Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	1.4MB
Покупки	19
Дата загрузки	13 Август 2023
Расширение	docx
Категория	Экономика

Investitsiya faoliyatini amalga oshirish va ularni samaradorligini ta'minlash yo’llari

25О’zbekiston iqtisodiyoti bugun jahon iqtisodiyotining ajralmas qismiga
aylandi. Mamlakatimiz eksport salohiyati yildan-yilga oshmoqda, tashqi
bozorlarga xomashyo emas, yuqori qo’shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar
yetkazib berilmoqda. O’zbekiston sanoatini rivojlantirish bo’yicha belgilangan
ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan bevosita
bog’liqdir. O’zbekistonda investorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyozlar
va preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorijiy
investitsiyalar oqimining yildan-yilga ko'payib borayotgani ham shundan dalolat
beradi.
Mamlakatimizning investitsion jozibadorligi keng ko’lamli sotish
bozorlarining mavjudligi, Yevroosiyoning investitsion hamda savdo-iqtisodiy
hamkorlik istiqbollarini belgilab beruvchi multimodal kommunikatsiya tizimiga
integratsiyalashgan transport infratuzilmasining rivojlangani bilan ham bog’liq.
O’zbekistonga investitsiya kiritayotgan xorijiy kompaniyalar beshta yirik va jadal
rivojlanib borayotgan bozor- 300 milliondan ortiq kishi savdo-sotiq qiladigan
bozorlarga ega MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy hamda
Janubi-sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq davlatlariga chiqish imkoniga ega bo’lmoqda.
Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalari, jumladan, xorijiy investorlar
huquqlarini kafolatlash, investorlarga muayyan preferensiyalar taqdim etish
to’g’risidagi qoidalar va boshqalarni o’zida mujassam etgan. O’zbekiston
Respublikasining investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchilik
tizimida yetakchi o’rinlardan birini egallaydi. “Xorijiy investitsiyalar
to’g’risida”gi, “Investitsiya faoliyati to’g’risida”gi, “Chet ellik investorlar
huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi qonunlar,
shuningdek, davlatimiz rahbarining va hukumatimiz qarorlari shaklida qabul
qilinayotgan qator

22“Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish
choralari to’g’risida” O’zbekiston Respublikasi Qonuniga muvofiq va
respublikaga to’g’ridan to’g’rixorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada
qulay shart- sharoitlarni ta’minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy
himoya qilishning amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda
mamlakatdagi investitsiya muhitini yanada yaxshilash maqsadida Vazirlar
Mahkamasi qaror qiladi:
1. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga xorijiy investorlarning va
xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning huquqiy himoya qilinishini
ta’minlash vazifasi yuklansin.
Belgilab qo’yilsinki, O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining xorijiy
investorlarning va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarning huquqlarini
himoya qilishni ta’minlashga doir qarorlari vazirliklar, idoralar, xo’jalik
birlashmalari, viloyatlar, shaharlar va tumanlar hokimliklari uchun majburiy
hisoblanadi.
(1-band O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-yil 13-
sentabrdagi 268-sonli qarori tahririda — O’R QHT, 2012-y., 37-son, 429-modda)
2. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tuzilmasida Tadbirkorlik
subyektlari va xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasi,
Qoraqalpog’iston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar
adliya boshqarmalarida esa – tegishli bo’limlar tashkil etilsin.
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasi
Adliya vazirligining Tadbirkorlik subyektlari va xorijiy investitsiyalarni huquqiy
himoya qilish boshqarmasi va tegishli bo’limlarning joriy ta’minotini
moliyalashtirishni nazarda tutsin.
(2-band O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil 26-
apreldagi 122-sonli qarori tahririda — O’R QHT, 2016-y., 17-son, 176-modda)
3. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi:

30tomonidan shakllantiriladigan ro’yxat bo’yicha, 2019-yil 1-iyunga qadar to’g’ridan
to’g’ri xorijiy investitsiyalar hisobiga aniq investitsiya loyihalarini O’zbekiston
Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga taqdim etilishini
ta’minlasin;
e) “O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi huzuridagi
Loyihalar va import kontraktlarini kompleks ekspertiza qilish markazi” DUK
loyihaoldi hujjatlari, shuningdek texnik topshiriqlar va tender hujjatlarining
kompleks ekspertizasi belgilangan tartibda o’z vaqtida va sifatli o’tkazilishini
ta’minlaydi;
j) O’zbekiston Respublikasi Bosh vazirining investitsiyalar va tashqi
iqtisodiy aloqalar masalalari bo’yicha o’rinbosari hamda O’zbekiston Respublikasi
Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi oyiga kamida bir marotaba xorijiy
investorlar bilan uchrashuv o’tkazadilar, aniq investitsiya takliflari (loyihalari)ni
taqdim etadilar (prezentatsiya qiladilar) hamda ularning amalda ro’yobga
chiqarilishini ta’minlaydilar.
2019 yil yanvar - mart oylaridagi investitsiya kirtilgan
ko’rssatkichlar 11
.
Rasmda ko’rinadikieng yuqori ko’rsatkichni oziq ovqat mahsulotlari
ko’rinib turibdi 44.2% kimyo mahsulotlariga 14.3 % elektro energiya va neft
mahsulotlariga 10.9%qora rangli metallurgiyaga 9.7% mashinasozlik uskunalari
11
2019 yil yanvar - mart oylaridagi investitsiya kirtilgan ko’rssatkichlar

34 Xulosa
Mustaqillik boshlarida boshlangan iqtisodiyotni, shu jumladan sanoat
korxonalarini texnik qayta qurollantirish, modernizatsiya qilish va uning
investitsion faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan ishlar bugunga kunda o’z
samarasini bermoqda. Buning natijasida sanoat tarmog’i iqtisodiyotimizni yetakchi
tarmog’iga aylandi. O’zbekistonda amalga oshirilga iqtisodiy islohotlar natijasida
qulay investitsiya muhiti shakllantirildi, ya`ni qulay investitsiya muhitini
shakllanishida iqtisodiy rivojlanishning barqaror sur`atlariga erishilayotganligi va
bozor institutlarining mavjudligi hamda eng avvalo, mustahkam qonunchilik
bazasi, rivojlangan bank- kredit va investitsiyalashni davlat tomonidan qo’llab
quvvatlash kabi chora-tadbirlar tizimlari yaratilganligi sabab bo’lmoqda.
Turli iqtisodchi – olimlarning investitsiyalar va investitsiya faoliyati
atamlariga bergan ta’riflari hamda qarashlari tahlil qilindi.
Mamlakat iqtisodiy qudrati va xalq farovonligi bilan bog’liq tarmoqlarning
eksport salohiyatini oshirishda muhim o’rin egallaydi. Shu bois, 93 sanoat
tarmog’iga investitsiyalar jalb etishni kengaytirish, uni rivojlantirish strategik
ahamiyatga ega bo’lgan yo’nalishlar qatoriga kiradi. Sanoat tarmog’i
korxonalarida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar hajmi ham yildan-yilga oshib
bormoqda. Bunga sabab, korxonalarning texnik bazasi yangilanayotganini, ishlab
chiqarish quvvatlarini oshayotganini ko’rsatish mumkin. O’zbekistonda sanoat
korxonalari investitsiya loyihalarini moliyalash uchun xorijiy investitsiyalarni jalb
etishga muhim qo’shimcha manba sifatida qaralishi lozim. Xorijiy investitsiyalar
mahalliy investitsiyalarni to’ldirishi mumkin, biroq, ularning o’rnini bosolmaydi.
Shu jihatlarni inobatga olganda, investitsiyalashning tashqi manbalarini
kengaytirish tarmoq korxonalarining investitsiya faoliyatini yuksaltirishda ustuvor
vazifa hisoblanadi.
Mahalliy investitsiyalarni jalb qilish orqali sanoat tarmog’i korxonalari
investitsion faoliyatini rivojlantirish yo’llari, muammolarini o’rganish yuzasidan
quyidagilarni ta`kidlash mumkin: sanoatdagi korxonalarida aksiya va
obligatsiyalarni muomalaga chiqarish orqali ularni investitsion faoliyatni

