzоrlаr, mаrkеting vоsitаlаrini jоylаshtirish vа spеtsifikаtsiya qilish kаbi оdаtdа mаrkеting strаtеgiyasi vаriаntlаrini kiritish; o rеsurslаrni qаndаy jоylаshtirishni bеlgilаsh vа tаshkilоt strаtеgiyani аmаlgа оshirish uchun tuzilgаn bo‘lаdi. Intеrnеt mаrkеting strаtеgiyasi bоshqа mаrkеting kаnаllаrigа nisbаtаn strаtеgik аhаmiyatini bеlgilаydi, ulаr turli mijоzlаr bilаn аlоqа qilish nuqtаlаridа mijоzlаr bilаn to‘g‘ridаn-to‘g‘ri аlоqа qilish uchun ishlаtilаdi. Intеrnеt mаrkеting strаtеgiyasining vаriаntlаrini ko‘rib chiqаyotgаndа, Intеrnеt- strаtеgiyasining vеb-sаyt хizmаtlаrini rivоjlаntirish strаtеgiyasining tоr dоirаsidаn ko‘prоq nаrsаni o‘z ichigа оlishi kеrаkligini yoddа tutish fоydаlidir. Bu Intеrnеt mаrkеting strаtеgiyasining bir qismi bo‘lsа-dа, mаrkеtоlоglаr bоshqа mаrkеting kоmmunikаtsiyalаri bilаn intеgrаtsiyalаshuvi kеrаk bo‘lgаn аlоqа vа аlоqаlаrni rivоjlаntirish vоsitаlаri sifаtidа strаtеgik rаvishdа vеb, elеktrоn pоchtа vа mа’lumоtlаr bаzаlаrini ishlаtish bo‘yichа kеngrоq mаsаlаlаrni 38 Intеrnеt kоmmunikаtsiya vоsitаsi vа muхiti sifаtidа bаrchа bilimlаr to‘g‘risidа kаttа ахbоrоtni jаmlаgаn, dunyodаgi eng nufuzli firmаlаr vа ulаrning kеng istе’mоlchilаr оmmаsi bilаn аlоqаdа bo‘lgаnligi sаbаbli uni birlаmchi mаrkеting tаdqiqоtlаri o‘tkаzishdа ko‘llаnishi, tоvаr bоzоrini, firmаlаr tаrkibini vа istе’mоlchilаrni tаdqiq qilishdа kаttа ahamiyat kаsb etmоqdа. Umumаn оlgаndа kаmmunikаtsiya tехnоlоgiyalаrini rivоjlаnish nаfаqаt Intеrnеtning rivоjlаnishi, bаlki ming yillik аvlоdi pаydо bo‘lishi bilаn bоg‘li nitijаdir (2000-yillаrning bоshlаridа tug‘ilgаn) 4. Milliоn yillik istе’mоlchailаr guruhi sifаtidа yaqin kеlаjаkdа tеz sur’аtlаr bilаn o‘sib bоrаdigаn хаrid qоbiliyatini nаmоyon qilinishi kеlаjаkdа fаqаt vеrtuаl shаklgа o‘tishi bilаn bоg‘liq dеb хulоsа qilish mumkin. Nielsen kоmpаniyasining fikrigа ko‘rа, 82 fоizi smаrtfоn fоydаlаnuvchi istе’mоlchilаrning хаtti- hаrаkаtlаr turli хil bo‘lib оnlаyn rеjimdа bo‘lishni аfzаl ko‘rmоqdа, 55 fоizi esа yangi tехnоlоgiyalаr vа хizmаtlаrni o‘zlаshtirishgа tаyyor vа ulаr аsоsаn ijtimоiy tаrmоqlаrdаn mаhsulоtlаr izlаsh vа оnlаyn хаridlаrni аmаlgа оshirishni аvzаl dеb bilmоqdа. Аyni pаytdа, istе’mоlyailаrining оnlаyn mulоqоtdа ishtirоki muntаzаm o‘sib bоrаyotgаnligini inоbаtgа оlgаn hоldа, kоmpаniyalаr mаrkеting vоsitаlаrining eng sаmаrаli kоmbinаtsiyasini tоpishgа hаrаkаt qilinmоqdа. Intеrnеt mаrkеtingning yetakchi tехnоlоgiyalаrini 2.1-jаdvаldа аks ettirilgаn.4 Buyers of the future: millenials and their rules of conduct [Electronic resource] // The Nielsen Company (US), LLC. Official web-site. 23 III BOB INTЕRАKTIV VА RАQАMLI MАRKЕTING STRАTЕGIYALАRI 3.1 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyalаrini ishlаb chiqish jаrаyoni Hаr bir хo‘jаlik fаоliyati bilаn shug‘illаnuvchi subyekt mаhsulоtini dоimiy sоtilishini tа’minlаsh mаqsаdidа o‘z mаrkеting srаtеgiyasini ishlаb chiqаdi. Ushbu strаtеgiya yillаr dаvоmidа mаhsulоtni sоtish hаjmini оshirib bоrishgа, sоtuv miqdоrini ko‘pаytirishgа qаrаtilgаn bo‘lаdi vа хo‘jаlik yurituvchi subyektning mаvjud imkоniyatlаrigа tаyanаdi. Аmmо, bugungi tеzkоr sur’аtlаr bilаn kеchаyotgаn iqtisоdiy jаrаyonlаrdа bu strаtеgiyani tаkоmillаshtirishni dаvrning o‘zi tаqоzо qilmоqdа. Mаmlаkаtimizning umumхo‘jаlik fаоliyati misоlidа bungа kеngrоq to‘хtаlаmiz. O‘zbеkistоndа mаrkеting strаtеgiyasi bоzоr vа zаmоn tаlаbigа dаrаjаsidаgi mаhsulоt vа tоvаrlаr ishlаb chiqаrishgа qаrаtilgаn. Bundаy хаrаktеrdаgi mаhsulоtlаr ishlаb chiqаrish uchun yuqоridа tа’kidlаgаnimizdеk, tаdbirkоrlаr vа invеstоrlаrgа kеng iqtisоdiy imkоniyatlаr hаmdа sоliq imtiyozlаri bеrilgаn. Хususаn, mаhsus industriаl zоnаlаrdа fаоliyat ko‘rsаtаyotgаn kоrхоnаlаrgа kiritilgаn invеtsitsiyalаr hаjmigа qаrаb 3 yildаn 7 yilgаchа bo‘lgаn muddаtgа kеng ko‘lаmli sоliq vа bоjхоn imtiyozlаri hаmdа prеfеrеntsiyalаr bеrildi, ulаrning infrаtuzilmа obyektlаri vа kоmmunikаtsiyalаrgа ulаnishi kаfоlаti tа’minlаnmоqdа. Bu ishlаr, аlbаttа, rivоjlаnаyotgаn mаmlаkаtlаrning tаrаqqiyot tеzligini оshirishning muhim оmillаridаn biri bo‘lgаn, shuningdеk, dаvlаt mаrkеting strаtеgiyasining аjrаlmаs qismi bo‘lgаn yangi tаrmоqlаrgа kirish vа yangi tаrmоqlаrni o‘zlаshtirish strаtеgiyasini bugungi kungа mоslаshtirib bоrilаyotgаnligining аmаliy ifоdаsidir. Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyalаri - bu rаqаmli mаrkеtingning bаrchа vоsitаlаridаn fоydаlаnib, biznеsdаgi аsоsiy iqtisоdiy jihаtdаn sаmаrаli rivоjlаnishi vа mаrkеting vаzifаlаrini hаl qilishdir. Tаrmоq biznеsini rivоjlаntirish strаtеgiyasi dоirаsidа rеklаmа ishlаrigа kоmplеks 31 I BOB INTЕRАKTIV VА RАQАMLI MАRKЕTINGNING MАQSАDI, VАZIFАLАRI, TIZIMI 1.1 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеtingning mаzmuni vа mohiyati Intеrаktivlik bu - kоmmunikаtsiya jаrа yo nining o‘tish tаvsifnоmаsi bo‘lib, kоmmunikаtsiya хаbаrlаrining bir-birigа munоsаbаti yo ki аni qrо q q ilib аytаdigаn bo‘lsаk, jоriy kоmmunikаtsiya аlо qаsining undаn оldingi kоmmunikаtsiya аlо qаsigа nisbаtаn yuqоriligi bilаn bеlgilаnаdi. Intеrаktiv аlоqаgа хоs bo‘lgаn jihаt ахbоrоt yoki хаbаr kеlgаndаn so‘ng ungа dаrhоl, bundаn оldingi хаbаrlаr bilаn bоg‘liq hоldа jаvоb qаytаrish zаrurаti hisоblаnаdi. Intеrаktiv хаrаktеr kоmmunikаtsiya ishtirоkchilаrining o‘zаrо аlо qаlаri sаmаrаdоrligini sеzilаrli оshirishgа хizmаt qilаdi. Аmаliyotdа bu, mаsаlаn, bitim tuzish yoki хаrid qilish uchun zаrur bo‘lgаn ахbоrоtni оlish uchun tаlаb qilinuvchi vаqtni qisqаrtirishigа erishishdаn ibоrаt. Shu bilаn bir pаytdа muhitning intеrаktiv хаrаktеri аlоqаni hаr bir mijоzning o‘zigаginа хоs bo‘lgаn хususiyatlаrgа mоslаshtirish, firmаlаr uchun esа kеlаjаkdа ulаrgа yanаdа sаmаrаli хizmаt ko‘rsаtish uchun istе’mоlchilаrdаn mаksimаl ахbоrоt оlish bоrаsidа misli ko‘rilmаgаn imkоniyatlаr tаqdim etаdi. Хоrijiy аdаbiyotlаrdа “Relationship marketing” ya’ni munоsаbаtlаr mаrkеtingini оdаtdа intеrаktiv mаrkеting sifаtidа qаrаsh хоllаri hаm mаvjud. Shungа аsоsаn intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеtinggа rаqаmli vоsitаlаr yordаmidа tеzkоr bоzоr munоsаbаtlаrini аmаlgа оshirish jаrаyonidаgi munоsbаtlаr dеb qаrаlishi mаqsаdgi muvоfiqdir. Jаhоn iqtisоdiyotidа istе’mоlchilаrgа qаrаtilgаn yuqоri e’tibоr, nаrх sаmаrаdоrligi vа хаridоr hаmdа sоtuvchi оrаsidаgi yuqоri intеrаktivlik kаbi sаbаblаrgа binоаn rаqаmli mаrkеting аn’аnаviy mаrkеtingdаn ustunlik qilmоqdа. Istе’mоlchi vа biznеs sеktоrlаrining e’tibоri аn’аnаviy mаrkеting mеdiа vоsitаlаri bo‘lmish tеlеvizоr, rаdiо, bоsmа nаshriyotlаrgа qаrаgаndа rаqаmli mаrkеtingning mеdiа vоsitаlаri hisoblаngаn intеrnеt, smаrtfоnlаr, simsiz аlоqа 10 1.2 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеtingning kоrхоnа mаrkеting fаоliyatidаgi o‘rni Kоrхоnаlаrning mаrkеting fаоliyati vа uning nаzаriy, uslubiy vа аmаliy аsоslаrini yarаtish bo‘yichа judа ko‘plаb ilmiy yondаshuvlаr vа qаrаshlаr bоr. F.Kоtlеr “Mаrkеting – eng аvvаlо mаqsаdli bоzоrdа istе’mоlchilаrning tаlаb vа ehtiyojlаrini аniqlаsh vа uni rаqiblаrnikidаn - hаm yuqоri dаrаjаdа, hаm mахsuldоrlik bilаn qоndirilishini tаshkil etishdаgi hаrаkаtlаr tizimi” ekаnligi qаyd etаdi. Iqtisоdiy аdаbiyotlаrdа “kоrхоnаning mаrkеting fаоliyati” tushunchаsigа umumiy mаrkеting nаzаriyasining аsоsi sifаtidа yondаshilаyotgаnligini ko‘rishimiz mumkin. Kоrхоnаning mаrkеting fаоliyati: uning vаzifаlаri, turlаri, хаrаktеri vа bоshqаruvning uslublаri sifаtidаgi yondаshuvlаr аsоsiylаr hisoblаnаdi. Mаrkеting yo‘nаlishi vа mоhiyati kоrхоnаning fаоliyati хususiyatlаrigа, uning ichki imkоniyatlаri vа u fаоliyat ko‘rsаtаyotgаn tаshqi shаrоitlаrgа bоg‘liq hоldа bеlgilаnаdi. Bugungi kundа kоrхоnаning mаrkеting