• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 50000UZS
Размер 886.2KB
Покупки 0
Дата загрузки 10 Июнь 2025
Расширение docx
Категория Экономика

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

37 Продаж

Ispaniyaning turistik salohiyati. Ispaniya iqtisodiyoti

4Kurs ishi mavzusining obyekti — Ispaniya davlati va uning turistik sohasi, shu jumladan asosiy turizm markazlari, resurslari va xizmat ko‘rsatish tarmog‘i hisoblanadi. Kurs ishi mavzusining predmeti — Ispaniyaning turizm salohiyatini belgilovchi omillar, turistik infratuzilma, madaniy va tabiiy resurslar, hamda ularning xalqaro miqyosdagi ahamiyatini tahlil qilishdan iborat. Kurs ishi mavzusining maqsadi — Ispaniyaning turizm salohiyatini har tomonlama tahlil qilish, uning asosiy imkoniyatlari, yo‘nalishlari va global turizmda tutgan o‘rnini aniqlash hamda turistik rivojlanish bo‘yicha istiqbolli yo‘nalishlarni ko‘rsatishdir. Kurs ishi mavzusining vazifalari — Ispaniyaning tabiiy va madaniy imkoniyatlarini o‘rganish;Turizm infratuzilmasining holatini va rivojlanish dinamikasini tahlil qilish;Ispaniyaning mashhur turistik yo‘nalishlarini tahlil qilish;Ispaniyaning turizm sohasi bo‘yicha davlat siyosatini o‘rganish;Ispaniyaning xalqaro turizm tizimidagi o‘rni va reytingini tahlil qilish; Olingan natijalar asosida amaliy xulosa va tavsiyalar ishlab chiqish. Kurs ishi mavzusining metodlari — Kurs ishida quyidagi ilmiy tadqiqot usullari qo‘llanildi:Tahlil va sintez usuli ; Statistik ma’lumotlarni solishtirish usuli ; Tarixiy va qiyosiy tahlil usuli ; Kartografik va grafik axborotlarni tahlil qilish ; Internet manbalardan foydalanish orqali axborotlarni umumlashtirish ; Kurs ishi mavzusining tuzilishi — Kurs ishi kirish qismi, ikki asosiy bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 36To‘rtinchidan, Ispaniyada ijtimoiy turizm ham keng rivojlangan. Xususan, IMSERSO dasturi orqali nafaqaxo‘rlar va kam daromadli qatlamlar uchun ijtimoiy arzon turistik paketlar taklif etilmoqda. Bu esa ichki turizmni rag‘batlantirish va barcha ijtimoiy qatlamlar uchun turizm imkoniyatlarini tenglashtirishga xizmat qilmoqda. Shu tariqa, nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘lgan turizm modeli shakllanmoqda. Beshinchidan, xorijiy investitsiyalar Ispaniya turizm sektorining muhim haydovchi kuchi hisoblanadi. 2023 yilda mamlakatga kiritilgan to‘g‘ridan- to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar hajmi 30,4 milliard AQSh dollarini tashkil etgan bo‘lib, shundan 8,78 milliard dollari AQSh investorlariga to‘g‘ri keladi. Bu investitsiyalar asosan energetika, moliya, ko‘chmas mulk va turizm infratuzilmasiga yo‘naltirilgan. Mamlakat Yevropada eng ko‘p FDI (foreign direct investment) qabul qiluvchi to‘rtinchi davlat sifatida tan olingan. Xitoy, Birlashgan Arab Amirliklari va Germaniya kabi mamlakatlar ham Ispaniyaning turizm sektoriga sarmoya kiritayotgan yetakchi xorijiy investorlardandir. Xitoy kompaniyalari tomonidan Barselona va Valensiyada mehmonxona majmualari barpo etilgan, BAA esa Kosta-del-Sol sohilida premium dam olish markazlarini rivojlantirishga hissa qo‘shmoqda. Germaniyalik investorlar esa Balear orollaridagi mehmonxonalar tarmog‘ini kengaytirishga qaratilgan loyihalarni amalga oshirmoqda. Investitsiya muhiti ham sezilarli darajada yaxshilangan bo‘lib, davlat tomonidan soliq imtiyozlari, soddalashtirilgan ruxsatnomalar va investorlar uchun qulay biznes yuritish tizimi yo‘lga qo‘yilgan. Shu sababli, 2023 yilda Ispaniyadagi xorijiy turistik loyihalar soni 12 foizga oshgan. Ayniqsa, ekologik toza va energiya tejamkor texnologiyalar asosida qurilgan turistik inshootlarga talab ortib bormoqda. Bularning barchasi mamlakatda turizm sohasini investitsiyalar orqali barqaror va zamonaviy rivojlantirish yo‘lida sezilarli natijalar berayotganini ko‘rsatadi.Shuningdek, turizm sohasidagi xorijiy investitsiyalar geografik 27modernist arxitektura asarlari bilan mashhur. Uning mashhur loyihasi — Sagrada Familia cherkovi hali ham qurilishda davom etayotgan bo‘lsa-da, yiliga 4,5 milliondan ortiq sayyohni qabul qiladi. Shuningdek, Park Guell, Casa Batllo va La Pedrera inshootlari ham Barselonaning madaniy brendiga aylangan. Andalusiya mintaqasidagi Granada shahri Alhambra saroyi bilan dunyoga tanilgan. Ushbu islomiy me’morchilik yodgorligi YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan bo‘lib, 2023-yilda 2,7 million turist uni ziyorat qilgan. Kordovadagi Mezquita masjidi-sobori, Sevilyadagi Giralda minorasi va qirollik Alcazar saroyi ham sayyohlar uchun katta qiziqish uyg‘otadi.Toledo va Avila kabi tarixiy shaharlarda Rim va o‘rta asr arxitekturasi saqlanib qolgan bo‘lib, bu shaharlar xristian, yahudiy va musulmon madaniyatining uyg‘unlashuvi nuqtasi sifatida ko‘riladi. Bu maskanlar tarixiy ekskursiyalar, arxitektura sayohatlari va diniy turizm uchun ideal manzillardir. YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan obyektlar soni bo‘yicha Ispaniya dunyoda Italiya va Xitoydan keyin uchinchi o‘rinda turadi. 2023-yil holatiga ko‘ra, Ispaniyada 49 ta obyekt YUNESKO merosi sifatida ro‘yxatga olingan. Bu esa mamlakatning madaniy-tarixiy turizmdagi raqobatbardoshligini yana bir bor isbotlaydi. Madaniy va tarixiy yo‘nalishlar orqali Ispaniya har yili 40 milliondan ortiq madaniyat ixlosmandi, tarixshunos va ilmiy sayyohni qabul qiladi. Mamlakat bu yo‘nalishda muzeylar sonini ko‘paytirish, interaktiv ko‘rgazmalar tashkil etish va tarixiy obidalarni raqamlashtirish orqali turizm sohasini innovatsion tarzda rivojlantirmoqda. 3. Gastronomik turizm Ispaniya gastronomiyasi dunyo miqyosida o‘zining mazali, rang-barang va regional xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Mamlakat hududlari o‘rtasidagi iqlim va tarixiy farqlar milliy oshxonaga turlicha ta’m, mahsulot, pishirish usuli va madaniy yondashuvlarni olib kirgan. Turistlar orasida ayniqsa paella (Valensiya uslubidagi guruchli taom), tapas (kichik aperitivlar), jamon (quritilgan cho‘chqa 294. Ekoturizm va tog‘li yo‘nalishlar Ispaniyaning geografik va ekologik xilma-xilligi mamlakatda ekoturizm va tog‘li dam olish turlarining jadal rivojlanishiga zamin yaratgan. Iqlimiy zonalarning xilma-xilligi, tabiiy bog‘lar va yovvoyi tabiat hududlarining ko‘pligi bu yo‘nalishni ichki va xalqaro sayyohlar uchun jozibali qiladi. Ekoturizm asosan tabiatni asrash, ekologik ongni rivojlantirish va sog‘lom turmush tarzini qo‘llab-quvvatlash maqsadida tashkil etiluvchi faoliyat turi bo‘lib, Ispaniyada bu soha rasmiy turizm siyosatining muhim tarkibiy qismiga aylangan. Mamlakatda 16 ta milliy bog‘ va yuzlab mintaqaviy qo‘riqxonalar mavjud. Pikos-de-Europa, Sierra-Nevada, Pireney tog‘lari, Monfragüe va Doñana milliy bog‘lari ekologik jihatdan eng muhim sayyohlik obyektlaridir. Masalan, Doñana milliy bog‘i Andalusiyada joylashgan bo‘lib, 2 000 dan ortiq o‘simlik va hayvonot turlari yashovchi biosfera rezarvati hisoblanadi. 2023-yilda bu bog‘ni 550 mingdan ortiq ekologik sayyohlar ziyorat qilgan. Sierra-Nevada tog‘lari Ispaniyaning eng yirik qishki sport markazlaridan biri hisoblanadi. Ushbu hududda 100 kilometrdan ortiq chang‘i yo‘laklari mavjud bo‘lib, bu joyga qishda taxminan 1 milliondan ortiq sayyoh tashrif buyuradi. Granada shahridan atigi 40 daqiqalik masofada joylashgani turistik qulaylikni oshiradi.Pireney tog‘lari esa yozgi faol dam olish turlari, xususan, trekking, alpinizm, velosiped sporti, otli yurish va yovvoyi tabiatni kuzatish faoliyatlari uchun juda mashhur. Bu tog‘lar Frantsiya bilan chegaradosh bo‘lib, asosan Kataloniya va Aragonga kiradi. 2023-yilda ushbu hududlar bo‘ylab ekologik marshrutlarda qatnashgan sayyohlar soni 3 milliondan oshgan. Ispaniya hukumati 2020-yildan buyon ekoturizm strategiyasini ishlab chiqib, ekologik markazlar, “yashil mehmonxonalar”, chiqindisiz yo‘nalishlar va veloyo‘llar sonini ko‘paytirmoqda. Bu borada “Turismo Sostenible España 2030” strategiyasi asosida milliy va Yevropa Ittifoqi investitsiyalari yo‘naltirilmoqda.Ekoturizm nafaqat iqtisodiy daromad keltiradi, balki mahalliy 40Marketing va brending masalasida ham Ispaniya yetakchilik qilmoqda. “Spain is part of you” kabi global reklama kampaniyalari orqali mamlakat o‘z turistik brendini yaratgan. O‘zbekistonda esa “Uzbekistan – the pearl of the East” va boshqa brendlar targ‘ib qilinmoqda, lekin ularning global miqyosdagi samaradorligi hali to‘liq ko‘zga tashlanmaydi. Xorijiy investitsiyalar hajmi ham bu ikki davlatda turlicha. Ispaniyada 2023 yilda turizm sohasiga 8,7 milliard dollardan ortiq to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiya kiritilgan. O‘zbekistonda esa turizmga oid investitsion loyihalar soni ortayotgan bo‘lsa-da, ularning hajmi nisbatan kichik. Shunga qaramay, Xitoy, BAA, Koreya, Turkiya va Rossiya sarmoyadorlari bilan ko‘plab loyihalar amalga oshirilmoqda. Ta’lim va kadrlar tayyorlash sohasida Ispaniyada turizmga ixtisoslashgan universitetlar, kollejlar va malaka oshirish markazlari mavjud. O‘zbekistonda esa Turizm va madaniy meros universiteti asosida yangi dasturlar ishlab chiqilgan, xalqaro hamkorlik loyihalari yo‘lga qo‘yilgan.Ispaniya va O‘zbekiston turizm sohasida o‘ziga xos ustuvorliklarga ega. Ispaniya ilg‘or tajribasi, zamonaviy infratuzilmasi, yuqori xizmat sifati bilan ajralib tursa, O‘zbekiston tarixiy va madaniy merosning noyobligi bilan raqobatbardosh. O‘zbekiston uchun Ispaniya tajribasini mahalliy sharoitga moslab tatbiq etish orqali turizmning barcha yo‘nalishlarini samarali rivojlantirish mumkin. Jumladan, xizmatlar sifatini oshirish, kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va transport-logistika infratuzilmasini zamonaviylashtirish orqali O‘zbekiston turizmi jahon miqyosida kuchli o‘ringa ega bo‘lishi mumkin. 