23ikki hafta muddatda Xorijiy investitsiyalar va xorijiy investitsiyalar
ishtirokidagi korxonalarni huquqiy himoya qilish boshqarmasining tuzilmasini va
Boshqarma to’g’risidagi nizomni tasdiqlasin;
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Davlat soliq qo’mitasi, Davlat
bojxona qo’mitasi hamda boshqa manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan
birgalikda xorijiy investorlar va xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarga
nisbatan amaldagi imtiyozlar va kafolatlar ro’yxatini, ularni qo’llash bo’yicha
sharhlar bilan birgalikda, ikki oy muddatda tayyorlasin;
Xorijiy sarmoyalar bo’yicha agentlik bilan birgalikda O’zbekiston
Respublikasidagi xorijiy investorlar faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy
hujjatlarning tizimlashtirilgan to’plamini Internet tarmog’iga joylashtirish uchun
xorijiy tillarda uch oy muddatda tayyorlasin.
4. Vazirlar Mahkamasining Tashqi iqtisodiy aloqalar va xorijiy
investitsiyalar departamenti xorijiy investorlar va xorijiy investitsiyalar
ishtirokidagi korxonalarni huquqiy himoya qilish bo’yicha O’zbekiston
Respublikasi Adliya vazirligi mintaqaviy bo’limlarining moddiy-texnika bazasini
qo’llab-quvvatlash uchun grantlar jalb etilishiga ko’maklashsin.
5. Adliya vazirligi hamda Vazirlar Mahkamasining Tashqi iqtisodiy
aloqalar va xorijiy investitsiyalar departamenti xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi
korxonalar faoliyatining doimiy monitoringini olib borsinlar hamda xorijiy
investorlardan tushayotgan murojaatlar va takliflarni batafsil o’rganib chiqsinlar va
to’g’ridan to’g’rixorijiy investitsiyalarni jalb etish va xorijiy investorlarning
huquqlari himoya qilinishini ta’minlash bo’yicha ishlarni tashkil etishni yanada
yaxshilash yuzasidan aniq takliflar bilan birgalikda tahliliy materiallarni Vazirlar
Mahkamasiga yilning har choragida taqdim etsinlar.
6. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi bir oy muddatda
manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan birgalikda qonun hujjatlariga mazkur
qarordan kelib chiquvchi o’zgartirishlar kiritlib tasdiqlansin.
Hozirda O’zbekitonga erkin iqsodiy zonalariga kiritilyotgan xorijiy
investitsiyalarning hududiy bo’limlar bo’yicha ko’rsatkichlari

51. Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati.
Investitsiya (lot. investio — o rash) — iqtisodiyotni rivojlantirishʻ
maqsadida o z
ʻ mamlakatida yoki chet ellarda turli tarmoqlarga, ijtimoiyiqtisodiy
dasturlarga, innovatsiya, tadbirkorlik loyihalariga uzok, muddatli kapital kiritish
(qo yish).
ʻ Pulning vaqt (zamon)ga bog liq qiymati nazariyasiga ko ra, Investitsiya ʻ ʻ
kelajakda naf olish maqsadida mablag lar
ʻ qo yishdir. ʻ Investitsiya kapitalni
muayyan muddatga bog lashni yoki band qilishni bildiradi. Bundan asosiy maqsad
ʻ
kapital qiymatini saklab qolish yoki bo lmasa kapital qiymatini vaqtda o stirib
ʻ ʻ
borishdir. Iqtisodiy mazmuni jihatdan Investitsiya turli faoliyatlarga safarbar
etilgan moddiy, nomoddiy boyliklar va ularga bo lgan
ʻ huquqlarni aks ettiradi.
Investitsiya sifatida pul, qimmatli qog ozlar (aksiya, obligatsiya, sertifikat, veksel),
ʻ
yer, bino, inshoot kabi boyliklar, intellektual mulk bo lgan ilmiy kashfiyotlar,
ʻ
ixtirolar va b. ishlatiladi. Investitsiya loyihalariga mablag qo yuvchilar —
ʻ ʻ
investorlar davlat, kompaniya, korxona, chet ellik fuqarolar, aholi va b. bo lishi
ʻ
mumkin.
Xorijiy investitsiyalar — chet el investorlari tomonidan yuqori darajada
daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat
iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha
mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir.
1-rasm iqtosiy risk 1
Bu borada xorijiy investitsiyalar risklar doirasi bilan chet el kreditlari
risklari kengligi farqlanadi.
O'zbekiston qonunchiligi:
1
Lex.uz. 1-rasm iqtosiy risk

4tadqiqot predmenti deb belgilab olindi.
Kurs ishi maqsadi. Ishlab chiqarishni moderniyatsiyalash ijobiy t’asir
ko’rsatish bilan birga mamlakatimiz investitsiya faoliyatini amalga oshirish va
ularni samaradorligini ta'minlash salohiyatini rivojlantirish va shu asosda jahon
xo'jalik tizimiga muvaffaqiyatli integratsiyalashuvni ta'minlashga olib keladi.
Kurs ishi vazifalari.
 Investitsiya faoliyatini amalga oshirish va ularni samaradorligini ta'minlash
 Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati
 Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari
 O’zbekiston sharoitida xorijiy investitsiya va uning korxona faoliyati va
samaradorligiga ta’siri
 Investitsiya faoliyatini oshirishda xorijiy investitsiyalar o’rni
 Xorijiy investitsiyalar va loyihalarni amalga oshirish monitoring
boshqarmasi
Kurs ishinig nazariy va uslubiy asoslari. Tadqiqot natijasida to’plangan
materiallar, adabiyotlar va davriy matbuot materillaridagi ilmiy muomalaga
kiritilgan yangi ma’lumotlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilishni rivojlanishi,
O’zbekistonning erkin iqsodiy zonalarini yanada rivojlantish qo’shma korxonlarni
tashkil qilishga xizmat qilishi ko’zda tutilgan.
Kurs ishining qo’llanilgan tadqiqot usullari. Kurs ishida asosan
Investitsiya faoliyatini amalga oshirish va ularni samaradorligini ta'minlashga
yo’naltirigan usullar o’rganib chiqilgan.
Kurs ishining tarkibi. Kirish, ikki bob, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar
ro’yxatidan iborat.

38IV. Ilmiy adabiyotlar
1. Vahobov A.V., Xajibakiyev SH.X., Mo’minov N.G. Xorijiy
investitsiyalar. O’quv qo’llanma. – T.: Moliya, 2010. – 328 b
2. Qo’ziyeva N.R. Xorijiy investitsiya ishtirokidagi korxonalar faoliyatini
rag’batlantirishning moliya-kredit mexanizmini takomillashtirish yo’nalishlari. Iqt.
fan. dok. ilm. dar. olish uchun yoz. diss. avtoref. – T.: BMA, 2008,
3. Ergasheva SH., Uzoqov A. Investitsiyalarni tashkil etish va
moliyalashtirish. O’quv qo’llanma. – T.: Iqtisod-moliya, 2008. – 208 b. O’lmasov
A.O’., Vahobov
A.V. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. – T.: SHarq, 2006. – 480 b.
V. Statistik manbalar
1. O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining qonun va normativ-
huquqiy hujjatlar to’plami
2. O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika Qo`mitasi
VI. Internet saytlari
1. http://www.mfer.uz (O’zbekiston Respublikasi
Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiya va savdo vazirligi)
2. http://www.stat.uz (O’zbekiston Respublikasi Davlat Statistika
Qo’mitasi)
3. http://www.lex.uz (O’zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligining
qonun va normativ-huquqiy hujjatlar to’plami)
4. https://uz.wikipedia.org/wiki/Xorijiy_investitsiya

