Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	40000UZS
Размер	639.2KB
Покупки	0
Дата загрузки	20 Сентябрь 2025
Расширение	docx
Категория	Экономика

Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini va omillari kurs ishi

2Mavzu: Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini va omillari
MUNDARIJA
Kirish ……………………………………………………………………….…….
I BOB. INVESTITSIYA FUNKSIYASINING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Investitsiya tushunchasi va uning iqtisodiyotdagi o‘rni ………………………
1.2. Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini ……………………………
1.3. Investitsiyalarga ta’sir etuvchi asosiy omillar …………………………………
II BOB. INVESTITSIYALARNING AMALIY TAHLILI VA
O‘ZBEKISTON TAJRIBASI
2.1. O‘zbekistonda investitsiya jarayonlarining hozirgi
holati ……………………..
2.2. Investitsiya faoliyatiga ta’sir etuvchi ichki va tashqi
omillar ………………….
2.3. Investitsiya siyosatini takomillashtirish
yo‘nalishlari ………………………….
Xulosa ……………………………………………………………………………...
Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………………..

23 mahalliy hokimiyat organlarining yetarli darajada investitsion
muvofiqlashtirish tajribasiga ega emasligi;
 ayrim hollarda huquqiy nizolarning paydo bo‘lishi;
 moliya bozorining yetarli darajada rivojlanmaganligi.
Bu muammolarni hal qilish maqsadida hukumat tomonidan qator chora-
tadbirlar amalga oshirilmoqda, jumladan, “Investitsiyalar va tashqi savdo
vazirligi” faoliyatini kengaytirish, “Yagona investitsiya oynasi” tizimini joriy
etish va xalqaro arbitraj tizimi bilan integratsiya qilish ishlari olib borilmoqda.
O‘zbekistonda investitsiya jarayonlari hozirgi kunda jadal rivojlanish
bosqichida. Islohotlarning izchil davom etishi, xalqaro hamkorlikning kengayishi
va ichki resurslarning samarali safarbar qilinishi natijasida mamlakat investitsion
jozibadorligi ortib bormoqda. Shu bilan birga, mavjud muammolarni bartaraf
etish orqali investitsion muhitni yanada yaxshilash, hududlar bo‘yicha
muvozanatli rivojlanishni ta’minlash va barqaror iqtisodiy o‘sishni kafolatlash
mumkin.
2025-yilga kelib O‘zbekiston investitsiya siyosati yanada faol va keng ko‘lamli
tus oldi. Bu yil mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiya qilish, diversifikatsiya
qilish hamda innovatsion va ekologik loyihalarni moliyalashtirishda
investitsiyalarning o‘rni juda katta bo‘ldi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, asosiy
kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 450 trln so‘mga yetdi, bu 2024-yilga
nisbatan qariyb 12,5 foizlik o‘sishni ko‘rsatadi.
Asosiy tendensiyalar:
Davlat investitsiyalari ulushi – 2024-yilda 35% bo‘lgan bo‘lsa, 2025-yilda bu
ko‘rsatkich 32% gacha kamaydi. Bu xususiy sektor va chet el investorlarining
faol ishtirok etayotganidan dalolat beradi.
Xorijiy investitsiyalar hajmi – 2025-yilda 15 mlrd AQSh dollariga yetdi.
Shundan 6 mlrd dollar energetika, 4 mlrd dollar transport-logistika, 2 mlrd dollar
sanoat, 1,5 mlrd dollar IT va telekommunikatsiya, qolgan qismi sog‘liqni saqlash
hamda ta’lim loyihalariga yo‘naltirildi.

12yondashuv R, …) inflyatsiya (π),
valyuta kursi (E),
soliq siyosati (T),
siyosiy barqarorlik
(R) to‘liqroq aks
ettiradi o‘lchash qiyin
Investitsiya funksiyasini o‘rganishda davlat siyosatining roli ham alohida o‘rin
tutadi. Chunki davlat soliqlar, subsidiyalar, kredit siyosati, infratuzilma loyihalari
orqali investitsiya jarayonlariga faol ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, soliq imtiyozlari,
preferensiyalar va erkin iqtisodiy zonalar investitsiyalarni rag‘batlantiruvchi
muhim vositalar hisoblanadi. Shu sababli, makroiqtisodiy darajada investitsiya
funksiyasini to‘g‘ri talqin qilish uchun davlatning iqtisodiy siyosatini ham
inobatga olish zarur.
O‘zbekiston tajribasi ham bu borada muhim dalillarni ko‘rsatadi. Mamlakatda
so‘nggi yillarda olib borilayotgan islohotlar natijasida investitsion muhit sezilarli
darajada yaxshilandi. Xorijiy investorlar uchun huquqiy kafolatlarning
kuchaytirilishi, soliqqa oid imtiyozlar, davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarining
keng joriy etilishi investitsiyalar hajmining ortishiga xizmat qilmoqda. Shu bilan
birga, ichki investitsiya manbalari — xususiy kapital, tijorat banklari kreditlari,
davlat mablag‘lari iqtisodiyotning turli tarmoqlariga yo‘naltirilmoqda.
Bugungi kunda O‘zbekistonda investitsiya funksiyasi nafaqat foiz stavkalari,
balki iqtisodiy o‘sish sur’atlari, tashqi savdo balansidagi o‘zgarishlar, valyuta
siyosati, global bozor kon’yunkturasi kabi ko‘plab omillar bilan belgilanmoqda.
Demak, zamonaviy makroiqtisodiy talqinda investitsiya funksiyasini faqat
nazariy formulalar orqali emas, balki real iqtisodiy muhitdagi jarayonlar orqali
ham tushunish lozim.Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini
iqtisodiyotda kapital qo‘yilmalarning qanday shakllanishini, qaysi omillar
ta’sirida o‘zgarishini va yalpi talab hamda iqtisodiy o‘sishga qanday ta’sir
ko‘rsatishini tushuntirib beradi. Bu funksiyani to‘g‘ri anglash mamlakat iqtisodiy

26Boshqa
yo‘nalishlar 40 8 Innovatsion startaplar va kichik
biznes
Jami 450 100 —
2025-yilda O‘zbekiston investitsiya faoliyati barqaror o‘sish bosqichiga kirdi.
Investitsiya hajmi 450 trln so‘mga yetdi, bu esa mamlakat YAIMining qariyb
32% ini tashkil etdi. Davlat mablag‘lari ulushi pasayib, xususiy va xorijiy
kapitalning ulushi ortdi. Eng katta o‘sish energetika, transport va IT sohalarida
kuzatildi. 2025-yil natijalari mamlakatning investitsiya siyosati strategik
yo‘nalishda to‘g‘ri olib borilayotganini tasdiqlaydi.

22tiklanish va taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki kabi xalqaro moliya
institutlarining loyihalari, shuningdek, Rossiya, Xitoy, Koreya Respublikasi,
Turkiya, Germaniya kabi davlatlarning kompaniyalari faol sarmoya kiritmoqda.
Xorijiy investitsiyalarning asosiy qismi energetika, kimyo sanoati, transport
infratuzilmasi va bank-moliya tizimiga yo‘naltirilmoqda. Masalan, Xitoy
kompaniyalari elektr energetikasi va kimyo sanoati loyihalarida yetakchi rol
o‘ynayotgan bo‘lsa, Koreya Respublikasi korxonalari avtomobilsozlik va
elektronika sohalariga faol sarmoya kiritmoqda.
Hududiy taqsimot
O‘zbekistonda investitsiyalar geografik jihatdan ham notekis taqsimlangan.
Asosiy investitsiyalar Toshkent shahri va viloyatiga, shuningdek, Samarqand,
Farg‘ona, Buxoro va Navoiy viloyatlariga yo‘naltirilgan. Bunga ushbu
hududlarda sanoat korxonalari va infratuzilma loyihalarining ko‘pligi sabab
bo‘lmoqda. Shu bilan birga, Qoraqalpog‘iston Respublikasi va ayrim chekka
viloyatlarda investitsiya faolligi hali pastligicha qolmoqda. Shu sababli,
hududlararo investitsiya siyosatini muvozanatli amalga oshirish davlat
siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi.
Investitsiya muhitining ijobiy tomonlari
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda investitsiya muhitining ijobiy tomonlari
quyidagilardan iborat:
Valyuta siyosatining erkinlashuvi va konvertatsiya joriy etilishi.
Soliq tizimining soddalashtirilishi va imtiyozlarning kengaytirilishi.
Erkin iqtisodiy zonalar va industrial hududlarning tashkil etilishi.
Xalqaro reytinglarda mamlakatning mavqeining yaxshilanishi.
Davlat-xususiy sheriklik loyihalarining kengayishi.
Mavjud muammolar
 Shu bilan birga, investitsiya jarayonlarida ayrim muammolar ham saqlanib
qolmoqda:
 ayrim byurokratik to‘siqlar;

