Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	182.1KB
Покупки	6
Дата загрузки	11 Сентябрь 2023
Расширение	docx
Категория	Экономика

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va investitsion faollikni oshirishda tijorat banklarining roli

mamlakatning yashil iqtisodiyotga o’tishi bo’yicha tavsiyalar berdi. 2026 yilgacha
aholi o’rtasida kambag’allikni ikki baravar kamaytirish, shuningdek, 2030 yilga
borib daromad darajasi o’rtachadan yuqori bo’lgan davlatlar qatoriga qo’shilish
ko’zda tutilgan. Bunga erishish uchun YAIM ning o’sish sur’atlari hozirgi
darajadan ancha yuqori bo’lishi talab qilinadi.Ushbu maqsadlarda ish o’rinlarini
yanada ko’proq yaratish hamda fuqarolarning, jumladan, yoshlar, ayollar va
nogironligi bor shaxslarning iqtisodiy jarayonlarda ishtirok etish imkoniyatlarini
oshirish orqali erishish mumkin.
O’zbekistonda yuqoridagi maqsadlarga erishish uchun quyidagi to’rtta
yo’nalishda rivojlanish yordam berishi mumkin:
1)xususiy sektor o’sishini rag’batlantirish va barqaror ish o’rinlarini
yaratish;
2)davlatning iqtisodiyotdagi rolini isloh qilish;
3)fuqarolar manfaatlariga va inson kapitalini rivojlantirishga xizmat
qiladigan dasturlarga investitsiya qilish;
4)ekologik barqaror kelajakni barpo etish;
SHuningdek,mamlakatda xususiy sektor o’sishini rag’batlantirish uchun:
*er,mehnat va moliyaviy resurslarni taqsimlash mexanizmlarini
takomillashtirish;
*xususiy sektorda raqobatni rivojlantirishga yo’naltirilgan normativ –
huquqiy bazani isloh qilish;
*xususiy sektorning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashishiga
ko’maklashuvchi tashqi savdo va investitsiya siyosatini olib borish ;
*xususiy sektor korxonalarini qo’llab-quvvatlash bo’yicha samarali
xizmatlarni rivojlantirish ;
*qishloq xo’jaligi bozorlaridagi islohotlarni jadallashtirish,bu esa davlatning
ularning faoliyatiga aralashishiga chek qo’yadi.
Davlat ko’magi bilan mamlakatda bozor iqtisodiyotini rivojlantirish uchun:

*davlatning tovar va xizmatlarning asosiy ishlab chiqaruvchisi
funksiyalaridan bozorni rivojlantirishni rag’batlantiradigan funksiyalariga
o’tkazib,uning rolini transformatsiya qilishni rivojlantirish;
*davlat korxonalarining iqtisodiyotdagi ulushini kamaytirish va ularning
samaradorligini oshirish;
*zarur ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilmani rivojlantirish;
*korrupsiyaga qarshi kurashish va turli hokimyat organlarining boshqaruv
faoliyatini takomillashtirish ;
*davlat funsiyalarini markazsizlashtirishni davom ettirish;
*davlat organlarining fuqarolar oldidagi hisobdorligini oshirish zarur;
Mamlakatda inson kapitalini rivojlantirish uchun :
*ta’lim tizimi faoliyatidagi mavjud kamchiliklarni bartaraf etish orqali uning
sifatini oshirish;
*maktabgacha ta’lim va oliy ta’lim muassasalariga kirish imkoniyatini
yaxshilash;
*sog’liqni saqlash tizimining samaradorligini va fuqarolar uchun undan
foydalanish imkoniyatini oshirish;
*butun mamlakat bo’ylab suv ta’minoti va sanitariya xizmatlaridan
foydalanishimkoniyatlarini kengaytirish;
*kambag’allikni o’lchash tizimini,unga qarshi kurashish bo’yichadavlat
dasturlarini va ularning maqsadliligini takomillashtirish;
*aholi zaif qatlamlarining mehnat bozorida keng ishtirokini
rag’batlantiruvchi davlat siyosatini ishlab chiqish;
*ijtimoiy himoya tizimi samaradorligini oshirish va u bilan aholining muhtoj
qatlamlarini qamrab olish kerak.
Mamlakatning ekologik barqaror kelajagini barpo etish uchun:
*tabiiy resurslarni, jumladan, suv va er resurslarini samaraliroq boshqarish;
*atmosferaga issixxona gazlari chiqindilarini yanada kamaytirish,energiya
samaradorligini oshirish, iqtisodiyotni turli tarmoqlarini, shu jumladan energetika
sohasini modernizatsiya qilish bo’yicha chora-tadbirlar ko’rish;

Xulosa
Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, zamonaviy tijorat banklari
tomonidan ko'rsatilayotgan xizmatlar son-sanoqsiz. Ular son-sanoqsiz odamlarning
tarqoq jamg'armalarini safarbar qiladi va ularni foydali kanallarga qayta
taqsimlaydi. U zamonaviy jamiyatning hayotiy qonini tashkil etadi. Bozor
iqtisodiyotiga asoslangan barcha mamlakatlarda tijorat banklar iqtisodiyotining
to’lov mexanizmida etakchi o’rin tutadi.
Mamlakatimiz iqtisodiyot to’lovlarni amalga oshirishni isloh qilish va
rivojlantirish orqali mamlakatimiz to’lov tizimida tijorat banklarining o’rni
kengaymoqda. Undan tashqari banklar moliya-valyuta bozorida faoliyat ko’rsatish,
ya’ni qimmatli qog’ozlar chiqarish va ularni joylashtirish, sotib olish bilan
shug’ullanishi, mijozlarga har xil axborotlar, maslahatlar berish bilan
shug’ullanishi mumkin.
Tijorat banklari yuqorida keltirilgan funksiyalar asosida quyidagi
operatsiyalarni bajaradi :
-passiv operatsiyalar;
-aktiv operatsiyalar;
-bank xizmatlari va vositachilik operatsiyalari;
Har qanday islohot natijasi xalqimiz uchun farovon va munosib turmush
sharoitini yaratishga xizmat qilishi darkor. Davlatimiz rahbari ta’kidlaganlaridek,
”Odamlarimiz etarli daromad topishi uchun eng qulay biznes va investitsiya
muhitini shakllantirib, yangi –yangi korxonalar va ish joylarini ko’paytirishimiz
zarur. Bu g’oyat dolzarb ishlarni o’zimiz qilmasak, hechkim bizga chetdan kelib
qilib bermaydi. “ 6
Tijorat banklari esa aynan mana shunday muhim jarayonlarning
eng faol va uzluksiz ishtirokchisiga aylanishi bugun har qachongidanham
dolzarbdir.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
6
Prezident Sh.Mirziyoyevning “Xalqaro valyutani optimallashtirish to‘g‘risida”gi anjumandagi nutqidan
18.08.2019/www.gazeta.uz veb-sayti