3 Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy
islohotlar natijasida ma'muriy buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyotdan ijtimoiy
yo'naltirilgan bozor iqtisodiyotiga o'tish sohasida qator ijobiy natijalarga erishildi.
Ayni paytda, jahon amaliyotida xorijiy investitsiyalarni jalb etish va ularni
iqtisodiyotning istiqbolli va yuqori texnologiyalarga asoslangan tarmoqlariga
joylashtirish mexanizmlarini maqbullashtirish, investitsiya loyihalarini
umummilliy va mintaqaviy darajada venchurli moliyalashtirish amaliyotini
rivojlantirish, investitsiya muhiti jozibadorligini oshirish va investitsiya jalb qilish
faoliyatini vositalarining o’zaro muvofiqligini ta minlash muhim ahamiyat kasbʼ
etmoqda.Investitsiya loyihalarini samarali jalb qilish bo’yicha O’zbekiston
Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev “Biz iqtisodiyotimizga sarmoya
kiritishga intiladigan xorijiy investorlar uchun hududlar va tarmoqlar bo yicha
ʻ
investi tsiya loyihalarini puxta shakllantira olsak, bu masalada ijobiy natijaga
erishish mumkin , - deya ta’kidlab o’tdilar 1
Darhaqiqat, Prezident to’g’ridan-
to’g’ri xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi loyihalarni so’zsiz amalga oshirish, chet
ellik investorlarga har tomonlama yordam berish hukumatning eng muhim
vazifasi bo’lishi kerakligini ta kidladi.
ʼ
Kurs ishi mavzusi kimlar tomonidan o’rganilgan. O'zbekiston
Respublikasining investitsiya siyosati va uning asosiy yo'nalishlari, xorijiy
investitsiyalarning iqtisodiyotning tarkibiy jihatdan qayta qurishdagi roli ,
respudblikamizda qulay investitsiya muhitini barpo etishning ilmiy va amaliy
jihatdanlari respublikamiz iqtisodchi-olimlari – Orifxonov Sh., Sirajiddinov N.,
Tursunov B.M., Hikmatov. O., Bedrintsev A.K., Yo'ldoshev Sh., Isajonov A.,
Rasulev A.F., Yusupov A., Trushin
Kurs ishi obyekti. Investitsiya faoliyatini amalga oshirish va ularni
samaradorligini ta'minlash
Kurs ishi predmenti. O’zbekiston iqsodiyotini rivojlantirish daromad yoki
ijtimoiy samara keltiradiganva tadbirkorlikdavlat tamonidan ta’qiqlanmagan
faoliyatlargajalb qilinadigan barcha turdagi mulkiy va intelllektual boyliklar

17Bozor iqsodiyoti sharoitida investitsiya tizimi 3 – chizma 5
Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb
etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning
amaliy mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash
iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi. Shu
o’rinda ―Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari va ularni himoya qilish
choralari to’g’risida gi O’zbekiston‖ Respublikasi Qonuniga muvofiq va
respublikaga to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun yanada
qulay shart- sharoitlarni ta’minlash, xorijiy investitsiyalarni ishonchli huquqiy
himoya qilishning amaliy mexanizmini barpo etish, mana shu asosda
mamlakatdagi investitsiya muhitini yanada yaxshilash maqsadida 2003 yil 2-
mayda 205-son to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalarni huquqiy himoya qilishni
5
Bozor iqsodiyoti sharoitida investitsiya tizimi

8qo'yiladigan investitsiyalardir.
Investitsiyalash nuqtai nazaridan investitsiya loyihalarini tanlab olish
va amalga oshirish uslubiyoti va uslubiyotini ishlab chiqish masalalari g’oyat
kerak. Jahon amaliyotida faqat hayotiy muhim loyihalarni amalga oshirish
zarurligini ko’rsatadigan va keng tarqalgan investitsiya loyihalari siklik
kontseptsiyasi mavjud.
Investitsiya loyihalari tsikli kontseptsiyasi loyihalarni tasniflashni, ularni
boshqarish zarurligini nazarda tutadi. Loyihalarni boshqarish uslubiyotining
«loyiha tsikli kontseptsiyasi» va «loyiha tahlili» ko’rinishlarida keng
tarqalgan. Ushbu kontseptsiyalar investitsiyalarning mazmun va
mohiyatidan kelib chiqqan holda pul oqimlarini vaqtli qiymati
kontseptsiyasi tashkil bo’ladi. 3
Loyihalarning ko’lami, strukturasi, resurslari, qiymati va boshqalarga qarab
ularni boshqarishning maxsus usullariga ehtiyoj ortib boradi. Boshqarish aslida
qo’yilgan maqsadlarga erishish vazifasini, loyihani amalga oshirish
muammolarini bartaraf qilish, huquqlar va mas`uliyatlarni jamlash vazifalarini
ko’zlaydi. iqtisodiyotlarning globallashuvi va integratsiyalashuvi, loyihalarni
amalga oshirishda chet ellik sheriklar, turli sub`ektlar, moliya institutlarining
ishtirok etishi, ular harakatlarini va faoliyatlarini muvofiqlashtirishni talab
etadi. Faoliyatning muvofiqlashtirilmasligi loyihani amalga oshirishda
muvaffaqiyatsizliklarga, kapitalni yo’qotish riskining ku-chayishiga olib kelishi
mumkin. Investitsiyalar xususida qarorlar qabul qilishda, investitsiya
loyihalarini baholash, tanlash va amalga oshirishning ilmiy asoslangan
uslubiyoti va uslubidan foydalanish masalasi muhim hisoblanadi. iqtisodning
globallashuvi va integratsiyasining kuchayishi, investitsiya jarayoniga chet ellik
sheriklar, ko’p ukladli iqtisodiyot sohiblari va xalqaro moliya institutlarining jalb
qilinishi, ular faoliyatini uyg’unlashtirishning kuchaytirilishini talab qiladi.
Investitsion loyiha turli investitsiya faoliyatlarini rejalashtirish,
3
Qonunchilik palatasi tomonidan 2019-yil 9-dekabrda qabul qilingan Senat tomonidan 2019-yil 14-dekabrda
ma’qullangan.

10Bozor iqtisodiyoti sharoitida shar bir investitsiya turining o`ziga xos
o`rni bo`ladi. Moliyaviy investitsiyalar tarkibiga mashalliy va xorijiy
mamlakatlarning pul birliklari, banklardagi omonatlar, depozit sertifikatlar,
aktsiyalar, obligatsiyalar, veksellar va boshqa qimmatli qog`ozlar shamda
tenglashtirilgan boyliklar kiradi.
Moddiy investitsiyalar tarkibiga asosiy fondlar, ya`ni binolar, asbob-
uskunalar, inshootlar, kommunikatsiyalar va boshqa turdagi asosiy ishlab chiqarish
fondlarining aktiv va passiv qismlari kiradi.
Aqliy (intellektual) investitsiyalar miqdori juda rangbarangdir, ya`ni ular
mulkiy shuquqlar shaklidagi investitsiyalar aqliy meshnatga oid shakldagi
investitsiyalar va tabiiy resurslardan foydalanish shaklidagi investitsiyalardan
iborat. Mulkiy huquqlar guruhiga kiradigan investitsiyalarning xillari bozor
munosabatlarining nechog`lik rivojlanganligiga, milliy bozorlarning o`ziga xos
tomonlariga qarab har xil bo`ladi. Aqliy mehnatga oid haq-huquqlar shaklidagi
investitsiyalar tarkibiga mualliflik huquqlari, ―nou-xau ,‖ kashfiyotlar, tovar
belgilariga beriladigan litsenziyalar va boshqa xil egalik huquqlari kiradi.