202024-yil uchun dastlabki ma’lumotlar O‘zbekistonda investitsiya faoliyatining
barqaror o‘sishda davom etayotganini ko‘rsatmoqda.
Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 400 trln so‘mga
yaqinlashdi
Yillik o‘sish sur’ati 12–13% atrofida bo‘ldi.
Investitsiyalarning asosiy qismi energetika, transport-logistika, uy-joy qurilishi
va axborot texnologiyalari sohalariga yo‘naltirildi.
Yashil energetika va raqamli iqtisodiyotga yo‘naltirilgan sarmoyalar ulushi
oshdi.
Xorijiy investorlar uchun huquqiy kafolatlar yanada mustahkamlandi.
O‘zbekistonning Jahon savdo tashkilotiga qo‘shilish jarayoni investitsion
jozibadorlikni oshirdi.
2024-yil investitsiya jarayonlarida sifatli burilish davri sifatida qayd etilishi
mumkin.
Jadval: 2020–2024-yillarda asosiy kapitalga investitsiyalar hajmi (trln
so‘mda)
Yil Investitsiya
hajmi (trln so‘m) O‘sish
sur’ati (%) Asosiy xususiyatlar
2020 200 -15 Pandemiya oqibatida pasayish,
davlat mablag‘lari ulushi yuqori
2021 250 +20 Tiklanish, DXSh
mexanizmlarining keng qo‘llanilishi
2022 300 +18 Barqarorlashuv, xususiy sektor
ulushi ortishi
2023 350+ +16 Keskin o‘sish, diversifikatsiya,
yangi sherik davlatlar
2024 400 (taxminiy) +12 Yashil energetika va raqamli
iqtisodiyotga sarmoya

28Investitsiya faoliyatiga ta’sir etuvchi eng muhim ichki omillardan biri —
qonunchilik tizimidir. O‘zbekistonda “Investitsiyalar va investitsiya faoliyati
to‘g‘risida”gi Qonun (2019) qabul qilinib, investorlar huquqlari kafolatlandi.
Shuningdek, soliq imtiyozlari, davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarining
kengaytirilishi huquqiy bazani yanada mustahkamladi.
3. Soliq va moliya tizimi
Soliq stavkalari investitsiya muhitiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. 2022-yildan
boshlab yuridik shaxslar foyda solig‘i stavkasining 20% dan 15% gacha
kamaytirilishi, kichik biznes uchun imtiyozli soliq rejimlari investorlarni
rag‘batlantirmoqda. Shu bilan birga, mahalliy bank tizimining investitsion
kreditlar ajratishdagi faoliyati ham muhim omil sanaladi.
4. Infratuzilmaning rivojlanganligi
Energetika, transport va aloqa infratuzilmasi investitsion jozibadorlikda katta
ahamiyatga ega. Masalan, 2023–2024-yillarda O‘zbekistonda 1 200 km
avtomobil yo‘llari va 300 km temir yo‘llar rekonstruksiya qilindi. Bu ichki va
xorijiy investorlar uchun ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytiradi va logistika
samaradorligini oshiradi.
5. Ichki bozor hajmi
O‘zbekiston aholisi 2025-yilda 37 mln kishidan oshdi. Ichki iste’mol bozori
katta bo‘lgani uchun ko‘plab xorijiy kompaniyalar bu yerda ishlab chiqarish
quvvatlarini yaratishga qiziqmoqda. Misol uchun, 2024-yilda chet eldan kiritilgan
investitsiyalarning 18% i oziq-ovqat sanoati va iste’mol tovarlari ishlab
chiqarishga yo‘naltirilgan.

4e’tibor qaratdi. XX asrda J. M. Keyns o‘zining “Umumiy nazariya” asarida
investitsiyalarning bandlik, ishlab chiqarish hajmi va iqtisodiy o‘sishga ta’sirini
izohlab berdi. Zamonaviy iqtisodiy nazariyalarda P. Samuelson, R. Dornbush, J.
Stiglits, M. Blaug singari olimlar investitsiya funksiyasini takomillashtirish va
ularni makroiqtisodiy muvozanat modelida ko‘rsatib berishga e’tibor qaratdilar.
Shu bilan birga, O‘zbekistonlik iqtisodchi olimlar — Sh. G‘aniev, Q. Akramov,
O. Jo‘rayev, M. Usmonovlarning ilmiy ishlari mamlakat iqtisodiyotida
investitsiyalarning o‘rni, investitsiya siyosatining samaradorligi va uning barqaror
o‘sishga ta’sirini o‘rganishga qaratilgan. Shunday qilib, mavzu nazariy jihatdan
yetarlicha o‘rganilgan bo‘lsa-da, O‘zbekiston sharoitidagi zamonaviy investitsiya
jarayonlarini tahlil qilish masalasi dolzarbligini saqlab qolmoqda.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Mazkur kurs ishining
nazariy ahamiyati shundan iboratki, u investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy
mohiyatini chuqur tahlil qiladi, turli iqtisodiy maktablar va olimlarning
yondashuvlarini umumlashtiradi hamda investitsiyaning iqtisodiy barqarorlik va
o‘sishdagi o‘rnini ilmiy jihatdan asoslab beradi. Bu orqali investitsiyalarning
nazariy model va tushunchalari o‘quvchi yoki tadqiqotchiga yanada to‘liqroq
tasavvur hosil qilish imkonini beradi. Ayniqsa, Keynsiy yondashuv va zamonaviy
iqtisodiy nazariyalardagi investitsiyaning bandlik va yalpi ichki mahsulotga
ta’siri alohida o‘rganiladi.
Amaliy ahamiyati esa O‘zbekiston sharoitida investitsiya jarayonlarini tahlil
qilish, mavjud muammolarni aniqlash hamda ularni bartaraf etish yo‘llarini taklif
qilishda namoyon bo‘ladi. Xususan, ichki va tashqi investitsiya oqimlarining
tarmoqlar bo‘yicha taqsimlanishi, davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarining
qo‘llanilishi, xorijiy investitsiyalar uchun qulay shart-sharoitlar yaratish
masalalari kurs ishining amaliy jihatdan foydasini belgilab beradi. Bundan
tashqari, ishlab chiqilgan tavsiyalar amaliyotchi mutaxassislar, iqtisodchi-
analitiklar va investitsiya siyosatini shakllantiruvchi davlat organlari uchun
qo‘llanma bo‘lishi mumkin. Shu sababli, kurs ishining nazariy natijalari ilmiy

3611) Vaxabov A.V., Toshpulatov Sh.X. – “Korxona iqtisodiyoti”. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2020. – 316 bet.
12) O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi rasmiy sayti: https://stat.uz
13) “Toshkent” Respublika fond birjasining rasmiy hisobotlari: https://uzse.uz
14) “Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish agentligi” statistik ma’lumotlari.
– 2023-yil.
15) OECD – “Principles of Corporate Governance”, 2020.
16) IFC (International Finance Corporation). – “Corporate Governance Toolkit”,
2019.
17) Moody’s Investors Service. – “Uzbekistan banking and securities outlook”,
2022.
18) “Yangi O‘zbekiston” gazetasi, 2023-yil, 15-mart soni – “Aksiyadorlik
jamiyatlari: islohotlar va istiqbollar”.
19) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi axborotnomasi – 2023-yil 2-
chorak.
20) Egamberdiyev A.A. – “O‘zbekiston fond bozorida investor faolligini oshirish
omillari”. – Ilmiy maqola, 2022.
21) Karshiev I.M. – “Korporativ boshqaruv va moliyaviy nazorat mexanizmlari”.
– Toshkent: “Ilm Ziyo”, 2019.
22) Qodirova M.I. – “Moliyaviy menejment asoslari”. – Toshkent: Iqtisodiyot,
2021. – 280 bet.
23) Jahon banki – “Doing Business in Uzbekistan 2022” hisobot.
24) Transparency International – “Corporate Transparency in Emerging
Markets”, 2021.

24Ichki investitsiyalar – 2025-yilda 300 trln so‘mni tashkil qildi, bu umumiy
hajmning 67% ini qamrab oldi. Shundan 120 trln so‘m davlat byudjeti, 180 trln
so‘m xususiy sektor va bank kreditlari orqali moliyalashtirildi.
Hududlar kesimida: Toshkent shahri investitsiyalarning 25% ini jalb qildi,
Navoiy va Buxoro viloyatlari 15%, Farg‘ona vodiysi viloyatlari 20% dan ortiq
investitsiyalarni o‘zlashtirdi.
Energetika sektori: 2025-yilda umumiy investitsiyalarning 27% i, ya’ni 120
trln so‘m energetika loyihalariga yo‘naltirildi. Shundan 50 trln so‘m quyosh va
shamol elektr stansiyalariga, 40 trln so‘m gaz va issiqlik stansiyalarini
modernizatsiya qilishga, 30 trln so‘m elektr tarmoqlarini yangilashga sarflandi.
Transport va logistika: 90 trln so‘m (20%) yo‘nalishda investitsiyalar amalga
oshirildi. Toshkent–Andijon avtomagistrali qurilishi, Toshkent metrosining yangi
yo‘nalishi, xalqaro aeroportlarni rekonstruksiya qilish loyihalari asosiy o‘rinni
egalladi.Sanoat: 80 trln so‘m (18%) sarmoya jalb qilindi. To‘qimachilik
klasterlari, kimyo sanoati, farmatsevtika ishlab chiqarish loyihalari rivojlandi.
Axborot texnologiyalari: 40 trln so‘m (9%) IT sektoriga yo‘naltirildi. Data-
markazlar, elektron hukumat tizimlari, “raqamli bank” infratuzilmalari qurildi.
Qishloq xo‘jaligi: 30 trln so‘m (7%) investitsiya yo‘naltirildi. Suv tejovchi
texnologiyalar, issiqxonalar va qayta ishlash zavodlari moliyalashtirildi.
Uy-joy va ijtimoiy soha: 50 trln so‘m (11%) uy-joy dasturlari, ta’lim va
tibbiyot infratuzilmasini modernizatsiya qilishga yo‘naltirildi.

