Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	57.4KB
Покупки	1
Дата загрузки	06 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Экономика

Iqtisodiy o’sish fanining o’quv dasturi

samarali tashkil etish iqtisodiyotning o‘sishini rag‘batlantiradi.
 Monetar siyosat : Pul-kredit siyosati va inflyatsiya nazorati iqtisodiy
barqarorlikni saqlaydi.
 Fiskal siyosat : Soliq siyosati, davlat xarajatlari va byudjetni boshqarish
iqtisodiy faoliyatni qo‘llab-quvvatlaydi.
 Bozor islohotlari : Bozorni erkinlashtirish, xususiy sektorni qo‘llab-
quvvatlash va raqobatni oshirish iqtisodiy o‘sishni kuchaytiradi.
6. Tashqi savdo va global integratsiya
Global iqtisodiyotga integratsiya qilish va xalqaro savdoni rivojlantirish iqtisodiy
o‘sishning muhim omillaridan biridir.
 Savdo siyosati : Xalqaro savdoni qo‘llab-quvvatlash, eksportni
rag‘batlantirish va importni qisqartirish iqtisodiy o‘sishga yordam beradi.
 Xorijiy investitsiyalar : Xorijiy kapitalni jalb qilish va global bozorlar bilan
integratsiya qilish iqtisodiy o‘sishni rivojlantiradi.
7. Barqaror rivojlanish va ekologik innovatsiyalar
Barqaror rivojlanish va ekologik masalalarni hisobga olish iqtisodiy o‘sishning
uzun muddatli omillaridan biridir.
 Ekologik innovatsiyalar : Yashil texnologiyalar, qayta tiklanuvchi energiya
manbalari va atrof-muhitni himoya qilish iqtisodiy o‘sishning barqaror
bo‘lishini ta'minlaydi.
 Tabiatni muhofaza qilish : Ekologik barqarorlikni ta'minlash, ijtimoiy
mas'uliyat va yashil siyosat iqtisodiy o‘sishga ijobiy ta'sir ko‘rsatadi.
8. Siyosiy barqarorlik va huquqiy tizim
Siyosiy barqarorlik va ishonchli huquqiy tizim iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi.
Xalqaro investorlar va mahalliy ishbilarmonlar uchun xavfsiz va ishonchli
iqtisodiy muhit yaratish zarur.
 Huquqiy himoya : Mulk huquqlari, shartnomalar va intellektual mulkni
himoya qilish iqtisodiy faoliyatni qo‘llab-quvvatlaydi.
 Siyosiy barqarorlik : Siyosiy xavfsizlik, korrupsiyaga qarshi kurash va
davlat boshqaruvining samaradorligi iqtisodiy o‘sishni ta'minlashda
muhim omillar hisoblanadi.
9. Ijtimoiy rivojlanish va ijtimoiy siyosat
Ijtimoiy barqarorlik va farovonlik iqtisodiy o‘sishning ijtimoiy jihatini tashkil

Termiz – 202 4
Fan/modulkodi
ECOINN6 O‘quvyili
2024-2025 Semestr
6 Kreditlar
5
Fan/ modulturi
Majburiy Ta’limtili
o‘zbek Haftadagidarssoatlari
4
1. Fanning
nomi Auditoriyamash
g’ulotlari Mustaqilta’lim
(soat) Jami yuklama
Innovatsioniqt
isodiyot 72 78 150
2 . Fanning mazmuni
Fanni o‘qitishdan maqsad : Talabalarga iqtisodiy o‘sish, uning tarkibi,
xususiyatlari, turlari, omillari, modellari, mexanizmlari va ulaming amal qilish
qonuniyatlari, davlatning iqtisodiy o‘sish va rivojlanish siyosati hamda uning
asosiy yo‘nalishlari, iqtisodiy o‘sish to‘g‘risidagi turli xil qarashlar, ulaming
asoslari va manbalarini, iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda davlat hamda nodavlat
sektorining ahamiyatini o‘rgatadi .
Talabalarga iqtisodiy rivojlanishning asosiy tushunchalarini, iqtisodiy
qonunlar va tamoyillarini, iqtisodiy o‘sish va rivojlantirishni solishtirishda
chuqur tahlil qilish, iqtisodiy o‘sishda nazariy va empirik yondashuvlami,
iqtisodiy o‘sish modellarini va ulardan foydalanishning nazariy va metodologik
asoslarini yoritishga asosiy e’tibor qaratilgan.
Fanning vazifalari – talabalarni fan yuzasidan amaliy va nazriy bilimlar
berish iqtisodiy o’sish jarayonlarini o’rgatish, ilmiy dunyoqarashini
shakillantirish vazifalarini bajaradi . zamonaviy axborot texnologiyalaridan
samarali foydalanish va malaka oshirib borishga vazifalarini bajaradi.
3. II. Asosiy nazariy qism (Ma’ruza mashg’ulotlari)
1-MODUL. “IQTISODIY O’SISH ” FANINING NAZARIY
ASOSLARI
1-mavzu. “IQTISODIY O’SISH ” faniga kirish
Fanning vazifalari: Iqtisodiy jarayonlarni va ularning o‘zaro bog‘liqligini
o‘rganadigan fan bo‘lib, uning asosiy maqsadi iqtisodiy bilimlarni shakllantirish
va insonlar uchun optimal qarorlar qabul qilish imkoniyatlarini yaratishdan
iborat.
Iqtisodiy o‘sishning asosiy omillari — kapital, mehnat, texnologiyalar va
resurslardan samarali foydalanish. O‘rganish orqali bu omillarni qanday
optimallashtirish va ularning o‘sishga qanday ta’sir ko‘rsatishini aniqlash

inkubatorlar.
39. Venchurkapitali.
Korxonalardainnovatsionfaoliyatniboshqarish.
Mustaqil o‘zlashtiriladigan mavzular bo‘yicha talabalar tomonidan
referatlar tay yo rlash va uni taqdimot qilish tavsiya etiladi.
6. V. Fan o‘qitilish idankutiladigan natijalar (shakllanadigan kompetensiyalar)
Fanni o‘zlashtirish natijasida talaba:
 innovatsion taraqqiyotning umumiy asoslari, innovatsion rivojlanish
bosqichlari, innovatsiyalarni joriy etish yo‘nalishlari va oqibatlari; innovatsion
iqtisodiyotning xususiyatlari; innovatsion rivojlanish qonuniyatlari va
kategoriyalari to‘g’risida tasavvur va bilimga ega bo‘lishi ;
 innovatsion iqtisodiyot asoslarini, milliy iqtisodiyotni innovatsion
rivojlantirish va rivojlanishi qonuniyatlarini; makroiqtisodiy darajadagi
innovatsion jarayonlarning amal qilish qonuniyatlari yuzasidan ko‘nikmalariga
ega bo‘lishi ;
 innovatsion jarayonlarni tahlil qilish usullarini bilgan holda samarali
qo‘llash; iqtisodiyot tarmoqlariga innovatsiyalarni qo‘llash qonunlarini,
innovatsion iqtisodiyotda ilmiy tushunchalarning (kotegoriyalarning) amal qilish
xususiyatlarini, mexanizmlarini bilgan holda yechimlar qabul qila olish
malakasiga ega bo‘lish kerak.
7. VI. Ta’limtexnologiyalarivametodlari:
• ma’ruzalar;
• real vaziyatgaasoslanganamaliyishlarnibajarish;
• esse, tezisvamaqolalaryozish;
• vaziyatlitopshiriqlarni (keys-stadi) yechish;
• jarayonli-yo‘naltirilganta’lim;
• muhokamalardaishtiroketish;
• kichikguruhlardaishlash;
• loyihaishibajarish;
• mustaqilishlarnibajarish;
• taqdimottayyorlash;
• turlidarajadagitestlarniyechish;
• so‘rovo‘tkazish.
8. VII. Kreditlarniolishuchuntalablar:
Fangaoidnazariyvauslubiytushunchalarnito‘lao‘zlashtirish,
tahlilnatijalarinito‘g‘riaksettiraolish,
o‘rganilayotganjarayonlarhaqidamustaqilmushohadayuritishvajoriy,
oraliqnazoratshakllaridaberilganvazifavatopshiriqlarnibajarish,