7. Aholiga va mijozlarga trast va depozitar xizmatlarini taklif etadi. Banklarning
iqtisodiyotdagi rolining asosiy jihatlaridan biri, jamiyatdagi
8. Vaqtinchalik bo’sh pul mablag’larini jamg’arish asosida ularni iqtisodiyotning
tegishli tarmoqlariga qayta taqsimlashda namoyon bo’ladi.
Barchamizga a'yonki, jamiyatda faoliyat yurituvchi xo’jalik subyektlarining
asosiy maqsadi albatta, jamiyatdan iqtisodiy foyda olishga qaratilgan. Shu bilan
birga, ishlab chiqarish jarayoni turli tarmoqda turlicha bo’lganligi bois, ma’lum
davrda ayrim xo’jalik yurituvchi subyektlarda ishlab chiqarish jarayonini
rivojlantirish uchun qo’shimcha moliyaviy mablag’larga ehtiyoj tug’ilsa,
ayrimlarida aksincha. Iqtisodiyot tarmoqlarida ishlab chiqarish siklining turli –
tumanligi (qishloq xo’jaligi, qayta ishlovchi korxonalar, qurilish sanoati va
boshqalar) sababli, moliyaviy mablag’lar vaqtinchalik ishlab chiqarish jarayonidan
chetlashtiriladi. Bu jarayonda bir tomondan bir guruh iqtisodiyot tarmoqlarida
qo’shimcha moliyaviy mablag’larga nisbatan qo’shimcha ehtiyojni keltirib
chiqarsa, iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida mablag’larning ishlab chiqarishdan
chetlashishini keltirib chiqaradi. Ana shunday jarayonda ikki tomonning iqtisodiy
manfaatlarini birlashtiruvchi moliyaviy tashkilot sifatida banklar maydonga
chiqadi. Birinchi guruh iqtisodiyot tarmoqlarining vaqtinchalik bo’sh pul
mablag’larini tegishli shartlar asosida jalb etib, ushbu mablag’larga ehtiyoji
bo’lgan ikkinchi guruh iqtisodiyot tarmoqlariga, ya’ni qo’shimcha moliyaviy
resurslarga ehtiyoj sezgan xo’jalik subyektlariga qayta taqsimlab beradi. Ko’rinib
turibdiki, ushbu munosabatlarni bankdan boshqa birorta moliyaviy tashkilot
samarali va tez hal eta olmaydi. Banklarning ushbu o’ziga xos jihati
iqtisodiyotdagi rolini belgilaydi. Banklarning iqtisodiyotda bajaradigan yana bir
o’ziga xos xususiyatlaridan biri, bu ularning xo’jalik yurituvchi subyektlar, aholi
va davlat tashkilotlari o’rtasida amalga oshiriladigan hisob – kitoblarni tashkil
etishi va ularning ustidan tegishli nazorat ishlarini amalga oshirish hisoblanadi.
Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti sharoitida xo’jalik subyektlari o’rtasida har kuni bir
necha yuz minglab pul o’tkazmalari amalga oshiriladi. Bularning barchasi banklar
tomonidan amalga oshiriladi va tartibga solib turiladi.Shu sababli ham banklar

Kirish
Kurs ishining dolzarbligi. Har bir mamlakat har qanday siyosiy, iqtisodiy,
ijtimoiy xarakatlarni joriy etish va ularni amaliyotga tatbiq etishdan maqsadi, aholi
turmush darajasini oshirish, ularning manfaatlarini ko’zlash va oxir oqibat
mamlakatda iqtisodiy o’sishga erishishdir. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, yurtimizda yashayotgan har qaysi inson millati,
tili va dinidan qat'iy nazar, erkin, tinch va badavlat umr kechirishi, bugungi
hayotdan rozi bơ’lib yashashi – bizning bosh maqsadimizdir. Investitsion faoliyat
iqtisodiyotning ishlashi va rivojlanishida muhim rol o’ynaydi.Investitsiyalarning
miqdoriy nisbatlarining o’zgarishi ijtimoiy ishlab chiqarish va bandlik hajmiga,
iqtisodiyot tarmoqlari va sohalarning rivojlanishiga ta’sir ko’rsatadi. Globallashuv
sharoiti mamlakatlar o’rtasidagi integratsiya jarayonlarini ham jadallashtirib
yubordi. Bu sur’atlar ijtimoiy –siyosiy, sotsial-iqtisodiy, madaniy-gumanitar, sport,
qo’yinki, davlat va jamiyat hayotining barcha jabhalarida o’z ifodasini
topyapti.Bunday tendensiyalar, albatta, moliya bozorlari, tijorat banklari,
moliyaviy mexanizmlar,xususan, investitsiyalar oqimi qiyofalarini mutlaqo
o’zgartirib yubordi.Binobarin, bugun qaysi davlat faol investitsiya siyosatini
yuritayotgan bo’lsa, o’z iqtisodiyotinining barqaror o’sishiga erishayotgani
aksiomaga aylanib ulgurdi. Mamlakatimizga sarmoya kiritish muammosi shu
qadar dolzarbki,ular haqida gap ketmaydi. Bu muammo, birinchi navbatda,
dolzarbdir,chunki Rossiya ga sarmoya kiritish orqali katta boylik olish
mumkin,lekin shu bilan birga qo’yilgan mablag’ni yo’qotishdan qo’rqish
investorlarni to’xtatadi.Rossiya bozori sarmoyadorlar uchun eng jozibadorlardan
biri, lekin uham oldindan aytib bo’lmaydigan narsalardan biridir. Prezidentimiz
ta’kidlaganidek, ”Investitsiya–bu iqtisodiyot drayveri, o’zbekcha aytganda,
iqtisodiyotning yuragi, desak, mubolag’a bo’lmaydi.Investitsiya bilan birga turli
soha va tarmoqlarga, hududlarga yangi texnologiyalar,ilg’or tajribalar, yuksak
malakali mutaxasislar kirib keladi,tadbirkorlik jadal rivojlanadi“ 1
. Kurs ishi
1
Prezident Sh. Mirziyoyevning 28.12.2019 yildagi “Prezident bayonnomasi” dan /www.lex.uz veb-sayti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM , FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI
“ IQTISODIYOT ” KAFEDRASI
“ IQTISODIYOT NAZARIYASI ” FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu: Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va
investitsion faollikni oshirishda tijorat ban klar i ning
roli