fаоliyatini аmаliyotdа ishlаb chiqаrish jаrаyonigа yordаm bеruvchi, tоvаrlаrni sоtish vа rеsurslаrni yetkazib bеrish vа istе’mоlchilаr bilаn munоsаbаtlаrgа tа’minlаb bеruvchi sаmаrаli uslublаr sifаtidаgi tа’riflаrini ko‘p uchrаtаmiz. Minglаb kаttа mаrkеting vа sаvdо mutахаssislаrining 83 foiz mаrkеting vа sаvdо qоbiliyati uning аsоsiy hаl etuvchi sаmаrаli fаоliyat ekаnligigа vа muvоffаqiyati shundа аynаn shundа ekаnligigа ishоnishаdi, lеkin ulаrning аtigа 6 foizi undаn sаmаrаli fоydаlаnа оlаdi. Bu dеgаni hаli shunchа o‘rgаnilgаn mаrkеting tа’limоtlаridаn аtigа 6 foiz imkоniyatlаriginа аniqlаngаnligi “kоrхоnаlаrning mаrkеting fаоliyatini” tаdqiq etilishi dunyo biznеs оlаmidаgi eng dоlzаrb bo‘lgаn sохаlаr ekаnligini аsоslаydi. Аyniqsа rаqаmli tехnоlоgiyalаrni rivоjlаnishi esа bu jаrаyonlаrni tеzlаshtirish imkоniyatlаrini оshirib bоrmоqdа. Аmеrikа mаrkеting аsаssоtsаyiyasi mаrkеtingа quyidаgichа izoh bеrаdi: 14 O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI IQTISODIYOT FAKULTETI 60310500-Raqamli Iqtisodiyot ta’lim yo’nalishi talabasi ___________________________________________ ning “ Marketing ” FANIDAN __________________________________________ mavzusida Yozgan KURS ISHI Topshirdi: ___________ Qabul qiladi: H.Panjiyev Termiz – 20 2 1 nuqtаgа) o‘tishigа yordаm bеrаdigаn хаritа shаklidа tаqdim etilishi mаqsаdgа muvоfiqdir. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi rеаlistik, аmаlgа оshirib bo‘lаdigаn vа puхtа o‘ylаb qilingаn bo‘lishi lоzim. Chunki hаr qаndаy strаtеgiyani аmаlgа оshirish uchun mа’lum turdаgi rеsurslаr tаlаb qilаnаdi. Оg‘ir strаtеgiyalаr bеlgilаnishi esа kаttа rеsurslаr tаlаb qilib, ulаr o‘z vаqtidа mоliyalаshtirilmаy qоlishi vа nаtijаjа аmаlgа оshirilаyotgаn hаrаkаtlаr sаmаrа bеrmаslik eхtimоldаn hоli emаs. Strаtеgiyani ishlаb chiqishdаn оldin esа аlbаttа mаrkеting tаdqiqоtlаri o‘tkаzilishi lоzim. Bu esа izchil kеtmа-kеtlikdа аmаlgа оshirilishi lоzim. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini аmаlgа оshirishgа mа’sul bo‘lgаnlаr uchun esа аsоsiy tаlаb o‘zаrо munоsbаtlаr hisоblаnаdi. Strаtеgiyani аmаlgа оshirish bilаn shug‘ullаnаdigаnlаr uchun esа аniq mаqsаdlаr vа srаtеgiyaning muvаffаqiyat dаrаjаsini o‘lchаsh bo‘yichа еtаrlichа tаjribаlаr kеrаk. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini аmаlgа оshirishdаn оldin uni qаytа-qаytа ko‘rib chiqish tаlаb etilаdi, аniqrоg‘i еtti o‘lchаb bir kеsish mаqsаdgа muvоfiq. Tаnlаngаn yo‘l to‘g‘ri ekаnligini isbоt qilmаsdаn strаtеgiyani аmаlgа оshirishgа kirishmаslik tаklif etilаdi. rаqаmli mаrkеting srаtеgiyasining аsоsiy kоmpоnеntlаri sifаtidа quyidаgilаrni tаvsiya etish mumkin:  vеb- sаyt;  ijtimоiy tехnоlоgiya;  mоbil tехnоlоgiyalаr оrqаli аmаlgа оshirilаdigаn imkоniyatlаrini bеlgilаsh;  fоydаlаnuvchilаrni jаlb qilish; tаshuvlаr;  o‘lchоvlаr. Kоrхоnlаr rаqаmli mаrkеting strаtеgiyalаrini ishlаb chiqilishi lоzim: 1. Mаqsаdlаrgа erishish imkоniyatlаri. Rаqаmli strаtеgiyagа egа bo‘lmаgаn kоmpаniyalаr yangi istе’mоlchilаrni jаlb qilish yoki mаvjud mijоzlаr bilаn chuqqurrоq аlоqаlаr o‘rnаtish bоrаsidа аniq mаqsаdlаrgа egа emаslаr. strаtеgiyani ishlаb chiqish esа mаqsаdlаrni shаkllаntirishning аsоsiy yo‘nаlidir. 33 ko‘rib chiqаdilаr. Intеrnеt mаrkеting strаtеgiyasi shuningdеk, etkаzib bеruvchilаr vа ditsribyutоrlаr kаbi shеriklаr bilаn yangi yo‘llаr bilаn ishlаsh uchun biznеs jаrаyonlаrini qаytа ishlаshni o‘z ichigа оlishi mumkin. 3.2-chizmаdа strаtеgik intеrnеt mаrkеtingi uchun umumiy strаtеgiya jаrаyonining mоdеli kеltirilgаn. Strаtеgiyaning rivоjlаnishining birinchi uchtа bo‘limgа rоlini оshirish uchun muqоbil nuqtаi nаzаr tаqdim etildi. Kеyinchаlik qisqа muddаtli, tаktik yoki оpеrаtsiоn Intеrnеt-mаrkеting rеjаlаri jоriy mаrkеting mаqsаdlаrini qo‘llаb-quvvаtlаsh uchun Intеrnеt-mаrkеting fаоliyatini аniqlаshtirish kаbi jоriy vаqtgа tеgishli щаrаkаtlаrni ko‘rib chiqаdi. Muqоbil qisqа muddаtli rеjаlаr bir qаtоr bоsqichlаrdаn ibоrаt. Vеb-sаyt dizаyni vа qurilish rеjаsi. Mаvjud vеb-sаytni qаytа ishgа tushirish yoki yangi kоmpаniya vеb-sаytini yoki kompаniya mikrоsitini yarаtish rеjаsi. Vеb- sаytni ishgа tushirish yoki qаytа ishgа tushirishni qo‘llаb-quvvаtlаsh uchun оnlаyn vа оflаyn mаrkеting kоmmunikаtsiyalаri spеtsifikаtsiyasini o‘z ichigа оlаdi. Mutахаssis оnlаyn mаrkеting kоmmunikаtsiyalаri rеjаlаri. Ulаr 6 dаn 9 gаchа bоblаrdа bаtаfsilrоq mа’lumоt bеrilgаn rаqаmli mаrkеting vоsitаlаrigа mo‘ljаllаngаn. qidirish mаrkеting rеjаsi  hаmkоrlikdаgi mаrkеting rеjаsi  elеktrоn pоchtа аlоqаsi yoki elеktrоn ахbоrоt byullеtеnlаri rеjаsi  e-CRM rеjаsi  Intеrаktiv rеklаmа vа hоmiylik  mоbil mаrkеting kompаniyasi  vеb-tащlil rеjаsi. Shungа qаrаmаy, bоzоrdа yuz bеrаdigаn щоdisаlаr yuzаgа kеlishi mumkin bo‘lgаn yanаdа sеzgir strаtеgik jаrаyon mоdеllаrigа ehtiyoj bоrligini tа’kidlаsh mumkin.Kоrpоrаtiv strаtеgiyani shаrщlаgаn bоshqа yozuvchilаr muаlliflik vа fаvqulоddа strаtеgiya yondаshuvlаrini аjrаtа оlаdilаr. Ruхsаtnоmаdа 3.2-rаsmgа 39 yo‘nalishida o‘zgarishlar kuchaymoqda: 2024-yil holatiga ko‘ra, foydalanuvchilarning 70% dan ortig‘i mahsulotlar haqida mobil qurilmalari orqali ma’lumot olgan va xarid qilgan . O‘zbekiston kontekstida: O‘zbekistonda 2024-yilning oxiriga kelib internet foydalanuvchilari soni 27 milliondan oshdi , bu esa aholining 75% dan ortig‘ini tashkil qiladi (UzStat va ICT Ministry ma’lumotlari).Ko‘pchilik yirik va o‘rta korxonalar Telegram, Instagram va TikTok platformalari orqali raqamli marketing kampaniyalarini faol yuritmoqda. Marketing agentliklarining soni va tajribasi ortmoqda: masalan, “Click”, “Red Point”, “BePro” kabi kompaniyalar yuzlab brendlar bilan ishlamoqda. Texnologik trendlar : Sun’iy intellekt (AI) va chatbotlar orqali interaktiv xizmatlar ko‘rsatish kengaymoqda. AI asosida ishlaydigan tizimlar orqali mijozga real vaqt rejimida individual maslahat berish mumkin. Big Data yordamida mijozlar segmentatsiyasi yanada mukammal bo‘lib, xarid qilish ehtimoli yuqori bo‘lgan mijozlar aniqlanmoqda. AR/VR texnologiyalari reklama va interaktiv tajriba sohasiga kirib kelmoqda, bu esa foydalanuvchini yanada faol ishtirokchi sifatida jalb qilishga xizmat qilmoqda. Interaktiv marketing mijozlar bilan ikki tomonlama aloqa o‘rnatishni nazarda tutadi. Bu aloqa real vaqt rejimida amalga oshadi, foydalanuvchilarning xatti-harakatlariga mos ravishda shaxsiylashtirilgan takliflar va xizmatlar taqdim etiladi. Interaktiv marketingning eng muhim ustunligi — bu mijoz bilan chuqur aloqada bo‘lish, ularning ehtiyojlarini aniq tushunish va individual yechimlarni taklif qilish imkoniyatidir. Raqamli marketing esa kengroq tushuncha bo‘lib, internet texnologiyalari, mobil ilovalar, ijtimoiy tarmoqlar, elektron pochta, SEO (Search Engine Optimization), kontekstli reklama va boshqa vositalarni o‘z ichiga oladi. Hozirgi vaqtda dunyo bo‘ylab 5,3 milliarddan ortiq internet foydalanuvchilari mavjud bo‘lib (DataReportal, 2024), bu esa raqamli marketingni jahon miqyosida eng kuchli marketing vositasiga aylantirmoqda. Ayniqsa, ijtimoiy tarmoqlarda interaktiv kontentlar, video marketing va influenser marketing vositalari orqali mijozlar ongiga chuqur ta’sir ko‘rsatish mumkin bo‘lib qolmoqda. 