22shaharga yoki sayyohlik maskanlariga oson va xavfsiz yetib borish mumkin. Avtobus qatnovlari, ijaraga beriladigan avtomobillar, taksi xizmati va yangi rivojlanayotgan ekologik transport tizimlari (elektrosamokat, velosiped yo‘llari) Ispaniyaning zamonaviy turizm xizmatlarida muhim o‘rin tutadi. Ispaniyada turistik axborot xizmatlari ham yuqori darajada yo‘lga qo‘yilgan. Har bir yirik shaharda va diqqatga sazovor joylarda sayyohlar uchun Turistik axborot markazlari mavjud bo‘lib, u yerda bepul xaritalar, yo‘nalishlar bo‘yicha maslahatlar, turistik marshrutlar, ekskursiyalar va mehmonxona bron qilish xizmati taqdim etiladi. Shuningdek, Ispaniya turizm vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan “Spain.info” rasmiy portali orqali mamlakatdagi barcha turistik xizmatlar haqida keng ma’lumot olish mumkin. Bu raqamli platformalar xorijiy turistlar uchun xizmat sifatini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Restoranlar, kafelar va barlar Ispaniyaning turistik hayotida alohida o‘rin egallaydi. Har bir hududda o‘ziga xos milliy taomlar, dengiz mahsulotlari va mahalliy sharob turlari taklif qilinadi. Shuningdek, “Michelin” yulduziga ega restoranlar soni Ispaniyada yildan yilga oshmoqda. Bu esa gastronomik turizmning rivojlanishiga xizmat qilmoqda. Ayniqsa, Barselona, San-Sebastyan, Valensiya va Madridda joylashgan yuksak darajadagi restoranlar xalqaro mehmonlar uchun qimmatli tajriba taqdim etadi. So‘nggi yillarda Ispaniyada barqaror turizm infratuzilmasini yaratishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Ekologik mehmonxonalar, yashil transport tarmoqlari, chiqindisiz turizm yo‘nalishlari va biomahsulotlar bilan ishlovchi restoranlar soni ortib bormoqda. Masalan, Kanar orollarida ekologik muvozanatni saqlash maqsadida avtomobil harakati cheklangan maxsus hududlar joriy etilgan. Shuningdek, yirik shaharlar va plyaj zonalarida atrof- muhitga zarar yetkazmaslik uchun ekologik nazorat tizimlari yo‘lga qo‘yilgan. Ispaniya hukumati tomonidan turizm infratuzilmasini rivojlantirishga doir strategik dasturlar amalga oshirilmoqda. “Plan Nacional e Integral de Turismo” (PNIT) nomli milliy strategik reja doirasida turizm infratuzilmasi 20II BOB. Ispaniyada turizm infratuzilmasi va rivojlanish istiqbollari 2.1. Turistik xizmatlar va infratuzilmaning rivojlanish darajasi Ispaniyada turizm sohasining muvaffaqiyatli rivojlanishida turistik infratuzilma va xizmat ko‘rsatish tarmog‘ining holati muhim o‘rin egallaydi. Mamlakatning geografik imkoniyatlari, tarixiy-madaniy merosi, iqlim sharoitlari va xalqaro transport aloqalarining yuqori darajada rivojlangani uni jahon miqyosida sayyohlar uchun eng maqbul yo‘nalishlardan biriga aylantirgan. Ayniqsa, turistik xizmatlar sifati, mehmonxona sanoati, transport tarmoqlari, restoranlar va yo‘llanma xizmatlarining zamonaviylashuvi Ispaniyaning global turizm bozoridagi raqobatbardoshligini ta'minlab kelmoqda. Bugungi kunda Ispaniya turizm infratuzilmasi bo‘yicha Yevropaning yetakchi davlatlaridan biri sanaladi. Mamlakat bo‘ylab 16 mingdan ortiq litsenziyaga ega mehmonxona, 2 milliondan ortiq o‘rin, yuzlab xususiy dam olish majmualari va minglab restoranlar faoliyat ko‘rsatmoqda. Mehmonxona sohasida Ispaniyada turar joylar sifati va ularning narxlari o‘rtasidagi muvozanat yaxshi saqlangan. Ayniqsa, uch va to‘rt yulduzli mehmonxonalar soni ortib borayotgani bu boradagi barqarorlikni ko‘rsatadi. Shuningdek, butun mamlakat bo‘ylab turli xil toifadagi turar joylar – byudjetli hostellar, oilaviy mehmon uylari, ekologik dam olish bazalari va hashamatli kurortlar mavjud. 10 Transport infratuzilmasi ham Ispaniyada yuqori darajada rivojlangan. Mamlakatda 50 dan ortiq xalqaro va mahalliy aeroportlar mavjud bo‘lib, ularning eng yiriklari — Madrid-Barajas, Barselona-El Prat, Malaga-Costa del Sol va Palma de Mallorca aeroportlaridir. Ushbu aeroportlar yirik xalqaro reyslarni qabul qilishi bilan birga, ichki qatnovlarni ham samarali ta’minlaydi. Temir yo‘l tarmog‘i esa “Renfe” milliy temir yo‘l kompaniyasi tomonidan boshqariladi. Ayniqsa, AVE (Alta Velocidad Española) deb nomlangan yuqori tezlikdagi poyezdlar Madrid, Barselona, Valensiya, Sevilya va boshqa yirik 10 Lonely Planet. Spain Travel Guide. – London: Lonely Planet Publications, 2023. – 412 b. 31Aragón, Andorra chegarasi million tog' yurishlari tog' kurortlaridan biri 5 Barqaror turizm (yashil yo'nalishlar) Kataloniya, Kanar orollari, Granada atrofidagi qishloqlar O'sishda (2023: ~2 million) Yashil transport, chiqindisiz xizmat, ekologik mehmonxonalar 2030 Strategiyasi doirasida Yevropa Ittifoqi investitsiyalari 5. Diniy ziyorat va ruhiy turizm Ispaniya — Yevropaning diniy merosi eng boy davlatlaridan biri bo‘lib, ruhiy tozalik va ichki mushohadani izlovchi sayyohlar uchun noyob ziyorat maskanlarini taklif etadi. Bu yo‘nalishda eng mashhur obyekt bu Santiago-de- Kompostela shahri bo‘lib, u Camino de Santiago (Santiago yo‘li) ziyorat marshrutining yakuniy nuqtasi sifatida tanilgan. Ushbu yo‘l asrlar davomida ziyoratchilar tomonidan piyoda, ot yoki velosipedda bosib o‘tilgan. Bu yo‘l bugungi kunda ham minglab odamlar uchun diniy va ruhiy tajriba manbai bo‘lib qolmoqda.2023-yilgi statistikaga ko‘ra, Camino de Santiago yo‘liga 430 000 dan ortiq ziyoratchi tashrif buyurgan. Ularning 55% piyoda yurishni, 40% velosipedda harakatlanishni va 5% ot minishni tanlagan. Ziyoratchilar Yevropaning 70 dan ortiq mamlakatlaridan keladi. Bu nafaqat diniy, balki sport va madaniy jihatdan ham ko‘p qirrali faoliyatdir. Bundan tashqari, Semana Santa (Muqaddas hafta) Ispaniyada eng muhim diniy bayramlardan biri bo‘lib, ayniqsa Sevilya, Malaga, Zamora kabi shaharlarda keng nishonlanadi. Ushbu festival davomida o‘nlab diniy qiyofadagi yurishlar, tarixiy liboslarda chiqishlar, diniy teatr va jonli san’at ko‘rinishlari o‘tkaziladi. 2023-yilda Semana Santa tadbirlarida ishtirok etgan sayyohlar soni 2,1 million kishini tashkil etdi. Festival davomida turar joylar 242-jadval Turistik xizmatlar va infratuzilmaning rivojlanish darajasi 11 Ispaniyada turizm infratuzilmasining asosiy ko‘rsatkichlari quyidagi jadvalda umumlashtirilgan: № Infratuzilm a turi Miqdori / Ko‘lami Hududiy joylashuvi Xizmat turlari Turizmga ta’siri 1 Mehmonxo nalar 16 000 dan ortiq Madrid, Barselona, Malaga, Valensiya 3–5 yulduzli mehmonxon alar, hostellar, kurortlar Turar joy tanlovi va xizmat sifati turistlarni jalb etadi 2 Xalqaro aeroportlar 50 dan ortiq Madrid- Barajas, El Prat, Palma de Mallorca Ichki va xalqaro parvozlar Turistlarning mamlakatga tez va qulay kirib kelishini ta’minlaydi 3 Temir yo‘l tarmog‘i AVE – 3 000+ km Madrid, Barselona, Sevilya, Valensiya Yuqori tezlikda harakatlanuv chi poyezdlar Shaharlararo harakatni tezlashtiradi, vaqt tejaladi 4 Restoranlar va kafelar Yuz minglab Butun mamlakat bo‘ylab Mahalliy va xalqaro oshxona, Michelin yulduzli restoranlar Gastronomik turizmni rivojlantiradi 5 Turistik axborot markazlari Har bir yirik shaharda Madrid, Barselona, Granada va b. Yo‘nalishlar, xaritalar, ekskursiyalar , bron xizmati Sayyohlar uchun qulaylik va xizmat sifatini oshiradi 6 Barqaror turizm infratuzilm asi O‘sish holatida Kanar orollari, Kataloniya, Andalusiya Ekologik mehmonxon alar, yashil transport Atrof-muhitga zarar yetkazmaydigan turizm shakllanmoqda 2.2. Ispaniyaning asosiy turistik yo‘nalishlari va ular tahlili 11 Euromonitor International. Spain Travel and Tourism Market Overview 2023. – 133 b. (onlayn hisobot) 12qolgan. Ayniqsa, Barselona sobori (Catedral de Barcelona) o‘rta asr me’morchiligining yorqin namunasi hisoblanadi.Barselona san’at, teatr va madaniyat markazi sifatida ham o‘z o‘rniga ega. Shahar markazida joylashgan Kataloniya san’at muzeyi, Pikasso muzeyi, Miró fondi kabi madaniy markazlar sayyohlarni nafaqat me’moriy yodgorliklar, balki madaniy-ma’naviy tajriba bilan ham boyitadi. Turli xalqaro festivallar, musiqa va teatr tadbirlari Barselona madaniy hayotining doimiy bir qismiga aylangan. Barselona o‘zining turfa madaniy qatlamlari, me’moriy innovatsiyalari va san’atga boy muhiti bilan Ispaniyaning eng ko‘p tashrif buyuriladigan shahri hisoblanadi. Bu shahar nafaqat sayohat uchun, balki madaniy, ilmiy va estetik zavq olish uchun ham eng maqbul joylardan biridir. Ispaniyaning janubidagi Andalusiya mintaqasi ayniqsa arab-islam madaniyati bilan boy. Bu hududdagi eng mashhur tarixiy obidalar — Alhambra saroyi (Granada), Mezquita masjidi (Kordova) va Seville katedrali bo‘lib, ular YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan. Alhambra – arab me’morchiligining durdonasi hisoblanib, nozik naqshlar, hovuzli ichki bog‘lar va salobatli minoralari bilan mashhur. Mezquita masjidi esa islom va xristian me’morchiligining uyg‘unlashgan yagonaligini ifodalaydi, chunki u keyinchalik soborga aylantirilgan.Sevilya shahri Ispaniyaning eng qadimiy shaharlaridan biri bo‘lib, u ham o‘zining tarixiy markazi, sevilya sobori va Giralda minorasi bilan tanilgan. Ushbu sobor Christopher Columbusning dafn joyi sifatida ham tarixiy ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, Sevilyada joylashgan Reales Alcazares — qirollik saroy majmuasi bo‘lib, o‘rta asr ispan va arab me’morchiligi uyg‘unligining yaqqol namunasidir. 