1. Tijorat banklarining iqtisodiyotda tutgan o’rni va ahamiyati
Barchamizga ma’lumki, har bir davlatning jahon hamjamiyatida tutgan o’rni
va nufuzi bevosita uning iqtisodiy va siyosiy kuchiga bog’liqdir. Mamlakat
taraqqiyoti, uning rivojlanishi, butun dunyoda o’z so’zi va o’z qarashlariga ega
bo’lishi ham aynan shu davlatning ham iqtisodiy ham ma'naviy kuchiga
chambarchas bog’liqdir. Mamlakat iqtisodiyotining asosiy bo’g’inini esa uning
bank va moliya tizimi tashkil etadi. Banklarning mohiyati va funksiyalari,
shuningdek, bajaradigan operatsiyalari va ko’rsatadigan xizmatlari ularning
iqtisodiyotdagi rolini belgilab beradi. Banklarning iqtisodiyotdagi roli deganda
asosiy e’tiborni ularning vujudga kelish omillari, rivojlanish jarayonlari va
bajaradigan operatsiyalariga qaratish lozim. Binobarin, banklarning iqtisodiyotda
tutgan roli ularning funksiyalari kabi ma’lum darajadagi xususiyatlarga egadir.
Banklar mulkiy jihatdan qanday shaklda tashkil topgan bo’lishidan qa’tiy nazar,
iqtisodiyotda umum ahamiyatga ega bo’lgan, muhim operatsiyalarni bajaradi. Shu
boisdan ham, banklar qanday mulkiy shaklda yoki ixtisoslikda tashkil topgan
bo’lishidan qa’tiy nazar, ular iqtisodiyotda alohida va yetakchi ahamiyat kasb
etadi. Albatta, banklarning iqtisodiyotdagi ahamiyati juda ko’pqirrali bo’lib,
ularning asosiylari quyidagilardan iborat:
1. Jamiyatdagi vaqtinchalik bo’sh pul mablag’larni tegishli shartlar asosida o’ziga
jalb etadi;
2. Qo’shimcha moliyaviy mablag’larga ehtiyoji mavjud xo’jalik yurituvchi
subyektlar va aholiga qaytarishlik, to’lovlik, muddatlilik va ta’minlanganlik
asosida mablag’lar beradi;
3. Milliy valyutaning emissiyasini tashkil etadi va uning barqarorligini ta’minlash
doirasida pul – kredit siyosatini amalga oshiradi;
4. Pul aylanmasini tashkil etadi va uning tartibini belgilaydi;
5. Iqtisodiy munosabatlarga kirishuvchi sub’ektlar o’rtasida hisob – kitob va
to’lovlarni amalga oshirishda vositchilik qiladi;
6. Bozor ishtirokchilariga turli darajadagi komission va maslahat xizmatlarini
amalga oshiradi;

ko’chmas mulk, qimmatbaho metallar va toshlar, kollektsiyalar, mulkiy va
intellektual huquqlar va boshqalar.
Haqiqiy investitsiyalar, qoida tariqasida, bank investitsiyalarining umumiy
hajmida kichik ulushga ega.Moliyaviy investitsiyalar banklar uchun moliya-kredit
tashkilotlari sifatida ko’proq xosdir.
Bankning o’z faoliyatiga qo’yiladigan sarmoyalar uning moddiy –texnik
bazasini rivojlantirishga va tashkiliy darajasini yaxshilashga investitsiyalarni o’z
ichiga oladi.Bu investitsiyalarning yo’nalishi ular yordamida qanday vazifalarni
bajarish kerakligiga bog’liq.Investitsiya yo’nalishiga qarabquyidagilarni ajratish
mumkin.
-bank faoliyati samaradorligini oshirish uchun investitsiyalar.Ular texnik
jixozlarni takomillashtirish, bank faoliyatini tashkil etish, mehnat
sharoitlari,kadrlar tayorlash,ilmiy –tadqiqot ishlanmalarini yaxshilash orqali bank
xarajatlarini kamaytirish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratilgan;
-bank xizmatlarini kengaytirishga qaratilgan investitsiyalar. Bunday
investitsiyalar resurslar va mijozlar bazasini kengaytirishni, bank operatsiyalari
doirasini ko’paytirishni, bank xizmatlarining yangi turlarini ishlab chiqarishni
ta’minlaydigan yangi bo’linmalarni yaratishni nazarda tutadi ;
- davlat nazorat organlarining talablarini bajarish zarurati bilan bog’liq
investitsiyalar. Bu investitsiyalar bank faoliyati uchun muayyan shart-sharoitlarni
yaratish nuqtai nazaridan nazorat qiluvchi organlarning talablarini qondirish zarur
bo’lganda amalga oshiriladi.
2)Investitsiyalar uchun mablag’ manbalariga ko’ra, o’z mablag’lari
hisobidan amalga oshirilgan bankning o’z investitsiyalari va o’z mijozlari
hisobidan va bank hisobidan amalga oshiriladigan mijozlar sarmoyalari ajratiladi.
3)investitsiya muddati nuqtai nazaridan, investitsiyalar qisqa muddatli (bir
yilgacha),o’rta muddatli(uch yilgacha) va uzoq muddatli(uch yildan ortiq)bo’lishi
mumkin.
4)Tijorat banklarining investitsiyalari, shuningdek, tavakkalchilik turlari,
mintaqa, tarmoq va boshqa mezonlar bo’yicha tasniflanadi. SHu bilan birga,