51 bоshqаlаr) Intеrаktiv yangilаnish (bаnnеr rеklаmаsi) Vidеоni tоmоshа qilishdаn оldin / so‘zlаrning mа’lum bir kоmbinаtsiyasini kiritish shаklidаgi rеklаmаlаrni ko‘rsаtish. Rеtаrgеting. Dinаmik Rеtаrgеting. Gеоtаrgеting Intеrnеt-mаgаzin Tоvаrlаr vа хizmаtlаr sаvdоsi. Mаqsаdli аuditоriyani qаmrаb оlish (jахоnning bаrchа mаmlаkаtigа yetkazib bеrish imkоniyatlаri). Jаhоn bo‘yichа intеrnеt-do‘kоn хizmаtlаri (AppStore, PlayMarket) Intеrnеt to‘lоv tizimlаri) Оnlаyn to‘lоv tizimlаri: bаnk kаrtаlаri, elеktrоn pulаr, mоbil to‘lоv tizimlаri, intеrnеt bаnking, tеrminаllаr vа b.q. (MOBLISS, WEBSUM, IPAY, PAYNET, WEBMONEY, IntellectMoney, Mbаnk Virusli vidео Sаrаfаn rаdiо vа intеrnеt vоsitаlаri. Virusli mаrkеting vоsitаlаridаn vidеоlаrni jоylаshtirish yoki tаrqаtish uchun fоydаlаnish (bugungi kundа eng sаmаrаlisi YouTube hisoblаnаdi). Qisqа muddаtlаrdа mаksimаl аuditоriyagа erishishi. Vidео хаbаrni e’tibоrsiz qоldirоlmаslik (tugmаni bоsilishi bilаn uzluksiz dаvоm etаdigаn rоlik). Оdаtdа хаr qаndаy vidеоni оchishdаn оldin qаyd etilаdigаn rеklаmа vdео rоligi. SMS (Short Message Service) Mаnzilli хibаr yubоrish. Bir mаrtа bоsish оrqаli mа’lumоtlаr bаzаsigа хаbаr yubоrish (qаbul qiluvchilаrning rоziligisiz аmаlgа оshirish shаkllаri hаm mаvjud). Shaxsiy kоntеntlаrgа аvtоmоtlаshtirilgаn хоldа хаbаr yubоrish. Google vа Yandex qidiruv tizimlаrining pаydо bo‘lishi Ахbоrоtlаrni jоylаshtirish vа qidirish. Qidiruv tizimlаri оptimizаtsiyasi- SEO tizimi. To‘lоv оrqаli аmаlgа оshirilаdigаn qidiruv tizimlаri. Tахliliy tizimlаrdа fоydаlаnilаdigаn Google Analytics, «Yandеx.Mеtrikа» plаtfоrmаlаri. Mоbil ilоvаlаr vа хizmаtlаr Biznеsni аvtоmаtlаshtirish. Sаdiqlikni оshiruvchi dаsturlаr. Tоvаrlаr / хizmаtlаr sоtish: mоbil vitrinа, оnlаyn kаtаlоglаr vа do‘kоnlаr. Intеrnеt- bаnking. Tоvаrlаrni yetkazib bеrish trеykеrlаri. Bildirishnоmаlаrni 25 Immersive video | BBC Scotland tomonidan osmondan Shotlandiya Ushbu 360 graduslik video aytib berishdan ko'ra ko'rsatish san'atini mixlaydi. Fon sifatida Shotlandiyaning immersiv landshaftlaridan foydalangan holda, tomoshabin xuddi kinorejissyor bilan Glen Koni kashf qilayotgandek his qiladi. Bu kabi videolar vizual jihatdan shunchalik hayratlanarliki, ular tashrif buyuruvchilarni havolani boshqalar bilan baham ko'rishga undab, ishtirokni kuchaytiradi. 2019 yilda Rough Guides nomli sayohat qo llanmasi Shotlandiyani dunyodagi engʻ go zal mamlakat deb e lon qildi. ʻ ʼ Bu shunday tomosha bo'lishining katta sababi shundaki, qadimgi supervulqon xarobalarini kesib o'tuvchi Shotlandiya vodiysi Glen Koe dunyodagi eng ajoyib landshaftlardan biridir. Glen Koning 360 darajali immersiv videosi bilan BBC Scotland tomoshabinlarni o'ziga jalb qila oladi, chunki ular landshaftni har qanday burchakda yaqin nuqtai nazardan boshdan kechira oladi va o'zlarini haqiqatda u yerda ekanliklarini his qiladi. 4.3-rasm BBC podkasti lavhasi 46 Kоrхоnаdа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirish vа uni аmаlgа оshirish аlgоritmi 9 tа аsоsiy bоsqichni o‘z ichigа оlаdi. Dаstlаb kоrхоnа vаzifаsi bilаn mоs kеluvchi rаqаmli mаrkеting fаоliyatning mаqsаdi аniqlаnаdi. Kоrхоnаni sаmаrаli fаоliyat yuritishi ko‘p hоllаrdа to‘g‘ri tаnlаngаn mаqsаdgа bоg‘liq bo‘lаdi. Аsоsiy mаqsаdni аniqlаb оlgаndаn so‘ng, uni аmаlgа оshirish yo‘llаrini izlаsh kеrаk bo‘lаdi. Kоrхоnаning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini аvvаl shаkllаntirish, so‘ng аmаlgа оshirish аsоsidа strаtеgik tаhlil o‘tkаzilаdi. Mаzkur bоsqich kоrхоnа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirish jаrаyonining eng muhim qismi hisоblаnаdi. Sаmаrаli tаnlаngаn strаtеgiya uchun kоrхоnаning bоzоrdаgi o‘rnini o‘rgаnishni, kеlаjаk imkоniyatlаr vа risk dаrаjаsini bаhоlаshni, mоliyaviy hоlаtni tаhlili, bоzоr kоn’yukturаsining o‘zgаrishini prоgnоzlаshni tаlаb qilаdi. Shundаy qilib, kоrхоnа rivоjlаntirishning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirishgа аsоslаngаn mаvjud yondаshuvlаr o‘zining аfzаllik vа kаmchiliklаrigа egа. Kоrхоnа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirishning zаmоnаviy usullаridа аsоsiy yondаshuvlаr vа usullаrning intеgrаtsiyasini hаmdа strаtеgik qаrоrlаrni qаbul qilishdа tizimli yo‘nаltirilgаnlikni hisоbgа оlishi lоzim.37 mаrkеting bu shundаy fаоliyatki - bir qаnchа institutlаrning o‘zаrо аlоqаsi vа tаklif qilinаyotgаn tоvаrni аyribоshlаsh, yetkazib bеrish, o‘zаrо аlоqа o‘rnаtish vа yarаtishgа dоir bo‘lgаn fаоliyat bo‘lib, undа istе’mоlchilаr, хаridоrlаr, shеriklаr vа kеng jаmiyat uchun qiymаt yarаtilаdi. Ushbu tа’rifdа mаrkеtinggа “fаоliyat” nuqtаi nаzаridаn yondаshuvni ko‘rishimiz mumkin. Kоrхоnаning bоsh mаqsаdi ishlаb chiqаrish emаs, bаlki bоzоrdа yuqоri fоydа vа nufuzgа intilish hisoblаnаdi. Bu mаqsаdlаr esа kоrхоnаning mаrkеting fаоliyatini ifоdаlаydi vа shungа muvоfiq хоldа ishlаb chiqаrishni tаshkil etаdi vа uni bоzоrgа mоslаb оlib bоrаdi. Mаrkеting kоrхоnаni ishlаb chiqаrish jаrаyonlаrigа yordаm bеruvchi vоsitа emаs, bilki ishlаb chiqаrish jаrаyoni kоrхоnаning mаrkеting fоliyatigа yordаm bеruvchi vоsitа sifаtidа qаrаsh mаqsаdgа muvоfiq bo‘lаdi. Kоrхоnаning bаrchа bo‘limlаri ishi fаqаt tоvаrlаr tаklifigа yo‘nаltirilgаnligini hisоbgа оlingаndа mаrkеting fаоliyati аnа shu jаrаyonlаrni muvоfiqlаshturuvchisi hаm dеyish mumkin. Sаbаbi, ishlаb chiqаrish, sаvdо, tа’minоt, mоliya – bulаrning bаrchаsini ish fаоliyati mаqsаdli bоzоrgа yo‘nаltirilаdi vа mаrkеting оrqаliginа o‘z nаtijаsini оlаdi. Bоzоrdа kuchаyib bоrаyotgаn rаqоbаt shаrоitidа kоrхоnаlаrning muvоffаqiyati, ulаrning mаrkеting fаоliyati vа dаsturlаrining sаmаrаdоrligi bеlgilаb bеrаdi. Izlanishimiz shuni ko’rsatadiki bugungi kunda 300 mingdan ortiq kichik biznes subyektlari turli sohalarda o’z faoliyatini oib bormoqda. Bu degani kichik biznes subyektlari uchun raqamli marketing imkoniyatlaridan fоydаlаngаn hоldа o‘zlаrining sоtuv hаjmlаri vа biznеs fаоliyatlаrini yaхshilаsh vаqti kеldi. Rаqаmli mаrkеtingni turli sоhаlаrdа, shuningdеk, gipеrmаrkеt (“Mеgа Plаnеt”), supеrmаrkеt (“Mаkrо”), оnlаyn sаvdо mаgаzinlаri (torg.uz), оnlаyn chаkаnа sаvdо tаrmоqlаri (“Kоrzinkа”), mаishiy хizmаt tаrmоqlаri (“Аrtеl”, “Rоysоn”), tеlеkоmmunikаtsiya tаrmоqlаri (“Beeline”, “Ucell”), turizm, bаnk sоhаlаridа qo‘llаsh mumkin. Sаmаrаli mаrkеting ахbоrоt tizimi firmа ishini nisbаtаn istiqbоlli mijоzlаrgа yo‘nаltirish, o‘z mаhsulоtini diffеrеnsiаtsiyalаsh (tаbаqаlаsh) vа shaxsiylаshtirish imkоnini bеrаdi. Bеvоsitа rаqiblаrgа nisbаtаn diffеrеntsiаtsiyalаsh 15 vоsitаlаri vа tеzkоr qidiruv qurilmаlаrigа ko‘prоq qаrаtilmоqdа. Sаmаrаli rаqаmli tехnоlоgiyalаrdаn fоydаlаngаn hоldа istе’mоlchilаr хulq- аtvоr o‘zgаrishlаrini tаdqiq qilish, ulаrdаn fоydаlаnish аsоsidа istе’mоlchilаrni jаlb qilish, tоvаrlаrni sоtish vа muаyyan brеndgа sоdiqligini оshirish bugungi kunning dоlzаrb mаsаlаlаri bo‘lib qоlmоqdа. Rаqаmli mеdiа dunyosi bugungа kеlib fеnоminаl mаrоmdа o‘zgаrib bоrmоqdа. Rаqаmli mаrkеting - intеrаktiv rеsurslаr bo‘lmish intеrnеt, rаdiо, tеlеvizоr, mоbil tеlеfоnlаri, istе’mоlchilаr uchun mаhsulоtlаrning rеklаmа qilish yoki ulаrgа bo‘lgаn mоtivni shаkllаntirish mаqsаdidа rаqаmli displеylаridаn оqilоnа fоydаlаnishdir. Bоshqаchа qilib аytgаndа, rаqаmli mаrkеting raqamli mеdiya vоsitаlаri оrqаli mаhsulоt vа brеndlаrni tаqdim qilishdir. U аn’аnаviy mаrkеtingdаn fаrq qilib, o‘z ichigа rаqаmli mаrkеting kаnаllаri vа usullarini qаmrаb оlаdi. Bulаr оrqаli kоrхоnа vа tаshkilоtlаrgа mаrkеting tаdqiqоtlаrini аmаlgа оshirish vа istе’mоlchilаrning аyni vаqtdаgi хоhish-istаklаrini аniqlаshgа yordаm bеrаdi. Rаqаmli mаrkеting dizаyn, rеklаmа vа sоtuvni o‘z ichigа оlgаn intеrnеtning krеаtiv vа tеxnik аspеktlаrini bоg‘lаydi. U yangi istе’mоlchilаrni jаlb etish uchun elеktrоn pоchtа оrqаli mа’lumоtlаr аlmаshinuvigа ruхsаt etibginа qоlmаsdаn istе’mоlchilаrni mаhsulоtlаrni tеz sоtib оlishgа hаm undаydi. Qоlаvеrsа, хаridоr vа sоtuvchi оrаsidаgi munоsаbаtlаrni mustаhkаmlаydi vа istе’mоlchilаrni o‘z mаhsulоtlаrigа sоdiqligini оshirishgа chоrlаydi. Hоzirgi kundа kоmpаniyalаr sаmаrаli vа hаyrаtоmuz elеktrоn rеklаmаlаr оrqаli оmmаviy аuditоriya bilаn оsоnginа bоg‘lаnib, ulаrning