2Reja:
Kirish 3
1. Investitsiya tushunchasi va uning mohiyati 5
2.Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari 11
3. Investitsiya faoliyatini oshirishda xorijiy investitsiyalar o’rni
19
4. Xorijiy investitsiyalar va loyihalarni amalga oshirish monitoring
boshqarmasi 25
Xulosa 31
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 33

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIMʻ , FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI MOLIYA INSTITUTI
SIRTQI FAKULTETI
“ IQTISODIYOT ” KAFEDRASI
“ IQTISODIYOT NAZARIYASI ” FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu: Investitsiya faoliyatini amalga oshirish va
ularni samaradorligini ta'minlash yo’llari
Bajardi: _______________________________
______________________________
Ilmiy rahbar: ____________________________

32Investitsiya faoliyatini tartib solish qonuniyatlari.3 - chizma
Boshqarmaning asosiy vazifalari qo'yidagilardan iborat: O'zbekiston
Respublikasi Davlat investitsiya dasturining aniq manzilli ro'yxatida ko'zda
tutilgan xorijiy investitsiya va kreditlar ishtirokidagi yirik va strategik muhim
investitsiya loyihalarini amalga oshirish bo'yicha Davlat monitoringini olib
borish.Iqtisodiyot tarmoqlarini modernizatsiyalash va rivojlantirishga
yo'nalitirilgan Davlat dasturlari doirasida xorijiy investitsiya va kreditlar
ishtirokida amalga oshirilayotgan hamda moliyalashtirish manbalari va
tasdiqlangan loyiha xujjatlari mavjud bo'lgan investitsiya loyihalari monitoringini
olib borish.O'zbekiston Respublikasi Xukumati nomidan TIAISV va xorijiy
investorlar o'rtasida imzolangan investitsiya bitimlari asosida amalga
oshirilayotgan loyihalar doirasida xorijiy hamkorlar tomonidan qabul qilgan
majburiyatlarini bajarilishi yuzasidan monitoring olib borish.Investitsiya
dasturining Aniq manzilli ro'yxati loyihasini, hamda iqtisodiyot tarmoqlarini
modernizatsiyalash va rivojlantirishga yo'nalitirilgan Davlat dasturlarini
shakllantirish.Investitsiya dasturining Aniq manzilli ro'yxati doirasida amalga
oshirilayotgan yirik loyihalarning mamlakatlar, tarmoqlar, respublika hududlari,
mahsulot turlari va boshqa kesimlarda, hamda investitsiya va moliyalashtirish
beshinchidan, tabiiy resurslarni qayta ishlovchi korxonalarni barpo etishga

317.9% xizmatlarga 7.2% va boshqalarga 5.8% fozini ko’rsatmoqda.
3. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi (A.N. Aripov, E.M.
G’aniyev) va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining iqtisodiyot sohalarini
rivojlantirish, investitsiya va tashqi savdo siyosatini amalga oshirish masalalari
bo’yicha maslahatchisi bo’linmalari (G.K. Saidova) zimmasiga Dastur loyihasini
shakllantirish bilan bog’liq ishlarni umumiy tarzda muvofiqlashtirishni amalga
oshirish vazifasi yuklansin.
4. Ma’lumot uchun qabul qilinsinki, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
huzuridagi Loyiha boshqaruvi milliy agentligi (keyingi o’rinlarda — Agentlik)
tomonidan “Investitsiya loyihalarini amalga oshirishni nazorat va monitoring
qilish” avtomatlashtirilgan axborot tizimi (keyingi o’rinlarda — Axborot tizimi)
ishlab chiqilgan bo’lib, u investitsiya loyihalarini amalga oshirishga jalb qilingan
barcha ishtirokchilarni ulagan holda Loyiha boshqaruvi yagona milliy axborot
tizimining bir qismi hisoblanadi va quyidagi imkoniyatlarni yaratadi:
loyihalarni hisobga olish, ularning amalga oshirilishini nazorat va
monitoring qilish jarayonlarini avtomatlashtirish;
loyihalarning muddatlari, budjeti, maqsadlari va ko’rsatkichlari ustidan
nazoratni amalga oshirish;
investitsiyalar, shu jumladan to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalarning
jalb etilgan va o’zlashtirilgan hajmlari bo’yicha ishonchli ma’lumotlarni
shakllantirish; loyihalarni amalga oshirishda quvvatlarni o’z vaqtida ishga tushirish
bo’yicha xavf- xatarlarni aniqlash;
investitsiyadan keyingi davrda, loyiha hujjatlarida nazarda tutilgan
maqsadli ko’rsatkichlarga erishishni kuzatib borish.
5. O’zbekiston Respublikasi Axborotlashtirish va telekommunikatsiyalar
sohasida nazorat bo’yicha davlat inspeksiyasi bir hafta muddatda Axborot
tizimining belgilangan tartibda “Texnik ko’maklashish markazi” DUKda
ekspertizadan o’tkazilishini ta’minlasin.

37II. Prezident farmonlari va qaororlari
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasini
yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi PF-4947-son
farmoni. // “Xalq so’zi”, 8 fevral 2017 yil.
2. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi
“O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar
strategiyasi to’g’risida”gi PF-4947-sonli Farmoni, O’zbekiston Respublikasi
Qonun hujjatlari to’plami, 2017 yil, 6-son, 70-modda.
3. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 10 yanvardagi
“Iqtisodiy rivojlanish sohasida davlat siyosatini amalga oshirish tizimini tubdan
takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-5621-sonli Farmoni.
III. Prezident asarlari
1. Mirziyoev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash
– yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali
marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr/Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent:
“O’zbekiston”, 2017. – 48 b.
2. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti
va xalq farovonligining garovi.O'zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoyev
asari .
3. Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir
rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak. O'zbekiston Respublikasi
Prezidenti SH. Mirziyoyev asari.

29tizimining budjetlari hisobiga moliyalashtiriladigan investitsiya loyihalarining
manzilli ro’yxatini shakllantirish, shuningdek unga aniqliklar va yangiliklar
kiritish, ularning amalga oshirilishini monitoring va nazorat qilish yuzasidan
vakolatli organ hisoblanadi;
2019-yil 25-iyunga qadar Dastur loyihasini jamlash uchun ushbu kichik
bandning ikkinchi xatboshida nazarda tutilgan loyihalarning manzilli ro’yxatini
belgilangan tartibda loyihalarning tashabbuskorlari bilan kelishilgan, taklif
etilayotgan loyihalarni joylashtirish, ularning quvvatlari va manbalari
uyg’unlashtirilishini ta’minlashni hisobga olgan holda O’zbekiston Respublikasi
Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga taqdim etadi;
v) O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi investitsiya loyihalarini
amalga oshirish uchun ajratiladigan prognoz limitlari o’z vaqtida taqdim etilishini,
shuningdek loyihalar markazlashtirilgan manbalar hisobidan to’liq
moliyalashtirilishini ta’minlaydi;
g) Tashqi ishlar vazirligi O’zbekiston Respublikasining xorijdagi
diplomatik vakolatxonalari bilan birgalikda Dastur loyihasiga kiritiladigan
investitsiya
loyihalarini amalga oshirish uchun salohiyatli xorijiy investorlarni jalb
etishda O’zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligiga,
tarmoqlar va hududlarga ko’maklashadi;
d) loyiha tashabbuskorlari — davlat organlari va tashkilotlari, mahalliy
ijro hokimiyati organlari (keyingi o’rinlarda — loyiha tashabbuskorlari) o’zlariga
tegishli qismlarda, investitsiya loyihalarining manzilli ro’yxatini o’z vaqtida ishlab
chiqish, ularni Dastur loyihasiga kiritish uchun taqdim etish, tarmoq jadvallari va
loyiha hujjatlarini sifatli tayyorlash, shuningdek qurilish-montaj, ishga tushirish-
sozlash, mablag’larni to’liq hajmda o’zlashtirish va ishlab chiqaruvchi quvvatlarni
ishga tushirish borasidagi barcha tadbirlarning so’zsiz va sifatli bajarilishini
ta’minlaydilar.
Davlat va xo’jalik boshqaruvi organlari, Qoraqalpog’iston Respublikasi
Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari Vazirlar Mahkamasi