texnologiyalarni joriy etishga imkon beradi.
 Infratuzilma investitsiyalari : Transport, energiya, aloqa tizimlari va boshqa
asosiy infratuzilma sohalariga investitsiyalar iqtisodiy o‘sishni
tezlashtiradi.
2. Texnologik innovatsiyalar
Yangi texnologiyalar va innovatsiyalar iqtisodiy o‘sishning muhim omillaridan
biridir. Yangi texnologiyalar ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi,
resurslarni tejaydi, yangi mahsulotlar va xizmatlarni yaratadi.
 Texnologik yangilanish : Yangi texnologiyalarni tatbiq etish ishlab
chiqarish jarayonlarini optimallashtiradi, innovatsion mahsulotlarni
yaratadi va iqtisodiy samaradorlikni oshiradi.
 Raqamli transformatsiya : Raqamli texnologiyalarni qo‘llash (masalan,
sun'iy intellekt, katta ma'lumotlar, raqamli platformalar) iqtisodiy tizimni
yanada samarali qiladi.
3. Mehnat resurslarining samarali ishlatilishi
Mehnat resurslari iqtisodiy o‘sish uchun asosiy omil bo‘lib, ularning samarali
ishlatilishi o‘sishni tezlashtiradi.
 Ta'lim va malaka oshirish : Ishchi kuchining malakasini oshirish va yangi
kasblar bo‘yicha tayyorlash innovatsion sohalarda ishlashga tayyor
bo‘lgan mutaxassislarni yaratadi.
 Bandlik siyosati : Yangi ish o‘rinlari yaratish va mehnat bozorini
muvozanatlash iqtisodiy o‘sishni ta'minlaydi.
4. Resurslarning samarali taqsimlanishi
Iqtisodiy o‘sish uchun resurslarni samarali taqsimlash zarur. Resurslar (mehnat,
kapital, yer va boshqalar) ishlab chiqarish va xizmatlarni ta'minlash jarayonida
optimallashtirilgan holda ishlatilishi kerak.
 Qishloq xo‘jaligi va sanoatning diversifikatsiyasi : Turli tarmoqlarni
rivojlantirish va resurslarni har tomonlama taqsimlash iqtisodiy
barqarorlikni ta'minlaydi.
 Resurslarni optimallashtirish : Resurslardan maksimal darajada samarali
foydalanish va ularni sifatli taqsimlash iqtisodiy o‘sishni tezlashtiradi.
5. Barqaror iqtisodiy siyosat
Barqaror va samarali iqtisodiy siyosat iqtisodiy o‘sishning asosiy omilidir. Fiskal
va monetar siyosatlar, iqtisodiy erkinlik, bozor islohotlari va boshqaruvni

yakuniynazoratbo‘yicha test yokiyozmaishnitopshirish.
9. V III . Fan bo‘yicha adabiyotlar v a axborot manbalari .
Asosiyadabiyotlar
National Institute of Open Schooling in India darsligidan. Chapter-3, 29-30
betlar. 2. X.Xadjaev,I.Bakiyeva va Sh.Sh.Fayziyev “Makroiqtisodiyot”(2015)
ma’ruzalar matni.140-bet. 3. O‘zbekiston Respublikasi prezidentining, PF-60
sonli, “2022-2026 yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot
strategiyasi” to‘g’risidagi farmonidan.
QO ’ SHIMCHA
3.1. Россия и страны мира 2020. Статистический сборник. - ап М.: 2021. (2
3.2. Альманах «Узбекистан 2015». Ташкент: 2016. Центр экономических
исследований,- с. 207. ш 3.3. Крнун хужжатлари маълумотлари миллий
базаси, та 18.04.2020 йил. 3.4. Узбекистон республикасининг ижтимоий-
иктисодий холати. — Т.: 2020. - 333 б. «г 3.5. www . ceep . uz - Узбекистон
Республикаси Иктисодиёт » вазирлиги хузуридаги самарали иктисодий
марказ расмий сайти. н 3.6. www . stat . uz - Узбекистон Республикаси Давлат
р статистика кумитасининг расмий сайти.
Internet saytlari:
1. . www.worldbank.org - Jahon banki rasmiy sayti ma’lumotlari asosida
tayyorlandi.
2. www.stat.uz – Davlat statistika qo‘mitasi rasmiy saytidan olindi.
3. www.lex.uz – O‘zbekiston Respublikasi qonunchilik ma’lumotlari milly
bazasi
10 Fan/modul uchun mas’ullar:
Y.Turdinazarova - TISU Magistranti
11 Taqrizchilar:
Amonov M . – TISU, «Iqtisodiyot» kafedrasi katta o’qituvchisi, PhD
Otamurodov Sh.N – Termiz iqtisodiyot va servis universiteti Xalqaro hamkorlik
bo‘yicha prorektori DSc., dotsent