8foydaga bog‘liq tarzda shakllanadi. Neoklassik nazariyalarda esa investitsiya
qarorlariga kapitalning chegaraviy samaradorligi, texnologik imkoniyatlar va
ishlab chiqarish omillarining narxi ta’sir ko‘rsatadi. Zamonaviy sharoitda esa
investitsiyaga ta’sir etuvchi omillar qatoriga global bozorlarning o‘zgarishi,
valyuta kurslari, siyosiy barqarorlik, korrupsiya darajasi, infratuzilmaning
rivojlanganlik darajasi va biznes yuritishning qulayligi kabi ko‘plab omillar
kiradi.
O‘zbekiston sharoitida investitsiyaning o‘rni alohida e’tiborga molik.
Mustaqillikning dastlabki yillarida mamlakat iqtisodiyoti uchun eng asosiy
masalalardan biri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish bo‘ldi. Chunki ichki
jamg‘armalar cheklangan bo‘lib, yangi ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish va
infratuzilmani modernizatsiya qilish uchun tashqi sarmoyalar zarur edi. So‘nggi
yillarda esa investitsiya siyosati yanada takomillashtirilib, ichki investitsiya
resurslarini safarbar qilish, davlat byudjeti mablag‘lari, tijorat banklari kreditlari
va xususiy kapital imkoniyatlari keng qo‘llanila boshlandi.
Bugungi kunda O‘zbekistonda investitsiya jarayonlari faqat sanoat emas, balki
qishloq xo‘jaligi, xizmat ko‘rsatish sohasi, transport va logistika tizimi, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari, turizm kabi yo‘nalishlarni ham qamrab
olmoqda. Bu esa iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish, uning eksport salohiyatini
oshirish va xalqaro raqobatbardoshlikni ta’minlashda muhim rol
o‘ynamoqda.Investitsiya tushunchasi iqtisodiyotning nazariy va amaliy jihatlarida
markaziy o‘rin tutadi. U ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta’minlaydi,
iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi, yangi ish o‘rinlarini yaratadi va aholi
farovonligini oshiradi. Shu sababli, investitsiyalarning makroiqtisodiy talqini va
uning iqtisodiyotdagi o‘rnini o‘rganish nafaqat ilmiy qiziqish, balki amaliy
zaruratdir.
1.2. Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini

25Jadval: 2025-yilda O‘zbekistonda investitsiyalar taqsimoti
Tarmoq / Sektor Hajm
(trln so‘m) Ulushi
(%) Qo‘shimcha izoh
Energetika 120 27 Quyosh va shamol stansiyalari,
elektr tarmoqlari
Transport va
logistika 90 20 Yo‘l, metro va aeroport loyihalari
Sanoat 80 18 To‘qimachilik, kimyo va
farmatsevtika
Axborot
texnologiyalari 40 9 Data-markazlar, raqamli hukumat
Qishloq xo‘jaligi 30 7 Suv tejash, issiqxonalar
Uy-joy va
ijtimoiy soha 50 11 Uy-joy dasturlari, ta’lim va
sog‘liqni saqlash

10investitsiyalar iste’mol bilan bir qatorda yalpi talabni shakllantiruvchi asosiy
komponentlardan biridir.Neoklassik maktab esa investitsiya funksiyasiga biroz
boshqacha yondashadi. Ularning fikricha, investitsiya qarorlari kapitalning
chegaraviy mahsuldorligi, ishlab chiqarish omillarining narxi va texnologik
imkoniyatlar bilan belgilanadi. Neoklassik yondashuvda investitsiya funksiyasi
ko‘pincha quyidagicha ifodalanadi:I = f(MPK – r),
bu yerda MPK – kapitalning chegaraviy mahsuldorligi, r – foiz stavkasi.
Agar kapitalning chegaraviy mahsuldorligi foiz stavkasidan yuqori bo‘lsa,
investitsiya darajasi yuqori bo‘ladi. Demak, investitsiya qarorlarida nafaqat
moliyaviy sharoitlar, balki ishlab chiqarish texnologiyalari, kapital samaradorligi
ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Zamonaviy iqtisodiy adabiyotlarda investitsiya funksiyasi yanada murakkab
shaklda talqin qilinadi. Chunki investitsiyalarga nafaqat foiz stavkalari va foyda
kutilmalari, balki makroiqtisodiy barqarorlik, soliq siyosati, inflyatsiya darajasi,
valyuta kursi, siyosiy omillar va hatto ijtimoiy muhit ham ta’sir ko‘rsatadi. Shu
boisdan, hozirgi davrda investitsiya funksiyasi ko‘plab omillar yig‘indisidan
iborat ko‘p o‘zgaruvchili model sifatida qaraladi.
Masalan, zamonaviy makroiqtisodiy modelda investitsiya funksiyasi
quyidagicha yozilishi mumkin:
I = f(r, Y, π, E, T, R, …),
bu yerda:
r – foiz stavkasi,
Y – milliy daromad,
π – inflyatsiya darajasi,
E – valyuta kursi,
T – soliq siyosati,
R – siyosiy barqarorlik darajasi va boshqalar.
Bunday yondashuv investitsiyaning real iqtisodiy muhitda qanday
shakllanishini aniqroq ko‘rsatadi. Chunki investitsiya qarorlari faqat moliyaviy

18Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 200 trln so‘m atrofida
bo‘lib, oldingi yilga nisbatan sezilarli pasaydi.
Xususan, chet el investitsiyalari oqimi 25% ga kamaydi. Bu, asosan, xalqaro
sayohatlar cheklovi, ishlab chiqarishning to‘xtashi va global moliyaviy xavotirlar
bilan izohlanadi.
Shu bilan birga, davlat o‘z mablag‘lari hisobidan infratuzilma loyihalarini
qo‘llab-quvvatlashni davom ettirdi. Energetika, yo‘l qurilishi va sog‘liqni saqlash
sohasida investitsiya dasturlari pandemiyaga qaramay moliyalashtirildi.
2020-yilda investitsiyalarning asosiy qismi (taxminan 40%) davlat mablag‘lari
hisobidan shakllandi. Bu holat iqtisodiy barqarorlikni saqlashda muhim omil
bo‘ldi.Umuman olganda, 2020-yil investitsiyalar hajmida qisqa muddatli
pasayish kuzatilgan bo‘lsa-da, ularni qo‘llab-quvvatlash orqali asosiy iqtisodiy
yo‘nalishlarda uzilishlarning oldi olindi.
2021-yil: Tiklanish bosqichi
2021-yilda pandemiyaning og‘ir bosqichi orqada qoldi va iqtisodiy faoliyat
asta-sekin tiklana boshladi. Bu investitsiya oqimlarida ham o‘z aksini topdi.
Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 250 trln so‘mni tashkil
etdi.
Oldingi yilga nisbatan 20% ga yaqin o‘sish qayd etildi.
Investitsiyalarning asosiy qismi sanoat ishlab chiqarishini kengaytirishga,
energetika loyihalariga hamda qishloq xo‘jaligi infratuzilmasini rivojlantirishga
yo‘naltirildi.
Chet el sarmoyalari oqimi ham tiklana boshladi. Xususan, Rossiya, Xitoy va
Janubiy Koreya bilan birgalikdagi loyihalarda faol investitsiya amalga oshirildi.
Davlat-xususiy sheriklik (DXSh) mexanizmlari amaliyotda keng qo‘llana
boshladi. Masalan, elektr energiyasi ishlab chiqarish bo‘yicha bir qator yirik
loyihalar DXSh asosida moliyalashtirildi.Shunday qilib, 2021-yil O‘zbekiston
investitsiya muhitida “tiklanish bosqichi” sifatida tarixda qoldi.
2022-yil: Barqarorlashuv va islohotlarning chuqurlashuvi