274. Xorijiy investitsiyalar va loyihalarni amalga oshirish
monitoring boshqarmasi
O’zbekiston Respublikasining 2019-yilgi Investitsiya dasturida nazarda
tutilgan investitsiya loyihalarini o’z vaqtida va sifatli amalga oshirish mamlakatni
ijtimoiy- iqtisodiy rivojlantirishning, yangi ishlab chiqarish quvvatlari va ish
joylarini yaratish, infratuzilmani takomillashtirish hamda hududlarni
obodonlashtirish va xalq farovonligi darajasini oshirishning g’oyat muhim omili
hisoblanadi.
Shu bilan birga, mazkur sohadagi ishlarning holatini tahlil qilish
investitsiya loyihalarini o’z vaqtida va to’la-to’kis amalga oshirishga,
investitsiyalarni jalb etish va o’zlashtirishga to’sqinlik qilayotgan ayrim tizimli
kamchiliklar mavjudligini ko’rsatdi.
Xususan, O’zbekiston Respublikasining Investitsiya dasturini
shakllantirishning amaldagi tizimi istiqbolli investitsiya loyihalarini bosqichma-
bosqich tayyorlashni, loyiha hujjatlari o’z vaqtida ishlab chiqilishini
ta’minlamayapti, bu esa moliyalashtirishning ochilishi, mablag’lar o’zlashtirilishi,
oqibatda esa quvvatlar ishga tushirilishi kechiktirilishiga olib kelmoqda.
Investitsiya dasturlarini ishlab chiqish va monitoring qilish jarayoniga ilg’or
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari tatbiq etilmagan.Investitsiya dasturlarini
shakllantirishning sifat jihatidan yangi tizimini joriy etish, O’zbekiston
Respublikasining 2019-yilgi Investitsiya dasturi so’zsiz, o’z vaqtida va sifatli
bajarilishini, investitsiya loyihalarini monitoring qilishning samarali mexanizmlari
joriy etilishini, iqtisodiyot tarmoqlari va ijtimoiy sohaga investitsiyalarni jalb
etishni ta’minlash, barcha darajadagi davlat organlari, tashkilotlar rahbarlari va
hokimlarning ushbu sohadagi shaxsiy javobgarligini kuchaytirish maqsadida:
1. Belgilansinki, 2020-yildan boshlab O’zbekiston Respublikasining
Investitsiya dasturi tarmoqlar va hududlarni rivojlantirishning tasdiqlangan
konsepsiyalari va dasturlari, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti hamda Vazirlar
Mahkamasining qarorlari asosida uning asosiy ko’rsatkichlarini har yili
aniqlashtirib va yangilab borgan holda uch yillik davrga shakllantiriladi.

35moliyalashtirishda qo’shimcha mablag’lar tarkibini kengaytirish lozim. Ma`lumki,
investitsion faoliyatdagi kapital qurilish va texnik qayta jihozlash tadbirlari uchun
kreditlar kerak. Bu jarayonda respublikada investitsion faoliyatni jadallashtirishda
tijorat banklari alohida o’rin tutadi. Shu nuqtai-nazardan, sanoat korxonalarini
investitsiya faoliyatini moliyalashtirish uchun tijorat banklari kreditlaridan ham
foydalanish kerak. Sanoat korxonalarini investitsiya faoliyatini moliyalashtirishni
takomillashtirishda investitsiya va investitsiya faoliyatini o’ziga xos
xususiyatlaridan kelib chiqish zarur. Ichki va to’g’ridan-to’g’ri xorijiy
investitsiyalarni sanoat korxonalariga jalb etish va ularni investitsion faoliyatini
moliyalashtirishni takomillashtirish orqali kelgusida ushbu tarmoqni
modernizatsiya qilish hamda rivojlantirish strategiyasini asoslash va eksportga
mahsulotlar ishlab chiqarish ko’lamini kengaytirishda foydalanish mumkin. Sanoat
korxonalarida ishlab chiqarishni amalga oshirishda asosiy kuch bu elektr-energiya
hisoblandi. Ayrim chekka joylarda elektr-energiya quvvati past bo’lib, bu
masalaning yechimi sifatida qayta tiklanuvchi energiya manbalarini ko’rsatish
mumkin. Shuning uchun quyosh batareyalari yoki shamol parraklaridan
foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Sanoat korxonalarini barpo etish va
ishlab chiqarishini tashkil etish uchun qishloq joylarda barcha shart- sharoitlar
(yer, suv va xom-ashyo) yetarli. Shuning uchun sanoat korxonalarini qishloq
joylarda barpo etish va u yerda qayta ishlab chiqarishni rivojlantirish zarur. Buning
uchun investitsiyalarni qishloq joylarga jalb etish maqsadga muvofiq hisoblanadi

19iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida xorijiy investitsiyalar ishtirokida 4,2
mingdan ziyod korxona tashkil etilib, muvaffaqiyatli faoliyat ko’rsatmoqda,
Rasmda 2017,2018,2019 yilar tasvirlangan bo’lin unda investitisiyalr kirimi
oshib boryotganini ko’rishimiz mumkin 2017 yilda 107.1% 2018yilda 118.1%
2019yilda 133.9% ni tashkil qilayotganini ko’rishimiz mumkin.
Sohaning muhim me’yoriy hujjatlari: Hozirgi kunda mamlakatimiz
iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb etish uchun qulay shart-sharoitlar
yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning amaliy mexanizmiarini joriy etish va
investitsion muhitni yanada yaxshilash iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim
vazifalardan biri hisoblanadi.
Xorijiy investorlаr vа xorijiy investitsiyalаr ishtirokidаgi korxonаlаr
tomonidаn o`z ishlаb chiqаrish ehtiyojlаri uchun olib kelinаyotgаn mol-mulkni
аniqlаsh tаrtibi to`g`risidа markazlashgan va markazlashmaga investitsiyalar
kiritilgan
Markazlashgan va arkazlashmagan investitsiyalar ko’lami 2018 – 2019
yil yanvar mart oylarida foiz ko’rinishida . 2 - rasm 6
6
Bozor iqsodiyoti sharoitida investitsiya tizimi

12mablag'lari, qarz va jalb qilingan mablag'larning investitsiyalar shaklid akiritishni
va ulardan foyda olish maqsadid afoydalanishni amalga oshiradi. Investitsion
jarayonning subyektlari sifatida tadbirkorlar, tashkilot(korxona)lar va ularning
birlashmalari, muayyan obyektga mablaglar kiritishdan foyda (yoki boshqa foydali
samara) olishni rejalashtirgan davlat organlari va investitsion fondler qatnashishi
mumkin.
Quyidagilar investorlar bo'lishi mumkin:
—O'zbekiston Respublikasi hukumati davlat mulkini boshqarish yoki mulk
huquqlari bilan ta'minlangan organla rshaklida;
—mahalliy o'zini-o'zi boshqarish organlari qonunchilik tartibida
belgilangan organlar va xizmatlar shaklida;
—mahalliy korxonalar, shuningdek, nizomida zarur huquqlar bilan
ta'minlangan tadbirkorlik birlashmalari, tashkilotlar va boshqa yuridik shaxslar;
—xorijiy mamlakatlar bilan tashkil qilingan qo'shma korxonalar,
tashkilotlar va boshqa yuridik shaxslar;
—milliy va xorijiy kredit tashkilotlari;
—xorijiy yuridik shaxslar;
—xorijiy davlatlar ularning hukumatlari tomonidan vakil qilingan organlar
shaklida;
—xalqaro tashkilotlar.
Jamg'arilgan resurslar investitsion obyektlariga qarab real, moliyaviy va
intellektual investitsiyalarga bo'linadi.
Bozoriqtisodiyoti sharoitida investitsion obyektlari. 1-chizma .
Biz intellectual investitsiyani alohida turgani ajratishkerak, degan