Iqtisodiy o‘sish ko‘pincha global iqtisodiy jarayonlar bilan bog‘liq. Global
bozorlar, savdo va investitsiyalar o‘sishni rag‘batlantirishda muhim rol
o‘ynaydi. Global integratsiya mamlakatlarni bir-biriga bog‘lab, o‘zaro
o‘sish imkoniyatlarini yaratadi.
9. Iqtisodiy o‘sishning vaqtinchalik o‘zgaruvchanligi :
Iqtisodiy o‘sish ba'zida vaqtinchalik tushishlar yoki tebranishlar ko‘rsatishi
mumkin. Bu, masalan, iqtisodiy inqirozlar, global bozorlardagi
o‘zgarishlar yoki tabiiy ofatlar kabi omillar ta'sirida yuzaga kelishi
mumkin. Shunga qaramay, uzoq muddatda o‘sish tendensiyasi davom
etadi.
10. Sektorlararo farqlar :
Iqtisodiy o‘sishning boshqa xususiyati shundaki, uning ta'siri turli
iqtisodiy tarmoqlarda har xil bo‘ladi. Qishloq xo‘jaligi, sanoat va xizmatlar
sektorlaridagi o‘sish darajalari o‘zaro farqlanishi mumkin. Yangi
texnologiyalar va innovatsiyalar xizmatlar va sanoat sektorida tezroq
rivojlanishi mumkin.
3- mavzu : Inavatsion o ’ sishning - uslubiy xossalari
Innovatsion o‘sish —iqtisodiy rivojlanishning yangi va samarali usullarini joriy
etish, texnologiyalar va innovatsiyalar orqali ishlab chiqarish samaradorligini
oshirishni anglatadi. Innovatsion o‘sishning uslubiy xossalari quyidagilardan
iborat:
1. Yangi texnologiyalarni qo‘llash va yaratish
Innovatsion o‘sishning asosiy uslubiy xossasi yangi texnologiyalarni joriy
etishdir. Bu yangi ishlab chiqarish usullarini, avtomatlashtirishni,
raqamlashtirishni va sun'iy intellektni qo‘llashni o‘z ichiga oladi. Yangi
texnologiyalar ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi, mahsulot sifatini
yaxshilaydi va ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtiradi.
2. Ilmiy tadqiqotlar va rivojlanishga tayanish
Innovatsion o‘sish ilmiy-tadqiqot va ishlab chiqarishning integratsiyasiga
tayanadi. Ilmiy izlanishlar va yangi bilimlarning ishlab chiqarish jarayoniga
tatbiq etilishi, iqtisodiy o‘sishni yanada samarali va barqaror qiladi. Bu ilm-fan
va texnologiyaning iqtisodiyotga tatbiq etilishining o‘ziga xos uslubi hisoblanadi.
3. Resurslarni samarali taqsimlash
Innovatsion o‘sish samarali resurs taqsimoti va boshqaruvni talab qiladi. Bu,
mavjud resurslarni (mehnat, kapital, energiya) optimal tarzda taqsimlash orqali
o‘sishni amalga oshirishni anglatadi. Innovatsion o‘sishda yangi resurslar —

etadi. Ijtimoiy masalalarga e'tibor berish o‘sishning barqarorligini ta'minlaydi.
 Ta ' lim va sog ‘ liqni saqlash : Ta ' lim tizimi va sog ‘ liqni saqlash sohasida
yutuqlar iqtisodiyotning rivojlanishiga xizmat qiladi .
 Ijtimoiy himoya : Ijtimoiy himoya dasturlari va tenglikni ta ' minlash
iqtisodiy barqarorlikni saqlashga yordam beradi .
6-mavzu. Iqtisodiy o’sishda Inson omilini faollashtirish
Inson omili — iqtisodiy o‘sishning eng muhim va asosiysi bo‘lgan elementlardan
biridir. Iqtisodiy rivojlanishda insonning roli beqiyos, chunki iqtisodiy o‘sish va
ijtimoiy farovonlikni ta'minlashda mehnat resurslari, bilim, tajriba va innovatsion
g‘oyalar asosiy omil sifatida ishlaydi. Inson omilini faollashtirish iqtisodiy
samaradorlikni oshirish, ishlab chiqarish jarayonlarini modernizatsiya qilish,
yangi texnologiyalarni tatbiq etish va ijtimoiy barqarorlikni ta'minlashda muhim
ahamiyatga ega.
7-mavzu. Inavatsion o’sishda xizmatlar bozorini rivojlantirish
Innovatsion o‘sish — bu iqtisodiy o‘sishning yangi va yuqori samarali usullarini
joriy etish orqali amalga oshiriladi. Xizmatlar sektori esa iqtisodiy o‘sishning
muhim tarmog‘ini tashkil etadi va zamonaviy iqtisodiyotda katta rol o‘ynaydi.
Xizmatlar bozorining rivojlanishi innovatsion o‘sishni rag‘batlantiruvchi asosiy
omil sifatida ko‘riladi. Xizmatlar bozorining rivojlanishi iqtisodiyotning
samaradorligini oshiradi, yangi ish o‘rinlari yaratadi va ijtimoiy farovonlikni
yaxshilaydi. Quyida xizmatlar bozorini rivojlantirishda innovatsion yondashuvlar
va ularning iqtisodiy o‘sishga ta'siri haqida so‘z boradi.
8-mavzu. Inavatsion o’sishning sohalar bo‘yicha turlari
.
Innovatsion o‘sish — bu iqtisodiy o‘sishning sifat jihatdan yangi
bosqichi bo‘lib, yangi g‘oyalar, texnologiyalar, mahsulotlar va
xizmatlar yaratish orqali amalga oshiriladi. Innovatsiyalar
iqtisodiyotning turli sohalarida amalga oshiriladi va har bir soha o‘ziga
xos innovatsion o‘sish turlariga ega
2-MODUL. INNOVATSION IQTISODIYOTNI
RIVOJLANTIRISHGA TA’SIR ETUVCHI OMILLAR
9-mavzu. : Iqtisofiy o’sish fanoiidan samarali foydalanish
.
Iqtisodiy o‘sish — milliy iqtisodiyotning ishlab chiqarish quvvatlarining
oshishi va tovarlar hamda xizmatlar hajmining ortishi jarayonidir. Ushbu o‘sishni

maksimal darajada samarali foydalanish, nafaqat iqtisodiy o‘sishning o‘zi uchun,
balki ijtimoiy va ekologik barqarorlikni ta'minlash uchun ham muhimdir.
Iqtisodiy o‘sishdan samarali foydalanishning maqsadi – bu o‘sishni yangi
imkoniyatlarni yaratish, ijtimoiy farovonlikni oshirish, atrof-muhitni muhofaza
qilish va uzoq muddatli barqarorlikni ta'minlashdir. Quyida iqtisodiy o‘sishdan
samarali foydalanishning asosiy yo‘nalishlari keltirilgan :
10-mavzu. Iqtisodiy o’sishda xorijiy tajribalardan foydalanish
qtisodiy o‘sish va barqaror rivojlanishning muvaffaqiyatli tajribalari ko‘pincha
boshqa davlatlarning iqtisodiy yutuqlari va tajribalariga asoslanadi. Xorijiy
tajribalardan foydalanish, yangi innovatsiyalarni joriy etish, samarali siyosatni
ishlab chiqish, resurslarni boshqarish va mehnat bozorini rivojlantirishda katta
ahamiyatga ega. Quyida iqtisodiy o‘sishda xorijiy tajribalardan qanday
foydalanish mumkinligi haqida ba'zi asosiy yo‘nalishlar keltirilgan:
11-mavzu. Iqtisodiy o’sishda eksport salohiyatini oshirishda innovatsion
marketing texnologiyalaridan samarali foydalanish
Iqtisodiy o’sishda eksport salohiyatini oshirishda innovatsion marketing
texnologiyalaridan samarali foydalanish
Iqtisodiy o‘sish va eksport salohiyatini oshirishda innovatsion marketing
texnologiyalaridan foydalanish muhim rol o‘ynaydi. Innovatsion marketing
texnologiyalari nafaqat mahsulot va xizmatlarni bozor talablariga moslashtirish,
balki yangi bozorlarga chiqish, brendni rivojlantirish va raqobatbardoshlikni
oshirishga yordam beradi. Ushbu texnologiyalarni samarali qo‘llash orqali
eksport qiluvchi davlatlar o‘z mahsulotlarini dunyo bozorlarida muvaffaqiyatli
sotishlari mumkin.
12-mavzu. O‘zbekistonning iqtisodiy o’sishi
O‘zbekiston iqtisodiyoti so‘nggi yillarda muhim o‘zgarishlar va o‘sish
sur'atlarini ko‘rsatdi. Mamlakatda iqtisodiy islohotlar, xususan, bozor
iqtisodiyotiga o‘tish, davlat monopoliyalarini kamaytirish, shuningdek,
investitsiyalarni jalb qilish va innovatsiyalarni rivojlantirish borasida jiddiy sa'y-
harakatlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sishi nafaqat milliy
darajada, balki xalqaro bozorda ham raqobatbardoshlikni oshirishga qaratilgan.
O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sish sur'ati so‘nggi yillarda barqaror va yuqori
bo‘lgan. Mamlakatning yalpi ichki mahsuloti (YIM) o‘sishi, ayniqsa, 2017-
yildan so‘ng sezilarli darajada tezlashdi. Davlat tomonidan olib borilayotgan
iqtisodiy islohotlar, jumladan, biznesni rivojlantirish uchun qulay sharoitlar
yaratish, soliq siyosatini takomillashtirish, xorijiy investitsiyalarni jalb qilish va