17etuvchi omillar juda keng va ko‘p qirrali bo‘lib, ularni yagona bir omil bilan
tushuntirib bo‘lmaydi. Har bir mamlakatning iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy
sharoitiga qarab investitsiya muhiti shakllanadi. Shu bois, investitsion siyosatni
ishlab chiqishda barcha omillarni kompleks ravishda tahlil qilish muhim
ahamiyat kasb etadi.
II BOB. INVESTITSIYALARNING AMALIY TAHLILI VA
O‘ZBEKISTON TAJRIBASI
2.1. O‘zbekistonda investitsiya jarayonlarining hozirgi holati
So‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasida investitsiya jarayonlari tubdan
yangi bosqichga ko‘tarildi. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o‘tish,
iqtisodiy liberallashuv va tashqi dunyo bilan integratsiya jarayonlari investitsiya
faoliyatining jadal rivojlanishiga xizmat qilmoqda. Investitsiyalar iqtisodiy
o‘sishni ta’minlovchi asosiy omillardan biri sifatida mamlakatning strategik
rivojlanish yo‘lini belgilab bermoqda.
Avvalo, O‘zbekiston investitsion muhitini yaxshilashga qaratilgan davlat
siyosati 2017 yildan boshlab sezilarli darajada faollashdi. Jumladan, valyuta
bozorining liberallashtirilishi, soliq tizimidagi islohotlar, davlat-xususiy
sheriklikning kengaytirilishi va erkin iqtisodiy zonalarning tashkil etilishi
investitsiya oqimlarining oshishiga zamin yaratdi. Shuningdek, xorijiy investorlar
uchun kafolatlarning mustahkamlanishi va xalqaro reyting agentliklarida
mamlakatning ijobiy baholanishi ham investitsiya muhitini sezilarli darajada
yaxshiladi.
2020-yil: Pandemiya sharoitida investitsiya oqimlari
2020-yil butun dunyo uchun og‘ir sinov davri bo‘ldi. COVID-19 pandemiyasi
global ishlab chiqarish zanjirlarini izdan chiqardi, xalqaro investitsiya oqimlari
keskin qisqardi. O‘zbekistonda ham pandemiyaning salbiy oqibatlari sezildi.

33To‘rtinchi yo‘nalish – investitsiya resurslaridan samarali foydalanish va
monitoring tizimini takomillashtirish. Jalb etilgan kapitalning aniq natijalar
berishi uchun investitsiya loyihalarini tanlash, amalga oshirish va nazorat qilishda
zamonaviy raqamli texnologiyalar, masalan, “smart monitoring” tizimlarini
qo‘llash zarur. Bu, bir tomondan, mablag‘larning samarasiz sarflanishini oldini
olsa, ikkinchi tomondan, shaffoflikni ta’minlaydi.
Beshinchi yo‘nalish – investitsiya faoliyatida inson kapitalini rivojlantirish.
Investitsiyalar faqat moddiy resurslarga emas, balki kadrlar tayyorlash, ilm-fan va
ta’lim tizimiga yo‘naltirilganda yuqori samaradorlik beradi. Shu sababli
innovatsion iqtisodiyotni shakllantirish uchun malakali mutaxassislar tayyorlash,
ilmiy tadqiqotlarga qo‘llab-quvvatlashni kuchaytirish talab etiladi.
Oltinchi yo‘nalish – xorijiy sarmoyadorlar uchun jozibadorlikni oshirish. Bu
borada O‘zbekistonning xalqaro reytinglardagi o‘rnini yaxshilash, investitsiya
forumlari va yarmarkalarini muntazam tashkil etish, xalqaro moliya institutlari
bilan hamkorlikni kengaytirish muhimdir. Shuningdek, xorijiy kompaniyalarga
qulay valyuta rejimi, foydani erkin repatriatsiya qilish imkoniyati hamda
mustahkam moliyaviy infratuzilma taqdim etilishi kerak.
Yettinchi yo‘nalish – raqamli iqtisodiyot va “yashil” investitsiyalarni
rivojlantirish. XXI asrda barqaror iqtisodiy o‘sishning muhim manbai sifatida
ekologik toza energiya, qayta tiklanuvchi resurslar va “yashil texnologiyalar”ni
qo‘llab-quvvatlash alohida ahamiyatga ega. Bu nafaqat ekologik xavfsizlikni
ta’minlaydi, balki xalqaro investitsion oqimlarni jalb etishda ham muhim omil
hisoblanadi.O‘zbekiston investitsiya siyosatini takomillashtirish orqali iqtisodiy
o‘sishni jadallashtirishi, ijtimoiy sohalarda taraqqiyotni ta’minlashi va xalqaro
maydonda o‘zining investitsion jozibadorligini oshirishi mumkin. Buning uchun
yuqorida sanab o‘tilgan yo‘nalishlarda tizimli islohotlarni davom ettirish zarur.

34 Xulosa
Men ushbu kurs ishida “Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini va
omillari” mavzusini o‘rganar ekanman, investitsiyalarning mamlakat iqtisodiy
rivojlanishidagi beqiyos o‘rni va ta’sirini chuqurroq angladim. Investitsiyalar
nafaqat ishlab chiqarish hajmining ortishiga, balki yangi texnologiyalarning joriy
etilishiga, yangi ish o‘rinlarining yaratilishiga va ijtimoiy infratuzilmaning
rivojlanishiga ham xizmat qiladi. Shu ma’noda, investitsiya funksiyasi
makroiqtisodiy barqarorlik va iqtisodiy o‘sishning eng muhim omillaridan biri
hisoblanadi.Men kuzatganimdek, investitsiyalarga ta’sir etuvchi ichki va tashqi
omillar ham murakkab va ko‘p qirrali. Ichki omillar qatorida huquqiy muhit,
moliyaviy resurslar, tadbirkorlik faoliyati, mintaqaviy rivojlanish sharoitlari
alohida ahamiyatga ega bo‘lsa, tashqi omillar sifatida global iqtisodiy jarayonlar,
xalqaro sarmoya oqimlari va geosiyosiy vaziyat muhim rol o‘ynaydi. Shu
jihatdan, mamlakatimizda olib borilayotgan islohotlar va yaratilayotgan
investitsion muhit xorijiy hamda ichki investorlar uchun keng imkoniyatlar
yaratmoqda.
Men uchun muhim xulosalardan yana biri shuki, investitsiya siyosatini
takomillashtirish bevosita iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishini ta’minlashga
xizmat qiladi. O‘zbekiston bugungi kunda investitsion faoliyatda davlat-xususiy
sheriklik mexanizmlarini joriy etmoqda, hududiy investitsiya dasturlarini amalga
oshirmoqda, shuningdek, “yashil iqtisodiyot” tamoyillarini keng targ‘ib
qilmoqda. Bularning barchasi mamlakatimizning uzoq muddatli
raqobatbardoshligini oshirishda hal qiluvchi omil bo‘lib xizmat qiladi.Men ushbu
mavzuni o‘rganish davomida nazariy bilimlarni statistik ma’lumotlar, amaliy
tahlillar va O‘zbekiston tajribasi bilan uyg‘unlashtirishga harakat qildim. Natijada
shunday fikrga keldimki, investitsiya funksiyasining samarali ishlashi
mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligini ta’minlaydi, iqtisodiy o‘sishni
jadallashtiradi va xalq farovonligini oshirishga xizmat qiladi.

32oqimlariga ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois O‘zbekiston kelgusida ham investitsiya
siyosatini ichki va tashqi omillarni hisobga olgan holda olib borishi zarur.
2.3. Investitsiya siyosatini takomillashtirish yo‘nalishlari
O‘zbekiston Respublikasida investitsiya siyosatini samarali tashkil etish
mamlakatning iqtisodiy barqarorligi va raqobatbardoshligini ta’minlashning
muhim sharti hisoblanadi. Hozirgi globallashuv sharoitida milliy iqtisodiyotning
jadal rivojlanishi investitsiya jarayonlarining qay darajada samarali
boshqarilishiga, ichki va tashqi kapitalni jalb etish imkoniyatlariga hamda davlat
tomonidan yaratilayotgan investitsion muhitning sifatiga bog‘liq. Shu bois,
investitsiya siyosatini yanada takomillashtirish bo‘yicha quyidagi asosiy
yo‘nalishlarni ajratib ko‘rsatish mumkin.
Birinchi yo‘nalish – investitsiya muhitini yanada yaxshilash va huquqiy
kafolatlarni kuchaytirish. Xorijiy va mahalliy investorlar uchun barqarorlik va
shaffoflik muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli davlat investitsiyalar bilan
bog‘liq qonunchilik bazasini doimiy ravishda yangilashi, soliq va bojxona
imtiyozlarini adolatli qo‘llashi, shuningdek, investorlarning huquq va
manfaatlarini himoya qilish mexanizmlarini kuchaytirishi lozim.
Ikkinchi yo‘nalish – investitsiya faoliyatida davlat va xususiy sektor
hamkorligini kengaytirish. Davlat-xususiy sheriklik (DXSh) loyihalarini amalga
oshirish, yirik infratuzilma va ijtimoiy soha loyihalariga xususiy kapitalni jalb
etish orqali byudjet yukini kamaytirish mumkin. Bu model nafaqat resurslardan
oqilona foydalanishga, balki xususiy sektorning innovatsion g‘oyalari va
samaradorligini iqtisodiyotga tatbiq etishga xizmat qiladi.
Uchinchi yo‘nalish – mintaqaviy investitsiya siyosatini kuchaytirish.
Investitsiyalar poytaxt va yirik shaharlardagina emas, balki chekka hududlarda
ham samarali yo‘naltirilishi lozim. Shu maqsadda erkin iqtisodiy zonalar, kichik
sanoat zonalari, logistika markazlari va innovatsion texnoparklarni rivojlantirish
orqali hududiy tengsizlikni kamaytirish muhim.