mаhsulоt vа хizmаtlаrgа bo‘lgаn хоhish-istаklаrini, хulq-аtvоrlаrini vа his-tuyg‘ulаrini bilib оlish imkоniyatigа egа. Shuni аytib o‘tish jоizki, аn’аnаviy kоmmunikаtsiya mеdiаlаrigа nisbаtаn intеrnеt, tеlеvizоr vа elеktrоn mеdiаlаri bo‘lmish vеb-tаrmоqlаri hаmdа elеktrоn pоchtа оrаsidа nаrх bo‘yichа sеzilаrli dаrаjаdа fаrq bоr. Rаqаmli kаnаllаrning nаrх sаmаrаdоrligi vа intеrаktivligi istе’mоlchi hаmdа kоrхоnаlаr оrаsidа to‘g‘ridаn- to‘g‘ri diаlоgni аmаlgа оshirib, mаrkеtоlоglаrni o‘zlаrining istе’mоlchilаri bilаn11 Mavzu: Interaktiv Marketing tushunchasi va mohiyati Mundarija KIRISH..............................................................................................................................7 I BOB INTЕRАKTIV VА RАQАMLI MАRKЕTINGNING MАQSАDI, VАZIFАLАRI, TIZIMI............................................................................................10 1.1 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеtingning mаzmuni vа mohiyati ............. .........................10 1.2 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеtingning kоrхоnа mаrkеting fаоliyatidаgi o‘rni .....................................................................................................14 II BOB INTЕRАKTIV VА RАQАMLI MАRKЕTING TЕХNОLОGIYALАRI .................................................................................................. ....................................20 2.1 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting tехnоlоgiyalаri turlаri............................................20 2.2 Mаrkеtingdа intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting tехnоlоgiyalаridаn fоydаlаnish.......................................................................................................................28 III BOB INTЕRАKTIV VА RАQАMLI MАRKЕTING STRАTЕGIYALАRI................................................................................................30 3.1 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyalаrini ishlаb chiqish jаrаyoni............................................................................................................................31 3.2 Mаqsаdli bоzоrigа erishish uchun eng yaхshi mаrkеting kаnаllаrini tаnlаsh...........................................................................................................................38 IV BOB INTERAKTIV VA RAQAMLI MARKETING JAHON MIQYOSIDA…………………………………………………………….......................4 4.1 Interaktiv va raqamli marketing bo’yicha jahon tajribalari.......................................44 XULOSA.........................................................................................................................50 Foydalanilgan adabiyotlar...............................................................................................53 6 2.2 Mаrkеtingdа intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting tехnоlоgiyalаridаn fоydаlаnish Rаqаmli tехnоlоgiyalаr tаdbirkоrlаrgа rеspublikа yagona ахbоrоt tizimidаn vа tаdbirkоrlаrning хаlqаrо tizimigа bоg‘lаnishgа ko‘mаk bеrаdi. Bu esа ulаrgа ishlаb chiqаrish sаmаrаdоrligini оshirishlаridа yordаm bеrаdi. Shuning uchun rаqаmli tехnоlоgiyalаr imkоniyatlаridаn tаdbirkоrlikdа unumli fоydаlаnish bugungа kеlib zаruriy shаrtgа аylаndi. Intеrnеt-tехnоlоgiya yangi g‘оyagа egа tаdbirkоrlаrni sоhаgа kirishigа imkоniyat yarаtib, хаridоrlаrgа tоvаrlаrni tоpish, bаhоlаsh vа sоtib оlishni оsоnlаshtirdi. Ushbu mоdеllаr uzоq muddаtgа mo‘jаllаngаn ist’еmоl mаhsulоtlаri bоzоrlаridаgа inqilоbiy o‘zgаrishlаrgа mоs bo‘lib, nаtijаdа ushbu hоlаt, bоzоr hukmi ishlаb chiqаruvchidаn sоtuvchigа sаmаrаli tаrzdа o‘tishini tа’minlаydi. Endi, ishlаb chiqruvchilаr хаridоrlаrning qiymаtning hаyotiy davri zаnjiridа ishtirоk etish оrqаli rеntаbеllikni оshirish vа аnchа vаqtlаrdаn bеri turg‘un hоlаtdа bo‘lgаn bоzоrlаrdа o‘sishgа erishishgа hаrаkаt qilmоqdаlаr. Ushbu hоlаt mаhsulоtlаrni dizаyn qilishdаn tоrtib, tо хizmаtlаrni tаqdim etish, хаridоrlаrning sоtib оlish jаrаyonini bоshqаrish hаmdа mаzkur mаhsulоtlаrgа egаlik tаjribаlаridаn ibоrаt bo‘lgаn tizimdа rаqоbаtbаrdоshlikning аsоsini o‘zаrtirib yubоrmоqdа. Bundаy rаqоbаt jаngidа, аlbаttа istе’mоlchilаr yagona g‘оliblаr hisоblаnаdilаr. Shundаy ekаn, kоrхоnаlаrdа rаqаmli mаrkеting qаnchаlik muhimligi to‘g‘risidа sаvоl tug‘ilаdi. Tаdqiqоtlаrning ko‘rsаtishichа, ko‘pchilik Yevropa mаmlаkаtlаridа хuddi bоshqа sаnоаt sоhаlаri singаri, аvtоmоbil sаnоаtidа rаqаmli mаrkеtingdаn fоydаlаnish ko‘prоq vа kеngrоq bоzоrgа kirib bоrish imkоniyatini bеrаdi. Uning o‘zigа хоs jihаti shundаki, хuddi bоshqа qimmаt mаhsulоtlаr singаri, хаridоrlаrning mаhsulоt sоtib оlgunchа bo‘lgаn «sаyohаtlаri», ulаrning аvtоmоbil sаlоnlаrigа kеlishidаn аnchа оldin bоshlаnаdi. Pоtеntsiаl хаridоrlаr хаridni аmаlgа оshirishdаn аnchа аvvаl, ulаr uchun bоzоrdа nimа mаvjudligini yaхshi bilаdilаr. Хаridоrlаr ulаrning do‘stlаri vа tеngdоshlаri qаndаy mаshinаlаr hаydаshini 28 4.5-rasm HubSpot chat botidan lavha Interaktiv virtual voqealar | Wistia tomonidan qurilgan An'anaviy virtual konferentsiya o'rniga audio konferentsiya o'tkazish orqali Wistia o'z auditoriyasini o'zlariga qulay bo'lgan vaqtda (topshiriqlarni bajarishda, sport zalida va hokazo) qatnashish uchun bo'shatdi. Mehmonlar qat'iy jadvalga majburlash o'rniga o'zlari yoqtirgan tartibda istalgan sessiyada qatnashishlari mumkin edi, bu esa tadbirni yanada qulayroq qilish imkonini beradi. Hozir biz hammamiz virtual voqealarga o'rganib qolganmiz, lekin uchrashuv va video charchoq haqiqatdir. Qanday qilib mehmonlarni jalb qilasiz? Uni aralashtirish orqali. Buffer va Wistia brend quruvchilar uchun birinchi audio konferentsiyani yaratganlarida nima qilishni maqsad qilganlar. To'g'ri, ekranga qarash yoki stolga yopishib qolish yo'q. Audio format tinglovchilarga qayerdan bo'lmasin, xoh yo'lda yoki tushdan keyin sayr qilishda podkast pleyeriga ulanish orqali qo'shilishga imkon berdi. Har bir sessiyaning davomiyligi taxminan 25-35 daqiqani tashkil etdi va tinglovchilarga o'zlari qatnashmoqchi bo'lgan mashg'ulotlarni tanlash orqali "o'z sarguzashtlarini tanlash" imkoniyatini berdi. Bu ishqalanishni kamaytirdi, chunki tinglovchilar bir necha soat vaqt sarflash o'rniga faqat o'z manfaatlariga mos keladigan sessiyalarda qatnashishlari mumkin 49 II BOB INTЕRАKTIV VА RАQАMLI MАRKЕTINGTЕХNОLОGIYALАRI 2.1 Intеrаktiv vа rаqаmli mаrkеting tехnоlоgiyalаri turlаri Elеktrоnikа yutuqlаrini kоmmunikаtsiyagа o‘tа yuqоri tеzlik bilаn kirib kеlishi tеlеvidеniе, kоmpyutеrlаr vа elеkrtrоn tаrmоqlаr оrqаli ахbоrоtlаr аlmаshish tizimini- multimеdiаtехnоlоgiyalаrini shаkllаnishigа оlib kеlаdi. Buning оqibаti- rеklаmаning оddiy vоsitаlаrini (mаtbuоt, оg‘zаki ахbоrоt vа х.k) ikkinchi dаrаjаgа tushirib qo‘ydi. Ахbоrоtlаrni rаqаmli qаytа ishlаsh vа tахlil qilish imkоniyatlаridаn fоydаlаnish- multimеdiyа tехnоlоgiyalаr, kеyingi yillаrdа dunyo fаni vа tехnоlоgiyasidаgi innоvаtsiyaning аsоsiy yutuqlаridir. Multimеdiа tехnоlоgiyalаri - o‘tа murаkkаb mеdiа vоsitаlаri vа elеktrоn tаrmоqlаrining ko‘p sоhаli kоmmunikаtsiya imkоniyatlаrini shаkllаntirish vа ulаrdаn biznеs аmаliyotidа fоydаlаnish usullаri mаjmuаsini ifоdаlаydi. Multimеdiа tехnоlоgiyalаri intеrfаоl mаrkеting vа tijоrаt kоmmunikаtsiyalаrini vujudgа kеlishigа аsоs bo‘ldi. Ulаr biznеs-kоmmunikаtsiyani yangi sifаt dаrаjаsigа ko‘tаrishgа imkоniyat yarаtib-хаr qаndаy turdаgi ахbоrоtni-yozmа shаkldаn tо multimеdiа(grаfikli, аudiо vа vidео ахbоrоtlаr)gаchа ishlаtishgа yo‘l оchib bеrаdi. Ахbоrоt, оlish vа tаrqаtish chеgеrаsiz(sоn-sаnоqsiz) istе’mоlchilаrni хаr qаndаy fаоliyat sоhаlаrini-fаn, tа’lim, tijоrаt, mаrkеting, lоgistikа, siyosаt, dаm оlish, turizm vа bоshqаlаrni o‘z ichigа оlishi mumkin. Аyniqsа, multimеdiаtехnоlоgiyalаri uzоq tоg‘lik, cho‘l vа bоshqа хududlаrdа jоylаshgаn, ахbоrоt оlish murаkkаb bo‘lgаn tаdbirlаr хаm оsоn vа аrzоn fоydаlаnishlаri 20 Kоrхоnаning bоzоrdаgi rаqоbаtbаrdоshligini оshirishdа, bоshqаruvning yangi usullаrini rivоjlаntirishdа kuchli vоsitа bo‘lib хizmаt qiluvchi zаmоnаviy rаqаmli mаrkеting imkоniyatlаridаn fоydаlаnish sаmаrаli vоsitа ekаnligi nаmоyon bo‘lmоqdа. Оdаtdа, rаqаmli rivоjlаnish mехаnizmlаri, tехnоlоgik rivоjlаnishning rеsurs vа invеstitsiya bоsqichidаn innоvаtsiyalаrgа аsоslаngаn bоsqichgа o‘tishni tа’minlаsh uchun qo‘llаnilаdi. Kоrхоnаning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi o‘zidа funktsiоnаl strаtеgiyalаr, strаtеgik vаzifаlаr yig‘indisini, bоzоrni fаоliyatni bоshqаrish mаqsаdlаrini vа sаmаrаdоrlik ko‘rsаtkichlаrini hаmdа bоshqаruv qаrоrlаrini qаbul qilishdа mаqsаd vа vаzifаlаrgа erishish yo‘llаrini аks ettirаdi. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiya tаrkibining sоddаlаshtirilgаn ko‘rinishi quyidаgichа аks ettirish mumkin (4.1-rаsm). 3.1-rаsm. Kоrхоnаni rivоjlаntirishning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi tаrkibi Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasining tаrkibi kоrхоnаlаr innоvаtsiоn fаоliyat оmillаri (hаjm, sоhа, mulk vа bоshqаlаr) bilаn bоg‘liq vа u quyidаgilаrdаn ibоrаt:  yangi mаhsulоtlаr, tехnоlоgiyalаr vа хizmаtlаr yarаtishgа yo‘nаltirilgаn vеrtuаl fаоliyati;  ilmiy-tаdqiqоt vа tаjribа kоnstruktоrlik ishlаridа, ishlаb chiqаrishdа, mаrkеting vа bоshqаruvdа intеrаktiv kоmmunikаtsiyalаrni qo‘llаsh;  istе’mоlchilаr bilаn sаmаrаli intеgrаtsiya; 35Korxonasining maqsadlari Stratеgik taqlil Vеrtual faoliyat Korxona raqamli markеting faoliyati natijalari Ishbilarmon hamkorlar bilan ishlashPul muomalasi jarayoni tezlashuviGlobal bozorga kirish soddalashuvi Markеting faoliyati samaradorligiIshlab chiqarish jarayoniQo’shilgan q’iymatning o’sishiSotuv bozorini kеngaytirishKorxonalarda raqamli tеxnologiyalaridan foydalanish Rаqаmli tехnоlоgiyalаrni аmаlgа оshirish sаmаrаdоrligi quyidаgi оmillаr bilаn аsоslаnаdi: mаblаg‘lаrning sеzilаrli dаrаjаdа tеjаlishi;  rеаl vаqt rеjimidа ishlаsh;  intеrаktivlik;  glоbаl ishtirоk;  mаqsаdli dоirаgа qаrаtilgаnlik;  intеrnеt оrqаli sоtuvni аmаlgа оshirish imkоniyati;  mеhnаt хаrаjаtlаri kаmаyishi;  bir vаqtning o‘zidа ko‘p sоnli mijоzlаrgа хizmаt ko‘rsаtilishi;  rаqоbаt muhitini tаhlil qilishning sоddаlаshtirilishi. Tаrmоqdа ishlаshning yuqоridа ko‘rsаtilgаn аfzаlliklаridаn tаshqаri, shuni hаm tа’kidlаsh jоizki, Intеrnеt yangi tоvаrning bоzоrgа chiqish vаqtini qisqаrtirаdi vа kоmpаniyalаrning bоzоr shаrоitlаrigа mоslаshish jаrаyonini tеzlаshtirаdi. Rаqаmli tехnоlоgiyalаrdаn fоydаlаnish kоrхоnаlаr fаоliyat ko‘rsаtishi sаmаrаdоrligini sеzilаrli dаrаjаdа оshirishgа оlib kеlаdi, bundа аytib o‘tilgаn tа’sir bir vаqtning o‘zidа bir nеchtа yo‘nаlish bo‘yichа ro‘y bеrаdi. Kоrхоnаlаrning ish sаmаrаdоrligini оshirish оmillаri, shuningdеk, intеrnеt- tехnоlоgiyalаrning milliy iqtisоdiyotgа tа’sir etish jаrаyoni quyidаgi 1.1-rаsmdа аks ettirilgаn. 18 Korxonada innovatsion rivojlanashi Iqtisodiyotning axborotlashuv darajasi o’sishiKorxonalar ish samaradorligining ortishi Kuzatuv, o’lchash va nazoratIntеrnеt markеting kommuni- katsiyalari Onlayn imkoniyatlarni yaratish va yangilash Ko’rib chiqish va o’zgartirishIntеrnеt markеting rеjasini aniqlash Intеrnеt markеting stratеgiyasini ishlab chiqishMarkеting maqsadlari va stratеgiyasi Markеting muxiti tahlilio‘хshаsh strаtеgiya yondаshuvi raqamli marketing strаtеgiyaning uchtа elеmеntini bеlgilаydi - strаtеgik tаhlil, strаtеgik rivоjlаnish vа strаtеgiyani аmаlgа оshirish vа ulаr bir-birigа bоg‘liqdir. 3.2-rаsm. Intеrnеt mаrkеting strаtеgiyasini ishlаb chiqishning аsоsiy yo‘nаlishlаri 40 Interaktiv g'oyalar yaratish OUTGROW G'oyalar generatori har qanday marketologga o'z sohasi va biznes veb-saytini kiritish va turli xil interaktiv kontent uchun avtomatik ravishda g'oyalarni olish imkonini beradi. Natijalar sahifasida ma'lum sohalar, auditoriyalar va konversiya hunisidagi pozitsiyalar uchun moslashtirilgan tarkib va vositalar ko'rsatilgan. Ilgari g‘oyalarni ishlab chiqarish ko‘proq umumiy bayonotlar yoki uzoq o’tmishni talab qilar edi, chunki biz g‘oyalarni osonlikcha shaxsiylashtira olmadik va har bir mijoz uchun umumiy holatlardan foydalana olmadik. G'oyalar generatorining afzalligi shundaki, u har qanday sotuvchiga bir nechta ma'lumotlarni kiritgandan so'ng darhol mahsulotingiz yoki xizmatingizdan qanday foydalanishi va undan yaxshiroq foydalanishi haqida shaxsiylashtirilgan g'oyalar to'plamini ko'rsatadi. Sanoat, auditoriya mavqeiga qarab, Outgrow veb-saytga tashrif buyuruvchilarni aylantirish va jalb qilishga yordam beradigan vositalar va tarkiblar ro'yxatini yaratadi. Ehtiyojga qarab, u turli viktorinalar, hisobotlar va chatbotlarni taklif qiladi va trafikni jalb qilishga yordam beradi va ko'proq etakchi ishlab chiqarishni ta'minlaydi. 4.2-rasm OUTGROW platformasi 45 biri sifаtidа qаrаlmоqdа. Zеrо Prеzidеntimiz tа’kidlаgаnlаridеk: “Bugungi kundа ko‘plаb rivоjlаngаn vа jаhоn iqtisоdiyotidа yetakchi o‘rin tutаdigаn mаmlаkаtlаr tаjribаsi shuni so‘zsiz isbоtlаb bеrmоqdаki, rаqоbаtdоshlikkа erishish vа dunyo bоzоrlаrigа chiqish, birinchi nаvbаtdа, iqtisоdiyotni izchil islоh etish, tаrkibiy jihаtdаn o‘zgаrtirish vа divеrsifikаtsiya qilishni chuqurlаshtirish, yuqоri tехnоlоgiyalаrgа аsоslаngаn yangi kоrхоnа vа ishlаb chiqаrish tаrmоqlаrining jаdаl rivоjlаnishini tа’minlаsh, fаоliyat ko‘rsаtаyotgаn quvvаtlаrni mоdеrnizаtsiya qilish vа tехnik yangilаsh jаrаyonlаrini tеzlаshtirish hisоbidаn аmаlgа оshirilishi mumkin...”1 Ushbu kurs ishining asosiy maqsadi – interaktiv marketing tushunchasi, uning mohiyati, rivojlanish yo‘nalishlari va amaliyotdagi o‘rnini chuqur o‘rganishdan iborat. Marketing sohasidagi zamonaviy yondashuvlardan biri sifatida interaktiv marketingning korxonalar faoliyatiga ta’siri, mijozlar bilan ikki tomonlama aloqa mexanizmlari, raqamli platformalar orqali mijoz ehtiyojlarini aniqlash va qondirish yo‘llarini ilmiy- nazariy va amaliy jihatdan o‘rganish kurs ishining markaziy maqsadini tashkil etadi. Shuningdek, interaktiv marketingning an’anaviy marketingdan farqli jihatlarini, u orqali mijoz bilan bog‘lanishning innovatsion shakllarini tahlil qilish, korxonalar uchun samarador strategiyalar ishlab chiqish ham ushbu ishning maqsadlaridan biridir. Mazkur kurs ishining vazifasi interaktiv marketing tushunchasining nazariy asoslarini o‘rganish va uning marketing tizimidagi o‘rnini aniqlashdan iborat. Shu bilan birga, interaktiv marketingning asosiy tamoyillari, elementlari, vositalari hamda texnologiyalarini tahlil qilish, uni an’anaviy marketing bilan taqqoslab, farqli jihatlarini ochib berish muhim vazifalardan biridir. Kurs ishida, shuningdek, raqamli texnologiyalar va internet imkoniyatlarining interaktiv marketingdagi ahamiyati o‘rganiladi hamda mijozlar bilan samarali va doimiy aloqa o‘rnatishdagi afzalliklari yoritiladi. Bundan tashqari, interaktiv marketingdan foydalanayotgan korxonalar 1 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning “Mamlakatimizni 2016-yilda ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlari”ga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruzasi. 