18kuchaytirishga doir qo’shimcha choratadbirlar to’g’risida gi O’zbekiston‖
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining alohida qarori qabul qilinganligini aytib
o’tish joizdir.О’zbekiston iqtisodiyoti bugun jahon iqtisodiyotining ajralmas
qismiga aylandi. Mamlakatimiz eksport salohiyati yildan-yilga oshmoqda, tashqi
bozorlarga xomashyo emas, yuqori qo’shimcha qiymatga ega tayyor mahsulotlar
yetkazib berilmoqda. O’zbekiston sanoatini rivojlantirish bo’yicha belgilangan
ustuvor yo’nalishlar amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan bevosita
bog’liqdir. O’zbekistonda investorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyozlar
va preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorijiy
investitsiyalar oqimining yildan-yilga ko'payib borayotgani ham shundan dalolat
beradi. Mamlakatimizning investitsion jozibadorligi keng ko’lamli sotish
bozorlarining mavjudligi, Yevroosiyoning investitsion hamda savdo-iqtisodiy
hamkorlik istiqbollarini belgilab beruvchi multimodal kommunikatsiya tizimiga
integratsiyalashgan transport infratuzilmasining rivojlangani bilan ham bog’liq.
O’zbekistonga investitsiya kiritayotgan xorijiy kompaniyalar beshta yirik va jadal
rivojlanib borayotgan bozor- 300 milliondan ortiq kishi savdo-sotiq qiladigan
bozorlarga ega MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy Yevropa, Janubiy
hamda Janubi-sharqiy Osiyo, Yaqin Sharq davlatlariga chiqish imkoniga ega
bo’lmoqda. Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalari, jumladan, xorijiy
investorlar huquqlarini kafolatlash, investorlarga muayyan referensiyalar taqdim
etish to’g’risidagi qoidalar va boshqalarni o’zida mujassam etgan. O’zbekiston
Respublikasining investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari qonunchilik
tizimida yetakchi o’rinlardan birini egallaydi xorijiy investitsiyalar jalb etilishini
rag’batlantirish, shuningdek, xorijiy investorlar bilan ishlashdagi turli byurokratik
g’ovlar va to’siqlarni bartaraf etish, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi
korxonalar faoliyatiga davlat va nazorat idoralari tomonidan noqonuniy
aralashuvlarga yo’l qo’ymaslik maqsadida 2012-yilning 10-aprelida birinchi
Prezidentimiz Islom Karimovning ―To’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalar jalb
etilishini rag’batlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida gi farmoni
‖
qabul qilindi.Mamlakatimizda samarali qonunchilik bazasi yaratilgani tufayli

33ko’maklashadi, davlat byudjetiga soliq tushumining kelib tushishi ko’payadi.

24O’zbekiston hududlaridai investitsiya kirtilib rivojlanyotgan viloyatlar
kesimida taqsimot . 8
Rasmda O’zbekiston viloyatlarining xorijiy investitsiya ishtirokida
rivojlanish su’ratlarini ko’rishimiz mumkin bunda Xorazm,Navoiy ,Buxoro Jizzax
Toshkent Farg’ona viloyatlaridda yuqori texnologik mahsulotlarni ishlab chiqarisg
asoslangan invvestitsiyalr yo’naltirilgan bundan tashqari Qoraqalpog’iston
Samaqrqand Sirdaryo , Surxandaryo Namangan viloyatlariga farmasevtika
mahsulotlarni ishlab chiqarish orxonasi yo’lga qo’yilib bu O’zbekitoning
texnoparklar sonini 9taga erkin iqsodiy zonalarini 14taga kichik sanoat zonalarini
65taga yetirib Respublika rivojlanishiga sabab bo’lgan.
Hozirgi kunda mamlakatimiz iqtisodiyotiga chet el investitsiyalarini jalb
etish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, ularni huquqiy himoya qilishning
amaliy mexanizmiarini joriy etish va investitsion muhitni yanada yaxshilash
iqtisodiy rivojlanish sohasidagi eng muhim vazifalardan biri hisoblanadi.
8
O’zbekiston hududlaridai investitsiya kirtilib rivojlanyotgan viloyatlar kesimida taqsimot

213. Investitsiya faoliyatini oshirishda xorijiy investitsiyalar o’rni
Mazkur qaror O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018-yil
30- martdagi 252-sonli “O’zbekiston Respublikasi Hukumatining ayrim
qarorlariga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish, shuningdek, ba’zi qarorlarini o’z
kuchini yo’qotgan deb hisoblash to’g’risida (O’zbekiston Respublikasi
Prezidentining “Prokuratura organlarining qabul qilinayotgan normativ-huquqiy
hujjatlar ijrosini ta’minlashdagi faoliyati samaradorligini oshirish bo’yicha
qo’shimcha chora- tadbirlar to’g’risida” 2018-yil 15-
fevraldagi PQ-5343-son Farmoni)”gi qaroriga asosan tuzilgan.
Investitsiya kiritish uchun kerak bo’lgan qadamlar. 1- rasm 7
7
Investitsiya kiritish uchun kerak bo’lgan qadamlar.

9tahlil etish, baholash va ulardan foydalanish uslubini qo’llashga imkon beradi.
Rejalashtirish, hujjatlashtirish, tahlil va baholash uslubiyoti esa investitsiya
imkoniyatlarini taqqoslashga imkon beradi. Investitsiya loyihasi o’zining sifat-
tavsiflariga ega. Ulardan quyidagilarni qo’rsatish mumkin:
- o’zining maxsus maqsadlariga egaligi;
- maxsus faoliyat uchun boy bo’lmagan resurslarni taqsimlashni talab
etishi;
- hozirgi xarajatlar evaziga daromadlarning kelajakda kutilishi;
- pirovard natijada investitsiyalarni yaratishning nazarda tutilishi;
- o’zining yagonaligi, noyobligi tufayli muayyan miqdordagi resurslarni
talab qilishi;
- chet ellik agentlarning, investorlar mablag’larining, kreditlarining jalb
etilishi
- xarajatlarni oqilona ishlatishini talab etishi;
- aniq va noaniq risklar bilan to’qnashishi bilan farqlanib turadi.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan va boshqa tavsiflardan kelib chiqqan holda
investitsiya loyihasiga muayyan ishlab chiqarish quvvatlariga kelajakda alohida
turdagi samaralar keltirishi zarur bo’lgan, aniq belgilangan tadbirlar yo’li bilan
resurslarni investitsiyalash bo’yicha takliflar to’plami tarzida ta`rif berish mumkin.
Bu chizmada investitsiyalarning turlari 3 -chizma
Investitsion loyihalarni amalga oshirish jarayonida investitsiya faoliyati
ishtirokchilari o`rtasida vujudga keladiganiqtisodiy munosabatlardir.

11Moliyaviy investitsiyalarning muddatli ko’rinishi. 4-chizma
Investitsiya faoliyatida investorlar har bir mamlakatdagi investitsiya muhiti
bilan bog liq bo lgan ko pdan-ko p xatarlarga duch keladilar. Shu sababliʻ ʻ ʻ ʻ
Investitsiyani, ayniqsa, chet el Investitsiyalarini su-g urta
ʻ qilish muhim ahamiyatga
ega. O zbekistonda xorijiy Investitsiyalarnilarni sug urtalash sohasida 1994 y. da
ʻ ʻ
tashkil etilgan "O zbekinvest" eksport-import milliy sug urta kompaniyasi faoliyat
ʻ ʻ
olib boradi
2. Investitsion jarayonning subyektlari va obyektlari.
Investitsiya jarayonining subyektlarini quyidagicha turkumlash Maqsadga
muvofiq:
1) buyurtmachilar;
2) investorlar;
3) investitsiya faoliyati obyektlaridan foydalanuvchilar; 4) pudratchilar;
5) ishbajaruvchilar; 6) tijorat, qo'shma, xususiy va xorijiy banklar; 7)
sug'urta kompaniyalari;
8) investitsion 9) ta'minotchilar.
Investorlar—investitsiy ajarayoniningasosi ysubyektlaribo'lib, o'z

262019 – 2020 yilarda xoirjiy mamlakatlarda kirib kelgan investitsiyalar 9
Me’yoriy-huquqiy hujjatlar O’zbekiston Respublikasida xorijiy
investitsiyalarni jalb qilishni huquqiy jihatdan tartibga solishda mustahkam asos
bolib xizmat qilmoqda.
Jumladan, yuqori texnologiyali ishlab chiqarishlarni rivojlantirishga
to’g’ridan- to’g’ri qo’yilmalar kiritayotgan xorijiy investorlar uchun maksimal
darajada qulay investitsiya muhitini yaratish. ishlab chiqarishlarni modernizatsiya
qilish, texnik va texnologik yangilash bo’yicha loyihalarni amalga oshirish uchun
xorijiy investitsiyalar jalb etilishini rag’batlantirish, shuningdek, xorijiy
investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar faoliyatiga davlat va nazorat idoralari
tomonidan noqonuniy aralashuvlarga yo’l qo’ymaslik maqsadida 2012-yilning 10-
aprelida Prezidentimiz Islom Karimovning “To’g’ridan-to’g’ri xorijiy
investitsiyalar jalb etilishini rag’batlantirishga oid qo’shimcha chora-tadbirlar
to’g’risida”gi farmoni qabul qilindi.Mamlakatimizda samarali qonunchilik bazasi
yaratilgani tufayli iqtisodiyotning yetakchi tarmoqlarida xorijiy investitsiyalar
ishtirokida 4 mingdan ziyod korxona tashkil etilib, muvaffaqiyatli faoliyat
ko’rsatmoqda.
9
2019 – 2020 yilarda xoirjiy mamlakatlarda kirib kelgan investitsiyalar