O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TERMIZ IQTISODIYOT VA SERVIS UNIVERSITETI
Ro ‘ yxatgaolindi
№ MD-
202 4 yil “___”__ ______ «TASDIQLAYMAN»
O‘quv ishlari bo‘yicha
prorektor
______________ A.Esanov
202 4 yil “ ____” ___________

IQTISODI O’SISH
FANINING O‘QUV DASTURI
(kunduzgi 1-kurs talabalariuchun)
Bilim sohasi: 4 00000- Biznes ,boshqaruvvahuquq
Ta’lim sohasi: 4 10 000- Biznesvaboshqaruv
Ta’lim yo‘nalishi: 60 4 10100- Iqtisodiyot

(investitsiya) kerak. Buning uchun kapital bozorlarini rivojlantirish,
aksiyalar va obligatsiyalar orqali moliyaviy resurslarni jalb qilish
muhimdir.
 Bank tizimi : Banklar va moliya muassasalari kreditlar, investitsiyalar va
moliyaviy xizmatlar orqali iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi. Ular
iqtisodiy o‘sishni moliyaviy resurslar bilan ta'minlaydi.
 Solik tizimi : Soliq siyosati, byudjetning shakllanishi va daromadlarni
taqsimlash mexanizmlari orqali davlat iqtisodiyotning barqaror o‘sishini
qo‘llab-quvvatlaydi.
3. Mehnat bozorini boshqarish
Iqtisodiy o‘sishni ta'minlash uchun mehnat resurslarini samarali taqsimlash va
boshqarish zarur. Buning uchun quyidagi mexanizmlar mavjud:
 Bandlik siyosati : Yangi ish o ‘ rinlarini yaratish , ish bilan ta ' minlashni
ta ' minlash va mehnat bozori muvozanatini saqlash uchun davlatning
amaliy choralarini ishlab chiqish .
 Ta ' lim va malaka oshirish : Ishchi kuchining malakasini oshirish , yangi
kasblar bo ‘ yicha ta ' lim berish va innovatsion sohalarda ishlashga
tayyorlash .
4. Texnologik va ilmiy-texnik rivojlanish mexanizmlari
Iqtisodiy o‘sishning texnologik aspekti innovatsiyalarni va yangi
texnologiyalarni ishlab chiqish va tatbiq etishga bog‘liq. Ushbu mexanizmda
quyidagilar kiradi:
 Texnologik innovatsiyalar : Yangi ishlab chiqarish usullari , texnologiyalar
va raqamli yechimlar orqali ishlab chiqarish samaradorligini oshirish .
 Ilmiy tadqiqotlar va rivojlanish : Ilmiy - texnik rivojlanish va
innovatsiyalarni qo ‘ llab - quvvatlash uchun ilmiy tadqiqotlar va innovatsion
markazlar tashkil etiladi . Bu sohadagi yangiliklar yangi mahsulotlar ishlab
chiqarish va mavjudlarini takomillashtirishga yordam beradi .
5. Sanoat va xizmatlar sektorlarini boshqarish
Iqtisodiy o‘sishning sektoriy tarkibida sanoat va xizmatlar sektori alohida
ahamiyatga ega. Bunga quyidagi mexanizmlar kiradi:
 Sanoatni diversifikatsiya qilish : Sanoat va ishlab chiqarishni turli
tarmoqlar orqali kengaytirish , yangi sanoat tarmoqlarini rivojlantirish .
 Xizmatlar sektorini rivojlantirish : Xizmatlar sohasini rivojlantirish ,
raqamli xizmatlar , turizm , moliya , ta ' lim va sog ‘ liqni saqlash kabi
sohalarda o ‘ sish yaratish .

ta'minlash, mehnat bozori vaziyatini yaxshilash va ijtimoiy farovonlikni
oshirishga yordam beradi.
4. III . Amaliy mashg‘ulotlar bo‘yicha ko‘rsatma va tavsiyalar
(fan bo‘yichalaboratoriyaishlarivakursishlarimo‘ljallanmagan)
Amaliy mashg’ulotlar uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi:
1. “IQTISODIY O’SISH ” faniga kirish
2. Iqtisodiy O’sishning o‘zigaxos xususiyatlari
3. Inavatsion o ’ sishning - uslubiy xossalari
4. Iqtisodiy o’sish tuzilmasining tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlari
5. Iqtisodiy o’sishning rivojlantirish omillari
6. Iqtisodiy o’sishda Inson omilini faollashtirish
7. Inavatsion o’sishda xizmatlar bozorini rivojlantirish .
8. Inavatsion o’sishning sohalar bo‘yicha turlari
9. Iqtisofiy o’sish fanoiidan samarali foydalanish
10. Iqtisodiy o’sishda xorijiy tajribalardan foydalanish .
11. Iqtisodiy o’sishda eksport salohiyatini oshirishda innovatsion
marketing texnologiyalaridan samarali foydalanish.
12. O‘zbekistonning iqtisodiy o’sish.
13. Intellektualkapital, intellektualmulknishakllantirishvaboshqarish.
14. . Iqtisodiy o’sishda menejment strategiyalari.
15. Iqtisodiy o’sish faoliyatini takomillashtirish iqtisodiy o’sishning
mazmun-mohiyati.
16. Iqtisodiy o’sishni moliyalashtirish tizimi
17. Iqtisodiy o’sishda klasterlarni shakllantirish zaruriyati .
Amaliy mashg‘ulotlar multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada
bir akademik guruhga bir professor-o‘qituvchi tomonidan o‘tkazilishi zarur.
Mashg‘ulotlar faol va interaktiv usullar yordamida o‘tilishi, mos ravishda
munosib pedagogik va axborot texnologiyalar qo‘llanilishi maqsadga muvofiq.
Guruhlargaberiladigansavollarvatopshiriqlargajavoblarslaydlar ,
jadvallarko ‘ rinishidaExcel , PowerPointkompyuterdasturlaridatayyorlanadi .
Amaliymashg ’ ulotlarnio ‘ tkazishdainternettizimidankengfoydalaniladivauyvazifal
ariniqabulqilishtaqdimotusuldaamalgaoshiriladi .
Fangaoidmasalavatestlardanfoydalaniladi .
Amaliymashg ‘ ulotlarnitashkiletishbo ‘ yichakafedraprofessor -