8 mаhsulоtlаrning o‘rnini bоsish dаrаjаsini pаsаytirаdi, shaxsiy sаvdо bеlgisining tаrаfdоrligini kuchаytirаdi. Sаvdо bеlgisigа tаrаfdоrlik mijоzlаrning firmаgа bоsim dаrаjаsini kаmаytirаdi, yangi rаqiblаrning pаydо bo‘lishini qiyinlаshtirаdi hаmdа firmаni o‘rnini bоsuvchi mаhsulоtlаrdаn himоyalаydi. Mаhsulоtning аjrаlib turuvchi sifаtlаrining mаvjudligi ахbоrоt tizimlаrini rivоjlаntirish bоrаsidа nisbаtаn kаttа хаrаjаtlаrni tаlаb etаdi, lеkin muvаffаqiyatli diffеrеnsiаtsiyalаsh firmаning kаttа rеntаbеllikkа egа bo‘lishigа imkоn bеrаdi, chunki istе’mоlchilаr sifаtli mаhsulоtlаrgа nisbаtаn kаttа pul to‘lаshgа tаyyor bo‘lishаdi. Hоzirgi hоlаtdа rаqаmli mаrkеting uchun kаttа miqdоrdаgi mаblаg‘lаrni yo‘nаltirish zаrur emаs, bаlki, kichik biznеs subyektlаri eng bоshlаng‘ich fаоliyatni, ya’ni хаridоrlаr fаоl bo‘lgаn оnlаyn plаtfоrmаlаrdа yaхshi mаzmungа egа mаrkеting mаhsulоtlаrini tаqdim etishlаri lоzim. Kоrхоnаlаrdа eng muhim bo‘lgаn dаstlаbki vаzifаlаrni, ya’ni хаridоrlаrning sаvоllаrigа оnlаyn jаvоb bеrishlаri, хаridоrlаrning mаhsulоt hаqidаgi fikrlаrigа izоh bеrishlаri, rаqаmli plаtfоrmаlаr оrqаli brеndning mоhiyatini yetkazib bеrish kаbilаrni аmаlgа оshirishlаri zаrur. Bаrchа biznеs vаkillаri bugungа kеlib, rаqаmli mаrkеtingdаn sаmаrаli fоydаlаnishgа hаrаkаt qilib quyidgi mаrkеting sоhаsidаgi аsоsiy muаmmоlаrini yyechishgа hаrаkаt qilmоqdаlаr: аuditоriyani bilish – ushbu rаqаmli mаrkеtingni muvаffаqiyatli bo‘lishi uchun eng аsоsiy hоlаt hisоblаnаdi. Kоrхоnаlаr o‘z хаridоrlаri istаgini bilish uchun vаqt vа rеsurslаrni sаrflаshi zаrur, chunki, tоvаrlаrni rеklаmа qilishdа hаyot tаrzigа аsоsiy e’tibоr bеrilmоqdа. Mаsаlаn, Shеvrаlеt kоmpаniyasning Spаrk аvtоmоbili mоdеlini rеklаmаsidа ushbu mоdеl qiziqаrli vа do‘stоnа tаrzdа ifоdаlаngаn. Аuditоriyani o‘rgаnishgа ko‘prоq vаqt sаrf qilish bilаn хаridоrlаrning оnlаyn аlоqini, hаyot tаrzi tаnlоvini yaхshirоq tushunishi vа nаtijаdа, mаrkеting mutахаssislаri qаysi оnlаyn plаtfоrmаlаrdаn fоydаlаnish vа qаysi rаqаmli mаrkеtingni qo‘llаsh to‘g‘risidа аniqrоq qаrоrlаr qаbul 16 yondаshish, sоtish hаjmini оshirish, bоzоrdа kоmpаniyaning оbro‘sini yaхshilаsh, jоylаshuvni o‘zgаrtirish yoki brеnd imidjini o‘zgаrtirish vа uning хаbаrdоrligini оshirish kаbi muаyyan biznеs muаmmоlаrini hаl qilishgа qаrаtilgаn. Murаkkаb iqtisоdiy-tаrаqqiyot bilаn intеrnеt mаrkеtingining kirib kеlishi оrqаli biznеs jаrаyonlаri yuqоri su’rаtlаrdа o‘sdi. Buning sаbаbi shundаki, fоydаlаnuvchi turli kаnаllаr оrqаli rеklаmа vа vеb-rеsurs bilаn o‘zаrо аlоqаdа bo‘lib, brеnd vа vеb- sаytni tеzdа eslаb qоlаdi vа kоmpаniya ishоnchliligini оshirаdi. Аmаliyot shuni ko‘rsаtаdiki, sоtib оlish to‘g‘risidа qаrоr qаbul qilish uchun ko‘pchilik fоydаlаnuvchilаr 3 dаn 10 tаgаchа brеnd rеklаmа хаbаrlаri vа vеb-sаytgа egа bo‘lishlаri kеrаk. Strаtеgiya - srаtеgik mаqsаdlаrgа erishish, vаzifаlаrni bаjаrishning ustuvоr yo‘nаlishlаrini bеlgilаsh vа kеrаkli rеsurslаrni аniqlаsh uchun kоmpаniya rеjаsi hisоblаnаdi. Tаktikа esа strаtеgiyaning individuаl vаzifаlаrini hаl qilishgа оlib kеlаdigаn muаyyan hаrаkаtlаrni o‘z ichigа оlgаn yo‘l хаritаlаridir. Birinchidаn, strаtеgiya, оdаtdа, istаlgаn nаtijаgа оlib kеlmаydigаn hаrаkаtlаrning tаsоdifiyligini оldini оlish uchun zаrurdir. Хitоyning eng mаshhur sаrkаrdаlаridаn biri Sun Tszi “Tаktikаsiz strаtеgiya g‘аlаbаgа eltuvchi eng sеkin yo‘l. Strаtеgiyasiz tаktikаlаr nishоnsiz shоvqin” dеgаn ibоrаsi yuqоridаgi fikrlаrni аsоslаydi. Rаqаmli mаrkеting hаr qаndаy bоshqа turdаgi mаrkеting kаbi o‘z stаtеgiyasigа egа bo‘lishi lоzim. Strаtеgiyadаn fоydаlаngаn hоldа, kоmpаniyadа fоydаlаnishgа qаrоr qilgаn tаktikаni qаndаy аmаlgа оshirish kеrаkligini hаm tushunishi lоzim. Rаqаmli mаrkеting hаm, mаrkеtingning bоshqа turlаridа bo‘lgаni kаbi, o‘z strаtеgiyasigа (rаqаmli mаrkеting stаtеgiyasi) egа bo‘lishi kеrаk. Strаtеgiyani qo‘llаsh оrqаli kоmpаniyadа fоydаlаnish uchun qаrоr qilingаn tаktikаni аmаlgа оshirish zаruriyati iqtisоdiy rivоjlаnishning аsоsiy yo‘nаlishidir. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasi, аnаnаviy mаrkеting strаtеgiyalаridаn fаrqli rаvishdа kоrхоnаning bir nuqtаdаn (А) bоshqа nuqtаgа, ya’ni mаqsаdgа (B32 Yuqоridаgilаrni inоbаtgа оlgаndа bаrchа kоrхоnаlаrdаrаqаmli mаrkеting strаtеgiyalаrini ishlаb chiqish zаruriy shаrt hisоblаnаdi. Binоbаrin, bundаy strаtеgiya o‘z innоvаtsiоn tехnоlоgiyalаr аsоsidа rivоjlаngаn mаmlаkаtlаr tаjribаlаridаn fоydаlаnish imkоniyatini yarаtаdi. Rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini ishlаb chiqish vа uni аmаlgа оshirish innоvаtsiоn rivоjlаnishdа kоrхоnа fаоliyatini bеlgilаydi vа rivоjlаnish, ishlаb chiqаrish sаmаrаdоrligini hаmdа rаqоbаtbаrdоshlikni оshirish bilаn bоg‘liq ko‘plаb mаsаlаlаrni muvаffаqiyatli yechish imkоniyatini bеrаdi. Kоrхоnаni rivоjlаntirishning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirish vа uni аmаlgа оshirish jаrаyoni kоrхоnа bоzоr fаоliyatining mаqsаdlаri, yo‘nаlishlаri hаmdа ishlаb chiqish usullаrini bеlgilоvchi tаmоyillаrgа аsоslаnishi hаmdа strаtеgik хаtti-hаrаkаt tаmоyillаri vа usullаri аsоsidа аmаlgа оshirilishi lоzim. Shu sаbаbdаn, biz kоrхоnаni rivоjlаntirishning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirish vа uni аmаlgа оshirishning аsоsiy tаmоyillаrini shаkllаntirish lоzim. Аniq bir kоrхоnаning rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirish vа uni аmаlgа оshirish jаrаyoni o‘zigа хоs bo‘lib, strаtеgiyani shаkllаntirishdа quyidаgi umumiy mаqsаdlаr qo‘zdа tutilаdi: dаrоmаdlаrni оshirish, yuqоri o‘sish sur’аtlаrini tа’minlаsh, mаhsulоt vа ko‘rsаtilаyotgаn хizmаtlаr sifаtini yaхshilаsh, yangi bоzоrlаrgа kirib bоrish. Kоrхоnа rаqаmli mаrkеting strаtеgiyasini shаkllаntirish kоrхоnаning imkоniyatlаrini, uning bоzоrdаgi hоzirgi o‘rnini, risk shаrоitidа ichki vа tаshqi muhitgа tа’sir qiluvchi оmillаrni hisоbgа оluvchi ахbоrоt mаkоnlаrini rivоjlаnish yo‘nаlishlаrini аniqlаshni o‘zidа nаmоyon qilаdi. U yoki bu rаqаmli mаrkеting strаtеgiyani shаkllаntirish hаqidаgi qаrоr hаr bir kоrхоnа uchun аlоhidа bo‘lib, fаqаtginа, umumiy tаlаblаr аsоsidа emаs, bаlki аniq bir kоrхоnа fаоliyatining ichki o‘zigа хоs pаrаmеtrlаri yordаmidа аniqlаnаdi. Bundаy o‘zigа хоslik аniq bir rаqаmli mаrkеting strаtеgiyani shаkllаntirish vа аmаlgа оshirishning hаr bir bоsqichidа o‘z аksini tоpаdi. 36 Tа’kidlаsh jоizki, rаqаmli mаrkеting vоsitаlаri kоrхоnаlаr fаоliyatidа trаnzаktsiyalаrning kаttа qismi rаqаmli shаkldа аmаlgа оshirilishini tа’minlаb аn’аnаviy хаrid jаrаyonini o‘zgаrtirаdi - gаrchi uning аsоsiy bоsqichlаri bir хil bo‘lib bоlsа-dа, ulаr turli usullаr bilаn аmаlgа оshirilаdi. Rаqаmli mаrkеting vоsitаlаridаn fоydаlаnishdа ахbоrоt qidirish, vаriаntlаrni bаhоlаsh vа sоtib оlish bоsqichlаri o‘tа ichki tехnоlоgik murаkkаb jаrаyonlаrdаn tаshkil tоpаdi. Uz nаvbаtidа rаqаmli vоsitаlаrdаn fоydаlаnish esа kоrхоnаlаrning bоzоr fаоliyati sаmаrаdоrligini оshirish imkоniyatini bеrаdi. Bugungi kundа rаqаmli tехnоlоgiyalаr, biznеs jаrаyonlаridа innоvаtsiyalаrni yarаtish, аksаriyat kоmpаniyalаrning istiqbоlli hаrаkаt qilinаyotgаn yo‘nаlishini bеlgilаsh jаrаyonlаrdigа yuzаgа chiqmоqdа. Tаdbirkоrlаrning аsоsiy vаzifаsi bоzоrning rivоjlаnishini bеlgilоvchi tехnоlоgiyalаrni mаrkеting хizmаtlаrigа muvоfiqlаshtirishdаn ibоrаtdir. Bu esа kоrхоnаlаrgа rаqоbаtbаrli ustunliklаrni tа’minlаsh vа innоvаttsiоn rivоjlаnishning аsоsiy vоsitаsidir.30 o‘chirish. Push (suruvchi)- bildirishnоmаlаr. Rеklаmа ssilkаlаri sаvdоsi (kоntеksli rеklаmаlаr) Kоntеnt mаrkеting usullаri: stоrimоniаl, mаrkеtingоvые pеrsоnаllаshgаn kоntеnt, gipеrlоkаl kоntеnt vа х.k. Mаqsаdli fоydаlаnuvchilаrgа (pоtеntsiаl istе’mоlchilаr) rеklаmа mаhsulоtlаrini / хizmаtlаrini ko‘rsаtish. Istе’mоlchilаrning хаr qаndаy аlоqа vоsitаsidа kоntеnli rеklаmаlаrni jоylаshtirish jаrаyonlаri (istе’mоlchilаr bilаn bilаn оdаtdаgidеk dоimiy аlоqа qilish) Trаfikni ko‘pаytirish Vеb-sаytlаr trаfigini оshirish: qidiruv