6 Toledo va Avila kabi qadimiy shaharlar esa o‘zining qadimgi devorlari, monastirlari va cherkovlari bilan mashhur. Toledo shahrida musulmonlar, yahudiylar va xristianlar tinch-totuv yashaganligi sababli, u “uch din shahri” 6 Abdullayeva M. Yevropa mamlakatlarining turistik salohiyati. – Samarqand: SamDU nashriyoti, 2020. – 178 b. 35alohida e’tibor qaratib, uni strategik yo‘nalish darajasiga ko‘targan. So‘nggi yillarda mamlakatda barqaror va raqobatbardosh turizmni rivojlantirish uchun kompleks strategiyalar ishlab chiqilgan va amaliyotda qo‘llanila boshlandi. Birinchidan, Ispaniya hukumati tomonidan ishlab chiqilgan “Spain Tourism Sustainability Strategy 2030” dasturi asosida turizmda ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy muvozanatga asoslangan barqaror rivojlanishga urg‘u berilmoqda. Ushbu strategiya doirasida Yevropa Ittifoqining Tiklanish va Barqarorlik Fondi orqali 3,4 milliard yevrolik investitsiyalar ajratilgan bo‘lib, ular orqali turizm infratuzilmasi zamonaviylashtirilmoqda. Ayniqsa, mehmonxona fondini modernizatsiya qilish, ekologik toza transport tarmoqlarini rivojlantirish va mahalliy aholining ishtirokini kuchaytirish asosiy maqsadlardan hisoblanadi. Ikkinchidan, Ispaniyada mavsumiy turizmga bog‘liq bo‘lmasdan yil bo‘yi faol bo‘lishi uchun strategik rejalashtirish yo‘lga qo‘yilgan. Turizm mavsumini uzaytirish orqali sayyohlar oqimini yanada barqarorlashtirish ko‘zda tutilmoqda. Misol uchun, 2025 yilning birinchi choragida Ispaniyada bir nafar sayyoh o‘rtacha 1382 yevro sarflagani qayd etilgan. Bu esa yuqori darajadagi xizmatlar va infratuzilmaning yaxshi yo‘lga qo‘yilganidan dalolat beradi. Shu sababli, sayyohlar sifati va ularning sarf-xarajat darajasi ustuvor mezon sifatida qaralmoqda. Uchinchidan, Ispaniyada sayohat infratuzilmasini rivojlantirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishiga aylangan. AVE (Alta Velocidad Española) yuqori tezlikdagi temir yo‘l tarmog‘i kengaytirilmoqda, yangi aeroportlar barpo etilmoqda, mavjudlari esa modernizatsiya qilinmoqda. Bu esa mamlakat ichida va xalqaro yo‘nalishlarda qulay va tezkor transport tizimini yaratishga xizmat qilmoqda. Shuningdek, tarixiy binolarga asoslangan mehmonxona tarmog‘i — “Paradores” orqali madaniy merosni asrab-avaylash va turizmga integratsiyalash strategiyasi amalga oshirilmoqda. 2023 yilda ushbu tarmoq orqali 319,5 million yevro daromad olingan va 27,6 million yevro foyda qayd etilgan. 7tiniq suvlari va iliq iqlimi bilan turistlarni o‘ziga jalb qiladi. Ayniqsa, Yevropaning sovuq mamlakatlaridan keluvchi sayyohlar ushbu hududni dam olish uchun afzal ko‘rishadi. Hududda joylashgan Alikante shahri turizm markazlaridan biri hisoblanadi. Kosta-Blanka nafaqat plyajlari, balki boy gastronomik an’analari bilan ham mashhurdir. Mahalliy restoranlar Yevropa va O‘rta yer dengizi oshxonasini uyg‘unlashtirgan holda, dengiz mahsulotlari asosidagi taomlarni taklif etadi. Bu esa sayyohlar uchun nafaqat dam olish, balki madaniy va gastronomik tajriba olish imkonini beradi. Hududda turli sanatoriylar va dam olish majmualari mavjud bo‘lib, ular asosan yevropalik nafaqaxo‘rlar uchun mo‘ljallangan. Xavfsizlik, iqlim sharoitining yumshoqligi va xizmat sifatining yuqoriligi bu yerda uzoq muddatli dam olishni ta’minlaydi. 3 Kosta-de-la-Lus esa Ispaniyaning Atlantika okeani sohillarida joylashgan bo‘lib, Andalusiya mintaqasining Gvadalkivir daryosi bo‘yida joylashgan qismidir. Bu hudud Atlantika shamollarining kuchli esishi bilan mashhur bo‘lib, aynan shu omil sport turizmining rivojlanishiga xizmat qiladi. Ayniqsa, shamol sport turlari — surfing, kitesurfing va windsurfing bilan shug‘ullanuvchi sportchilar orasida keng tarqalgan. Tarifa shahri bu borada yirik markazlardan biri bo‘lib, har yili xalqaro musobaqalar ham o‘tkaziladi. Kosta-de-la-Lus hududida plyajlar nisbatan keng, odam gavjumligidan holi, tabiiy holatini saqlab qolgan. Bu esa ekologik turizm tarafdorlari va tinchlik izlovchilar uchun qulay imkoniyatlar yaratadi. Shuningdek, bu hududda tarixiy joylar, Rim imperiyasi davriga oid obidalar va Andalusiya madaniyatining izlari ham mavjud. Demak, bu zona faqatgina sport yoki plyaj dam olish uchun emas, balki madaniy-tarixiy sayohatlar uchun ham qulaydir. Kosta-Blanka va Kosta-de-la-Lus Ispaniyaning ikki turli geoiqlim mintaqasida joylashgan bo‘lsa-da, har ikkalasi ham o‘zining noyob tabiiy resurslari, infratuzilmasi va xizmat sifati bilan Ispaniya turizm sektorining 3 Qodirov A.X. Turizm geografiyasi. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2021. – 286 b . 34[6-rasm Ispaniyada 2023-yilda turli turizm yo‘nalishlari bo‘yicha yillik sayyohlar soni ko‘rsatilgan. ] Ispaniyada mavjud turistik yo‘nalishlar muvozanatli va turfa bo‘lib, ular iqlimga, geografik hududga va mavsumiylikka qarab farqlanadi. Plyaj turizmi yozda kuchaysa, qishki sport va diniy yo‘nalishlar mavsum oralig‘ida faollashadi. Shuningdek, madaniy va gastronomik yo‘nalishlar yil davomida barqaror turist oqimini ta’minlaydi. Har bir yo‘nalish o‘ziga xos auditoriyaga ega bo‘lib, mamlakatning umumiy turizm salohiyatini mustahkamlab kelmoqda. 2.3. Ispaniyada turizmni rivojlantirish strategiyalari va xorijiy investitsiyalar Ispaniya bugungi kunda dunyodagi eng yirik turistik yo‘nalishlardan biri bo‘lib, yiliga millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qilmoqda. Turizm mamlakat iqtisodiyotining asosiy tarmoqlaridan biri sifatida nafaqat daromad manbai, balki xalqaro obro‘ va ijtimoiy taraqqiyotning muhim omili bo‘lib xizmat qilmoqda. Ispaniya hukumati va mintaqaviy boshqaruv organlari bu sohaga 4413) UNWTO (World Tourism Organization). Tourism Highlights: 2023 Edition. – www.unwto.org – 118 b. (PDF) 14) Ispaniya Turizm Departamenti (Turespaña). Annual Tourism Report 2023. – www.tourspain.es – 155 b. (PDF) Foydalanilgan internet saytlar 1. https://www.spain.info 2. https://www.ine.es 3. https://www.tourspain.es 4. https://www.unwto.org 5. https://ec.europa.eu 6. https://www.statista.com 7. https://www.worlddata.info 37jihatdan ham turlicha taqsimlangan. Ayniqsa, Kanar orollari, Andalusiya, Kataloniya va Valensiya kabi mintaqalarda xorijiy sarmoya hisobiga zamonaviy mehmonxona komplekslari, sog‘lomlashtirish markazlari, ko‘ngilochar inshootlar va logistika tizimlari barpo etilmoqda. Misol uchun, faqatgina 2023 yilda Kanar orollarida 1000 yotoq o‘rniga ega yangi dam olish maskanlari ochilgan. Yana bir muhim jihat — barqaror investitsiya paketlarining shakllanishidir. Xususan, Yevropa Ittifoqining “Green Deal” va “Next Generation EU” loyihalari asosida yashil energiya, chiqindisiz xizmatlar, ekologik mehmonxonalar va tabiiy resurslardan oqilona foydalanishga qaratilgan 18 mahalliy taomlar sayohatchilar uchun jozibali 6 El Rocío Andalus iya (Huelva) May–iyun Diniy yurish va ziyorat, milliy liboslarda yurish Etnik va diniy turizmni rivojlantiradi 7 Carnaval Tenerife , Kadis Fevral–mart Kostyumli paradlar, maskaradlar, musiqa Madaniy- tomosha turizmi, Braziliya uslubidagi festival atmosferasi 8 Dia de los Reyes Magos Butun Ispaniyada 6-yanvar Uch podsho kuni, bolalarga sovg‘alar, yurishlar Oila bilan sayohat qiluvchi sayyohlar oqimini rag‘batlantiradi 9 Flamenko festivallari Granada , Jerez Yoz oylarida Flamenko raqslari, konsertlar, san’at ko‘rgazmalari Musiqa va raqsga qiziquvchilarni jalb qiladi 1 0 Santiago de Compostel a ziyorati Galisiya Yil davomida Xristianlarnin g diniy piyoda yurish marshruti — “Camino de Santiago” Diniy, ekologik va sport turizmining uyg‘un shakli sifatida rivojlangan Festival va bayramlarning madaniy tadbirlar bilan uyg‘unligi ham muhim ahamiyatga ega. Ispaniyada ko‘plab festivallar bilan birgalikda konsertlar, teatr 337. Tematik yo‘nalishlar: festival va sport turizmi Ispaniya festivallari va sport tadbirlari orqali nafaqat ichki, balki xalqaro sayyohlarni ham faol jalb etadi. Mamlakatda yil davomida yuzlab madaniy va sport tadbirlari o‘tkaziladi. Ulardan ba’zilari global miqyosda yirik brendlarga aylangan. Masalan, San-Fermin (Pamplona), La Tomatina (Bunol), Las Fallas (Valensiya), Feria de Abril (Sevilya) — bularning barchasi ommaviylik, rang- baranglik va tomoshabinlar soni bo‘yicha dunyo tanigan festival yo‘nalishlaridir. San-Fermin festivalida har yili iyul oyida buqa yugurtirish marosimi o‘tkaziladi. 2023-yilda bu tadbirda 1,6 milliondan ortiq ishtirokchi va tomoshabin qatnashgan. La Tomatina — pomidor urushi — esa avgust oyida bo‘lib o‘tadi va unda o‘rtacha 20 ming nafarga yaqin sayyoh qatnashadi. Sport tadbirlari orasida esa eng mashhuri El Classico — Barselona va Real Madrid futbol klublari o‘rtasidagi bahsdir. Ushbu o‘yinlar Yevropaning eng ko‘p tomosha qilinadigan sport tadbirlari sirasiga kiradi. 