masalan, ma'lumotlar, bilim va innovatsion g‘oyalar — muhim rol o‘ynaydi.
4. Investitsiyalarni rag‘batlantirish
Innovatsion o‘sish investitsiyalarni jalb etishni talab qiladi. Buning uchun
maxsus moliyaviy mexanizmlar va investitsiya siyosatlari ishlab chiqiladi.
Innovatsiyalarni yaratish va amalga oshirishda davlat va xususiy sektor
tomonidan amalga oshirilgan investitsiyalar muhim ahamiyatga ega.
5. Ochiq innovatsiyalar va hamkorlik
Innovatsion o‘sishning uslubiy xossalaridan biri — ochiq innovatsiya modeli. Bu
modelda kompaniyalar va tashkilotlar o‘z ichki resurslari bilan birga tashqi
manbalardan ham innovatsion g‘oyalarni qabul qilib, ularni amaliyotga tadbiq
etadilar. Bunday hamkorlik orqali texnologiyalar va bilimlarni tezroq tarqatish
mumkin.
6. Qayta ishlab chiqish va yaxshilash
Innovatsion o‘sish doimiy ravishda qayta ishlab chiqish va yaxshilashni talab
qiladi. Bu ishlab chiqarish jarayonlarini takomillashtirish, yangi mahsulotlarni
ishlab chiqish va mavjud mahsulotlarni yangilash orqali amalga oshiriladi.
Innovatsion o‘sishning uslubiy jihatlari sifatida doimiy yangilanish va
takomillashtirish jarayonlari ajralib turadi.
7. Ma'lumotlar va analitik texnologiyalar
Innovatsion o‘sishda ma'lumotlarni yig‘ish, tahlil qilish va ulardan samarali
foydalanish katta ahamiyatga ega. Raqamli texnologiyalar, katta ma'lumotlar (big
data), sun'iy intellekt va mashina o‘rganish kabi texnologiyalarni qo‘llash orqali
ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirish mumkin.
8. Barqaror rivojlanish va ekologik innovatsiyalar
Innovatsion o‘sish nafaqat iqtisodiy jihatdan, balki ekologik va ijtimoiy jihatdan
ham barqaror bo‘lishi kerak. Innovatsion uslublar ekologik muammolarni hal
qilishga, energiya samaradorligini oshirishga va atrof-muhitga salbiy ta'sirlarni
kamaytirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Bu uslubda «yashil» texnologiyalar va
ekologik innovatsiyalar muhim o‘rin tutadi.
9. Xalqaro hamkorlik va global integratsiya
Innovatsion o‘sishning uslubi global miqyosda hamkorlik va integratsiyani o‘z
ichiga oladi. Innovatsion texnologiyalar va bilimlar mamlakatlar o‘rtasida
almashinib, global o‘sishni rag‘batlantiradi. Xalqaro hamkorlik va ilmiy-tadqiqot

Innovatsionloyihalarnimoliyalashtirishtizimi.
7. Innovatsiondasturlarvaularniamalgaoshirish .
Innovatsiyastrategiyalariniishlabchiqishyo‘llari .
8. Innnovatsionjarayonlardaklasterusullaridanfoydalanish .
9. Zamonaviyinnovatsionstrategiyalarvainnovatsiyalar marketing.
10. Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishning xorij tajribasi .
11. Innovatsion faoliyatni davlat tomonidan qo`llab-quvvatlash tizimi .
12. Patent, litsenziyavasertifikatlarolishuchunshartnomalartuzish .
13. Sanoattarmoqlarinirivojlantirishdainnovatsionloyihalarningahamiyati.
14. Innovatsioniqtisodiyotdamenejmentstrategiyalari.
15. Iqtisodiyotda innovatsion klasterlarni shakllantirish zaruriyati .
16. Ilmiy-tеxnik taraqqiyotni rag’batlantirish mеxanizmi.
17. Ixtironi ishlab chiqarishga tadbiq etishning mutlaq huquqi.
18. Lоyiha-kоnstruktоrlik, tеxnоlоgik tashkilоtlar.
19. Tеxnik-iqtisоdiy ishlanmalar. Innovatsiyalarni takomillashtirish
bosqichlari.
20. Innovatsiyalarni rivojlanishida investitsiyalarning o‘rni va axamiyati .
21. Innovatsion loy i halarni moliyalashtirishda tijorat banklarining ishtiroki.
22. Innovatsion iqtisodiyotning nazariy asoslari .
23. Innovatsiyalarning tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlantirishdagi o‘rni .
24. Rivojlangan mamlakatlarda innovatsion taraqqiyot . Innovatsion
infratuzilmaning nazariy va uslubiy asoslari .
25. Innovatsiyalar va uning jamiyat taraqqiyotidagi
o‘rni. Innovatsiyalarningsamaradorligi.
26. Innovatsionloyihaniamalgaoshirishnatijasi. Innovatsion loy ih alarni tashkil
etishda davlatning ishtiroki .
27. Milliy iqtisodiyotni yetakchi tarmoqlarini rivojlantirishda innovatsion
iqtisodiyotning o‘rni.
28. Global innovatsionindeks (The Global Innovation Index).
29. 2022-2026-yillarda
O‘zbekistonRespublikasininginnovatsionrivojlanish strategiyasi.
30. O‘zbekistonRespublikasiIntellektualmulkagentligi.
31. Innovatsionloyihaningsamaradorligivaqiymatinibaholash.
32. Davlatinnovatsionsiyosati. Innovatsionbiznesdainsonomili.
33. Innovatsiyalarnirejalashtirish. Innovatsionbiznesnirivojlantirish.
34. Innovatsiyalartasnifi. Patentlar.
35. Intellektualmulkva litsenziyalash.
O‘zbekistonningzamonaviyinnovatsioninfratuzilmasi.
36. Ilmiykashfiyotlarvaixtirolar. Innovatsionmahsulotlarnibozorgaolibchiqish.
37. Ilmiy-texniktashkilotlardaxodimlarmehnatinitashkiletish.
38. Innovatsionjarayonningmodellari. Texnoparklarvabiznes-