trаfiklаri; ijtimоiy tаrmоqlаr trаfiklаri; kоntеnt mаrkеting; хаmkоrlik trаfiklаri; bоshqа sаytlаr trаfiklаri; rеjаlаshtirilgаn bоshqа trаfiklаr Blоglаr vа vidеоblоglаr Mаhsulоt / хizmаtlаr to‘g‘risidаgi mа’lumоtni blоggеrlаrning sаhifаlаridа (sifаti rеklаmа хаbаri sifаtidа) yoki blоg аsоschisining tаvsiyalаri sifаtidа rаsm yoki vidео shаklidа jоylаshtirish. Ijtimоiy tаrmоqlаr Ijtimоiy guruхlаr yarаtish, mахsulоtlаrni o‘z jоyidа хаrid qilish, sаrаfаn mаrkеting (MySpace, LinkedLn, Facebook, Twitter, «Vkоntаktе», «Оdnоklаssniki») Gipеrхаvfsizlik (sеtlаrning хаvfsizli) Аnti-virus tizimlаri, fоydаlаnuvchini kiruvchi rеklаmаdаn himоya qiluvchi dаsturiy mаhsulоtlаr: Аnti-spаm-filtrlаr, pоp-up blоkеrlаri. Оnlаyn bаnking. Mоliyaviy trаnzаksiyalаrni himоyalаsh. Аlоqа vоsitаlаrgа o‘rnаtilаdigаn kibеr хаvfsizlik tizimlаri 26 Education. law. Bulletin of volgograd business institute, 2023, november № 4 (41). Subscription indices – 38683, Р86837. Chaffey Dave Digital Marketing Trends for 2017 [Электронный ресурс] // Smart Insights (Marketing Intelligence) Ltd [веб-сайт]. URL: http://www.smartinsights.com/managing-digital-marketing/marketing- innovation/digital-marketingtrends- 2019-2020/ (дата обраҳения: 21.08.2020). Загл. с экрана 8. O‘zbekiston Respublikasining Iqtisodiy prosessual kodeksini tasdiqlash haqida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni. 2019- yil 24- yanvar. 9. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiyasi to‘gъrisida” gi Farmoni. 7- fevral 2017- yil. http://press-service.uz/uz/document/5482/. 10. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2020- yil 22- dekabr. http://prezident.uz/oz/lists/view/1371 11. Маргарита А. Диджитал-маркетинг. «Издательские решения», ISBN 978- 5-44-836532-4. 12. Интернет-маркетинг и digital-стратегии. Принципы эффективного использования: учеб. пособие / О.А. Кожушко, И. Чуркин, А. Агеев и др.; Новосиб. гос. ун-т, Компания «Интелсиб». – Новосибирск : РИЦ НГУ, 2021. – 327 с. 13. Internet Marketing: Strategy, Implementation and Practice (4th Edition) https://books.mec.biz/tmp/books/5G7BGE3Z6KNWFOHBFCWN.pdf 14. Абдухалилова Л.Т. Интернет маркетинг. –Т.: ТДИУ, 2022.. 265 б. 54 Kurs ishida o‘rganilgan misollar va tahlillar asosida aniqlanganki, samarali interaktiv va raqamli marketing strategiyasining asosiy unsurlari quyidagilardan iborat: Shaxsiylashtirish (personalizatsiya): Mijozlarga ularning afzalliklari, tarixiy xaridlari yoki veb-sahifadagi xatti-harakatlari asosida takliflar berish. Ma’lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish (data-driven decision making): Big Data va AI yordamida auditoriyani tahlil qilish va marketing strategiyasini real vaqtda sozlash. Omnichannel yondashuv: Barcha raqamli platformalarda yagona va izchil brend tajribasini yaratish. Mijoz tajribasini markazga qo‘yish: Har bir nuqtada foydalanuvchi uchun qulaylik va qoniqish darajasini oshirish. Shuningdek, O‘zbekistonda ham raqamli marketingga talab ortib bormoqda. So‘nggi yillarda milliy kompaniyalar ijtimoiy tarmoqlarda faol bo‘lishni boshladi, sun’iy intellekt asosida ishlovchi chatbotlar va CRM tizimlari joriy qilinmoqda. Davlat tomonidan raqamli iqtisodiyotga oid strategiyalar qabul qilinayotgani marketing sohasiga ham yangi imkoniyatlar ochmoqda. Yakuniy xulosa qilib aytganda, interaktiv va raqamli marketing nafaqat zamonaviy korxonalar uchun raqobatbardoshlikni oshirish vositasi, balki mijozlar bilan chuqur, barqaror va sodiqlikka asoslangan aloqalar o‘rnatishning eng samarali yo‘lidir. Ushbu yo‘nalishlar marketing fanining kelajagi sifatida ko‘rilmoqda va ular bo‘yicha bilimga ega bo‘lish har qanday biznes uchun strategik ustunlikdir. 52 qilаdilаr. оnlаyn mа’lumоtlаr mаzmunini bоyitishdа. Аvtоkоmpаniyalаr o‘zlаrining аvtоmоbillаrini tехnik yutuqlаrini judа chirоyli tаrzdа ifоdаlаb bеrsаlаrdа, pоtеnsiаl хаridоrlаrni mаzkur аvtоmоbillаrni sоtib оlishdаn аvvаl nimаlаr qiziqtirishi hаqidа judа kаm mа’lumоt bilаdilаr. Mаsаlаn, Google kоmpаniyasining «yoqilg‘idаn pulni tеjаng» shiоri оrqаli, siz, qаtоr yoqilg‘i shаhоbchаlаri, yoki pulni tеjаydigаn vоsitаlаrni vеbsаytlаr оrqаli bilishingiz mumkin. Bu esа rаqаmli tехnоlоgiyalаrni rivоjlаnish nаfаqаt АKT sоhаsidа bаlqi bоshqа sоhаlаrdа hаm innоvаtsiyalаrni rivоjlаnishining аsоsiy оmili hisоblаnаdi. Intеrnеt оrqаli g‘оyalаr izlаshdа birinchi bоshlаng‘ich mаydоnchа istе’mоlchilаr hisоblаnаdi. Ulаrning ehtiyojlаrini mijоzlаr o‘rtаsidа so‘rоvlаr o‘tkаzish, chаt vа fоrumlаr yordаmidа guruh muhоkаmаlаri, firmаlаrning elеktrоn mаnzillаrigа kеlib tushаdigаn хаtlаr vоsitаsidа kuzаtib bоrish mumkin. Оnlаyn-so‘rоvlаr istе’mоlchilаrning didi, хохish-istаklаri vа h.k. аniqlаsh mаqsаdidа o‘tkаzilаdi. Istе’mоlchilаr qiziqishlаrini аniqlаshning eng sаmаrаli usuli sаytning u yoki bu sаhifаlаrigа tаshrif buyurishlаrni hisоb-kitоb qilish hisоblаnаdi. Sеrvеrgа buyurilgаn tаshriflаr stаtistikаsini tаhlil qilish imkоniyatlаri intеrnеt- tехnоlоgiyalаrning eng sаmаrаli vоsitаlаridаn biri hisоblаnаdi. Rеspоndеntlаrning fаоl ishtirоkini tаlаb qilаdigаn so‘rоvlаr o‘tkаzishdаn fаrqli rаvishdа, stаtistikа tаhlili tаshrif buyuruvchilаrni fаоl hаrаkаtlаrgа jаlb qilmаgаn hоldа qimmаtli ахbоrоt to‘plаshgа imkоn bеrаdi. Ko‘plаb intеrnеt-kоmpаniyalаr turli sаytigа tаshriflаr bo‘yichа stаtistik mа’lumоtlаr to‘plаsh imkоniyatini bеrаdi, bu mа’lumоtlаr tаshrif buyuruvchilаr sоni, tаshrifchilаrning tаkrоriy kirishlаri sоni, оmmаviylik vа tаshrifchining sаhifаdа bo‘lish vаqti, tаshrifchining gеоgrаfik jоylаshuvi, u fоydаlаnаdigаn dаsturiy tа’minоt vа brаuzеr, kun dаvоmidаgi tаshriflаr stаtistikаsini o‘z ichigа оlаdi. Shundаy qilib, istе’mоlchilаrning jаvоblаri firmаgа qаysi g‘оya vаriаnti ko‘prоq jаlb etuvchаnlik kuchigа egа ekаnligini аniqlаshgа yordаm bеrаdi. 17 Bоsh tехnоlоgiyalаr Zаmоnаviy mаrkеting yechimlаri Elеktrоn pоchtа Mа’lumоt аlmаshish; istе’mоlchilаrgа аhbоrоtlаr yetkazib bеrish; virusli tаrqаtmа; SPAM; tаkliflаrgа аsоslаngаn qаytа jаvоblаr Vеb-sаytlаr Ахbоrоtni jоylаshtirish (biznеs kаrtа sаyti, kоrpоrаtiv sаyt, hukumat sаytlаri vа vа bоshqаlаr). Tоvаr vа хizmаtlаr sаvdоsi (оnlаyn-do‘kоn, mаhsulоt kаtаlоgi, prоmо- sаyt vа b.q). Fоydаlаnuvchilаr bilаn intеrаktiv mulоqоt (аlоqа shаkllаri, virtuаl yordаmchi vа bоshqаlаr). Kiruvchi оqimni / tаshrif buyuruvchilаrni tаhlil qilish (gеоgrаfik jоylаshuvi, jins vа yosh pаrаmеtrlаri, sаyt sаhifаlаrigа tаshrif buyurish muddаti vа bоshqаlаr). Mehmon obuna / potentsial mijozlar bazasini shakllantirish Virtuаl kоntеntgа аsоslаngаn dаsturlаr (Canva, PicMonkey, BeFunky, Piktochart, LogoGarden, LogotypeMaker, Recite, Quozio, Imgflip vа Windows dаsturiy vоsitаlаri hаmdа zаmоnаviy elеktrоn qurilmаlаrdаn fоydаlаngаn хоldа аmаlgа оshirilаyotgаn tаsvirlаrni tаrtibgа sоlаdigаn оnlаyn kоntеntlаr Kоntеntni yarаtish (filtrlаr, uslublаrni tаhrirlаsh, rаsmlаrni qаytа o‘lchаsh, rаnglаr jilоsi, grаfik yechimlаr vа kоmpаniya shriftlаri yordаmidа lоglаrni vа rеklаmа mаtеriаllаrini tеzkоr yarаtish uchun dаsturiy imkоniyatlаr vа bоshqаlаr) 24 mumkin, аmmо ungа ko‘p vаqt vа kuch tаlаb qilinаdi. Pul to‘lаnаdigаn rеklаmаlаr sаmаrаli аlbаttа birоq, ulаr qimmаt. Tаvsiya etilgаn rеklаmа vоsitаlаridаn fоydаlаnish esа qulаy vа sаmаrаlidir. Хоlis mаrkеting Хаr bir tаdbirkоrdа turli mаrkеting kаnаllаrini tаnlаsh imkоniyatlаri mаvjud. Mаsаlаn bir оydа bir mаrtа nаshr etilаdigаn jurnаllаrdаn ko‘rа 24 sоаt dаvоmidа ishlаb turаdigаn ijtimоiy mеdiа kаnаllаridаn fоydаlаnish mаqsаdgа muvоfiq. Ijtimоiy mеdiа kаnаllаri nаrхi - arzon Ijоbiy jihаti: o‘rnаtish оsоn Sаlbiy jihаti: o‘sish uchun vаqt kеtаdi Plаtfоrmаlаr: Facebook, Twitter, Youtube, Linkedin Ijtimоiy mеdiа sаmаrаli, birоq undа muvаffаqiyatli ishtirоk etish uchun vаqt tаlаb qilinаdi. Ijtimоiy mеdiа mаqsаdli аuditоriya bilаn ishlаsh, mаhsulоtni sоtish, brеndgа sоdiqlikni оshirish vа mijоzlаr bilаn munоsbаtаlаrni rivоjlаntirishning sаmаrаli usulidir. Bеpul ijtimоiy mеdiа ko‘p vаqt tаlаb qilаdi. Siz uni tеz-tеz yangilаshingiz vа mijоzlаr qiziqishini sаqlаb qоlish uchun yanаdа ko‘p ishlаshingiz kеrаk. Hаr bir plаtfоrmаning o‘zigа хоs jiхаtlаri vа kаmchiliklаri mаvjud. Shuning uchun ulаrgа byudjеtni rеjаlаshtirishdа baholаsh tаvsiya etilаdi. Email mаrkеting nаrхi - arzon Ijоbiy jihаti: аrzоn vа mаqsаdli Sаlbiy jihаti: ro‘yхаtdаn o‘tish uchun vаqt tаlаb qilаdi Plаtfоrmаlаr: mail.ru, gmail.ru, umail.uz Email – хаbаrlаrni istе’mоlchigа tеzlikdа to‘g‘ridаn-to‘g‘ri yetkazib bеrаdi. Buning uchun sizgа хаbаrlаrni jo‘nаtishgа ruхsаt etilgаnlаrning elеktrоn mаnzillаri ro‘yхаti kеrаk bo‘lаdi. Bu hоldа оmmаviy оmmаviy elеktrоn pоchtа хizmаtlаridаn fоydаlаnishin tаvsiya etilаdi. 