2023-yil El Classico uchun o‘tkazilgan uchrashuvlarda Madrid va Barselonaga kelgan sayyohlar soni 500 000 nafardan oshgan. MotoGP musobaqalari Valensiyada, Formula 1 esa Barselona trassasida o‘tkaziladi va ularga har bir musobaqada 100 mingdan ortiq tomoshabin tashrif buyuradi.Tematik turizm mavsumiy turizm muammosini muvozanatlashda, ayniqsa bahor va kuz fasllarida sayyohlar oqimini faollashtirishda katta rol o‘ynaydi. Shu sababli, Ispaniyada bu sohani rivojlantirish uchun festival infratuzilmasi modernizatsiya qilinmoqda, marketing faoliyati kengaytirilmoqda va xalqaro hamkorlik mustahkamlanmoqda. 6Iqlimning turizmga ta’siri nihoyatda bevosita va kuchlidir. Misol uchun, issiq iqlimli hududlarda dam olish maskanlari va kurortlar, qishda qor yog‘adigan tog‘li mintaqalarda esa chang‘i sport turlari ommalashgan. Sierra-Nevada tog‘lari qishki sport turlari uchun mashhur hisoblanadi. Shimoliy Ispaniyadagi G‘arbiy Pireney tog‘lari esa yozda ekoturizm, piyoda yurish, alpinizm kabi faoliyat turlari bilan tanilgan. Ispaniyaning tabiiy landshaftlari mamlakatning turistik salohiyatini yanada oshiradi. Bu yerda turli shakldagi tog‘ tizmalari, keng vodiysimon tekisliklar, o‘rmonli hududlar va boy biologik xilma-xillikka ega hududlar mavjud. Pyrenees, Sierra-Nevada va Pikos-de-Europa kabi tog‘lar alpinistlar va sayohatchilar uchun alohida jozibadorlikka ega. Ushbu tog‘ hududlari milliy bog‘lar va qo‘riqxonalar orqali himoyalangan bo‘lib, u yerda ekoturizm va tabiiy sayrlar uchun zaruriy infratuzilmalar mavjud. Sohil zonalari Ispaniya turizmining eng muhim va rivojlangan yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Ayniqsa, mamlakatning O‘rta yer dengizi va Atlantika okeani bilan tutashgan hududlari sayyohlar uchun alohida jozibaga ega. Kosta-Blanka, Kosta-Brava, Kosta-del-Sol, Kosta-de-la-Lus kabi mashhur qirg‘oqbo‘yi mintaqalari yilning aksar qismida iliq iqlim, qulay infratuzilma va go‘zal manzaralari bilan millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Kosta-del-Sol (Quyoshli sohil) Andalusiya mintaqasida joylashgan bo‘lib, yiliga 300 kundan ortiq quyoshli kunlar bilan mashhur. Bu hududdagi Marbella, Malaga, Nerxa kabi shaharlarda yuqori darajadagi mehmonxonalar, villalar, sport maydonchalari va yirik ko‘ngilochar markazlar mavjud. Kosta-Brava esa Kataloniya hududida joylashgan bo‘lib, toza qumli plyajlar va sokin tabiat manzaralari bilan tanilgan. U oilaviy turizm va ekologik dam olish uchun juda qulay. Kosta-Blanka Ispaniyaning janubi-sharqiy qismida, Valensiya mintaqasiga yaqin joylashgan bo‘lib, u plyaj turizmi bo‘yicha eng mashhur yo‘nalishlardan biridir. "Oq sohil" deb tarjima qilinadigan bu hudud qumli plyajlari, kristalldek 91.2. Tarixiy-madaniy meros va arxitektura obidalari Ispaniya o‘zining boy tarixiy-madaniy merosi va arxitektura obidalari bilan jahondagi eng qadimiy va madaniyati serqatlam mamlakatlardan biri hisoblanadi. Mamlakat hududida Rim imperiyasi, Vizantiya, islomiy Andalusiya va Xristian qirolliklari hukmronligi o‘tgan bo‘lib, ularning har biri o‘zidan chuqur iz qoldirgan. Natijada Ispaniya bugungi kunda turli davrlarning arxitekturasi, diniy yodgorliklari, saroylari va qadimiy shahar tuzilmalari bilan mashhur turistik yo‘nalishlarga boy mamlakatga aylangan. Bu meros Ispaniya turizm sohasining eng jozibador tarmoqlaridan biriga aylandi. Ispaniyaning poytaxti Madrid shahri mamlakatning siyosiy, iqtisodiy va madaniy markazi sifatida alohida o‘ringa ega. Bu shahar ko‘plab tarixiy binolar, yirik maydonlar, muzeylar va bog‘lar bilan boy bo‘lib, har yili millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb etadi. Tarixan qadimiy qirollik markazi bo‘lgan Madrid o‘zining muhtasham Qirollik saroyi (Palacio Real), shahar markazidagi Plaza Mayor maydoni va mashhur Esla Retiro bog‘i bilan sayyohlar orasida keng tanilgan. Ayniqsa, Prado muzeyi nafaqat Ispaniyaning, balki butun Yevropaning eng mashhur san’at maskanlaridan biridir. [1-rasm Prado muzeyi ] Prado muzeyi 1819-yilda tashkil etilgan bo‘lib, bugungi kunda unda 8000 dan ortiq rasm va 700 dan ziyod haykaltaroshlik asarlari saqlanadi. Bu muzeyda Ispaniya va boshqa Yevropa davlatlariga mansub mashhur rassomlarning asarlari jamlangan. Xususan, Frantsisko de Go‘ya, Diego Velaskes, Pieter Paul Rubens, El Greko, Bosch kabi 1Mavzu:Ispaniyaning turistik salohiyati MUNDARIJA Kirish………………………………………………………………………… 2 I BOB. Ispaniyaning turizm sohasidagi tabiiy va madaniy imkoniyatlari 1.1. Ispaniyaning tabiiy-geografik joylashuvi va iqlim sharoiti…………….... 5 1.2. Tarixiy-madaniy meros va arxitektura obidalari……………………….... 9 1.3. An’anaviy bayramlar, festivallar va madaniy tadbirlar……………….…. 14 II BOB. Ispaniyada turizm infratuzilmasi va rivojlanish istiqbollari 2.1. Turistik xizmatlar va infratuzilmaning rivojlanish darajasi…………..….. 20 2.2. Ispaniyaning asosiy turistik yo‘nalishlari va ular tahlili……………….… 25 2.3. Ispaniyada turizmni rivojlantirish strategiyalari va xorijiy investitsiyalar 34 2.4. Ispaniya va O‘zbekiston turizm infratuzilmasi va madaniy resurslarining solishtirma tahlili …………………………………………………………….. 38 Xulosa……………………………………………………………………… … 41 Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………….. 43 Kirish 4310) Aktsiyadorlik korxonalarida kodeksi – O‘zbekiston Respublikasi Davlat raqobat qo‘mitasi va Xalqaro moliya korporatsiyasi tomonidan tasdiqlangan, 2015-yil. Ilmiy adabiyotlar 1) Fraga, X.A. Turizm iqtisodiyoti asoslari. – Madrid: Turizm Nashriyoti, 2020. – 312 b. 2) Castell, M. Global tarmoqlar va turizm rivoji. – Barselona: Tezlik, 2019. – 284 b. 3) Altamirano, M. Ispaniyada turistik brend menejmenti. – Sevilya: Turizm akademiyasi, 2021. – 265 b. 4) YUNESKO. Madaniy meros obyektlari katalogi: Ispaniya va Markaziy Osiyo. – Parij: UNESCO Press, 2022. – 198 b. 5) UNWTO (World Tourism Organization). Tourism Highlights: 2023 Edition. – www.unwto.org – 118 b. (PDF) 6) Ispaniya Turizm Departamenti (Turespaña). Annual Tourism Report 2023. – www.tourspain.es – 155 b. (PDF) 7) VisitSpain rasmiy portali: www.spain.info – Rasmiy sahifa asosida – tahliliy foydalanilgan. 8) Lonely Planet. Spain Travel Guide. – London: Lonely Planet Publications, 2023. – 412 b. 9) The World Bank. Tourism for Development 2022 Report. – www.worldbank.org – 188 b. 10) Euromonitor International. Spain Travel and Tourism Market Overview 2023. – 133 b. (onlayn hisobot) 11) O‘zbekiston Respublikasida qabul qilingan “Turizm to‘g‘risida”gi Qonun. – 2019 yil, yangi tahriri. – 16 b. 12) YUNESKO. Madaniy meros obyektlari katalogi: Ispaniya va Markaziy Osiyo. – Parij: UNESCO Press, 2022. – 198 b. 13deb ham ataladi. Shahar labirintsimon tor ko‘chalari, sinagogalar, soborlar va qal’alari bilan sayyohlarni o‘ziga tortadi. Avila esa o‘rta asr devorlari bilan mashhur bo‘lib, bu yerda tarixiy abadiy obidalar asliga sodiq saqlangan. Ispaniya boy festivallari va urf-odatlari bilan ham diqqatga sazovor. Masalan, Pamplonada o‘tkaziladigan San-Fermin festivali (buqa quvish marosimi), Valensiyada nishonlanadigan Las Fallas bayrami, Sevilyadagi Flamenco raqs kechalari nafaqat mahalliy aholining, balki xorijiy sayyohlarning ham katta e’tiborini tortadi. Bu tadbirlar Ispaniyaning madaniy hayotini ko‘rsatish bilan birga, turizmga ham sezilarli daromad keltiradi.Galisiya, Kastiliya va Bask mintaqalari ham o‘zining o‘ziga xos madaniy obidalari bilan mashhur. Santiago-de-Kompostela shahri xristian dunyosining muqaddas ziyorat joylaridan biri bo‘lib, Camino de Santiago sayyohlik yo‘li orqali minglab odamlar piyoda safar qilib keladi. Bu yo‘l nafaqat diniy, balki ekologik va madaniy turizm uchun ham katta ahamiyatga ega. 7 YUNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan obidalar soni bo‘yicha Ispaniya dunyoda eng yuqori o‘rinlardan birini egallaydi. Mamlakatda jami 40 dan ortiq madaniy va tabiiy yodgorliklar ushbu ro‘yxatga kiritilgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich Ispaniyaning tarixiy-madaniy salohiyatini tasdiqlaydi. Ushbu obidalar nafaqat saqlab qolingan, balki faol foydalanilmoqda — muzeylar, madaniy markazlar va festival maydonlariga aylantirilgan. Ispaniyaning tarixiy-madaniy merosi turizmning eng muhim tarmoqlaridan biridir. Mamlakatning har bir mintaqasi o‘ziga xos tarix, madaniyat va arxitekturaga ega bo‘lib, bu xilma-xillik Ispaniyani jahon sayyohligi xaritasida doimiy ravishda yuqori o‘rinlarda tutishga sabab bo‘lmoqda. Shu bois, ushbu merosni o‘rganish va targ‘ib qilish Ispaniyaning xalqaro madaniy brendi va iqtisodiy rivoji uchun muhim vositadir. 7 Mavlonova S.N. Yevropa madaniy merosi va sayyohlik. – Farg‘ona: FDU nashriyoti, 2021. – 172 b. – Ispaniyadagi UNESCO obyektlari, arxitektura yodgorliklari va festivallar madaniy tahlil doirasida o‘rganilgan. 21shaharlarga qisqa vaqtda yetib borishni ta’minlaydi. Bu esa turistlarning harakatlanish erkinligini oshiradi va vaqtni tejaydi. [5-rasm Madrid-Barajas ] [6-rasm Barselona-El Prat ] Avtomobil yo‘llari sifati ham yuqori baholanadi. Mamlakatda 17 ming kilometrdan ortiq avtomagistral tarmoqlari mavjud bo‘lib, ular orqali shahardan 3o‘rgangan. Bundan tashqari, Jahon Turizm Tashkiloti (UNWTO), YUNESKO va Ispaniya Turizm Departamenti tomonidan muntazam ravishda statistik ma’lumotlar, hisobotlar va rivojlanish dasturlari e’lon qilinib boriladi. Biroq, O‘zbekistonda bu mavzuga bag‘ishlangan ilmiy ishlar soni yetarlicha emas. Mahalliy olimlar asosan umumiy turizm nazariyasiga e’tibor qaratishgan bo‘lsa-da, Ispaniya tajribasi alohida yo‘nalishda hali to‘liq tahlil qilinmagan. Shu sababdan ushbu kurs ishi Ispaniyaning turistik salohiyatini o‘rganishda ilk bosqich bo‘lib, mavjud bo‘shliqni to‘ldirishga xizmat qiladi. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirish yo‘lida Ispaniya tajribasini o‘rganish alohida dolzarb masala bo‘lib qolmoqda. Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Mazkur kurs ishi mavzusi nazariy jihatdan Ispaniyaning turizm salohiyatini kompleks tahlil qilishga yo‘naltirilgan bo‘lib, u mavjud ilmiy adabiyotlar, xalqaro tashkilotlar hisobotlari hamda statistik ma’lumotlar asosida chuqur o‘rganishni ta’minlaydi. Ispaniyaning turistik salohiyatini nazariy jihatdan o‘rganish orqali turizm iqtisodiyotidagi makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar, mintaqaviy rivojlanish va madaniy merosni iqtisodiy resurs sifatida anglash imkoniyati kengayadi. Shu bilan birga, kurs ishi amaliy ahamiyatga ham ega, ya’ni Ispaniyaning turizmni boshqarish, infratuzilma yaratish, tashqi investitsiyalarni jalb etish kabi tajribalarini o‘rganish orqali boshqa mamlakatlar, ayniqsa O‘zbekiston, o‘z milliy turizm siyosatini takomillashtirishda foydalanishi mumkin. Amaliyotda bu o‘rganish natijalari turizm sohasida faoliyat yurituvchi mutaxassislar, iqtisodchilar, siyosatshunoslar va rejalashtiruvchilar uchun muhim yo‘riqnoma bo‘lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, kurs ishi materiallari turizm sohasi bo‘yicha tahsil olayotgan talabalar uchun amaliy ko‘nikma va nazariy bilimlarni uyg‘unlashtirishda foydali manba bo‘ladi. Ispaniya misolida xalqaro turizm rivojlanishining tendensiyalari, muammolari va istiqbollari aniq ko‘rinadi, bu esa ilmiy tahlilni yanada muhim qiladi. 28go‘shti), gazpacho (sovuq pomidor sho‘rvasi), tortilla espanola (kartoshkali omlet) kabi taomlar katta qiziqish uyg‘otadi. Gastronomik turizm bugungi kunda faqat taom tanovuli emas, balki madaniyatni idrok etishning muhim vositasiga aylanmoqda. Sayyohlar o‘z safarlarida mahalliy oshpazlar tomonidan o‘tkaziladigan pazandachilik kurslarida ishtirok etishlari, vino va pishloq degustratsiyalarida qatnashishlari, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari bozorlarini ziyorat qilish orqali gastronomiyani amaliy o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘lishmoqda. 2023-yilgi rasmiy ma’lumotlarga ko‘ra, Ispaniyada 300 dan ortiq Michelin yulduziga ega restoranlar faoliyat yuritmoqda. Bu ko‘rsatkich bilan mamlakat dunyoda Frantsiya va Yaponiyadan keyin uchinchi o‘rinda turadi. Ayniqsa, San-Sebastyan shahri dunyo bo‘yicha aholi soniga nisbatan eng ko‘p Michelin yulduzli restoranga ega shahar sifatida tan olingan. 2023-yil oxirida bu shahar atrofida jami 18 ta yulduzli restoran faoliyat yuritgan.Shuningdek, Valensiya har yili iyul oyida o‘tkaziladigan Paella festivali, La Rioja va Kataloniya esa vino festivallari orqali ko‘plab sayyohlarni o‘ziga tortadi. Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 2023-yilda Ispaniyaga tashrif buyurgan 84 million sayyohning kamida 38% gastronomik tajriba uchun alohida tadbir yoki restoranlarga tashrif buyurganini bildirgan.Gastronomik turizm ayniqsa yuqori toifali sayohat turlarida, sog‘lom ovqatlanish tarafdorlari, pazandachilik ixlosmandlari va madaniy izlanishda bo‘lgan sayyohlar orasida ommalashmoqda. Mamlakat hukumati bu sohani strategik turizm yo‘nalishi sifatida tan olib, maxsus “Sabores de España” (Ispaniya ta’mlari) dasturini amalga oshirmoqda. Ushbu dastur orqali mahalliy mahsulotlarni sertifikatlash, pazandachilik maktablarini qo‘llab-quvvatlash va oziq-ovqat yarmarkalarini xalqaro miqyosda targ‘ib qilish ko‘zda tutilgan.Gastronomik turizm Ispaniya uchun nafaqat iqtisodiy foyda manbai, balki madaniy merosni jonli shaklda saqlash, innovatsion ovqatlanish madaniyatini rivojlantirish va ekologik mahsulotlarga bo‘lgan talabni oshirish vositasidir. 11tanilgan. Shahar me’morchiligida Antoni Gaudi ijodi alohida o‘rin egallaydi. Uning eng mashhur asari — Sagrada Familia (Muqaddas Oila) cherkovi — bugungi kunda nafaqat Barselonaning, balki butun Ispaniyaning ramziga aylangan. Bu diniy bino o‘zining baland minoralari, murakkab fasadlari va g‘aroyib ichki bezaklari bilan har yili millionlab sayyohlarni jalb qiladi. Qurilishi 1882-yilda boshlangan ushbu me’moriy inshoot hali ham to‘liq yakunlanmagan bo‘lsa-da, uning o‘ziga xos dizayni uni dunyodagi eng noyob diniy obidalardan biriga aylantirgan. Gaudining yana bir arxitektura mo‘jizasi — Park Guell — Barselonaning shimoliy qismida joylashgan. Bu park Gaudining tabiiy shakllardan ilhomlanib yaratgan arxitektura uslubini to‘la namoyon [2-rasm Park Guell ] Park Guell etadi. Undagi kera-mik mozaikalar, yovvoyi tusdagi shakllar, sirli yo‘lakchalar va yirik ajdaho haykali Park Guellni bolalar va kattalar uchun teng darajada jozibador qiladi. Park o‘zining ekologik yechimlari va innovatsion rejalashtiruvi bilan ekologik turizmni targ‘ib etuvchi maskan hisoblanadi. 5 Barselona faqat Gaudi bilan cheklanmaydi. Bu shahar Rim imperiyasi davridan buyon mavjud bo‘lgan qadimiy devorlari, gotik uslubidagi katedral va ibodatxonalari, o‘rta asr minoralari va maydonlari bilan ham mashhurdir. Gothic Quarter deb ataluvchi tarixiy markaz hududida joylashgan ko‘plab ibodatxonalar, muzeylar, tor ko‘chalar o‘zining tarixiy asl holatini saqlab 5 Xolmatov R.T. Turizm iqtisodiyoti va strategik rivojlanish. – Toshkent: Iqtisodiyot nashriyoti, 2023. – 230 b. 19tomoshalari, san’at ko‘rgazmalari o‘tkaziladi. Shuningdek, bu tadbirlar Ispaniyaning turistik brendi sifatida xalqaro reklama kampaniyalarida keng qo‘llaniladi. Masalan, La Tomatina, San-Fermin va Las Fallas festivallari har yili turli mamlakatlarda ommaviy axborot vositalarida keng yoritiladi.Ispaniyaning an’anaviy bayramlari va festivallari milliy madaniyatni saqlash, uni namoyish qilish va butun dunyoga tanitishda muhim rol o‘ynaydi. Ular orqali nafaqat iqtisodiy foyda ko‘riladi, balki xalqaro miqyosda Ispaniyaning ijobiy imiji mustahkamlanadi. Shu bois, bu kabi madaniy tadbirlar Ispaniyaning turizm salohiyatini belgilovchi asosiy omillardan biri sifatida qaraladi. 10san’at namoyandalari ijodiga katta e’tibor qaratilgan. Go‘yaning “3-mart” kartinasi, Velaskesning “Las Meninas” asari Prado muzeyining eng yirik boyliklari qatoriga kiradi. 4 Prado muzeyi sayyohlar uchun madaniy-ma’naviy tajriba olish imkonini beradi. Bu yerga tashrif buyuruvchilar nafaqat rassomchilik san’ati bilan tanishadilar, balki Yevropa tarixining turli bosqichlarini vizual tarzda idrok etish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Muzeydagi ekspozitsiyalar yaxshi tashkil etilgan bo‘lib, ekskursovodlik xizmatlari, interaktiv audioqo‘llanmalar ham mavjud. Shuningdek, Prado muzeyi zamonaviy san’at tadbirlari, ko‘rgazmalar va ilmiy konferensiyalar uchun ham maydon bo‘lib xizmat qiladi. Madrid shahrining yana bir diqqatga sazovor joyi — Qirollik saroyi. Bu saroy Ispaniya qirollik oilasining rasmiy qarorgohi hisoblanadi. U barokko uslubida qurilgan bo‘lib, saroy ichida antiqa mebellar, suratlar, tarixiy qurollar va san’at asarlari mavjud. Sayyohlar uchun saroyning bir qismi ochiq bo‘lib, u yerda rasmiy zallar, qirolichaning qabul xonasi va qirollik ibodatxonasi namoyish etiladi. Plaza Mayor — Madriddagi eng qadimiy va mashhur maydonlardan biri bo‘lib, u XVII asrda qurilgan. Bu joy tarixiy voqealar, ommaviy yig‘inlar, bayram tadbirlari o‘tkazilgan markaz bo‘lib kelgan. Hozirda bu yerda ko‘plab kafelar, do‘konlar va sayyohlar uchun xizmat ko‘rsatish punktlari mavjud. Madriddagi Esla Retiro bog‘i esa shahar aholisi va mehmonlari uchun tabiat bilan uyg‘un dam olish joyi hisoblanadi. U yerda sun’iy ko‘l, sharsharalar, haykallar va sayr yo‘lakchalari mavjud. Bu bog‘, ayniqsa yoz oylarida, dam olish, sport bilan shug‘ullanish va madaniy tadbirlar o‘tkazish uchun ideal makondir. Barselona Ispaniyaning eng mashhur va tarixiy jihatdan boy shaharlaridan biri bo‘lib, u o‘zining betakror modernist arxitekturasi bilan butun dunyoga 4 Abdullayeva M. Yevropa mamlakatlarining turistik salohiyati. – Samarqand: SamDU nashriyoti, 2020. – 178 b. 8yetakchi tarkibiy qismlariga aylangan. Bu ikki zona turli ehtiyoj va qiziqishlarga ega sayyohlarni qondira olishi bilan ajralib turadi. Shu sababli, ular Ispaniya turistik salohiyatini namoyish etuvchi eng yorqin hududlar sirasiga kiradi. Ushbu zonalarda yuqori sifatli servis, qulay transport tarmog‘i, xalqaro aeroportlar va mehmonxona sanoatining rivojlanganligi Ispaniyaning turizm sektorini yanada kuchaytirgan. Ayniqsa, yozgi ta’til mavsumida bu sohillarda turizm oqimi keskin oshadi va iqtisodiyotga sezilarli daromad keltiradi. Shu sababli, Ispaniyaning sohil zonalari nafaqat ichki, balki xalqaro turizmning strategik o‘chog‘idir.oylarida bu joylarda turizm hajmi eng yuqori cho‘qqisiga chiqadi.Bundan tashqari, Ispaniyaning orollari ham turistik salohiyatga boy. Balear orollari (Mayorka, Menorka, Ibitsa) va Kanar orollari (Tenerife, Gran- Kanariya, Fuerteventura) o‘zining noyob tabiiy manzaralari, iliq iqlimi va boy madaniy dasturlari bilan mashhur. Ibitsa yoshlar o‘rtasida ko‘ngilochar turlari bilan tanilgan bo‘lsa, Mayorka oilaviy dam olish uchun eng qulay hudud hisoblanadi.Shuningdek, Ispaniyaning ekologik hududlari, biosfera qo‘riqxonalari, termal manbalar, mineral suvlar joylashgan maskanlari ham sog‘lomlashtirish turizmi uchun muhim hisoblanadi. Masalan, Galisiyada joylashgan termal kurortlar nafaqat Ispaniyaliklar, balki chet ellik turistlar orasida ham ommalashgan. Tabiiy landshaftlarning xilma-xilligi mamlakatning har bir mintaqasida turizmning o‘ziga xos yo‘nalishini shakllantirish imkonini bergan.Ispaniyaning tabiiy-geografik sharoitlari turizm turlarini rivojlantirishda katta rol o‘ynaydi. Iqlim turlari va landshaftlarning turli-tumanligi mamlakatni nafaqat yozgi dam olish, balki yil bo‘yi faoliyat yurituvchi turizm yo‘nalishlariga ega qilish imkonini beradi. Shu bois, Ispaniya dunyo miqyosida sayyohlar oqimi bo‘yicha doimiy ravishda yuqori o‘rinda turadi. Bu holat mamlakat iqtisodiyotiga salmoqli foyda keltirib, uni turizm bo‘yicha yetakchi davlatlardan biriga aylantirgan. 