o ‘ qituvchilaritomonidanko ‘ rsatmavatavsiyalarishlabchiqiladi .
Undatalabalarasosiyma ’ ruzamavzularibo ‘ yichaolganbilimvako ‘ nikmalariniamal
iymasalalaryechishorqaliyanadaboyitadilar . Shuningdek ,
fangadoirturlidarslikhamdao ‘ quvqo ‘ llanmalarasosida ,
tarqatmamateriallardanfoydalanishorqalitalabalarbilimlarinioshirish ,
statistikma ’ lumotlarasosidamavzularbo ‘ yichatahlillarolibborish ,
masalalaryechishvaboshqalartavsiyaetiladi .
5. IV.Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar
Mustaqil ta’lim ma’ruza, amaliy mashg‘ulotlariga tayyorgarlik ko‘rishdan
tashqari o‘quv dasturida ko‘rsatilmagan, ammo fan bo‘yicha talabaning bilim
doirasini kengaytiruvchi qo‘shimcha mavzular doirasida berilgan topshiriq
savollarini o‘z ichiga oladi.
Mustaqilta’limjarayonidainnovatsiontexnologiyalarni,
o‘qishninginterfaolusullariniqo‘llashtalabatomonidanmustaqiltanlanadi.
Talabalarningmustaqilta’liminitashkiletishtizimlitarzda,
ya’niuzluksizvauzviyravishdaamalgaoshiriladi.
Talabaolgannazariybiliminimustahkamlash,
shubilanbirganavbatdagiyangimavzunipuxtao‘zlashtirishiuchunmustaqilravishdat
ayyorgarlikko‘rishikerak.
Mustaqil ta’limning turli shakllari mavjud bo‘lib, unda talaba o‘qituvchi
rahbarligida fan bo‘yicha yangi bilimlarni, o‘quv va ko‘nikmalarni o‘zlashtirish,
ijodiy faoliyatni amalga oshira oladi.
Ushbu shakllarga quyidagilar tegishlidir:
– tarqatma materiallar bo‘yicha ma’ruzalar qismini o‘zlashtirish;
– maxsus adabiyotlar bo‘yicha fan bo‘limlari yoki mavzulari ustida ishlash;
– talabalarning o‘quv-ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish bilan bog’liq bo‘lgan
fan bo‘limlari va mavzularini chuqur o‘rganish;
– masofaviy ta’lim;
– faol va muammoli o‘qitish uslubidan foydalanilgan o‘quv mashg’ulotlari.
– o‘quv qo‘llanmalari yordamida fan mavzularini o‘rganish.
Tavsiya etilayotgan mustaqil ishlarning mavzulari :
1. Innovatsionfaoliyatnibugungiinfratuzilmasi. Innovatsionbozortuzilmasivau
ningyangitexnologiyalaririvojlanishi.
2. Texnologiyalarko`rinishidagiinnovatsiyalarvaularningsamaradorligi.
3. Intellektualkapital, intellektualmulknishakllantirishvaboshqarish .
4. Butunjahonintellektualmulktashkiloti.
O‘zbekistonRespublikasidailmiykashfiyotlarnimuhofazalashyo‘llari .
5. Ilmiytadqiqot, ishlanmalarvatexnologiyalarningnatijalarinitijoratlashtirish .
6. Innovatsionloyihalarportfelinishakllantirish .

davlatning iqtisodiy siyosati, investitsiyalar va iqtisodiy sektorlarning barqaror
rivojlanishini ta'minlash uchun zarur bo‘lgan moliyaviy vositalarni yaratishga
qaratilgan. Iqtisodiy o‘sishni moliyalashtirish, asosan, ichki va tashqi
manbalardan mablag‘larni jalb etish va ularni samarali boshqarish orqali amalga
oshiriladi .
17-mavzu. Iqtisodiy o’sishda klasterlarni shakllantirish zaruriyati
Klasterlar —ma'lum bir geografik hududda yoki sanoat tarmog‘ida joylashgan,
o‘zaro bog‘langan va hamkorlik qilayotgan kompaniyalar, tadbirkorlar va boshqa
tashkilotlar to‘plamidir. Klasterlar sanoat, texnologiya, ilm-fan va
innovatsiyalarni birlashtiruvchi samarali iqtisodiy tizimlar sifatida iqtisodiy
o‘sishni tezlashtirish va barqarorligini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi.
Klasterlarni shakllantirish, iqtisodiy o‘sishning turli sohalarini rivojlantirish va
davlat iqtisodiyotini mustahkamlashda zaruriy vosita hisoblanadi.
Klasterlarning Iqtisodiy O‘sishdagi Rolini Anglash
1. Sanoatlarning tarmoqdagi integratsiyasi : Klasterlar ishlab chiqarish
jarayonlarida o‘zaro bog‘liq bo‘lgan firmalarni birlashtirib, samarali
integratsiya qiladi. Bu o‘z navbatida, ishlab chiqarish samaradorligini
oshiradi, ishlab chiqarish tarmoqlarining o‘zaro aloqalarini kuchaytiradi va
biznesning o‘sishini rag‘batlantiradi. Masalan, bir sanoat klasteridagi
kompaniyalar bir-biriga xom ashyo, komponentlar yoki xizmatlar taqdim
etadi, bu esa umumiy ishlab chiqarish jarayonini samarali qiladi.
2. Innovatsiyalar va texnologiyalarni joriy etish : Klasterlarda o‘zaro
hamkorlik va tajriba almashish jarayonlari samarali rivojlanadi.
Klasterdagi tashkilotlar innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni tezda
joriy etish imkoniyatiga ega bo‘ladi, bu esa iqtisodiy o‘sishni tezlashtiradi.
Klasterlar, ilmiy-tadqiqot instituti, texnologik parklar va innovatsion
kompaniyalar o‘rtasidagi aloqalarni kuchaytirib, yangi texnologiyalarni
ishlab chiqishga va ularni amaliyotga tatbiq etishga yordam beradi.
3. Resurslardan samarali foydalanish : Klasterlarda bir-biriga yaqin
joylashgan kompaniyalar va tashkilotlar resurslardan (masalan, xom
ashyo, energiya, ishchi kuchi) samarali foydalanish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Bu klasterning iqtisodiy samaradorligini oshiradi va uning
rivojlanishiga yordam beradi.
4. Raqobatbardoshlikni oshirish : Klasterlar ichida kompaniyalar bir-biri
bilan raqobatlashib, o‘z mahsulotlari va xizmatlarini takomillashtiradilar.
Raqobat raqobatbardoshlikni oshiradi, yangi innovatsiyalarni rivojlantiradi
va xarajatlarni kamaytiradi. Bu esa iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi.
5. Ishlab chiqarish va ish o‘rinlarini yaratish : Klasterlar iqtisodiy o‘sishga
yordam beradigan yangi ishlab chiqarish tarmoqlarini yaratadi va yangi ish
o‘rinlarini tashkil etadi. Bu, o‘z navbatida, iqtisodiy barqarorlikni