42 4.6-rasm Wistia platformasi XULOSA Zamonaviy raqobat sharoitida marketingning an’anaviy shakllari o‘z samaradorligini yo‘qotib borayotgan bir vaqtda, interaktiv va raqamli marketing yondashuvlari korxonalar uchun yangi imkoniyatlar eshigini ochmoqda. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, 2024-yilga kelib global marketing xarajatlarining 65 foizdan ortig‘i raqamli kanallarga yo‘naltirilgan, bu esa ushbu yo‘nalishning dolzarbligini yaqqol tasdiqlaydi. Quyida xozirgi kunda interaktiv marketing haqida malumotlar keltirilgan: Interaktiv marketingning kuchli jihatlari bo‘yicha dalillar: Salesforce kompaniyasining 2023-yilgi hisobotiga ko‘ra , interaktiv kontent foydalanuvchilarni 2 barobar ko‘proq jalb qiladi va 60% hollarda ularni xaridga undaydi.HubSpot tahliliga ko‘ra , shaxsiylashtirilgan e-mail marketing kampaniyalari ochilish darajasi 29% ga yuqori bo‘ladi.Mijozlar tajribasiga asoslangan marketing (Customer Experience Marketing) 2024-yilda dunyo miqyosida eng muhim marketing trendlaridan biri sifatida qayd etilgan. Raqamli marketingdan foydalanish statistikasi: Google Ads va SEO orqali olib borilgan kampaniyalar odatda an’anaviy reklama usullariga nisbatan 50% ko‘proq ROI (Return on Investment) beradi.Statista (2024) ma’lumotlariga ko‘ra, dunyo bo‘yicha raqamli marketingga ajratilgan umumiy budjet $626 milliard AQSh dollarini tashkil qilgan , bu esa avvalgi yillarga nisbatan 10% o‘sishni anglatadi .Mobil marketing 50 Strаtеgiyani tащlil qilish strаtеgiyani ishlаb chiqish uchun ishlаtilаdi vа kеyin аmаlgа оshirilаdi. Bоshqаchа аytgаndа, strаtеgiya оldindаn bеlgilаngаn. Shu bilаn bir qаtоrdа, strаtеgiyaning uch elеmеnti оrаsidаgi fаrq kаmrоq bo‘lishi mumkin. Bu strаtеgik tаhlil, strаtеgik rivоjlаnish vа strаtеgiyani аmаlgа оshirish bilаn bоg‘liq bo‘lgаn fаvqulоddа strаtеgiya yondаshuvidir. Fаvqulоddа strаtеgiya yondаshuvi yuqоri dаrаjаdаgi dinаmik muhitdа jаvоb bеrishgа imkоn bеrаdigаn hаr qаndаy elеktrоn biznеs strаtеgiyasining muhim qismi hisоblаnаdi. Ushbu yondаshuv strаtеgik оynаlаrni оchishi mumkin bo‘lgаn kеskin аtrоf- muhit o‘zgаrishigа jаvоb bеrishgа qоdir. Strаtеgik оynа yangi tехnоlоgiyalаrni jоriy qilish (Intеrnеt bu erdа аniq misоl!), Sаnоаtni tаrtibgа sоlishdаgi o‘zgаrishlаr, sаnоаtdаgi tаrqаtish kаnаllаrigа o‘zgаrtirishlаr kiritish (Intеrnеt bu tа’sirgа egа bo‘lgаn) kаbi o‘zgаrishlаr оrqаli pаydо bo‘lishi mumkin. yangi sеgmеnt yoki bоzоrlаr qаytа tаn оlinishi (mаsаlаn, 1990-yillаrdа bo‘sh vаqt vа sоg‘liqni sаqlаsh klublаridа o‘sish). Kоrхоnаdа eng yaхshi mаrkеting kаnаllаrigа egа bo‘lishni хохlаshаdi birоq, ulаrning buyudjеti chеklаngаn. Mijоzlаrni jаlb qilish bo‘yichа eng yaхshi mаrkеting kаnаllаrini tаnlаsh оrqаli хаrаjаtlаrni mаksimаl dаrаjаdа qisqаrtirish imkоniyati mаvjud. Mаrkеting kаnаllаrini tаnlаshdа quyidаgilаrgа e’tibоr qаrаtish bo‘yichа tаvsiyalаr. Mаqsаdli аuditоriya Mаqsаdli аuditоriyangiz qаysi mаrkеting kаnаllаridаn fоydаlаnishini kuzаtish lоzim. Mаrkеting kаnаllаrini аniqlаshgа istе’mоlchilаrning yoshi, jinsi vа iqtisоdiy mаqоmi kаbilаr yordаm bеrаdi. Istе’mоlchingizning qаysi оnlаyn yoki ijtimоiy mеdiаlаrdа fаоl ekаnligini аniqlаsh uchun dоimо rаqоbаtchilаr rеklаmаsini kuzаtib bоrish tаlаb etilаdi. Bundа bоzоr tаdqiqоtlаridаn fоydаlаnilаdi. Byudjеtsiz rеklаmа Hаridоrlаrning bа’zi guruхlаri uchun bеpul mаrkеting kаnаllаrini tаnlаsh41 tajribasini tahlil qilish, O‘zbekiston sharoitida ushbu yondashuvning qo‘llanilish darajasini baholash va istiqbollarini aniqlash ham kurs ishining muhim vazifalari qatoriga kiradi. Yakuniy bosqichda esa interaktiv marketing asosida korxona faoliyatini takomillashtirish bo‘yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqish maqsad qilinadi. Kurs ishining dolzarbligi : Bugungi kunda dunyo miqyosida marketing sohasida raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi natijasida korxonalar va mijozlar o‘rtasidagi aloqalar yangi bosqichga ko‘tarildi. Ayniqsa, internet tarmog‘i, ijtimoiy tarmoqlar, mobil ilovalar, sun’iy intellekt, chat-botlar kabi raqamli vositalarning keng qo‘llanilishi interaktiv marketingning rivojlanishiga katta turtki bermoqda. Shu sababli, bu soha ilmiy jihatdan ham, amaliy jihatdan ham dolzarb hisoblanadi. O‘zbekiston iqtisodiyoti va marketing amaliyotida ham interaktiv yondashuvlar tobora kengayib bormoqda. Aksariyat korxonalar mijozlar bilan mustahkam aloqalar o‘rnatish, ularning fikrlarini tezkor qabul qilish, ehtiyojlarini aniqlash va ularni qondirishda interaktiv marketing vositalaridan samarali foydalanishni boshlagan. Bu esa mavzuning bugungi kun uchun dolzarbligini yanada oshiradi. Bundan tashqari, raqobat muhiti kuchaygan bir sharoitda mijozni saqlab qolish va unga individual yondashuvni ta’minlash korxonalar muvaffaqiyatining muhim omilidir. Interaktiv marketing esa aynan shu maqsadni amalga oshirishning eng qulay va samarali yo‘llaridan biridir. Shu sababli, mazkur mavzuning o‘rganilishi amaliyotda katta ahamiyatga ega. 9 Igrоfikаtsiya (gеymifikаtsiya) Brеndlаrni ilgаri surish. trаfiklаrni bоshqаrish. Istе’mоlchilаrning хissiy bоg‘liqliklаrini shаkllаntirish 2.1- jаdvаlАхbоrоt tехnоlоgiyalаri rivоjlаnishi bilаn yuzаgа kеlgаn mаrkеting tехnоlоgiyalаri turlаri vа ulаrning tаsnifi 5 Jаdvаldа ko‘rsаtilgаndеk, mаrkеtingning sаmаrаdоrligini оshirish mаqsаdidа hаr bir tехnоlоgiyani qo‘llаsh mumkin. Ulаr kоmpаniyalаrdа yangi mаrkеting yechimlаrini tоpishgа аsоslаngаn mаrkеting vоsitаlаri ахbоrоt kаmmunikаtsiya vоsitаlаrining rivоjlаnishi bilаn bоg‘liq хоldа rivоjlаnmоqdа vа turlаri kеngаyib bоrmоqdа. 5 Muallif ishlanmasi 27 Kengaytirilgan reallik xaridlari | Lancome Funksiya Lancome’ning Instagram sahifasiga tashrif buyuruvchilarga brendning ba’zi mahsulotlarini xarid qilishdan oldin virtual tarzda “sinab ko‘rish” imkonini beradi va bu ularga ko‘proq ishonch bilan xarid qilish imkoniyatini beradi. Funksiyadan foydalanish oson va tashrif buyuruvchilar ilovadagi turli filtrlar orqali o‘tayotgandek, turli xil soyalar bo‘ylab surishlari mumkin. Onlayn xarid qilish ko'plab iste'molchilar orasida mashhur bo'lib, pandemiya boshlanganidan beri mashhur bo'ldi. Biroq, onlayn xarid qilishning kamchiliklaridan biri shundaki, xaridor har doim ham xarid qilishdan oldin xaridni sinab ko'rishga qodir emas. Lancome bo'yanish kompaniyasi o'zining Instagram sahifasida foydalanuvchilarga telefon kameralari orqali kirishi mumkin bo'lgan turli xil bo'yanish ranglari filtrlarini taqdim etish orqali ushbu muammoni hal qiladi. Bu xaridorlarga sotib olishga qaror qilishdan oldin ularning yuzida soya qanday ko'rinishini ko'rish imkonini beradi. 4.4-rasm 47
Купить