tadbirkorlikni izchil rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etayapti. Bugungi
kunda O’zbekiston bank tizimi yuqori konsentratsiyasi bilan ajralib turadi: barcha
bank aktivlarining 86% hali davlatga, 70% esa 5 ta davlat banklari (Milliy bank,
Asaka bank, Sanoat qurilish bank, Ipoteka bank va Agro bank) ga qarashli.
Shuningdek, kreditlarga nisbatan davlat ulushi bo’lgan bank omonatlarining ulushi
31,5 foizni tashkil etishi qayd etildi. Taqqoslash uchun, xususiy banklarda bu
ko’rsatkich 100% ga teng. 2
Xulosa qilib aytganda, mamlakatimizda bank-moliya
tizimini shakllantirishda shu jumladan, tijorat banklarining investitsion
jozibadorligini oshirish masalalari, shuningdek, hukumat tomonidan mamlakat
bank sektorini modernizatsiya qilish bo’yicha qabul qilingan bir qator oqilona
qarorlar o’z taqbig’ini topmog’i lozim. Ana shundagina, banklar tijorat
samaradorligini oshirish o’rta va uzoq muddatli strategiyani shakllantirish
mumkin.
2. Tijorat banklari investitsiya faoliyatining maqsad va vazifalari
Odatda,investitsiya deganda har qanday korxona, loyihaga uzoq muddatli
sarmoya kiritish tushuniladi.Bank ishida bu tushuncha bank mablag’larining har
qanday uzoq muddatli investitsiyalarini o’z ichiga oladi. Investitsiya faoliyati,
masalan, qimmatli qog’ozlarga sarmoya kiritishdan tashqari, ko’pincha
kompaniyaning asosiy fondlarini kreditlash, kichik korxonalarga kredit berish,
korxonaning joriy, qisqa muddatli extiyojlarini moliyalashtirishni o’z ichiga oladi.
Biroq,quyidagi ta’rifni to’g’ri deb hisoblash kerak.bank sarmoyalari –bu to’g’ridan
to’g’ri va bilvosita daromad olish maqsadida qimmatli qog’ozlarga uzoq vaqt
davomida bank resurslarini kiritish. Bank qimmatli qog’ozlarga qo’yilgan
investitsiyalardan dividentlar, foizlar yoki qayta sotishdan foyda shaklida
to’g’ridan to’g’ri daromat oladi. Bilvosita daromad banklarning mijozlarga
ta’sirini ularning qimmatli qog’ozlarining nazorat paketiga egalik qilish orqali
kengayishi asosida shakllanadi. Bank investitsiyalari aksiyalar,obligatsiyalar va
boshqa qimmatli qog’ozlarga investitsiyalarni o’z ichiga oladi. Bank
2
“Tijorat banklar yilnomasi” 10.10.2021/ www.stat.uz veb-sayti

*tabiiy ofatlar xavfini boshqarish tizimini takomillashtirish lozim;
Milliy iqtisodiyotning ijobiy tendensiyalari qatoriga oltin,tabiiy gaz va misga jahon
narxlarining ehtimoliy ko’tarilishi, shuningdek, mamlakatda amalga oshirilayotgan
islohotlar bilan qo’llab–quvvatlanishi mumkin bo’lgan unumdorlikning yuqori
o’sishi kiradi.

banklarning investitsion faolligi ularning moliyaviy vositachi sifatida
makroiqtisodiy rolini amalga oshirish bilan bog’liq yana bir jihatga ega. Bu
imkoniyatda banklar shart-sharoitlarda harakat qilib, xo’jalik yurituvchi
sube’ktlarning investitsiya talabini qondirishga hissa qo’shadilar bozor iqtisodiyoti
pul ko’rinishida, jamg’arma va jamg’armalarni investitsiyalarga aylantirish.
Tijorat banklarining investitsiya siyosati investitsiya faoliyati bo’yicha
maqsadli ko’rsatmalar tizimini shakllantirishni, ularga erishishning eng samarali
usullarini tanlashni o’z ichiga oladi.
Investitsiyalar tijorat bankining resurslarini joylashtirishning barcha sohalari
sifatida ham,daromad olish maqsadida pul mablag’larini bir muddatga joylashtirish
operatsiyasi sifatida ham tushuniladi.Birinchi holda, investitsiyalar tijorat
bankining barcha faol operatsiyalarini o’z ichiga oladi,ikkinchidan –uning
shoshilinch komponenti.
Banklar asosan o’zlari emas,balki qarz va qarz mablag’lari hisobidan
ishlaydilar,shuning uchun ular tegishli kafolatlar bilan ta’minlanmagan bo’lsa, o’z
mijozlarining mablag’larini yirik investitsiya loyihalariga sarmoya kiritib tavakkal
qila olmaydi.SHu munosabat bilan, tijorat banklari o’z investitsiya siyosatini
ishlab chiqishda har doim tavakkalchilikni, iqtisodiy samaradorlikni, investitsiya
loyihalarining moliyaviy jozibadorligini, qisqa, o’rta va uzoq muddatli
investitsiyalarning maqbul kombinatsiyasini real baholanishi kerak. SHu bilan
birga, mavjud investitsiya tizimi nafaqat bankning ichki ishi, bankni tartibga asosiy
tamoyillariga muvofiq, har qanday nazorat tizimning ajralmas qismi-bu bankning
siyosati,operatsion faoliyati va unda ssuda erish va kapital qo’yilishi bilan bog’liq
tartiblarni mustaqil ravishda ko’rib chiqish,hamda kredit va investitsiya
portfellarini joriy boshqarish. Binobarin, tijorat banklari investitsiya faoliyatini
tashkil etish va boshqarish bilan bog’liq eng muhim faoliyatni aniq ishlab chiqish
va rasmiylashtirishi kerak. Asosan,bu to’g’ri investitsiya siyosatini ishlab chiqish
va amalga oshirishdir.Bank rivojlanishining umumiy biznes siyosati investitsiya
siyosatini shakllantirishning asosiy sharti bo’lib, uning asosiy maqsadlari
investitsiya faoliyati uchun strategik maqsadlarni ishlab chiqishda ustuvor

rivojlanayotgan iqtisodiyot uchun muhim muammo – tijorat bankining investitsiya
siyosatiga bag’ishlangan,Bugungi kunda banklar investitsiya faoliyatining
potensial faol va resurslarga boy ishtirokchilari sifatida qaraladi.
Ishning maqsadi – O’zbekiston iqtisodiyotining real sektorida tijorat
banklarininginvestitsiya faoliyatini rivojlantirish shartlari va istiqbollarini aniqlash.

Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “O’zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish bo’yicha harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi 563 Farmonida
“Tarkibiy o’zgartirishlarni chuqurlashtirish, milliy iqtisodiyotning yetakchi
tarmoqlarini modernizatsiya va diversifikatsiya qilish hisobiga uning
raqobatbardoshligini oshirish” maqsadida amalga oshirilishi lozim bo’lgan
vazifalar ko’rsatib berilgan1. Jumladan, - milliy iqtisodiyotning mutanosibligi va
barqarorligini ta’minlash, uning tarkibida sanoat, xizmat ko’rsatish sohasi, kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik ulushini ko’paytirish;
- ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan
yangilash, ishlab chiqarish, transport-kommunikatsiya va ijtimoiy infratuzilma
loyihalarini amalga oshirishga qaratilgan faol investitsiya siyosatini olib borish; -
yuqori texnologiyali qayta ishlash tarmoqlarini, eng avvalo, mahalliy xomashyo
resurslarini chuqur qayta ishlash asosida yuqori qo’shimcha qiymatli tayyor
mahsulot ishlab chiqarishni jadal rivojlantirishga qaratilgan sifat jihatidan yangi
bosqichga o’tkazish orqali sanoatni yanada modernizatsiya va diversifikatsiya
qilish, va hokazo. Yuqori iqtisodiy o’sish sur’atlari har tomonlama chuqur va puxta
o’ylangan izchil budjet-soliq va pul-kredit siyosatini amalga oshirish orqali
ta’minlanadi. Ushbu siyosat, avvalambor, iqtisodiyotda soliq yukini kamaytirish,
xo’jalik yurituvchi subyektlar faoliyatida uning rag’batlantiruvchi rolini
kuchaytirishga qaratiladi.
4. O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish bosqichlari.
Jahon banki prognozlariga ko’ra, o’zbekistonda yalpi ichki mahsulot o’sishi
2023 yilda 5.1 foizni tashkil etadi.Rossiya iqtisodiyotining yanada qisqarishi,
shuningdek, jahon moliya bozorlaridagi keskin sharoit –O’zbekistonning iqtisodiy
o’sish prognoziga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan xavflar sifatida
ko’rilmoqda. Jahon banki mutaxasislari “Evropa va Markaziy Osiyo mintaqasining
iqtisodiy sharhi”hisobotini e’ln qildi. Ta’kidlanishicha, O’zbekiston 2030yilga
borib daromad darajasi o’rtachadan yuqori bo’lgan davlatlar qatoriga qo’shilishi
uchun YAIMning o’sish sur’atlari hozirgi darajadan ancha yuqori bo’lishi kerak.
Qayd etilishicha, O’zbekiston 2023 yilda iqtisodiy o’sish 5.1 foizni tashkil etilishi

Reja :
Kirish
1. Tijorat banklarining iqtisodiyotda tutgan o’rni va ahamiyati
2. Tijorat banklari investitsiya faoliyatining maqsad va vazifalari.
3.O’zbekistonda iqtisodiyotni tarkibiy o’zgartirish modernizatsiyalash
asosida mutanosibli rivojlantirish
4.O’zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish bosqichlari.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

iqtisodiyotni jonlantirish, bir tekis rivojlantirish va barqarorlashtirish jarayoni
qonuniy bosqich hisoblanadi. Modernizatsiya – an’anaviy jamiyatning ilg’or,
industirial jihatdan taraqqiy etgan jamiyatga aylanishini ta’minlovchi ijtimoiy –
tarixiy jarayon. Iqtisodiyotga oid aksariyat lug’atlarda quyidagi mazmundagi ta’rif
beriladi:”Modernizatsiya – ob’ektni yangilash, yaxshilash,takomillashtirish, uni
yangi talablar ma me’yorlarga,texnik shartlarga,sifat ko’rsatkichlarga
muvofiqlashtirish.Asosan mashina, asbob-uskunalar,texnologik jarayonlar
modernizatsiyalanadi “ 4
Barqarorlashtirish jarayoni iqtisodiy rivojlanishda inqiroz holatlarining
oldini olish uchun ishlab chiqarish va chiqarilayotgan mahsulot tarkibini
o’zgartirishga yo’naltiriladi. Respublikada iqtisodiy islohotlarni amalga
oshirishning dastlabki davrida barqarorlashtirish siyosatidan ko’zda tutilgan
maqsad eng avvalo, makroiqtisodiyotda muvozanatni saqlash, ishlab chiqarishni
keskin darajada pasayishining oldini olish va ommaviy ishsizlikning kelib
chiqishiga yo’l qo’ymaslikdan iborat bo’ldi. Shu bilan birga bu siyosat pul
emissiyasini boshqarish, uning qadrsizlanishining oldini olish, mamlakat to’lov
balansini bir me’yorda saqlash kabi maqsadlarni ham o’z ichiga oladi.
Respublikada barqarorlashtirish siyosatini ishlab chiqishda jahon tajribasida
sinalgan yondashuvlar hisobga olinib, ishlab chiqarish sohalariga ustunlik berildi.
Moddiy ishlab chiqarish sohalarining rivojlanishida ularni tarkiban qayta qurish
talablari ham ko’zda tutildi. Bunda asosiy e’tibor katta istiqbolga ega bo’lgan,
butun iqtisodiyotning rivojlanish tamoyillarini belgilab beradigan yetakchi tarmoq
va sohalarga qaratildi. Iqtisodiyotda zarur tarkibiy o’zgarishlarni amalga
oshirgunga qadar ishlab chiqarish hajmining pasayib ketishiga barham berish eng
muhim maqsad bo’lib qoladi. Shu sababli respublikada 90-yillarning
o’rtalaridayoq makroiqtisodiy barqarorlik sohasida ishlab chiqarish sur’atlari
pasayishining sekinlashuvi ko’zga tashlandi, ayrim ko’rsatkichlar bo’yicha esa
o’sishga erishildi. Keyingi yillarda mamlakatimiz iqtisodiyotining yuqori barqaror
sur’atlar bilan o’sishi va makroiqtisodiy mutanosibligi ta’minlandi, ishlab
4
“Raqamli iqtisodiyotni modernizatsiyalash chora-tadbirlari” / www.gazeta.uz veb-sayti

1. Sh.M.Mirziyoyev. O ’ zbekiston Respublikasi Prezidenti 2019 yil uchun
mo’ljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga
Murojaatnomasi. 28.12.2019;
2. “Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risida”gi qonun (yangi tahriri, ikkinchi chaqiriq
Oliy Majlisning ikkinchi sessiyasida 2000-yil 26-mayda qabul qilingan);
3. Mirziyoyev Sh.M. “Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga
quramiz”. – Toshkent: “O’zbekiston”, 2017. – 488 b;
4. Mirziyoyev Sh.M. “Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash –
mamlakat taraqqiyoti va xalq farovonligi garovidir”.- Toshkent: “O’zbekiston”,
2017.- 48b;
5. Sh. Shodmonov. Iqtisodiyot nazariyasi: Darslik. – T.: «Toshkent_» nashriyoti,
2020. 788 bet;
6. http://www.worldbank.org – Jahon Banki rasmiy veb-sayti;
7. www.scientificprogress.uz - O’zbekiston Respublikasi ilmiy ma’ruzalar bazasi;
8. www.gazeta.uz - O’zbekiston Respublikasi mahalliy yangiliklar bazasi;
9. https:// www.cbu.uz - O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki veb- sayti;
10. https:/ /www . lex.uz – O’zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlari ma’lumotlari
milliy bazasi;
11. https://www.stat.uz – O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika
agentligi rasmiy veb-sayti.