mumkin.
2-mavzu. Iqtisodiy O’sishning o‘zigaxos xususiyatlari
Iqtisodiy o‘sish — iqtisodiy tizimda ishlab chiqarish va umumiy farovonlikning
vaqt o‘tishi bilan oshishi jarayonidir. Iqtisodiy o‘sishning bir qator o‘ziga xos
xususiyatlari mavjud bo‘lib, ular quyidagilardan iborat:
1. Davomiylik :
Iqtisodiy o‘sishning asosiy xususiyatlaridan biri uning davomiyligi, ya'ni
o‘sish uzoq muddat davomida barqaror bo‘lishi kerak. Iqtisodiy o‘sish
vaqt o‘tishi bilan yagona tarmoqda yoki faqat qisqa muddatli o‘sishdan
ko‘ra, uzluksiz va doimiy rivojlanishga olib keladi.
2. Samaradorlikning oshishi :
Iqtisodiy o‘sish resurslardan (mehnat, kapital, yer, texnologiyalar)
samarali foydalanishni talab qiladi. O‘sishning natijasida ishlab chiqarish
samaradorligi, ya'ni bir birlik resursdan olinadigan ishlab chiqarish hajmi
oshadi. Bu, ayniqsa, texnologik yangiliklar va innovatsiyalar orqali amalga
oshadi.
3. Resurslardan optimal foydalanish :
Iqtisodiy o‘sish resurslarni eng samarali taqsimlash va ulardan optimal
foydalangan holda amalga oshiriladi. Resurslar (ishchi kuchi, kapital,
tabiiy resurslar) iqtisodiyotda ko‘payib, ishlab chiqarish jarayonini yanada
samarali qilishga yordam beradi.
4. Investitsiyalarning ahamiyati :
Iqtisodiy o‘sishning asosiy omillaridan biri investitsiyalarni jalb qilishdir.
Kapitalni va boshqa resurslarni investitsiya qilish orqali iqtisodiyotda
yangi tarmoqlar paydo bo‘ladi, ishlab chiqarish quvvatlari kengayadi va
yangi ish o‘rinlari yaratiladi.
5. Texnologik o‘sish va innovatsiyalar :
Iqtisodiy o‘sishning muhim xususiyatlaridan biri texnologik taraqqiyot va
innovatsiyalarni o‘z ichiga oladi. Yangi texnologiyalar ishlab chiqarishni
yanada samarali qilish, mahsulot sifatini oshirish va ishlab chiqarish
jarayonlarini soddalashtirishga yordam beradi.
6. Ijtimoiy va iqtisodiy tenglik :
Iqtisodiy o‘sish ba'zan ijtimoiy va iqtisodiy tenglikni ta'minlashni o‘z
ichiga oladi. O‘sish, ba'zi hollarda, jamiyatning turli qatlamlari o‘rtasida
farqlarni kamaytirishi mumkin, lekin ba'zi holatlarda iqtisodiy o‘sish
ijtimoiy farqlarning yanada kengayishiga olib kelishi mumkin.
7. Makroiqtisodiy barqarorlik :
Iqtisodiy o‘sish barqaror makroiqtisodiy sharoitda amalga oshiriladi.
Ya'ni, inflyatsiya darajasi, ish bilan ta'minlash, eksport-import va davlat
qarzining boshqarilishi o‘sish jarayonining muvaffaqiyatiga ta'sir
ko‘rsatadi. Iqtisodiy o‘sish barqaror bo‘lishi uchun fiskal va monetar
siyosatni muvofiqlashtirish zarur.
8. Global integratsiya :

infratuzilma sohalarini rivojlantirish mamlakatning iqtisodiy o‘sishini
kuchaytirdi.
13-mavzu. Intellektualkapital, intellektualmulknishakllantirishvaboshqarish
Intellektual kapital –tashkilotning bilim, tajriba, ijodkorlik, innovatsiyalar va
boshqa aqliy resurslaridan iborat bo‘lib, ularning yordami bilan kompaniya o‘z
iqtisodiy samaradorligini oshiradi. Intellektual kapital tashkilotning qiymatini
yaratadigan asosiy resurslardan biri hisoblanadi va u quyidagi uchta asosiy
tarkibiy qismlardan iborat bo‘lishi mumkin:
1. Inson kapitali : Tashkilotning xodimlari va ularning bilimlari,
ko‘nikmalari, tajribalari, ijodkorligi va kasbiy mahorati. Bu omil
tashkilotning raqobatbardoshligini ta'minlaydi va uning samaradorligini
oshiradi.
2. Tashkiliy kapital : Tashkilotning tuzilmasi, boshqaruv tizimi,
strategiyalar, protseduralar va jarayonlar. Bu kapital tashkilotning ichki
tizimini va resurslarni samarali boshqarish imkonini beradi.
3. Mijoz kapitali : Tashkilotning mijozlar bilan o‘zaro aloqalari, brendi,
ishonchli imidji, mijozlarning sadoqati va tashkilotga bo‘lgan
munosabatlari. Bu omil tashkilotning bozordagi o‘rnini mustahkamlaydi
va uzoq muddatli muvaffaqiyatga erishishga yordam beradi.
Intellektual kapital tashkilotning raqobatbardoshligini oshirishda muhim
ahamiyatga ega, chunki u moddiy resurslardan ko‘ra tezroq eskirmaydi va
samaradorligini tezda oshirishga imkon beradi.
Intellektual Mulkni Shakllantirish
Intellektual mulk (IM) – bu shaxsning aqliy faoliyati, ijodiy ishlari yoki ilmiy
yutuqlari natijasida yaratilgan mulkdir. Unga patentlar, litsenziyalar, brendlar,
ma'lumotlar bazalari, kompyuter dasturlari, dizaynlar, badiiy asarlar va boshqa
bilim mahsulotlari kiradi.
Intellektual mulkni shakllantirish quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi:
1. Ijodiy yutuqlarni aniqlash : Tashkilot yoki shaxslar yangi g‘oya yoki
texnologiyalarni yaratishda ijodiy yutuqlarni aniqlash va ularni huquqiy
himoya qilish uchun tayyorlash.
2. Patentlash va litsenziyalash : Texnologiyalar yoki mahsulotlar uchun
patent olish, dizaynlar yoki badiiy asarlar uchun mualliflik huquqlarini
olish. Bu intellektual mulkni huquqiy shakllantirishning asosiy
vositalaridan biridir.

6. Xalqaro iqtisodiy integratsiya
Iqtisodiy o‘sishni ta'minlashda xalqaro iqtisodiy integratsiya muhim o‘rin tutadi.
Bunda quyidagi mexanizmlar mavjud:
 Savdo siyosati : Xalqaro savdoni rag‘batlantirish, eksportni ko‘paytirish va
importni diversifikatsiya qilish.
 Xorijiy investitsiyalar : Xorijiy kompaniyalar va davlatlardan
investitsiyalarni jalb qilish, xalqaro bozorlarni kengaytirish.
7. Barqaror rivojlanish mexanizmlari
Iqtisodiy o‘sishning barqaror bo‘lishi uchun ekologik, ijtimoiy va iqtisodiy
masalalar muvozanatini saqlash zarur. Bunda quyidagi mexanizmlar mavjud:
 Ekologik innovatsiyalar : Barqaror rivojlanish va ekologik jihatlarni
hisobga olgan holda yangi texnologiyalarni yaratish va qo‘llash.
 Ijtimoiy siyosat : Ijtimoiy adolat, tenglik va ijtimoiy himoya dasturlarini
ishlab chiqish.
8. O‘zgaruvchan sharoitlarga moslashuvchanlik
Iqtisodiy o‘sish tuzilmasi tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlari o‘zgaruvchan bozor
sharoitlariga moslashish va tezda javob qaytarish imkoniyatini yaratishi kerak.
Bu, masalan, iqtisodiy inqirozlar, pandemiya yoki tabiiy ofatlar kabi hodisalarga
qarshi kurashish mexanizmlarini o‘z ichiga oladi .
5-mavzu. Iqtisodiy o’sishning rivojlantirish omillari
Iqtisodiy o‘sish — mamlakatning umumiy ishlab chiqarish hajmining o‘sishi va
farovonlikning oshishi jarayonidir. Iqtisodiy o‘sishni rivojlantirish uchun turli
omillar birgalikda ishlaydi. Ushbu omillar ishlab chiqarish, texnologik
yangilanish, resurslardan samarali foydalanish, ijtimoiy va iqtisodiy siyosatlar
orqali o‘sishni rag‘batlantiradi. Quyida iqtisodiy o‘sishni rivojlantiruvchi asosiy
omillar keltirilgan:
1. Investitsiyalar
Investitsiyalar iqtisodiy o‘sishning asosiy omillaridan biridir. Kapitalni, asbob-
uskunalar, texnologiyalar, infratuzilma va ilmiy-tadqiqot sohalariga yo‘naltirish
ishlab chiqarishni kengaytiradi va samaradorlikni oshiradi.
 Mahalliy va xorijiy investitsiyalar : Investitsiyalar iqtisodiy faoliyatni
qo‘llab-quvvatlash, yangi ish o‘rinlarini yaratish va innovatsion