296. Mehnat resurslari va inson kapitali
Arzon va mehnatsevar ishchi kuchi, shuningdek, yoshlar ulushining yuqoriligi
investitsiya jarayonlari uchun ijobiy omil sanaladi. 2025-yilda mehnatga layoqatli
aholining 60% dan ortig‘i 35 yoshdan kichik. Shu bilan birga, oliy ta’lim
qamrovining 40% ga yetgani malakali kadrlar bazasini shakllantirmoqda
1. Global iqtisodiy tendensiyalar
Jahon iqtisodiyotidagi umumiy barqarorlik yoki inqirozlar O‘zbekistondagi
investitsiya oqimlariga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, 2020-yilda pandemiya
oqibatida chet el investitsiyalari 25% ga kamaygan bo‘lsa, 2023–2024-yillarda
global tiklanish fonida O‘zbekistonga kelayotgan sarmoyalar 2 barobarga oshdi.
2. Geosiyosiy vaziyat

14investorlar yangi quvvatlarga ehtiyoj sezadi va bu ularni kapital qo‘yilmalarga
undaydi. O‘zbekiston misolida, so‘nggi yillarda iqtisodiy o‘sish sur’atlarining
barqarorligi investitsion muhitning jozibadorligini oshirib kelmoqda.
Moliyaviy omillar
Moliyaviy omillar investitsiya faoliyatining eng muhim tarkibiy qismi
hisoblanadi. Bunga kredit resurslari mavjudligi, bank tizimining rivojlanganligi,
qimmatli qog‘ozlar bozorining faoliyati, davlatning soliq siyosati hamda
moliyaviy rag‘batlantirish mexanizmlari kiradi. Investor uchun kredit
mablag‘larini past foiz stavkalarda olish imkoniyati investitsion faoliyatni
jadallashtiradi. Shu bilan birga, soliq imtiyozlari, subsidiyalar va grantlar ham
investorlar uchun qo‘shimcha rag‘bat sifatida xizmat qiladi.
Moliyaviy barqarorlik investitsiyalarning xavf darajasini pasaytiradi. Masalan,
agar mamlakatning davlat qarzi yuqori bo‘lsa yoki budjet defitsiti ko‘p bo‘lsa,
investorlar bunday muhitda uzoq muddatli kapital qo‘yishdan ehtiyot bo‘ladilar.
Shu sababli, moliyaviy omillar investitsion jarayonning uzviy qismi sifatida
qaraladi.
Institutsional omillar
Investitsiya faoliyati samaradorligining yana bir muhim tarkibi bu institutsional
muhitdir. Institutsional omillarga mamlakatdagi qonunlar va normativ-huquqiy
baza, mulk huquqlarining kafolatlanganligi, shartnoma madaniyati,
korrupsiyaning past darajasi, byurokratik to‘siqlarning kamaytirilishi kiradi.
Investor o‘z kapitalini qo‘yganida, u nafaqat moliyaviy daromadni, balki huquqiy
himoyani ham talab qiladi.
Agar mamlakatda mulk huquqi mustahkam bo‘lsa, sud-huquq tizimi mustaqil
va adolatli ishlasa, investorning ishonchi ortadi. Aksincha, korrupsiya yuqori
bo‘lgan davlatlarda investitsion jarayonlar sekinlashadi, chunki investorlar
qo‘shimcha xavf va xarajatlarni hisobga olishga majbur bo‘ladilar.
Tashqi-iqtisodiy omillar

6I BOB. INVESTITSIYA FUNKSIYASINING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Investitsiya tushunchasi va uning iqtisodiyotdagi o‘rni
Investitsiya iqtisodiyot fanining eng muhim tushunchalaridan biri bo‘lib, u
kapitalni ko‘paytirish, ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytirish, yangi
texnologiyalarni joriy etish hamda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish
jarayonlari bilan chambarchas bog‘liqdir. “Investitsiya” so‘zi lotincha “investire”
— “kiydirmoq”, “joylashtirmoq” degan ma’noni bildiradi. Iqtisodiy adabiyotlarda
esa investitsiya deganda, kelajakda foyda olish maqsadida mablag‘lar, kapital,
texnologiya yoki boshqa resurslarni ma’lum bir faoliyatga yo‘naltirish
tushuniladi.
Klassik iqtisodchilar investitsiyani jamg‘armalarning ishlab chiqarishga
yo‘naltirilgan qismi sifatida ko‘rgan bo‘lsalar, zamonaviy makroiqtisodiyot
investitsiyani yalpi talabning eng muhim tarkibiy elementi sifatida talqin qiladi.
Investitsiyalar ishlab chiqarishning kengaytirilishida, bandlik darajasining
oshishida va iqtisodiy o‘sish sur’atlarining barqarorlashuvida hal qiluvchi
ahamiyatga ega.
Jamiyat taraqqiyoti jarayonida investitsiyalar turli shakllarda namoyon bo‘ladi.
Masalan, real investitsiyalar asosiy kapitalni shakllantirish va ishlab chiqarish
vositalarini yangilashga yo‘naltirilsa, moliyaviy investitsiyalar qimmatli
qog‘ozlar va boshqa moliyaviy aktivlarga kiritiladi. Bundan tashqari, intellektual
va inson kapitaliga yo‘naltirilgan investitsiyalar ham bugungi kunda katta
ahamiyat kasb etmoqda. Shu orqali jamiyatning bilim va malaka darajasi
oshiriladi, innovatsion rivojlanish uchun zamin yaratiladi.
Investitsiyaning iqtisodiyotdagi o‘rni, avvalo, uning ishlab chiqarish
jarayonlariga ta’sirida ko‘rinadi. Kapital qo‘yilmalar ishlab chiqarish quvvatlarini
kengaytirish, ishlab chiqarishning texnik darajasini oshirish hamda resurslardan

315. Investitsion reyting va imidj
Xalqaro reyting agentliklari (Moody’s, Fitch, S&P) mamlakatning kredit
reytingini oshirib borayotgani xorijiy investorlarning ishonchini kuchaytirmoqda.
2025-yilda O‘zbekistonning Fitch reytingi “BB-” darajasidan “BB” ga ko‘tarildi,
bu esa xalqaro kapital bozorlarida sarmoya jalb qilish imkoniyatini kengaytirdi.
Ichki va tashqi omillar bir-biri bilan uzviy bog‘liqdir. Masalan, ichki siyosiy
barqarorlik va huquqiy kafolatlar tashqi investorlar uchun asosiy omil bo‘lsa,
global xomashyo narxlari va xalqaro iqtisodiy vaziyat ichki investitsiya
hajmlariga bevosita ta’sir qiladi. Shu bois investitsiya siyosatida ichki resurslarni
samarali safarbar etish va tashqi sarmoyalarni oqilona jalb etish bir-birini
to‘ldiruvchi jarayon hisoblanadi.
Jadval: O‘zbekistondagi investitsiya faoliyatiga ta’sir etuvchi asosiy
omillar
Omillar
guruhi Asosiy omillar Investitsiyaga ta’siri
Ichki Makroiqtisodiy barqarorlik,
soliq imtiyozlari, infratuzilma,
ichki bozor hajmi, inson
kapitali Investorlar uchun qulay muhit
yaratadi, ishlab chiqarish
xarajatlarini kamaytiradi
Tashqi Global iqtisodiyot, geosiyosiy
vaziyat, xomashyo narxlari,
xalqaro moliya institutlari,
reyting agentliklari Kapital oqimlarini
rag‘batlantiradi yoki cheklaydi,
mamlakat imidjiga ta’sir
ko‘rsatadi
O‘zbekiston investitsiya faoliyatiga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillar
turlicha xarakterga ega bo‘lsa-da, ularning uyg‘unligi mamlakat investitsion
jozibadorligini belgilaydi. Ichki omillar, jumladan, makroiqtisodiy barqarorlik,
huquqiy kafolatlar va infratuzilmaning rivoji ijobiy muhitni yaratadi. Tashqi
omillar esa global iqtisodiy tendensiyalar va xalqaro reytinglar orqali kapital

30Mintaqadagi siyosiy barqarorlik chet el investorlarining qarorlariga ta’sir
qiladi. Afg‘onistondagi vaziyat, Rossiya–Ukraina mojarosi va global savdo
urushlari bevosita kapital oqimlarida xavf omili sifatida namoyon bo‘lmoqda.
Shu sababli O‘zbekiston mintaqada “barqaror sherik” sifatida e’tirof etilib,
investitsiya oqimlarini jalb qilishda afzallik kasb etmoqda.
3. Xomashyo narxlari
O‘zbekiston eksportida gaz, oltin, paxta kabi resurslar salmoqli ulushni tashkil
etadi. Xalqaro bozor narxlarining o‘zgarishi investitsion faoliyatga ta’sir qiladi.
Masalan, 2022-yilda oltin narxining keskin o‘sishi mamlakatga 6 mlrd dollarlik
qo‘shimcha valyuta tushumini ta’minlab, investitsion salohiyatni kengaytirdi.
4. Xalqaro moliyaviy institutlar
Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki
O‘zbekistondagi ko‘plab yirik loyihalarni moliyalashtirmoqda. Masalan, 2024-
yilda Osiyo taraqqiyot banki tomonidan energetika loyihalariga 1,2 mlrd dollar
kredit ajratildi. Bu tashqi moliyaviy manbalar investitsion faollikni oshiruvchi
muhim omil sanaladi.