Bozor iqtisodiyotiga o’tish va qimmatli qog’ozlar bozorining shakllanishi
bilan bank investitsiyalarining qimmatli qog’ozlarga uzoq muddatli investitsiyalar
sifatida talqin qilinishi ichki iqtisodiy adabiyotlarda o’z aksini topdi. Qayd
etilishicha,bank sarmoyalarini bir yildan ortiq muddatga chiqarilgan qimmatli
qog’ozlar deb atash odatiy holdir.
Investitsiya tijorat bankining resurslarini joylashtirishning barcha sohalari
sifatida ham, daromad olish maqsadida pul mablag’larini bir muddatga
joylashtirish operatsiyasi sifatida ham tushuniladi. Birinchi holda, investitsiyalar
tijorat bankining barcha faol operatsiyalarini o’z ichiga oladi,ikkinchidan –uning
shoshilinch komponenti.
Banklarning investitsiya faolligining ko’rsatkichlari sifatida quyidagi
ko’rsatkichlardan foydalanish mumkin:
*tijorat banklarining investitsiya resurslari hajmi;
*investitsiya resurslarining real qiymati indeksi;
*bank investitsiyalari hajmi;
*banklarning umumiy aktivlaridagi investitsiyalarning ulushi;
*ularni qo’llash ob’ktlari bo’yicha bank investitsiyalarining tarkibiy
ko’rsatkichlari;
*banklarning investitsiya faoliyati samaradorligi ko’rsatkichlari, xususan,
investitsiyalar hajmiga ko’ra daromadlarning o’sishi;
*daromadli moliyaviy aktivlarga kapital qo’yilmalar bilan solishtirganda,
ishlab chiqarish sektoriga investitsiyalarning muqobil rentabelligi ko’rsatikichlari;
Iqtisodiy adabiyot va bank amaliyotida tijorat banklarining investitsiya
faoliyati shakllarining tasnifi investitsiyalarning shakllari va turlarini
tizimlashtirishning umumiy mezonlari asosida amalga oshiriladi:
1)investitsiya ob’ektiga muvofiv realinvestitsiyalar iqtisodiy aktivlar
(haqiqiy sarmoyalar)va moliyaviy aktivlarga investitsiyalar (moliyaviy
investitsiyalar).Bank sarmoyalarini boshqa xususiy investitsiya ob’ektlari bilan
ham farqlash mumkint:investitsiya ssudalariga investitsiyalar,muddatli depozitlar,

chiqarishni tarkibiy o’zgartirish va modernizatsiya qilish, texnik va texnologik
yangilash ishlari davom ettirildi. Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning ustuvor
yo’nalishlari hamda ularni ta’minlash borasidagi vazifalarning aniq belgilab
olinishi va izchil ravishda amalga oshirilishi natijasida mamlakatimizda asosiy
makroiqtisodiy ko’rsatkichlarning bajarilishida ahamiyatli yutuqlarga
erishilmoqda. Mamlakatimizda YaIMning nafaqat miqdoran o’sib borishi, balki
uning tarkibiy tuzilmasining sifat jihatidan takomillashib borishi ham alohida
e’tiborga 561 molik. Bunda uning o’sishiga ta’sir ko’rsatgan omillar tahlili, ya’ni
qo’shilgan ulushlarning tarkibi hamda YaIMning o’sishiga qo’shgan hissasini
ko’rib chiqish maqsadga muvofiqdir. Yuqori qo’shimcha qiymatga ega bo’lgan
mahsulotlar ishlab chiqarishni ko’paytirishni ta’minlaydigan kimyo, neft-gaz va
neft-kimyo sanoatini, mashinasozlik, metallni qayta ishlash, qurilish materiallari
ishlab chiqarish, engil, oziq-ovqat sanoatining yuqori texnologiyalarga asoslangan
tarmoqlarini va boshqa sohalarni yuksak darajada rivojlantirish oldimizga
qo’yilgan maqsadlarga erishishning asosiy manbai bo’lishi darkor. Respublika
milliy iqtisodiyotida erishilgan bu ijobiy natijalar tarkibiy qayta qurishlar asosida
butunlay yangi iqtisodiyot majmuasining bunyod etilganligi, birinchi navbatda eng
muhim makroiqtisodiy va takror ishlab chiqarish nisbatlarini davlat tomonidan
samarali tartibga solishning natijasi hisoblanadi. Bunda asosiy e’tibor
iqtisodiyotning tarmoq tuzilishi, hududlarning tarkibiy tuzilishini
takomillashtirishga qaratiladi. Tarkibiy siyosatning hududiy jihatlarini ta’minlash
odamlar turmush darajasida vujudga kelgan hududiy nomutanosiblikni bartaraf
etish, resurslar va ishlab chiqarish imkoniyatlaridan samarali foydalanishga
erishishda katta ahamiyatga ega bo’ladi. Shuningdek, bunda ishlab chiqarilayotgan
mahsulot turini o’zgartirish, uning sifatini yaxshilash va mahsulot tayyorlashga
ketadigan jami xarajatlarni kamaytirish talablari ham hisobga olinadi. Iqtisodiyot
tuzilishidagi o’zgartirishlar, chetdan mahsulot olib kelishni qisqartirish,
iqtisodiyotning xomashyo etishtirishga qartilgan bir tomonlama yo’nalishini
bartaraf etish va uning eksport imkoniyatini kengaytirish, tarmoqlar ichidagi va
hududiy jihatdan vujudga kelgan nomutanosibliklarni bartaraf etish asosida