sohasidagi jahon miqyosidagi ishlanmalar innovatsion jarayonlarga ta'sir qiladi.
10. Yangi ish o‘rinlarini yaratish
Innovatsion o‘sish yangi ish o‘rinlarini yaratishni ta'minlaydi. Yangi
texnologiyalar va innovatsion yondashuvlar yangi ish o‘rinlarining paydo
bo‘lishiga olib keladi, ayniqsa yuqori malakali mutaxassislar, texnologik
xizmatlar va raqamli sohalarda. Bu o‘z navbatida iqtisodiyotning barqaror
rivojlanishiga xizmat qiladi.
4-mavzu. Iqtisodiy o’sish tuzilmasining tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlari
Iqtisodiy o‘sish tuzilmasining tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlari
Iqtisodiy o‘sishning tuzilmasi — iqtisodiy rivojlanish jarayonini boshqarish,
unga ta'sir etuvchi mexanizmlar va vositalarning umumiy tizimi. Tashkiliy-
iqtisodiy mexanizmlar iqtisodiy o‘sishni ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi,
chunki ular o‘sishning turli bosqichlari, sektorlar va tarmoqlar bo‘yicha izchil
rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi. Quyida iqtisodiy o‘sish tuzilmasining
tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarining asosiy elementlari keltirilgan:
1. Davlat siyosati va iqtisodiy boshqaruv
Iqtisodiy o‘sishning tashkiliy-iqtisodiy mexanizmlarida davlat siyosati asosiy
o‘rin tutadi. Davlat iqtisodiy o‘sishni ta'minlash uchun quyidagi vositalarni
qo‘llaydi:
 Makroiqtisodiy siyosat : Fiskal siyosat (soliqlar, davlat xarajatlari),
monetar siyosat (pul ta'minoti, foiz stavkalari) va valyuta siyosati. Ushbu
vositalar iqtisodiy o‘sishni boshqarish, inflyatsiyani nazorat qilish va
barqaror iqtisodiy muhit yaratishga yordam beradi.
 Sanoat siyosati : Tarmoq va sanoat rivojlanishini rag‘batlantirish, yangi
texnologiyalarni qo‘llash, eksportni oshirish va importni kamaytirish
uchun davlatning iqtisodiy tarmoqlarni rivojlantirishga qaratilgan
strategiyasi.
 Investitsiya siyosati : Mahalliy va xorijiy investitsiyalarni jalb etish, ularni
samarali yo‘naltirish va qo‘llab-quvvatlash uchun davlat mexanizmlari.
2. Moliyaviy mexanizmlar
Iqtisodiy o‘sishni ta'minlash uchun moliyaviy mexanizmlar zarur. Bu
mexanizmda quyidagi omillar mavjud:
 Kapital bozorlarining rivojlanishi : Iqtisodiy o‘sish uchun kapital

ega, chunki ular tashkilotning rivojlanish yo‘lini belgilaydi, resurslarni samarali
boshqarishga yordam beradi va raqobatbardoshlikni oshiradi. Menejment
strategiyalari iqtisodiy o‘sishning turli bosqichlarida va sharoitlarida
tashkilotlarning o‘zgaruvchan muhitga moslashishiga ko‘maklashadi. Quyida
iqtisodiy o‘sishning turli bosqichlarida foydalaniladigan asosiy menejment
strategiyalarining turlari va ularning mohiyati keltirilgan.
O‘sish strategiyalari
Iqtisodiy o‘sishning asosiy maqsadi ishlab chiqarish, sotish va foydani
oshirishdir. O‘sish strategiyalari tashkilotning kengayishini va bozordagi
ulushining oshishini ta'minlashga qaratilgan.
 Tashkiliy kengayish : Tashkilotning o‘z resurslari va imkoniyatlari orqali
o‘sish. Bunda yangi bozorlar, mahsulotlar yoki xizmatlar taqdim etish
orqali kengayish amalga oshiriladi.
 Integratsiya strategiyalari :
o Vertikal integratsiya : Tashkilotning o‘zining ishlab chiqarish
jarayonlarida yuqori yoki pastdagi bosqichlarga integratsiya qilishi.
Misol uchun, xom ashyo ta'minotchilari yoki yakuniy mahsulotlarni
ishlab chiqaruvchilar bilan hamkorlik qilish.
o Gorizontal integratsiya : Boshqa kompaniyalar yoki bozor
segmentlarini egallash orqali kengayish. Masalan, bir xil turdagi
mahsulot ishlab chiqaruvchi kompaniyalarni sotib olish yoki
birlashtirish.
 Diverifikatsiya strategiyasi : Yangi mahsulotlar va bozorlarni o‘rganish
orqali iqtisodiy o‘sishni qo‘llab-quvvatlash. Bu, tashkilotning
raqobatbardoshligini oshirishi va risklarni kamaytirishi mumkin .
15-mavzu. Iqtisodiy o’sish faoliyatini takomillashtirish iqtisodiy o’sishning
mazmun-mohiyati.
Iqtisodiy o‘sish —milliy iqtisodiyotning ishlab chiqarish quvvatlari va tovarlar
hamda xizmatlar hajmining oshish jarayonidir. Iqtisodiy o‘sish nafaqat yalpi
ichki mahsulot (YIM)ning ortishini bildiradi, balki mamlakatda yashovchi aholi
farovonligini oshirish, mehnat bozorini rivojlantirish, ijtimoiy xizmatlar sifatini
yaxshilash va atrof-muhitni himoya qilish kabi ijtimoiy va ekologik
o‘zgarishlarni ham o‘z ichiga oladi.
16-mavzu. Iqtisodiy o’sishni moliyalashtirish tizimi
Iqtisodiy o‘sishni moliyalashtirish tizimi mamlakatning iqtisodiy rivojlanishini
qo‘llab-quvvatlash uchun zarur bo‘lgan moliyaviy resurslarni to‘plash,
taqsimlash va samarali ishlatish jarayonlarini o‘z ichiga oladi. Ushbu tizim,

IQTISODI O’SISH

FANINING O‘QUV DASTURI

(kunduzgi 1-kurs talabalariuchun)

Bilim sohasi:	400000-	Biznes ,boshqaruvvahuquq
Ta’lim sohasi:	410000-	Biznesvaboshqaruv
Ta’lim yo‘nalishi:	60410100-	Iqtisodiyot

Купить