7samarali foydalanishga xizmat qiladi. Masalan, yangi zavod va fabrikalar
qurilishi, mavjud ishlab chiqarish korxonalarining modernizatsiya qilinishi
nafaqat yalpi ichki mahsulot hajmini oshiradi, balki yangi ish o‘rinlari yaratadi,
aholi daromadlarini ko‘paytiradi va iste’mol talabini rag‘batlantiradi.
Investitsiyalar iqtisodiy o‘sishning “dvigateli” sifatida ham qaraladi. Chunki
iqtisodiy nazariyada ishlab chiqarish omillari — yer, mehnat, kapital va
tadbirkorlik faoliyatining samaradorligi ko‘p jihatdan investitsiya hajmiga
bog‘liqdir. Yangi texnologiyalarni joriy etish, ishlab chiqarish samaradorligini
oshirish va xalqaro raqobatbardoshlikni ta’minlash uchun investitsiyalarsiz
tasavvur qilib bo‘lmaydi. Ayniqsa, globallashuv davrida investitsiyalar
mamlakatlarning jahon xo‘jaligiga integratsiyalashuv darajasini belgilab beruvchi
mezonlardan biriga aylangan.
Jahon amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, yuqori darajada investitsiyalarni jalb etgan
davlatlarda iqtisodiy o‘sish sur’atlari nisbatan tez bo‘ladi. Masalan, Janubi-
Sharqiy Osiyo mamlakatlarida — Singapur, Janubiy Koreya, Malayziya va
Xitoyda XX asrning ikkinchi yarmidan boshlab keng ko‘lamli investitsion siyosat
yuritilishi natijasida “iqtisodiy mo‘’jiza” yuzaga kelgan. Bu davlatlar qisqa vaqt
ichida industrial taraqqiyotga erishib, rivojlangan mamlakatlar qatoriga
chiqishgan.
Investitsiyalar faqat iqtisodiy natijalar bilan cheklanib qolmaydi, balki ijtimoiy
rivojlanishga ham bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Infratuzilma sohasiga — transport,
aloqa, sog‘liqni saqlash va ta’lim tizimiga qilingan investitsiyalar aholining
turmush darajasini yaxshilash, inson kapitalini rivojlantirish va jamiyatning
intellektual salohiyatini oshirishga xizmat qiladi. Shu nuqtayi nazardan,
investitsiya faqat iqtisodiy tushuncha emas, balki ijtimoiy barqarorlik va
taraqqiyotning ham muhim omilidir.
Investitsiya funksiyasi makroiqtisodiyotda keng qo‘llaniladigan tushuncha
bo‘lib, u jamg‘armalar bilan bog‘liq bo‘lgan iqtisodiy jarayonlarni ifodalaydi.
Masalan, Keyns nazariyasida investitsiya hajmi foiz stavkalari va kutilayotgan

192022-yilda investitsion muhit barqarorlashdi. Jahon iqtisodiyoti pandemiyadan
keyin tiklanayotgan bir paytda, O‘zbekistonda ham yirik loyihalarni amalga
oshirish davom etdi.
Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 300 trln so‘mdan oshdi.
Investitsiyalar hajmi bo‘yicha o‘sish sur’ati 18% ni tashkil etdi.
Yirik infratuzilma loyihalari – temir yo‘l modernizatsiyasi, yangi avtomobil
yo‘llari qurilishi, elektr energiyasi ishlab chiqarishni kengaytirish loyihalari
moliyalashtirildi.
Xorijiy investitsiyalarning tarkibida to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar ulushi
ortdi, bu esa investorlarning mamlakat iqtisodiyotiga bo‘lgan ishonchi
mustahkamlanayotganidan dalolat berdi.
Davlat budjetidan moliyalashtirilayotgan investitsiyalarning ulushi pasayib,
xususiy sektor va xorijiy investorlarning ulushi oshdi.
Bu yil investitsiya faoliyatida sifat o‘zgarishlari kuzatildi – davlat
mablag‘lariga qaramlik kamaydi, xususiy sektor roli ortdi.
2023-yil: Keskin o‘sish davri
2023-yil investitsiya faoliyati bo‘yicha eng yirik ko‘rsatkichlarga erishilgan yil
bo‘ldi.
Asosiy kapitalga yo‘naltirilgan investitsiyalar hajmi 350 trln so‘mdan oshdi.
2022-yilga nisbatan 16–17% ga o‘sish qayd etildi.
Energetika sohasida yangi issiqlik elektr stansiyalari va quyosh elektr
stansiyalari ishga tushirildi. Bu loyihalar xorijiy investorlar ishtirokida amalga
oshirildi.Shuningdek, to‘qimachilik, kimyo va farmatsevtika sanoatida yirik
ishlab chiqarish loyihalari moliyalashtirildi.
Investitsiya oqimlarining geografiyasi kengaydi – Turkiya, Saudiya Arabistoni,
BAA kabi yangi sherik davlatlar bilan ham investitsiya hamkorligi kuchaydi.
2023-yil investitsiya muhitida yangi bosqich – diversifikatsiya davri bo‘ldi.
2024-yil: Barqaror o‘sish va istiqbollar

9Investitsiya funksiyasi makroiqtisodiyot fanida eng asosiy tushunchalardan biri
bo‘lib, u investitsiyalarning hajmi va ularga ta’sir etuvchi omillar o‘rtasidagi
bog‘liqlikni ifodalaydi. Oddiy qilib aytganda, investitsiya funksiyasi
iqtisodiyotda qancha kapital qo‘yilmalari amalga oshirilishini, bu jarayon qaysi
omillarga bog‘liq holda shakllanishini ko‘rsatib beradi. Shu boisdan, investitsiya
funksiyasi milliy iqtisodiyotning barqaror o‘sishini tushuntirishda ham nazariy,
ham amaliy ahamiyatga ega.
Makroiqtisodiy nuqtayi nazardan investitsiya — bu yalpi talabning muhim
tarkibiy qismi bo‘lib, ishlab chiqarish hajmi va bandlik darajasiga bevosita ta’sir
ko‘rsatadi. Agar investitsiya ko‘payadigan bo‘lsa, ishlab chiqarish hajmi ham
ortadi, yangi ish o‘rinlari yaratiladi va yalpi ichki mahsulotning o‘sishi tezlashadi.
Aksincha, investitsiya hajmining kamayishi iqtisodiy faollikning pasayishiga olib
keladi. Shu sababli, makroiqtisodiyotda investitsiya funksiyasini to‘g‘ri tushunish
va uni samarali boshqarish davlat iqtisodiy siyosatining ustuvor vazifalaridan biri
sanaladi.
Investitsiya funksiyasining nazariy asoslarini J. M. Keyns ishlab chiqqan.
Uning “Umumiy nazariya” asarida keltirilishicha, investitsiya qarorlarini
belgilovchi asosiy omil bu “kutilayotgan chegaraviy samaradorlik” va “foiz
stavkasi”dir. Keynsga ko‘ra, agar korxonalar kutilayotgan foyda darajasi
(investitsiyaning chegaraviy samaradorligi) mavjud foiz stavkasidan yuqori
bo‘lsa, ular investitsiya kiritishga moyil bo‘ladi. Aksincha, foiz stavkasi yuqori,
foyda esa past bo‘lsa, investitsiyalar kamayadi. Bu yondashuv “Keynsiy
investitsiya funksiyasi” deb ataladi.
Keynsiy yondashuvga ko‘ra, investitsiya funksiyasi quyidagicha ifodalanadi:
I = I(r),
bu yerda I – investitsiya hajmi, r – foiz stavkasi.
Ya’ni, investitsiya hajmi foiz stavkasiga teskari bog‘liq bo‘ladi. Foiz stavkasi
qanchalik past bo‘lsa, investitsiya hajmi shunchalik yuqori bo‘ladi. Bu bog‘liqlik
makroiqtisodiy muvozanatni aniqlashda muhim rol o‘ynaydi. Chunki