15Festival yakunida esa bu haykallar marosim bilan yoqiladi. Las Fallas Ispaniya san’atining, xususan xalqona hunarmandchilikning yorqin namunasidir. Bu festivalga har yili dunyoning turli burchaklaridan yuz minglab sayyohlar tashrif buyuradi. Ispaniyaning madaniy merosi bilan bog‘liq yana bir bayram — La Tomatina festivalidir. Bu festival avgust oyida Bunol shahrida o‘tkaziladi va o‘ziga xos “pomidori urushi” sifatida mashhurdir. Ishtirokchilar o‘zaro yuz minglab pomidorlarni otib, festival muhitini kulgu, hazil va do‘stlik ruhida o‘tkazadilar. Ushbu festival asosan ko‘ngilochar turizm yo‘nalishida tashkil etiladi va yoshlar orasida juda mashhurdir. Festival davomida maxsus qoidalar asosida xavfsizlik choralariga ham e’tibor beriladi. Semana Santa – ya’ni Muqaddas hafta — Ispaniyaning diniy hayotidagi eng muhim voqealardan biridir. Bu bayram Pasxa haftasida, ya’ni bahor oylarida o‘tkaziladi. Xususan, Sevilya, Malaga, Zamora kabi shaharlarda diniy yurishlar, ibodat marosimlari, diniy qo‘shiqlar va maxsus libos kiygan yuruvchilar ishtirokida o‘tkaziladi. Yurishlarda tarixiy haykallar va diniy obrazlar ko‘tarilib yuriladi. Semana Santa festivalida diniy madaniyat, san’at va teatr unsurlari birgalikda mujassam bo‘ladi. Bu bayram o‘zining ruhiy-tarixiy mazmuni bilan chet ellik mehmonlarda katta qiziqish uyg‘otadi. 41 Xulosa Ushbu kurs ishini yozish davomida men Ispaniyaning turistik salohiyatini har tomonlama o‘rganishga harakat qildim. Avvalo, Ispaniyaning tabiiy-geografik sharoitlari, iqlimi va sohil mintaqalari ushbu mamlakatni jahonda yetakchi plyaj turizm yo‘nalishlaridan biriga aylantirganiga amin bo‘ldim. Kosta-del-Sol, Kosta-Blanka, Balear va Kanar orollari kabi hududlar yilning deyarli har faslida millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qilmoqda. Shuningdek, mamlakatning boy tarixiy va madaniy merosi, xususan, Barselona va Madriddagi arxitektura obidalari, YUNESKO ro‘yxatiga kiritilgan yodgorliklar turizmga katta hissa qo‘shayotganini ko‘rsatdi. Bundan tashqari, Ispaniyada turizm sohasida barqarorlikka asoslangan strategik yondashuvlar mavjudligini tahlil qildim. 2030 yilgacha mo‘ljallangan barqaror turizm strategiyasi, ekologik toza infratuzilma, ijtimoiy turizm dasturlari, shuningdek, xorijiy investitsiyalarni jalb etish mexanizmlari mamlakat turizm sohasini zamonaviylashtirish va diversifikatsiya qilishda muhim rol o‘ynayotgani aniqlandi. Ayniqsa, Amerika Qo‘shma Shtatlari, Xitoy, Germaniya va BAA singari mamlakatlardan kelayotgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiyalar Ispaniya turistik infratuzilmasining rivojlanishida asosiy omil bo‘lib xizmat qilmoqda.Kurs ishining natijasi sifatida shuni aytishim mumkinki, Ispaniyaning turistik salohiyati nafaqat Evropa, balki global miqyosda eng raqobatbardosh yo‘nalishlardan biri hisoblanadi. Plyaj, madaniy, gastronomik, ekoturizm va diniy yo‘nalishlardagi takliflar, har bir sayyohga o‘ziga mos tajriba taqdim etadi. Bularning barchasi mamlakat turizmining keng qamrovli va barqaror rivojlanayotganidan dalolat beradi.Shu asosda, O‘zbekiston uchun ham Ispaniyaning turizmni rivojlantirishdagi yondashuvlari o‘rnak bo‘lishi mumkin deb hisoblayman. Xususan, tabiat va madaniyat uyg‘unligidan 16 [3-rasm Sevilya shahri ] Feria de Abril – Aprel yarmarkasi — Sevilya shahrining yana bir yirik bayramidir. Bu festival davomida andalusiyaliklar o‘zining milliy liboslarida otliq yurishlar, flamenko raqslari, milliy taomlar va musiqa bilan to‘la bir hafta davom etadigan yarmarka o‘tkazadilar. Ushbu bayram andalus madaniyatining yorqin namoyonidir va u orqali xalq o‘z tarixiy o‘ziga xosligini ifoda etadi. Ayniqsa, flamenko raqsi va musiqa sayyohlar orasida katta qiziqish uyg‘otadi. Flamenko Ispaniyaning milliy san’at turlaridan biri bo‘lib, u ko‘plab madaniy tadbirlarda asosiy sahna elementi sifatida qatnashadi. Flamenko festivallari mamlakatning turli hududlarida o‘tkaziladi, jumladan, Granada, Jerez de la Frontera va Sevilyada. Bu raqs va musiqa uslubi Ispaniya madaniyatining ichki hissiy dunyosini ifodalaydi va har bir tomoshabinni o‘z sehriga tortadi. 8 Ispaniyada yana ko‘plab an’anaviy va mahalliy bayramlar mavjud. El Rocío yurishi Andalusiyada har yili o‘tkaziladi va diniy ziyorat shaklida o‘tadi. Dia de los Reyes Magos – Uch podsho kuni – 6-yanvarda o‘tkaziladi va u bolalarga sovg‘alar ulashish marosimlari bilan mashhurdir. Carnaval esa Lent ro‘zasidan oldin o‘tkaziladigan rang-barang kostyumli paradlar, maskaradlar bilan to‘la festival bo‘lib, ayniqsa Kadis va Tenerife shaharlarida keng nishonlanadi. Bunday festival va bayramlar Ispaniya turizmi uchun ikki asosiy yo‘nalishda foyda keltiradi: birinchidan, ular ichki turizmni rag‘batlantiradi, ya’ni ispanlarning o‘z mamlakati bo‘ylab sayohatini ko‘paytiradi; ikkinchidan, xalqaro sayyohlar oqimini orttiradi. Har bir bayramga tayyorgarlik ko‘rish jarayoni — kostyumlar tikish, sahna tayyorlash, ovqatlar pishirish — minglab odamlarni vaqtinchalik band qiladi va hududiy iqtisodiyotni faollashtiradi. 9 8 Abdullayeva M. Yevropa mamlakatlarining turistik salohiyati. – Samarqand: SamDU nashriyoti, 2020. – 178 b. 9 YUNESKO. Madaniy meros obyektlari katalogi: Ispaniya va Markaziy Osiyo. – Parij: UNESCO Press, 2022. – 198 b. 23modernizatsiya qilinmoqda, yangi yo‘nalishlar yaratilmoqda va kichik biznes subyektlari qo‘llab-quvvatlanmoqda. Davlat va xususiy sektor o‘rtasidagi hamkorlik orqali mehmonxona tarmoqlari, transport, axborot texnologiyalari va xizmat ko‘rsatish tizimi har yili takomillashib bormoqda. Alohida e’tiborga loyiq jihatlardan biri — Ispaniyada tibbiy xizmatlar va xavfsizlik tizimining turizmga moslashtirilganligidir. Sayyohlar favqulodda hollarda qisqa vaqt ichida zarur xizmatlarga ega bo‘lishlari mumkin. Mehmonxonalar va yirik sayyohlik maskanlarida tez yordam punktlari, ko‘p tilli xizmat ko‘rsatuvchilar va zamonaviy signalizatsiya tizimlari mavjud. Ispaniyada turistik xizmatlar sifati va infratuzilmaning rivojlanganlik darajasi mamlakatning global turizm bozoridagi ustunligini belgilovchi asosiy omillardandir. Yuqori darajadagi transport tizimi, zamonaviy mehmonxona tarmoqlari, raqamli xizmatlar va barqarorlikka asoslangan yondashuv Ispaniyani nafaqat turizm sohasida raqobatbardosh, balki ilg‘or tajribaga ega davlat sifatida tanitmoqda. Bu esa mamlakatga doimiy turistlar oqimini ta’minlash bilan birga, iqtisodiy barqarorlikka ham xizmat qiladi. 5I BOB. Ispaniyaning turizm sohasidagi tabiiy va madaniy imkoniyatlari 1.1. Ispaniyaning tabiiy-geografik joylashuvi va iqlim sharoiti Ispaniya geografik jihatdan Yevropaning janubi-g‘arbiy qismida joylashgan bo‘lib, Pireney yarimoroli asosiy hududini tashkil etadi. Mamlakatning shimoli Frantsiya bilan chegaralangan bo‘lsa, sharqiy va janubiy qismlari O‘rta yer dengizi bilan o‘ralgan. G‘arbda esa Portugaliya bilan chegaradoshdir. Ispaniya geografik joylashuvi bilan O‘rta yer dengizi havzasining muhim transport va turizm markazi sifatida alohida e’tibor qozongan. Shuningdek, mamlakatga tegishli bo‘lgan Balear orollari va Kanar orollari uning tabiiy landshaftini yanada boyitadi. Ispaniyaning geografik joylashuvi turizm rivoji uchun katta imkoniyatlarni yaratadi. Mamlakatda tog‘li hududlar, keng qamrovli qirg‘oqbo‘yi zonalari, cho‘lga yaqin bo‘lgan quruq yerlar, unumdor vodiylar va orollarning mavjudligi uni turistik manzillar nuqtayi nazaridan turli xil ehtiyojlarga javob beradigan hududga aylantiradi. Bu yerda quyoshli kunlar sonining ko‘pligi, dengizga yaqinlik va mo‘tadil iqlim sharoitlari tufayli yil davomida turizm faoliyati barqaror saqlanadi. Ayniqsa, plyaj turizmi va tog‘-sport yo‘nalishlari yildan- yilga kengayib bormoqda. 2 Ispaniyada iqlim turlari xilma-xildir va bu holat turizm rivojiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Mamlakatning markaziy va shimoliy qismlarida quruq kontinental iqlim, sharqiy va janubiy hududlarda esa O‘rta yer dengizi iqlimi hukmron. O‘rta yer dengizi iqlimiga xos bo‘lgan issiq yoz va yumshoq qishlar plyaj turizmini rivojlantirish uchun qulay imkoniyatlar yaratadi. Ayniqsa, Kosta-del-Sol va Kosta-Brava sohillari har yili millionlab sayyohlarni o‘ziga tortadi. Kanar orollarida esa tropik iqlim hukmron bo‘lib, bu orollar yil bo‘yi sayyohlar uchun jozibador bo‘lib qoladi. 