36Foydalanilgan adabiyotlar
I. Investitsiyalarni jalb qilish to’g’risdagi Oliy Majlis qarorolari
1. Qonunchilik palatasi tomonidan 2019-yil 9-dekabrda qabul qilingan
Senat tomonidan 2019-yil 14-dekabrda ma’qullangan.
1-bob. Umumiy qoidalar . 1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi va
qo’llanilish sohasi.
Ushbu Qonunning maqsadi chet ellik hamda mahalliy investorlar
tomonidan amalga oshiriladigan investitsiyalar va investitsiya faoliyati sohasidagi
munosabatlarni tartibga solishdan iborat.
2. 8-modda. Investitsiya faoliyatining obyektlari
Ijtimoiy soha, tadbirkorlik, ilmiy va qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan
boshqa faoliyat turlarining obyektlari investitsiya faoliyati obyektlaridir.
Barpo etilishi va foydalanilishi qonun hujjatlarida belgilangan sanitariya-
gigiyena, radiatsiya, ekologiya, arxitektura-shaharsozlik talablariga va boshqa
talablarga javob bermaydigan, yuridik va jismoniy shaxslarning huquqlarini,
erkinliklarini hamda qonun bilan qo’riqlanadigan manfaatlarini buzadigan
obyektlarga investitsiya qilish taqiqlanadi.
3. 9-modda. Investitsiya faoliyatining subyektlari
O’zbekiston Respublikasining fuqarolari, yakka tartibdagi tadbirkorlari va
yuridik shaxslari — rezidentlari, davlat boshqaruvi organlari va mahalliy davlat
hokimiyati organlari, chet davlatlar, chet davlatlarning ma’muriy yoki hududiy
organlari, xalqaro tashkilotlar hamda chet ellik yuridik shaxslar va fuqarolar,
shuningdek fuqaroligi bo’lmagan shaxslar investitsiya faoliyatining subyektlaridir.
Investitsiyalar to’g’risida Vazirlar Mahkamisining qarorolari
1. 1-band O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012-
yil 13- sentabrdagi 268-sonli qarori tahririda-O’R QHT, 2012-y., 37-son, 429-
modda 27- b
2. 2-band O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016-yil
26-apreldagi 4.122-sonli qarori tahririda - O’R QHT, 2016-y., 17-son, 176-modda
27-b

14kapitali (ya`ni qarz va kredit), xamda bevosita va portfel investitsiyalarga
bulinadi. Investitsiyalar nimaga yunaltirilganligi ular kaysi xorijiy investitsiya
turiga kirishini belgilaydi.
Xorijiy investitsiyalar qo`shma korxonalarda o`z xissasi bilan katnashib,
xorijiy investorlarga to`liq tegishli bo`lgan korxonalarni yaratish,
xususiylashtirishda katnashish, xorijiy sheriklar bilan bank tuzish, qimmatbaxo
qog`ozlarni sotib olishi, yer va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish xuquqiga
ega bo’lishi, erkin iqtisodiy hududlarda faoliyat olib borishlari mumkin.
Xorijiy investitsiyalarga asosan 2 gurux omillar ta`sir ko`rsatadi:
1) iqtisodiy omillar:
-ishlab chiqarishning rivojlanishi va iqtisodiy o’sish sur`atlarining bir
maromda ushlab turilishi;
-jahon va alohida mamlakatlar iqtisodiyotida chuqur tarkibiy
siljishlarning amalga oshirilishi (ayniksa, fan-texnika tarakkiyoti yutuqlari va
jahon xizmatlar bozori taraqqiyoti ta`siri ostida olib borilishi);
-ishlab chiqarishni xalqaro ixtisoslashuvi va kooperatsiyalashuvining
chukurlashuvi;
-jahon iqtisodiyotini transmilliylashtirilishini o`sib borishi
(AQSh Transmilliy korporatsiya (TMK)lari xorijiy filiallarining mahsulot
ishlab chiqarish xajmi AQSH tovar eksportidan 4 marotaba ortiqdir);
-ishlab chiqarishning baynalminallashuvi va integratsiya
jarayonlarining chuqurlashib borishi;
-xalqaro iqtisodiy munosabatlar (XIM)ning faol rivojlanishi va
boshqalar.
2) siyosiy omillar:
-kapital eksporti (importi)ni erkinlashtirish (Erkin iqtisodiy hududlar
(EIX), offshor hududlari va boshqa.);
-rivojlanayotgan mamlakatlarda industirlashtirish siyosatini olib borish;
-iqtisodiy isloxotlarni olib borish (davlat korxonalarini xususiylashtirish,
xususiy sektorni va kichik biznesni qo`llabquvvatlash); - bandlik darajasini

13iqtisodchilar fikriga qo'shilamiz. Chunki, ilmiy texnika taraqqiyoti juda tez
rivojianayotgan hozirgi davrda intellektual potensia lishlab chiqarishning eng faol
bo'g'ini bo'lib qolmoqda. Shuning uchun hamrivojlangan davlatlarda kadrlar
tayyorlash ilmiy tekshirish va ta'lim sohasiga qilinadigan xarajatlar yil sayin oshib
bormoqda. Intellektual investitsiya kadrlar tayyorlash, ilmiytekshirish, ta'lim va
boshqa ko'rinishdagi intellectual salohiyatlarga investorlar qo'yadigan barcha
turdagi boyliklardir. Ishlab chiqarishning fan va texnikani ta'siri kuchayib borishi
bilan intellectual investitsiyalarning
Ahamiyati yanada oshib boradi. Asosiy fondler va aylanma mablag'larga
investorlar qo'yadigan barcha turdagi boyliklar real investitsiyalar deb tushiniladi.
Hozirgi davrdaR espublikamiz xalq xo'jaligi tarmoqlarini tarkibiy qayta qurish
uchun texnika-texnologiya va katta hajmdagi qurilish ishlarini amalga
Oshirishning zarurligi mulkiy investitsiyalarga ehtiyojni yanada oshiradi. Bu
ehtiyojni qondirishning asosiy yo'llaridan biri korxonalarda investitsion jarayonni
rag'batlantirish hisoblanadi. Moliyaviy investitsiyalar deb esa aksiya, obligatsiya
va boshqa turdagi qimmatli qog'ozlar, muddatlidepozitlarga qo'yilgan
investitsiyalarga aytiladi. Respublikamizda moliyaviy bozor endi
shakllanayotganligi sababli moliyaviy investitsiyalar qo'yish hali ancha
rivojlantirilishi lozim. Mulkning davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish
jarayonining rivojlanishi bilan qimmatli qog'ozlar taraqqiy etib,moliyaviy
investitsiyalar qo'yish jarayoni faollashadi. Buholatlarning keng tarzda rivojlanishi
va jadallashuvi natijasida iqtisodiyotimizda umumiy investitsion jarayon faolligi
oshadi.
Xorijiy investitsiyalar - bu chet el investorlari tomonidan yuqori darajada
daromad olish, samaraga erishish maqsadida mutloq boshqa davlat
iqtisodiyotining, tadbirkorlik va boshqa faoliyatlariga safarbar etadigan barcha
mulkiy, moliyaviy, intellektual boyliklaridir. Xorijiy investitsiyalari ichki
investitsiyalardan farqli holda tashqi moliyalashtirish manbaiga kiradi. Xorijiy
investitsiyalarning ichki investitsiyalardan farqi shundaki, ularda investor boshqa
mamlakat fuqarosi buladi. Iqtisodiy mazmuniga ko`ra xorijiy investitsiyalar ssuda