16yuritsa, investorlar o‘z mablag‘larini kiritishda ishonch hosil qiladilar. Bundan
tashqari, ijtimoiy barqarorlik, siyosiy muvozanat ham psixologik ishonchni
mustahkamlovchi muhim omillardir.
Davlat siyosati va tartibga solish omillari
Davlatning iqtisodiy siyosati investitsiya faoliyatini rag‘batlantiruvchi yoki
cheklovchi omil bo‘lishi mumkin. Soliq imtiyozlari, bojxona yengilliklari,
subsidiyalar, davlat-xususiy sheriklik loyihalari, investitsion dasturlar davlatning
faol ishtirokini ko‘rsatadi. Mamlakat hukumati iqtisodiyotni liberallashtirsa,
xususiy mulkni himoya qilsa, investitsion muhit yanada qulaylashadi.
Davlat siyosatining aniqligi ham muhimdir. Agar qonunlar tez-tez o‘zgartirilsa
yoki iqtisodiy siyosatda beqarorlik yuzaga kelsa, investorlar uzoq muddatli
qarorlar qabul qilishdan tortinadi. Shu sababli, davlatning izchil siyosati
investitsiyalar uchun mustahkam kafolatdir.
O‘zbekiston tajribasida omillar tahlili
O‘zbekiston sharoitida so‘nggi yillarda investitsiyaga ta’sir qiluvchi omillar
sezilarli darajada ijobiylashmoqda. Makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, soliq
tizimini isloh qilish, valyuta bozorini liberallashtirish, xorijiy investorlar uchun
qulay shart-sharoitlar yaratish natijasida mamlakat investitsion jozibadorligi
oshib bormoqda.
Masalan, 2017 yildan boshlab valyuta konvertatsiyasining erkinlashtirilishi
tashqi investorlarning ishonchini mustahkamlagan. Soliq siyosatining
soddalashtirilishi esa ichki investorlar uchun qo‘shimcha rag‘bat yaratdi. Bundan
tashqari, davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarining kengaytirilishi, erkin
iqtisodiy zonalar tashkil etilishi investitsion faoliyatni jadallashtirmoqda.Shu
bilan birga, ayrim muammolar hamon mavjud. Jumladan, ayrim hollarda
byurokratik to‘siqlar, mahalliy boshqaruv organlarining investorlarga nisbatan
turlicha yondashuvi, moliyaviy resurslarning yetarli darajada rivojlanmaganligi
investitsiyalarga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Lekin olib borilayotgan islohotlar
natijasida bu muammolar asta-sekin bartaraf etilmoqda.investitsiyalarga ta’sir

35Foydalanilgan adabiyotlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
2023-yil – Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi
to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-yil 20-yanvar. – Elektron manba:
www.lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
Yoshlar bandligini ta’minlash va kasbga yo‘naltirish tizimini
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida Farmon. – PF–60-son,
2022-yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.prezident.uz
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
O‘zbekiston–2030 strategiyasi doirasida ishchi kuchining malakasini oshirish
masalalari bo‘yicha nutqi. – 2024-yil 17-oktabr. – Elektron manba:
www.prezident.uz
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4739-sonli qarori. Aholining
bandligini ta’minlash va mehnat resurslaridan samarali foydalanish
to‘g‘risida, 2020-yil 10-mart.
5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF–60-son Farmoni. Yoshlar
bandligini oshirish va kasbga yo‘naltirish bo‘yicha chora-tadbirlar, 2022-yil
20-yanvar.
6) “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish
to‘g‘risida”gi Qonun. Qabul qilingan sana: 1996-yil 26-aprel.
7) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5000-sonli Qarori. 2021-yil 24-
fevral.
8) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4720-sonli Qarori. 2015-yil.
9) Xodiev B.M., Karimov X.A. – “Korporativ boshqaruv asoslari”. – Toshkent:
“Iqtisodiyot”, 2021. – 276 bet.
10) Sharipov M.Q. – “O‘zbekiston fond bozorining rivojlanish tendensiyalari”. –
Toshkent: Iqtisodiyot, 2020. – 232 bet.

5izlanishlarni boyitishga, amaliy xulosalari esa iqtisodiy siyosatni
takomillashtirishga xizmat qiladi.
Kurs ishi mavzusining obyekti — O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti
doirasida investitsiya jarayonlari va ularning amaliyotda namoyon bo‘lish
xususiyatlari hisoblanadi.
Kurs ishi mavzusining predmeti — investitsiya funksiyasining
makroiqtisodiy talqini, unga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillar hamda
investitsiya siyosatini takomillashtirish yo‘nalishlari.
Kurs ishi mavzusining maqsadi — investitsiya funksiyasining nazariy va
amaliy jihatlarini tahlil qilish, O‘zbekistonda investitsiya jarayonlarining hozirgi
holatini o‘rganish hamda investitsiya siyosatini yanada samarali amalga oshirish
bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar ishlab chiqishdan iborat.
Kurs ishi mavzusining vazifalari.
 Investitsiya tushunchasi va uning iqtisodiyotdagi o‘rnini nazariy jihatdan
asoslab berish.
 Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqinini yoritish.
 Investitsiyalarga ta’sir etuvchi asosiy ichki va tashqi omillarni tahlil qilish.
 O‘zbekiston Respublikasida investitsiya jarayonlarining hozirgi holatini tahlil
etish.
 Investitsiya siyosatini takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab
chiqish.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi kirish, ikki bob, olti kichik bob, xulosa va
foydalanilgan adabiyotlardan iborat bo‘lib, unda nazariy hamda amaliy tahlillar
mujassamlashtirilgan.

11hisob-kitoblarga emas, balki tashqi muhitdagi barqarorlikka, davlat siyosatiga,
hatto aholining iqtisodiy kayfiyatiga ham bog‘liq bo‘ladi.
Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqinida yana bir muhim masala —
bu multiplikator effekti. Keynsiy iqtisodiyot nazariyasiga ko‘ra,
investitsiyalarning oshishi yalpi daromadning bir necha baravar ortishiga olib
keladi. Masalan, agar davlat iqtisodiyotga 1 milliard so‘m investitsiya yo‘naltirsa,
bu mablag‘ ishlab chiqarish, iste’mol va bandlikni oshirish orqali 3–4 milliard
so‘mlik yalpi mahsulot o‘sishiga sabab bo‘lishi mumkin. Bu jarayon “investitsiya
multiplikatori” deb ataladi va u iqtisodiy siyosatni belgilashda muhim ahamiyat
kasb etadi.Shuningdek, zamonaviy makroiqtisodiyotda akselerator nazariyasi
ham keng qo‘llaniladi. Akselerator nazariyasiga ko‘ra, investitsiya hajmi yalpi
mahsulot o‘sish sur’atlariga bog‘liq. Ya’ni, ishlab chiqarish hajmi tez o‘sayotgan
davrda korxonalar ko‘proq investitsiya kiritishga moyil bo‘ladilar. Aksincha,
iqtisodiy o‘sish sur’atlari sekinlashganda investitsiyalar ham qisqaradi. Demak,
investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini nafaqat foiz stavkasi, balki
iqtisodiy o‘sish sur’atlariga ham bog‘liqdir.
Jadval 1. Investitsiya funksiyasining nazariy talqinlari va asosiy omillari
Nazariy
yondashuv Asosiy
formula Belgilovchi omillar Afzalliklari Cheklovlari
Keynsiy
yondashuv I = I(r) Foiz stavkasi (r),
kutilayotgan foyda Soddaligi,
amaliy tahlil
uchun qulay Faqat moliyaviy
omilni hisobga oladi
Neoklas
sik
yondash
uv I =f(MPK – r) Kapitalning
chegaraviy
mahsuldorligi
(MPK), foiz
stavkasi Texnologiya
va ishlab
chiqarish
bilan bog‘liq Ijtimoiy-siyosiy
omillarni hisobga
olmaydi
Zamonavi
y I = f(r, Y,
π, E, T, Foiz stavkasi (r),
milliy daromad (Y), Real iqtisodiy
muhitni Model murakkab,
omillarni aniq

272.2. Investitsiya faoliyatiga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillar
Investitsiya faoliyati murakkab iqtisodiy jarayon bo‘lib, uning samaradorligi
nafaqat iqtisodiy siyosat, balki keng doiradagi ichki va tashqi omillar ta’siriga
ham bog‘liqdir. Ichki omillar mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligi, moliya
bozorlari rivoji, huquqiy baza, infratuzilma va mahalliy investorlarning
imkoniyatlari bilan belgilanadi. Tashqi omillar esa xalqaro iqtisodiy muhit, global
moliyaviy oqimlar, geosiyosiy jarayonlar, xomashyo narxlari hamda xalqaro
investitsion reytinglarga taalluqlidir.
1. Makroiqtisodiy barqarorlik
O‘zbekiston iqtisodiyotida makroiqtisodiy barqarorlik so‘nggi yillarda sezilarli
darajada mustahkamlandi. Inflyatsiya darajasi 2020-yilda 11,1% bo‘lgan bo‘lsa,
2024-yil oxiriga kelib 8% atrofida saqlanib qoldi. Valyuta kursining nisbiy
barqarorligi investorlarning uzoq muddatli sarmoya kiritish qaroriga ijobiy ta’sir
ko‘rsatmoqda.
2. Huquqiy baza va institutsional muhit