2 Qodirov A.X. Turizm geografiyasi. – Toshkent: “Fan va texnologiya”, 2021. – 286 b. – Ispaniya geografik joylashuvi, iqlimi, orollari va plyaj turizmi imkoniyatlari haqida 141.3. An’anaviy bayramlar, festivallar va madaniy tadbirlar Ispaniya o‘zining boy tarixiy va madaniy merosiga asoslangan ko‘plab an’anaviy bayramlari, rang-barang festivallari va xalqona tadbirlari bilan jahonga mashhurdir. Mamlakatda diniy, tarixiy, madaniy va mavsumiy asoslarda tashkil etiladigan tadbirlar turizmning eng faol tarmoqlaridan biriga aylangan. Bayram va festivallar Ispaniyaning milliy o‘ziga xosligini namoyon etish bilan birga, sayyohlar uchun yuksak darajadagi ko‘ngilochar va madaniy tajriba taqdim etadi. Ular mamlakatning har bir mintaqasida o‘ziga xos shakl va mazmunda o‘tkaziladi. Ispaniyaliklar o‘z milliy qadriyatlarini bayramlar orqali namoyon etishni juda qadrlaydilar. Har bir bayram xalq hayotining ajralmas qismiga aylangan bo‘lib, ular oila davrasida, jamoaviy tarzda yoki xalqaro miqyosda keng nishonlanadi. Bunday tadbirlar davomida Ispaniya ko‘chalarida musiqalar, raqslar, teatr tomoshalari, diniy yurishlar va rang-barang paradlar o‘tkaziladi. Bayramlarda ishtirok etish nafaqat mahalliy aholi, balki chet ellik sayyohlar uchun ham unutilmas taassurot bag‘ishlaydi. Eng mashhur an’anaviy festivallardan biri — San-Fermin bayramidir. U har yili iyul oyida Pamplona shahrida o‘tkaziladi. Ushbu festival dunyo miqyosida "buqa yugurtirish" marosimi bilan mashhur. Festival davomida yuzlab ishtirokchilar shaharning tor ko‘chalarida ozod qilingan buqalardan qochib yuguradilar. Garchi bu marosim xavfli bo‘lsa-da, u Ispaniyaning eng ko‘p tashrif buyuriladigan madaniy voqealaridan biridir. San-Fermin festivalining ildizlari diniy urf-odatlarga borib taqaladi, ammo zamonaviy ko‘rinishda u ommaviy turizmning ajralmas bo‘lagiga aylangan. Yana bir mashhur tadbir — Las Fallas festivali bo‘lib, u Valensiya shahrida har yili mart oyida o‘tkaziladi. Ushbu festival davomida turli mavzudagi ulkan shamlardan (ninotlardan) iborat haykallar tayyorlanadi. Ushbu haykallar o‘zida siyosiy, ijtimoiy va madaniy masalalarga tanqidiy yondashuvni ifodalaydi. 42samarali foydalanish, mavsumiylikdan xoli turizm modelini shakllantirish, ijtimoiy va ekologik mas’uliyatni turizm siyosatiga integratsiyalash kabi jihatlar yurtimiz turizm salohiyatini oshirishda foydali bo‘lishi mumkin. Foydalanilgan adabiyotlar I. Normativ huquqiy hujjatlar 1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4563-sonli qarori. Gaz tarmog‘ini modernizatsiya qilish va O‘ztransgaz faoliyatini takomillashtirish haqida . – Toshkent: Lex.uz, 2023-yil 17-mart. – https://lex.uz 2) O‘zbekiston Respublikasi “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Qonuni – O‘RQ–370-son, 2014-yil 6-may (so‘nggi o‘zgartirishlar bilan). 3) Prezident Farmoni: “Kapital bozorini rivojlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” – PF–5721-son, 2019-yil 13-may. 4) Prezident Qarori: “Qimmatli qog‘ozlar bozorini isloh qilish va investorlarni himoya qilish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” – PQ– 4277-son, 2019-yil 10-aprel. 5) O‘zbekiston Respublikasining “Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida”gi Qonuni – O‘RQ–666-son, 2021-yil 5-yanvar. 6) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni: “Xususiylashtirish va davlat ishtirokidagi korxonalarni optimallashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” – PF–6096-son, 2020-yil 27-oktabr. 7) O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori: “Aksiyadorlik jamiyatlarida Aktsiyadorlik korxonalarida ng samarali mexanizmlarini joriy etish to‘g‘risida” – VQ–2077-son, 2015-yil 2-iyul. 8) Davlat aktivlarini boshqarish agentligi axborot byulleteni – 2021–2024 yillar. 9) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori: “Davlat mulkini boshqarish tizimini takomillashtirish to‘g‘risida” – PQ–4097-son, 2018-yil 19-yanvar. 39yo‘l tarmog‘i, va zamonaviy avtomagistrallar orqali mamlakatning barcha turistik zonalari o‘zaro bog‘langan. O‘zbekistonda esa bu borada faol harakatlar amalga oshirilmoqda: aeroportlar rekonstruksiya qilinmoqda, “Afrosiyob” tez yuruvchi poezdlari orqali Toshkent-Samarqand-Buxoro yo‘nalishi joriy etilgan. Biroq transport xizmatlarining umumiy sifati va qulayligi hanuzgacha Ispaniya darajasiga yetmagan. 13 Madaniy resurslar nuqtayi nazaridan esa, Ispaniyada ko‘plab tarixiy shaharlarda gotika, barokko, mudexar arxitektura namunalariga ega yodgorliklar saqlangan. Sagrada Familia, Alhambra saroyi, Prado muzeyi kabi obidalar butun dunyodan sayyohlarni jalb qiladi. O‘zbekistonda esa Samarqanddagi Registon majmuasi, Buxorodagi Ark qal’asi, Xivadagi Ichan qal’a kabi tarixiy yodgorliklar YuNESKOning Butunjahon merosi ro‘yxatiga kiritilgan va jahon sayyohlari e’tiborini tortmoqda.Shuningdek, Ispaniyada turizm infratuzilmasi xizmatlari yuqori darajada diversifikatsiyalashgan: sog‘lomlashtirish, gastronomik, plyaj, ekoturizm, sport va festivallar asosidagi tematik yo‘nalishlar mavjud. O‘zbekistonda esa so‘nggi yillarda gastronomik va ziyorat turizmi, shuningdek, ekologik turizm rivoj topmoqda. Buxorodagi ziyorat joylari, Farg‘ona vodiysidagi tabiat maskanlari, Surxondaryo tog‘li hududlaridagi ekoturizm imkoniyatlari bu borada istiqbolli yo‘nalishlar sanaladi. Ispaniyada mehmonxona xizmati xalqaro standartlarga to‘liq javob beradi, 5 yulduzli brendlar, butik mehmonxonalar, hostellar keng tarqalgan. O‘zbekistonda mehmonxonalar soni ortmoqda, ammo xalqaro standartlarga to‘liq javob beradigan obyektlar soni hali cheklangan. Mehmonxona xodimlari malakasi, chet tillarini bilish darajasi, xizmat ko‘rsatish sifati bo‘yicha Ispaniya oldinda. 13 “O‘zbekiston Respublikasida xizmatlar sohasini rivojlantirish konsepsiyasi – 2030”. – Toshkent: Iqtisodiyot vazirligi, 2022. – 96 b. 38loyihalar moliyalashtirilmoqda. Bu esa turizmni faqat daromad manbai emas, balki tabiat va madaniyatni saqlab qoluvchi tarmoq sifatida rivojlantirish imkonini bermoqda.Ispaniyada turizmni rivojlantirish strategik darajada yondashilayotgan muhim yo‘nalishdir. Davlatning barqarorlikka asoslangan siyosati, turistik xizmatlar sifatining oshirilishi, transport va infratuzilma modernizatsiyasi, ichki turizmni rivojlantirish dasturlari hamda xorijiy investitsiyalar oqimi bu sohani jadal o‘sishiga olib kelmoqda. Ispaniya nafaqat Yevropada, balki butun dunyoda ilg‘or turizm modeli sifatida namuna bo‘lib xizmat qilmoqda. Bu esa boshqa davlatlar, jumladan, O‘zbekiston uchun ham turizm siyosatini shakllantirishda muhim tajriba maktabi bo‘lishi mumkin. 2.4. Ispaniya va O‘zbekiston turizm infratuzilmasi va madaniy resurslarining solishtirma tahlili Ispaniya va O‘zbekiston har ikkisi ham o‘ziga xos turistik resurslarga ega mamlakatlar bo‘lib, ular o‘rtasida ma’lum darajada o‘xshashliklar mavjud bo‘lsa-da, rivojlanish bosqichlari va infratuzilma holati nuqtayi nazaridan muhim farqlarga ega. Ispaniya bugungi kunda jahonda eng ko‘p sayyoh qabul qiluvchi davlatlar qatorida turadi. 2023 yilda mamlakatga 85 milliondan ortiq xorijiy sayyoh tashrif buyurgan. Bu ko‘rsatkich nafaqat infratuzilmaning rivojlanganligini, balki xizmatlar sifati, transport tarmoqlarining integratsiyasi va marketing strategiyalarining samaradorligini aks ettiradi. O‘z navbatida, O‘zbekiston ham so‘nggi yillarda turizmni rivojlantirishga katta e’tibor qaratmoqda. 2023 yil yakunlariga ko‘ra, O‘zbekistonga 6,6 million xorijiy sayyoh tashrif buyurgan. Bu ko‘rsatkich Ispaniyadan ancha past bo‘lsa- da, Markaziy Osiyo mintaqasida eng yuqori natijadir. Turizm O‘zbekistonda nisbatan yangi iqtisodiy sektor bo‘lib, hali ham rivojlanish bosqichida. Biroq boy madaniy meros, tarixiy yodgorliklar va milliy an’analarga boylik turizm sohasida ulkan salohiyatni ifodalaydi. Ispaniyaning infratuzilmasi ayniqsa rivojlangan bo‘lib, yirik xalqaro aeroportlar (Madrid-Baraxas, Barselona-El Prat), AVE yuqori tezlikdagi temir 26Valensiya yaqinida joylashgan Kosta-Blanka sohili esa uzoq muddatli dam olish, nafaqaxo‘rlar va oila a'zolari uchun mo‘ljallangan. Bu yerda iqlim mo‘tadil, xizmatlar arzonroq, mehmonxona fondi keng va xilma-xildir. Benidorm shahri ayni hududdagi eng ko‘p tashrif buyuriladigan kurortlardan biri bo‘lib, 2023-yilda u 3,8 million turistni qabul qilgan. Kosta-de-la-Lus esa Atlantika sohilida joylashgan bo‘lib, sport turlari, ayniqsa surfing, yelkanli suzish va kitesurfing uchun qulay joy hisoblanadi. Tarifa shahri ushbu yo‘nalishning markazi sanaladi. Ushbu hududlarda sayyohlar oqimi yoz oylarida yuqori cho‘qqiga chiqadi. Ispaniya plyaj turizmi sohasida Yevropada eng ko‘p tashrif buyuriladigan davlatlardan biridir. 2023- yilda butun Ispaniya bo‘yicha plyaj yo‘nalishlariga tashrif buyurgan xorijiy sayyohlar soni 60 milliondan oshdi. Bu mamlakat umumiy turizm sohasining 60% dan ortig‘ini tashkil etadi. Plyaj turizmi nafaqat yozgi dam olish, balki sog‘lomlashtirish, sport, oilaviy va romantik yo‘nalishlar bilan ham boyitilgan. Mamlakat hukumati bu sohaga katta investitsiyalar yo‘naltirib, infratuzilmani modernizatsiya qilishni davom ettirmoqda. 