investitsiyalari, ta’rifga ko’ra, uzoq muddatli bo’lishi kerakligiga qaramay, barcha
investitsiya vositalari quyidagilarga bo’linadi:
-Past bozor xavfi va yuqori likvidliligi bilan ajralib turadigan bir yilgacha
bo’lgan pul bozori vositalari;
-Bir yildan ko’proq vaqt mobaynida etuk bo’lgan va odatda yuqori
daromadlilik bilan tavsiflanadigan kapital bozori vositalari.
Investitsion faoliyat – bu investitsion investitsiyalar yoki investitsiyalarni
amalga oshirish bo’yicha amaliy harakatlar majmui. Investitsiya faoliyati
sube’ktlari – bu ham jismoniy, ham yuridik shaxslar, shu jumladan banklar va
investitsiya faoliyati ob’ektlari yangi tashkil etilgan va yangilangan asosiy va
aylanma mablag’lar, qimmatli qog’ozlar, maqsadli pul depozitlari, ilmiy –texnik
mahsulotlar va boshqa mulkiy ob’ektlardir.Tijorat banklarining investitsiya: o’z
mablag’lari,qarz mablag’lari va jalb qilingan mablag’lar hisobidan amalga
oshiriladi. Banklarning investitsiya jarayonidagi eng umumiy shaklda ishtirok
etishining asosiy yo’nalishlari quyidagilardan iborat:
*banklar tomonidan investitsiya maqsadlarida mablag’ jalb qilish;
*investitsiya kredidlari berish;
*qimmatli qog’ozlarga, aksiyalarga, sarmoyalarga qatnashish (ham bank
hisobidan, ham mijoz nomidan).
Bu sohalar bir-biri bilan chambarchas bog’liq. Banklar kapitalni, aholining
jamg’armalarini va boshqa bo’sh mablag’larini safarbar qilib, ulardan foydali
foydalanish maqsadida o’z resurslarini shakllantiradi.Pul mablag’larini to’plash
bo’yicha operatsiyalar hajmi va tarkibi banklarning kredit va investitsiya portfellari
holatiga, ularning investitsiya faoliyati imkoniyatlariga ta’sir etuvchi asosiy
omillardir.
Banklarning investitsiya faoliyati ikki turdagi xizmatlarni ko’rsatadigan
biznes sifatida qaraladi: qimmatli qog’ozlarni chiqarish yoki ularning birlamchi
bozoriga joylashtirish orqali pul mablag’larini ko’paytirish, ikkilamchi bozorda
mavjud bo’lgan qimmatli qog’ozlarning xaridorlari va sotuvchilarini broker va
yoki diler sifatida ishlayotganda ulash.

muddatli istiqbolda bosqichma- bosqich tezlashishi kutilmoqda. Rossiyaning
Ukrainadagi urushi va Rossiyaga qarshi joriy etilgan sanksiyalar bilan bog’liq
transport logistikasidagi qiyinchiliklar oziq-ovqat va energiya naxlarining yuqori
bo’lishiga va shaxsiy iste’molni kamaytirishga turtki bo’lib qolishi mumkin.
1-jadval 5
Xususiy sarmoya va savdoning ko’tarilishi hamda O’zbekistondagi pul
o’tkazmalarining 2022 yildagi eng yuqori cho’qqisiga chiqqaniga nisbatan
barqarorlashishi kutilmoqda.Xitoy iqtisodiyotining kutilayotgan tiklanishi
O’zbekistondan to’qimachilik va oziq –ovqat eksportiga bo’lgan talabni oshirishi
mumkin. Oltin va mis eksportidan bo’lgan tushumning oshishi,shuningdek,
davlatinvestitsiyalarining sekinlashishi budjet taqchilligining 2023 yilda
YAIMning 3,3 foizgacha qisqartiradi. Jahon banki O’zbekistonning ijtimoiy –
iqtisodiy rivojlanishi yo’lidagi asosiy muammolar va imkoniyatlar tahlili qilingan
yangi tadqiqot bo’yicha xususiy sektor o’sishi yo’lidagi to’siqlarni bartaraf etish,
davlatning iqtisodiyotidagi ishtirokini cheklash, inson kapitalini rivojlantirish va
5
“World Economical Growth” 22.11.2022 / www.worldstatistics.org veb-sayti

iqtisodiyotning mutanosib va barqaror rivojlanishini ta’minlash vazifalarini hal
etish bilan bog’liqlikda amalga oshirildi. Shu vazifalardan kelib chiqib, iqtisodiyot
ichki tuzilishidagi o’zgarishlar – respublikaning energetika va oziq-ovqat
mustaqilligini ta’minlovchi tarmoqlarni rivojlantirishga qaratildi. Bunda birinchi
navbatda eng muhim o’zak 562 tarmoqlarni – neft va gaz sanoatini, energetikani,
rangli metallurgiya sanoatini, mashinasozlik majmuasini, qishloq xo’jalik va
agrosanoat majmuasining boshqa sohalarini rivojlantirishga ustunlik beriladi.
Iqtisodiyotning takror ishlab chiqarish tuzilishini tubdan o’zgartirish asosida
umumiqtisodiy barqarorlikka erishishda iste’mol bilan jamg’arish fondi o’rtasidagi
eng maqbul mutanosiblikni ta’minlash asosiy o’rin tutadi. Iste’mol fondining eng
maqbul darajasiga erishish – ichki bozorda talab bilan taklif o’rtasida
mutanosiblikni ta’minlashda muhim rol o’ynaydi. Shu sababli davlat eng muhim
makroiqtisodiy takror ishlab chiqarish nisbatlarini tartibga solib turuvchi omillarga
ko’proq e’tibor berdi. Nomoddiy ishlab chiqarish sohasida tarkibiy qayta qurishlar
faol investitsiya siyosatini o’tkazish orqali amalga oshirildi. Shu sababli respublika
investitsiya bazasini rivojlantirishga katta e’tibor berilib, bunda o’z
sarmoyalarimiz, tashqi kreditlar, bevosita investitsiyalar va ularning barcha
manbalaridan o’rinli foydalanish ko’zda tutildi. Tashqi investitsiyalarni jalb
qilishda bevosita investitsiyalar tarzida, davlat qarzlari, xalqaro moliya va iqtisodiy
tashkilotlar, qarz beruvchi mamlakatlar moliyaviy-kredit resurslari shakllarida
amalga oshirilishi mumkin. Tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish jarayonida
mahalliy xomashyo va tabiiy imkoniyatlar asosida ishlaydigan, ilg’or zamonaviy
texnologiyalarni joriy etgan holda, nafaqat ichki, balki tashqi bozorda ham
raqobatga bardosh beradigan mahsulot ishlab chiqaruvchi tarmoqlarga qaratilishi
zarur. Iqtisodiyotni mutanosib rivojlantirishda uzoq muddatli dastur ishlab chiqish
muhim ahamiyat kasb etib, unda iqtisodiyotimizning asosiy tarmoqlarini
modernizasiya qilish va texnik yangilash, mamlakatimizning yangi marralarni
egallashi uchun kuchli turtki beradigan va jahon bozorida raqobatbardoshligini
ta’minlaydigan zamonaviy innovasiya texnologiyalarini joriy qilish bo’yicha
maqsadli loyihalar ishlab chiqilib amalga oshirilmoqda. O’zbekiston Respublikasi