3 Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Hozirgi globallashuv jarayonida
investitsiyalar nafaqat alohida mamlakatlar, balki butun mintaqalarning iqtisodiy
taraqqiyotini belgilab beruvchi asosiy omillardan biriga aylangan. Mamlakat
ichki resurslari yetarli bo‘lmagan taqdirda ham xorijiy investitsiyalar jalb etilishi
iqtisodiyotda yangi ishlab chiqarish quvvatlarini shakllantirish, yuqori
texnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirish hamda
iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga xizmat qiladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida
kapitalning samarali taqsimlanishi va investitsion muhitning barqarorligi davlat
iqtisodiy siyosatining eng muhim ustuvor yo‘nalishlaridan hisoblanadi. Shu
nuqtayi nazardan, O‘zbekistonda oxirgi yillarda amalga oshirilayotgan islohotlar,
xususan, xorijiy investorlar uchun huquqiy kafolatlar berilishi, davlat-xususiy
sheriklik tizimining kengayishi va ichki sarmoya manbalarining safarbar qilinishi
bevosita iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga qaratilgan 1
. Shunday ekan, investitsiya
funksiyasining makroiqtisodiy talqini va unga ta’sir etuvchi omillarni ilmiy
jihatdan chuqur o‘rganish nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan ham dolzarb
ahamiyat kasb etadi.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Investitsiya tushunchasi
iqtisodiyot fani taraqqiyoti davomida turli nazariy yo‘nalishlar vakillari
tomonidan keng o‘rganilgan. Masalan, klassik iqtisodiy maktab vakillari — A.
Smit, D. Rikardo, J. B. Sey kapital qo‘yilmalarni ishlab chiqarish jarayonining
uzviy qismi sifatida baholagan va ularning milliy boylikni oshirishdagi rolini
asoslab bergan. XIX asr oxiridan boshlab neoklassik yo‘nalish investitsiya
samaradorligi va kapitalning chegaraviy mahsuldorligi masalalariga alohida
1
Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan inflyatsiyaning aholining daromadi va turmush
tarziga ta’sir qiluvchi omil ekanligi to‘g‘risidagi fikr — 2023-yilgi yig‘ilish nutqi. Газета.Uz

212020–2024 yillar davomida O‘zbekiston investitsiya faoliyatida murakkab,
ammo samarali yo‘lni bosib o‘tdi. Pandemiya davridagi qisqa muddatli
pasayishdan so‘ng, investitsiyalar hajmi har yili barqaror o‘sdi va 2024-yilga
kelib 400 trln so‘m atrofida shakllandi. Bu jarayon iqtisodiyotning barqarorligi,
islohotlarning samaradorligi va xorijiy investorlarning ishonchini
mustahkamlashda muhim rol o‘ynadi. Kelgusida ham investitsiyalarni
diversifikatsiya qilish, innovatsion va yashil texnologiyalarni moliyalashtirish
mamlakat iqtisodiyotini yanada rivojlantirishga xizmat qiladi.
Bu jarayonda ichki va tashqi manbalar muvozanatli ravishda ishlatilmoqda.
Ichki manbalarga davlat byudjeti mablag‘lari, korxonalar o‘z mablag‘lari, tijorat
banklari kreditlari kirsa, tashqi manbalarga xalqaro moliya institutlari, xorijiy
davlatlar va yirik kompaniyalarning sarmoyalari kiradi.
Investitsiya oqimlarining tarmoqlar bo‘yicha taqsimlanishi
Investitsiya jarayonlarining hozirgi holatini baholashda ularning qaysi
tarmoqlarga yo‘naltirilayotganini tahlil qilish muhimdir. O‘zbekiston
iqtisodiyotida so‘nggi yillarda investitsiyalarning asosiy qismi:
sanoat (ayniqsa, neft-gaz, kimyo, elektroenergetika),
transport va kommunikatsiya,
qurilish va uy-joy,
qishloq xo‘jaligi va oziq-ovqat sanoati,
xizmat ko‘rsatish sohasi
kabi tarmoqlarga to‘g‘ri kelmoqda. Masalan, 2023 yil yakunlariga ko‘ra,
umumiy investitsiyalarning 35 foizi sanoat tarmog‘iga, 20 foizi transport va
kommunikatsiyaga, 15 foizi uy-joy qurilishiga, 10 foizi qishloq xo‘jaligiga,
qolgan qismi esa xizmat ko‘rsatish sohasi va boshqa yo‘nalishlarga to‘g‘ri
kelgan.
Xorijiy investitsiyalar oqimi
O‘zbekiston Respublikasiga xorijiy investitsiyalar oqimi ham so‘nggi yillarda
barqaror o‘sib bormoqda. Xususan, Osiyo taraqqiyot banki, Jahon banki, Yevropa

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu : Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini va omillari
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

13siyosatini samarali yuritish, investitsiya muhitini yaxshilash va barqaror iqtisodiy
rivojlanishga erishishda muhim ahamiyatga ega.
1.3. Investitsiyalarga ta’sir etuvchi asosiy omillar
Investitsiya faoliyatining samaradorligi va hajmi ko‘plab ichki hamda tashqi
omillar ta’sirida shakllanadi. Har qanday davlat yoki korxona uchun investitsion
qarorlar faqat kapital mavjudligiga emas, balki iqtisodiy muhit, siyosiy
barqarorlik, huquqiy asoslar, moliyaviy resurslar va texnologik imkoniyatlarga
ham bevosita bog‘liq bo‘ladi. Shu bois, investitsiyalarga ta’sir etuvchi omillarni
chuqur tahlil qilish ularni samarali boshqarish va rag‘batlantirishda muhim
ahamiyat kasb etadi.
Birinchi navbatda, investitsiyaga ta’sir etuvchi omillarni shartli ravishda
makroiqtisodiy, moliyaviy, institutsional, tashqi-iqtisodiy va ijtimoiy-psixologik
omillarga ajratish mumkin. Har bir guruh o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib,
ularning majmuaviy ta’siri natijasida investitsiya muhiti shakllanadi.
Makroiqtisodiy omillar
Investitsiya qarorlarini belgilovchi eng muhim omillardan biri bu
mamlakatning makroiqtisodiy barqarorligidir. Ya’ni, yalpi ichki mahsulotning
o‘sishi, inflyatsiya darajasi, foiz stavkalari, valyuta kursi va davlat byudjeti
muvozanati investitsiya oqimlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, yuqori
inflyatsiya investitsiyalarning haqiqiy qiymatini kamaytiradi, foiz stavkasining
yuqori bo‘lishi esa kredit mablag‘larini jalb qilishni qimmatlashtiradi. Aksincha,
iqtisodiyotning barqaror o‘sishi, yalpi talabning kengayishi va iste’mol
bozorining rivojlanishi investorlar uchun qulay sharoit yaratadi.
Shuningdek, iqtisodiy o‘sish sur’atlari investitsiya qarorlarida muhim rol
o‘ynaydi. Agar mamlakatda ishlab chiqarish hajmi muntazam oshib borsa,

15Global iqtisodiyot bilan integratsiya, tashqi savdo aloqalari, xalqaro moliya
institutlari bilan hamkorlik ham investitsiyalarga katta ta’sir ko‘rsatadi. Agar
mamlakat ochiq iqtisodiyot siyosatini yuritsa, eksport-import faoliyatini qo‘llab-
quvvatlasa, erkin savdo hududlari yaratsa, xorijiy sarmoyadorlar uchun yanada
jozibador bo‘ladi.
Bundan tashqari, xalqaro reyting agentliklarining baholari ham tashqi
investitsiyalarga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, Moody’s, Standard & Poor’s
yoki Fitch agentliklari mamlakat kredit reytingini yuqori baholasa, bu xorijiy
investorlarning ishonchini mustahkamlaydi. Shuningdek, tashqi siyosiy
barqarorlik ham investitsion qarorlar uchun muhim ahamiyatga ega.
Texnologik omillar
Investitsiyaga ta’sir etuvchi omillardan yana biri texnologik rivojlanishdir.
Innovatsion texnologiyalarni joriy etish, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi,
yangi ishlab chiqarish usullarining qo‘llanilishi investorlar uchun yangi
imkoniyatlar yaratadi. Masalan, raqamli platformalar orqali xalqaro kapital
oqimlarini tezkor amalga oshirish mumkin. Bundan tashqari, ilmiy-tadqiqot
ishlanmalariga yo‘naltirilgan investitsiyalar kelajakda yuqori rentabellik keltirishi
mumkin.
Texnologik omillar ayniqsa sanoat va xizmat ko‘rsatish sohasida muhimdir.
Chunki zamonaviy texnologiyalar raqobatbardoshlikni oshiradi, ishlab chiqarish
tannarxini pasaytiradi va mahsulot sifatini yaxshilaydi. Bu esa investitsiya
samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Ijtimoiy-psixologik omillar
Investitsiyalarga ta’sir qiluvchi ko‘rinmas, ammo juda muhim omillar qatorida
ijtimoiy-psixologik omillarni ham keltirish mumkin. Jamiyatda biznes va
tadbirkorlikka bo‘lgan munosabat, aholi o‘rtasidagi iqtisodiy madaniyat,
jamiyatning barqarorlikka ishonchi investorlarning qarorlariga ta’sir qiladi.
Agar mamlakatda aholining investitsion savodxonligi yuqori bo‘lsa, korporativ
boshqaruv tamoyillari to‘liq amal qilsa, aksiyadorlik jamiyatlari samarali faoliyat

Investitsiya funksiyasining makroiqtisodiy talqini va omillari

Купить