16Tadbirkorlik va boshqa turdagi faoliyatga yo'naltirilayotgan
investitsiya shakllarini guruhlash.
2-chizma . 4
Investitsiyalarni amalga oshirishning asosiy bosqichlari quyidagilardir:
birinchidan, resurslarn ikapitalqo'yilmalarga aylantirish, ya'ni resurslarni
investitsion faoliyat natijasi hisoblangan obyektlarga o'tkazish;
ikkinchidan, capital qo'yilmalar uchun sarflangan mablag'lar pirovard
natijada investitsiyalar miqdorini oshirish va yangi iste'mol qiymatini yaratish;
uchinchidan, ijtimoiy samara yaratish, ya'ni investitsiya faoliyatining
pirovard maqsadini amalga oshirish kiradi.
4
Tadbirkorlik va boshqa turdagi faoliyatga yo'naltirilayotgan investitsiya shakllarini guruhlash

15ushlab turish siyosatini olib borish va boshqalar. Investitsiya faoliyatining rivoji
uchun mazkur omillar talilil qilinishi lozim bo'ladi. Bu tahlil mablag'lari
yo'nalishining eng maqbulu sulini tanlash va kelajakda har bir hududga mos
keladigan investitsiya siyosatini belgilash imkoniyatini beradi. Shuni ta'kidlashl
ozimki, investitsion siyosatda faqatgina bozor mexanizmiga tayanib ish yuritish
mumkin emas. Chunki, u iqtisodiyotning tarmoqlariga turlicha ta'sir ko'rsatadi.
Mamlakatimiz sanoatini yuksaltirish bo’yicha belgilangan ustuvor vazifalar
amalga oshirilayotgan investitsiya siyosati bilan chambarchas bog’liqdir.
O’zbekistonda sarmoyadorlar uchun qulay investitsiya muhiti, imtiyoz va
preferensiyalar tizimi yaratilgan. Iqtisodiyotimizga jalb etilayotgan xorij
sarmoyasining yildan-yilga ortayotgani buning yaqqol dalilidir.
Xalqaro investitsiya huquqining asosiy qoidalarini o’zida mujassam etgan
O’zbekiston Respublikasi investitsiya qonunchiligi MDH mamlakatlari
qonunchiligi tizimida eng ilg’orlardan hisoblanadi.
O’zbekiston Respublikasining “Chet el investitsiyalari to’g’risida”,
“Investitsiya faoliyati to’g’risida”, “Chet ellik investorlar huquqlarining kafolatlari
va ularni himoya qilish choralari to’g’risida”gi qonunlari va boshqa qator
me’yoriy-huquqiy hujjatlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilish sohasini huquqiy
tartibga solish asosi bo’lib xizmat qilmoqda.

7ruxsatberadi, olingandaromadlar va boshqalarni qayta investitsiyalashga sharoitlar
yaratadi. Investitsiyaning milliy daromaddagi hissasi investitsiya me'yori deb
ataladi. Bu quyidagi formula asosida hisoblanadi:
YaIM = YaIS *100 / YAMD
1 – formula
YaTM —yalpi investitsiya me'yori; YalS —yalpi investitsiya summasi;
YaMD —yalpi milliy daromad.
Xorijiy investitsiyalarni moliyalashtirish usullari . 2
2-rasm
Real investitsiya asosiy fondlar va aylanma mablag larga investorlarʻ
tomonidan qo yiladigan
ʻ barcha turdagi boyliklar. Moliya investitsiyalar —
qimmatli qog ozlar (aksiya, obligatsiya) sotib olishga va bank depozitlariga uzoq
ʻ
muddatga jalb qilingan qiyilmatlar. Intellektual investitsiyalar- mutaxassislarni
tayyorlash, tajriba, ilmiy tekshirish, litzensiya va nou-xou berish, avtorlik huquqi
va boshqalar.
Investitsiyalar kim tomonidan kiritilishiga qarab 2 turga bo linadi:
ʻ Ichki
investitsiyalar.
Tashqi investitsiyalar.
Ichki investitsiyalar — mamlakat hududida ichki investorlar tomonidan
amalga oshiriladigan investitsiyalar hisoblanadi. Tashqi investitsiyalar — foyda
olish maqsadida chet el investorlari tomonidan boshqa davlat iqtisodiyotiga
2
Stat.uz. Xorijiy investitsiyalarni moliyalashtirish usullari. 2-rasm

6 „Chet el investitsiyalari to g risida―giʻ ʻ Qonunga ko ra ʻ O zbekiston ʻ
Respublikasida chet ellik investorlar quyidagilar bo lishi mumkin.
ʻ
 chet el davlatlari, chet el davlatlarining ma muriy
ʼ yoki hududiy
organlari.
 davlatlararo bitimlar yoki boshqa shartnomalarga muvofiq tashkil
topgan yoki xalqaro ommaviy huquq sub ektlari bo lgan xalqaro tashkilotlar.
ʼ ʻ
 chet el davlatlarining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil topgan va
faoliyat ko rsatib kelayotgan yuridik shaxslar boshqa har qanday shirkatlarlar,
ʻ
tashkilotlar yoki uyushmalar.
 chet el davlati fuqarolari bo lmish
ʻ jismoniy shaxslar, fuqaroligi
bo lmagan
ʻ shaxslar va chet ellarda doimiy yashaydigan O zbekiston ʻ Respublikasi
fuqarolari.
Xorijiy investitsiyalarning shakllari. Bugungi kunda xorijiy
investitsiyalarni jalb qilishning bir qancha shakllari mavjud:
- ulush qo shib
ʻ qatnashishi orqali qo shma ʻ korxonalarni tashkil etish;
- 100 % mol-mulk xorijiy investorga tegishli bo lgan xorijiy
ʻ
korxonalarni tashkil etish;
- yirik xorijiy kompaniya va firmalarning korxonalari va filiallarini
tashkil etish;
- konsessiya va lizing shartnomalari tuzish;
- tenderlar e lon
ʼ qilish;
- erkin iqtisodiy hududlar tashkil etish;
- moliyaviy aktivlarni sotish va sotib olish;
Investitsiya tushunchasining mohiyatini yoritganda uning jamg'arish,
qo'yish va daromad olishdan iborat dinamik jarayonini olibqarash lozim.
Investitsiyaning bunday doiraviy harakatiga investitsion faoliyat orqali amalga
oshiriladi.
Ko'plab mamlakatlar xorijiy qo'yilmalarni jalb etish maqsadida imtiyozli
sharoitlarni yaratadi, xususan kapitallarn isaqlash va zararlarni qoplashni
kafolatlaydi, imtiyozli soliq olishni kiritad iva foydani xorijga erkin o'tkazishga

282. 2020 — 2022-yillarda O’zbekiston Respublikasi Investitsiya dasturi
loyihasini (keyingi o’rinlarda — Dastur) shakllantirish sxemasga muvofiq
tasdiqlansin.
Asosiy vositalarga bo’lgan yillik statistikalar 10
. 1 – jadval
Jadvalda ko’rishimiz mumkinki viloyatlar o’rtasida 2012 – 2019 yillar
orasida investitsiyalarning qancha mlrd do’mda oshib boryotgan statistikasini
tasdiqlab beardi.
a) O’zbekiston Respublikasi Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi
Dasturni, shu jumladan xalqaro moliya institutlari va xorijiy hukumat moliya
tashkilotlari (keyingi o’rinlarda — XMI/XHMT), O’zbekiston Respublikasi
Tiklanish va taraqqiyot jamg’armasi, to’g’ridan to’g’ri xorijiy investitsiyalar va
boshqa markazlashtirilmagan manbalar mablag’lari hisobidan
moliyalashtiriladigan investitsiya loyihalarining manzilli ro’yxatini shakllantirish,
shuningdek Dasturning amalga oshirilishini umumiy monitoring va nazorat qilish
bo’yicha vakolatli organ hisoblanadi;
b) O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi:
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishgan holda budjet
10
Asosiy vositalarga bo’lgan yillik statistikalar

Investitsiya faoliyatini amalga oshirish va ularni samaradorligini ta'minlash yo’llari

Купить