hisoblanadi.Umumiy iqtisodiy siyosatning muhim tarkibiy qismi bo’lgan
investitsiya siyosati bankning samarali rivojlanishini ta’minlovchi omil
hisoblanadi.
Veb-qidiruv natijalari bo’yicha,tijorat banklari iqtisodiyotning
zamonaviylashtirilishida va investitsiya faoliyatining oshirilishida jiddiy rol
o’ynaydi, shu jumladan O’zbekistonda va AQSHda. O’zbekistonda hukumat
davlatga tegishli monopoliyalarning zamonaviylashtirilishi orqali o’sishni
kuchaytirishga qaratilgan keng ko’lamli iqtisodiy islohot siyosatlarini amalga
oshiradi va xususiy, xorijiy to’g’ridan to’g’ri investitsiyalaruchun qo’llab
quvvatlovchi iqlim yaratadi. 2020yil martidan etiboran O’zbekistonda 30 ta tijorat
banki faoliyat yuritadi.
AQSHda esa tijorat banklari jismoniy va yuridik shaxslarga sodda moliyaviy
vazifalarni bajarish uchun turli xil moliyaviy xizmatlarni taqdim etadi.Ular
depozitlarni qabul qiladi, pulni qarz beradi, to’lovlar usullarini amalga oshiradi,
bank cheklari va tekshiruvlarini chiqaradi, mahsulotlar va hujjatlarni saqlash uchun
xavfsizlik deposit qutilarini taklif etadi va boshqa xizmatlarini ham taklif etishi
mumkin, masalan sug’urta shartnomalarini brokerlash va investitsiya maslahatlari
berish. AQSHdagi biznes va moliya sohasining asosiy qismlaridan biridir.Ular
jismoniy shaxslardan ko’ra bizneslarga ko’proq xizmat ko’rsatadi va depozitlarni
qabul qilish, bizneslarga qarz berish va xazina boshqaruvini o’z ichiga olgan turli
xil xizmatlarni taqdim etadi. AQSHdagi eng yirik tijorat banklaridan biri
JPMorgan Chase hisoblanadi, u 2021 yilda 121 milliard AQSH dollari ortiqcha
daromadga ega bo’ldi.SHu yil JPMorgan Chase ham Bank of Amerika oldidan
o’tib tijorat bank kartalarining eng yaxshi chaqiruvchisi bo’ldi. 3
3.O’zbekistonda iqtisodiyotni tarkibiy o’zgartirish
modernizatsiyalash asosida mutanosibli rivojlantirish
Mavjud iqtisodiy tizimni butunlay yangi tartiblar asosida isloh qilish
iqtisodiyotning rivojlanishidagi turli nomutanosibliklar hamda tanglik holatlarini
keltirib chiqarishi mumkin. Shu sababli bozor iqtisodiyotiga o’tish yo’lida
3
“International commercial banking” anjumani 24.10.2021/ www.worldeconomics.org veb-sayti

iqtisodiyotimizning yetakchi va asosiy bo’g’ini hisoblanadi. O’z navbatida,
banklarning iqtisodiyotdagi rolini yuqori yoki pastligiga qator omillar ta’sir qiladi.
Masalan: Aholi va mijozlarning banklarga bo’lgan ishonchining mustahkamligi.
Xalqaro bank amaliyoti va mustaqillikdan keyin bosib o’tilgan qisqa davrda
yig’ilgan tajribalarning natijalari shuni ko’rsatmoqdaki, bozor iqtisodiyotining
asosiy o’zagi asosan o’zaro ishonch va halollikka tayanadi. Agar mazkur holatni
aholi va mijozlarning banklarga bo’lgan ishonchi yo’qolishi bilan bog’lab
ko’radigan bo’lsak, banklarga nisbatan ishonch yo’qolishi oqibatida ularning
jamiyatdagi rolini pasayishiga olib keladi. Bu esa nafaqattijorat banklarining
faoliyatiga balki iqtisodiyotda ularning tutgan o’rnining pasayishiga ham olib
kelishni mumkin. Binobarin, mamlakatda qonun ustuvorligini ta’minlash va bozor
mexanizmlari samaradorligini oshirish orqali nafaqat davlat iqtisodiyotini balki,
uning ichki va tashqi siyosatini ham barqarorlashtirish mumkin. Tijorat
banklarining xo’jalik subyektlariga kreditlarni berishda, mijozlarning naqd
pullarga bo’lgan talabini qondirish dolzarb masalalardan biri hisoblanadi.
Bularning barchasi banklarning iqtisodiyotdagi rolini yanada oshirish lozimligidan
dalolat beradi. Banklarning iqtisodiyotdagi rolini oshishi yoki pasayishiga nafaqat
ularning sayi harakatlari, balki milliy iqtisodiyotning rivojlanganlik darajasi va
raqobatbardoshligi bevosita ta’sir qiladi. Chunki, banklar milliy iqtisodiyotdan
ajralgan holda, alohida subyekt sifatida samarali faoliyat yuritishi mumkin emas.
Chunki, ular iqtisodiyotning ajralmas va yaxlit eng asosiy qismi ya'ni tayanchi
hisoblanadi. Masalan, banklarning asosiy faoliyat turlaridan biri muomalaga pulni
emissiya qilishini oladigan bo’lsak, muomalaga emissiya qilingan pul massasi
tovar massasi bilan ta’minlangan bo’lishi lozim. Aks holda, milliy valyutaning
inflyatsiya darajasi oshishi bilan birga, uning sotib olish qobiliyati pasayib ketadi.
Demak, muomalaga emissiya qilingan pullar tegishli tovar massasi bilan
ta’minlangan bo’lishi lozim. Umuman olganda, O’zbekiston bank-moliya tizimida
amalga oshirilayotgan keng ko’lamli islohotlar iqtisodiyotimizning barqaror
o’sishini ta’minlab, yuqori xalqaro reyting ko’rsatkichlariga erishish,
ishbilarmonlik muhitini yanada yaxshilash hamda kichik biznes va xususiy

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash va investitsion faollikni oshirishda tijorat banklarining roli

Купить