2. Madaniy va tarixiy yo‘nalishlar Ispaniyaning tarixiy va madaniy salohiyati nihoyatda boy bo‘lib, turizmning bu sohasi mamlakat imidjini mustahkamlovchi muhim omildir. Rim imperiyasi, islomiy Andalusiya, Vizantiya va xristian qirolliklari kabi tarixiy davrlar Ispaniyada chuqur iz qoldirgan. Bu meros bugungi kunda mamlakatning barcha mintaqalarida saqlanib qolgan tarixiy obidalar, arxitektura yodgorliklari, cherkovlar, masjidlar, saroylar va qadimiy shaharlar ko‘rinishida namoyon bo‘lmoqda. Poytaxt Madrid shahri Qirollik saroyi, Prado muzeyi, Reina Sofiya san’at markazi bilan ajralib turadi. Ushbu obidalarga har yili 10 milliondan ortiq sayyoh tashrif buyuradi. Prado muzeyida Go‘ya, Velaskes, Rubens kabi rassomlarning asarlari saqlanadi va bu yer san’at ixlosmandlari uchun muqaddas maskan hisoblanadi.Barselona shahri esa Antoni Gaudining 171-jadval An’anaviy bayramlar, festivallar va madaniy tadbirlar Ispaniyadagi mashhur bayramlar va ularning turizmga ta’siri: № Bayram/ Festival nomi O‘tkazil adigan joy O‘tkazilish vaqti Bayramning mazmuni Turizmga ta’siri 1 San- Fermin Pamplo na Iyul (7–14) Buqa yugurtirish marosimi, diniy yurishlar Adrenalinli tajriba istovchilar uchun jahon bo‘ylab sayyohlar oqimi 2 Las Fallas Valensi ya Mart oyi Ulkan shamlardan haykallar, satirik obrazlar, yakunda ularni yoqish Madaniy, hunarmandchilik va san’at turizmini jalb qiladi 3 La Tomatina Bunol Avgust oxiri Pomidor bilan “urush” — ommaviy ko‘ngilochar festival Yoshlar o‘rtasida mashhur, gastronomik va kulgili turizmga hissa qo‘shadi 4 Semana Santa Sevilla, Malaga Mart–aprel Pasxa oldi Muqaddas hafta, diniy yurishlar va haykallar ko‘rgazmasi Diniy va tarixiy turizmni jalb qiladi, xorijiy sayyohlar soni keskin oshadi 5 Feria de Abril Sevilla Aprel Andaluscha ot yurishlar, flamenko, Mahalliy madaniyat va musiqa 32bandligi 90% dan oshgan.Diniy ziyorat va ruhiy turizm asosan ichki osoyishtalik, madaniyatga hurmat va tarixiy an’analarni idrok etishni istagan sayyohlar orasida mashhur. Ispaniya hukumati bu yo‘nalishni rivojlantirish uchun diniy yo‘llarni raqamlashtirish, interaktiv xaritalar yaratish va xavfsizlik choralarini kuchaytirish bo‘yicha qator loyihalarni amalga oshirmoqda. 6. Orol turizmi Ispaniyaning orollari — Balear va Kanar orollari — mamlakatning eng mashhur va boy turistik zonalari sirasiga kiradi. Bu hududlar yil bo‘yi iliq iqlimi, go‘zal tabiat manzaralari, plyajlari, ekoturizm imkoniyatlari va yuqori darajadagi infratuzilmasi bilan ajralib turadi. Balear orollari tarkibiga Mayorka, Ibitsa va Menorka kiradi. Mayorka oroli, ayniqsa, oila a’zolari bilan sayohat qiluvchilar uchun jozibali maskan hisoblanadi. Bu yerda plyajlar, tarixiy obidalar, vino bog‘lari va qishloq sayohatlari keng tarqalgan. Ibitsa esa dunyodagi eng mashhur tungi hayot markazlaridan biri bo‘lib, ko‘ngilochar va musiqa festivallari bilan tanilgan. 2023-yilda faqat Balear orollariga tashrif buyurgan sayyohlar soni 15 million nafardan oshdi. Kanar orollari — Tenerif, Gran-Kanariya, Lanzarote va boshqalar — geografik jihatdan Afrika qirg‘oqlariga yaqin joylashgan. Bu orollarda vulqonlar, termal manbalar, milliy bog‘lar mavjud. Teide milliy bog‘i (Tenerifda joylashgan) har yili 3 millionga yaqin sayyohni o‘ziga jalb qiladi. Kanar orollarida ekologik turizm, tog‘li sayrlar, qishloq turizmi va sog‘lomlashtirish markazlari mavjud.2023-yil yakunlariga ko‘ra, Kanar orollarida umumiy turistlar soni 16,9 million nafarni tashkil etgan. Bu orollar Ispaniya turizm sohasining 25% dan ortig‘ini tashkil qiladi. Orol turizmi yil davomida barqaror bo‘lib, mavsumiy cheklovlarsiz faoliyat yuritadi. Shuningdek, Kanar orollarida ekologik qonunchilik juda qat’iy bo‘lib, barqaror turizm tamoyillari asosida rivojlanmoqda. 2Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Hozirgi global iqtisodiyotda turizm sanoati jadal sur’atlar bilan rivojlanib, ko‘plab mamlakatlar uchun asosiy daromad manbaiga aylanmoqda. Ayniqsa, Ispaniya bu borada jahon turizm bozorining yetakchi ishtirokchilaridan biri hisoblanadi. Ushbu mamlakat o‘zining noyob geografik joylashuvi, iliq iqlimi, tarixiy obidalarga boy shaharlari, madaniy festivallari va zamonaviy xizmat ko‘rsatish tarmoqlari bilan har yili millionlab sayyohlarni jalb qiladi. Ispaniya turizmi nafaqat iqtisodiy o‘sishga, balki ijtimoiy barqarorlik va bandlik darajasini oshirishga ham katta ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bois, Ispaniyaning turistik salohiyatini o‘rganish orqali boshqa mamlakatlar, xususan, O‘zbekiston ham o‘z turizm strategiyalarini shakllantirishda samarali tajriba olishi mumkin.Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganlaridek: “Turizm iqtisodiyotning eng istiqbolli tarmoqlaridan biri bo‘lib, xalqimizning turmush darajasini oshirishda muhim omilga aylanadi” 1 Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, u nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliy nuqtayi nazardan ham ko‘p qirrali yechimlarni taklif etadi. Global integratsiya, madaniy hamkorlik va iqtisodiy raqobatda turizm sektorining o‘rni ortib borayotgan bir paytda, Ispaniya tajribasini tahlil qilish alohida ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, ushbu mavzuni o‘rganish zamonaviy iqtisodiy va ijtimoiy tendensiyalarni anglashda katta ilmiy va amaliy ahamiyatga ega hisoblanadi. Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Ispaniyaning turizm sohasi bugungi kunda ko‘plab xalqaro olim va mutaxassislar tomonidan chuqur tahlil qilinmoqda. Jumladan, Xose Antonio Fraga Ispaniyaning plyaj turizmi va infratuzilmasi haqida tadqiqotlar olib borgan. Manuel Castell mamlakatning madaniy va raqamli turizm jihatlariga e’tibor qaratgan. Marko Altamirano esa Ispaniyaning turizm orqali iqtisodiy barqarorlikka erishish mexanizmlarini 1 Shavkat Mirziyoyev. “O‘zbekiston Respublikasini 2022–2026 yillarda rivojlantirishning Yangi O‘zbekiston strategiyasi” to‘g‘risidagi Farmon. – Prezident.uz , 2021-yil 26-mart. URL: https://president.uz/uz/lists/view/4351 25Ispaniya dunyoning yetakchi sayyohlik yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Mamlakatning geografik joylashuvi, boy madaniy merosi, iqlim sharoiti, qulay infratuzilmasi va zamonaviy xizmat ko‘rsatish tarmoqlari turizmning ko‘plab shakllarini bir joyda to‘plagan. Sayyohlar uchun Ispaniyada plyaj dam olish, madaniy-tarixiy sayohatlar, gastronomik tajribalar, ekologik turizm, tog‘-sport faoliyatlari va diniy ziyorat marshrutlari mavjud. Har bir yo‘nalish o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lib, turli yoshdagi va manfaatga ega turistlarga xizmat qiladi. Quyida Ispaniyaning eng asosiy turistik yo‘nalishlari va ularning tahlili keltiriladi. 1. Plyaj turizmi yo‘nalishlari Ispaniya geografik joylashuvi jihatidan juda qulay plyaj turizmi imkoniyatlariga ega davlatlardan biridir. Mamlakatning O‘rta yer dengizi va Atlantika okeani sohillarida joylashganligi sababli plyaj dam olish turlari yildan-yilga yanada kengayib bormoqda. Ayniqsa, Kosta-del-Sol ("Quyosh sohili"), Kosta-Brava, Kosta-Blanka va Kosta-de-la-Lus kabi zonalar har yili millionlab mahalliy va xorijiy sayyohlarni o‘ziga jalb qiladi. Eng mashhur yo‘nalishlardan biri bu Andalusiyadagi Kosta-del-Sol mintaqasidir. Ushbu hududda joylashgan Marbella, Torremolinos va Malaga shaharlari boy infratuzilma, hashamatli kurortlar, qumli plyajlar va yuqori darajadagi servis bilan mashhur. Bu yerda yiliga 320 kundan ortiq quyoshli kunlar bo‘ladi, bu esa yil davomida turistlarni kutib olish imkonini beradi. 2023-yilgi statistik ma’lumotlarga ko‘ra, Kosta-del-Solga kelgan xorijiy sayyohlar soni 12 milliondan oshgan. Kataloniyadagi Kosta-Brava sohili esa o‘zining yovvoyi tabiat manzaralari, sokin ko‘rfazlari va kichik plyajlari bilan mashhur. Bu hududda ekoturizm va oilaviy dam olish turlari rivojlangan. Ayniqsa, Girona shahri atrofida joylashgan turistik punktlar Frantsiya bilan yaqinligi sababli ko‘plab Yevropa fuqarolari uchun qulay joy hisoblanadi. Kosta-Brava har yili 5 milliondan ortiq turistni qabul qiladi. 30aholi bandligini ta’minlash, kam rivojlangan tog‘li hududlarni faollashtirish va tabiatni asrab-avaylashga bo‘lgan mas’uliyatni oshirishda ham muhim rol o‘ynaydi. 3-jadval Gastronomik va Ekoturizm yo'nalishlari bo'yicha statistik tahliliy jadval 12 № Yo'nalish Asosiy manzillar Yillik turistlar soni (2023) Xizmat xususiyati Xalqaro ahamiyati 1 Gastronomik turizm San- Sebastyan, Madrid, Barselona, Valensiya 32 million (taomga alohida tashrif) Michelin restoranlari, pazandachilik kurslari, vino tadbirlari Dunyo bo'yicha 3- o'rin (Michelin yulduzlari soni bo'yicha) 2 Gastronomik festivallar Valensiya (Paella), Rioja (vino) 8 million Mahalliy taomlar, agroko'rgazmalar, master-klasslar Yevropa miqyosida yirik gastronomik brendga ega 3 Ekoturizm Pikos-de- Europa, Doñana, Monfragüe, Pireney tog'lari 10 million Trekking, velosport, yovvoyi tabiat, biosfera qo'riqxonalar YUNESKO biosfera ro'yxatiga kiritilgan tabiiy maskanlar 4 Tog'li dam olish Sierra- Nevada, 4,2 Qishki sport (chang'i), yozgi Yevropaning arzon va keng 12 Euromonitor International. Spain Travel and Tourism Market Overview 2023. – 133 b. (onlayn hisobot)

Ispaniyaning turistik salohiyati

 

Купить