Issiqlik energetikasiga oid masalalarni MatLab dasturi misolida statik va dinamik modellarini amalga oshirish

Issiqlik e nergetika siga  oid 
masalalarni MatLab dasturi 
misolida statik va dinamik 
modellar i ni amalga oshirish                         Matematik  modellashtirish  doirasida 
«Matlab»  kompyuter  texnologiyasining  barcha 
zamonaviy  yutuqlarini  to’liq  ishlatish  imkonini 
beradi,  shu  qatori  vizuallashtirish  va  kattaliklarning 
audifikatsiya(ovozli)  vositalarini  ishlatish.  Internet 
orqali  kattaliklarni  almashtirish  imkoniyati  ham 
mavjud.  Bulardan  tashqari,  foydalanuvchi 
«Matlab»  vositalarining  imkoniyatlari  orqali 
yechilayotgan  masala  talabiga  va  o’zining  ta’biga 
qarab shaxsiy grafik interfeys yaratishi mumkin.         1984-yilda Kliv B.Mouler  tomonidan  Fortran tizimida matri t sali 
hisoblashlar  va  chiziqli  algabra  masalalarini  yechish  paketlari 
yarat ilgan  va birinchi marta "MATLAB" atamasini kiritgan.
 
          “ MATLAB”  so’zi  inglizcha  “ Matrix  Laboratory ”  so’zlarining 
qisqartirilgan ifodasidir. 
            Dasturiy  ta’minot  bozorida  MATLAB  tizimi  ilmiy-texnikaviy 
hisoblar uchun mo‘ljallangan yuqori darajadagi dasturlash tili bo‘lib 
hisoblanadi.  Shunday  qilib,  dasturlash  imkoniyatining  mavjudligi 
ushbu tilning muhim afzalliklaridan biridir.  MATLAB  tizimida  dasturlashning  quyidagi 
turlari mavjud: 

protseduraviy; 

operatorli; 

funksional; 

mantiqiy; 

tarkibiy (modulli); 

obyektga-yo‘naltirilgan; 

vizual-yo‘naltirilgan.      Obyektga-yo‘naltirilgan   dasturlash  ham 
MATLAB  tizimida  keng  qo‘llaniladi  va  u 
grafika  masalalarini  dasturlashda  aktual 
bo‘lib hisoblanadi. 
 
    Vizual-yo‘naltirilgan  dasturlash   esa 
bloklar  ko‘rinishida  berilgan  qurilma  va 
tizimlarni  modellashga  mo‘ljallangan   
Simulink paketida o‘z aksini topgan.  Matlab dasturini yorliq belgisi Matlab dasturining interfysi Matlab dasturiga berilgan matematik ifodalar 
quyidagi ko’rinishda kiritiladi
Masalan: quyidagi ifoda berilgan 
Shu ifodani natijasi toplsin. Quyidagi ko’rinishda kiritiladi
natija  “ ans”  so’zi orqali ekranga uzatiladi Menyu buyruqlari:
Fayllar  bilan  ishlaydigan  standart  buyruqlarni  o’z  ichiga 
olgan  File   menyusining  1-bandi  New  buyrug’i  bo’lib, 
unda  M-file, Figure, Model, GUI  bandlari mavjud. 

New+M-file –  yangi M-file yaratish

New+Figure –  yangi figura(grafik oyna) yaratish

New+Model –  yangi model yaratish

New+GUI  –   yangi  FGI(  Foydalanuvchining  Grafikli 
interfeysi)ni yaratish New bo’limining ko’rinishi M-File oynasining ko’rinishi Figure oynasining ko’rinishi Model oynasining ko’rinishi GUI oynasining ko’rinishi MATLABNING IMKONIYATLARI
Matematik hisoblashlar sohasida:

matritsaviy, vektor va mantiqiy operatorlar; 

elementar va maxsus funksiyalar; 

polinomial arifmetika; 

ko‘p o‘lchamli massivlar; 

yozuvlar massivlari;  Sonli usullarni amalga oshirish sohasida:

differensial tenglamalar; 

bir o‘lchamli va ko‘p o‘lchamli massivlarni hisoblash;

chiziqli  bo‘lmagan  algebraik  tenglamalarning  ildizlarini 
aniqlash; 

bir necha o‘zgaruvchili funksiyalarni optimallash; 

bir o‘lchamli va ko‘p o‘lchamli  interpolyatsiya.  Dasturlash sohasida:

  500 dan ortiq biriktirilgan funksiyalar; 

ikkilik va matnli fayllarni kiritish/chiqarish; 

C va FORTRANda yozilgan dasturlarni qo‘llash ; 

MATLAB  amallarini  C    va  C++  tillaridagi  dastur  matnlariga  avtomatik 
ravishda qayta kodlash; 

tip ik  boshqaruvchi tuzilmalar.
  Vizuallashtirish va grafika sohasida:

ikki va uch o‘lchamli grafikani yaratish imkoniyatlarining mavjudligi; 

ma’lumotlarni vizual tahlil qilishni amalga oshirish.                   MATLAB   —  vektorlar,  m atritsalar  va  massivlar  ustida  murakkab 
hisoblarni bajarish uchun mo‘ljallangan maxsus tizimdir. 
          Matritsalar bir necha satrlarda ko‘rsatiladi. Matritsaning qiymatlari [ ] 
qavs  ichiga  olib  yoziladi.  Qiymatlarga  ega  bo‘lgan  satrlarni  bir-biridan 
ajratish  uchun;  (nuqtali  vergul)dan  foydalaniladi.  Xuddi  shu  belgi  kiritish 
satrining ohiriga qo‘yilsa natija ekranga chiqmaydi. Misol uchun:
» M=[1 2 3; 4 5 6; 7 8 9];
kvadrat matritsani beradi. Endi uni ekranga chiqaramiz:
» M
M =
1     2     3
4     5     6
7     8     9 Nazorat savollari:
 
1.  Algoritmlash,  modellashtirish  va  dasturlashtirishning 
fandagi ahamiyati nimadan iborat?
2.  Dasturlashning  asosiy  vositalari  va  usullari  nimalardan 
tashkil topgan?
3.  MATLAB  tizimida  operatorlar,  komandalar  va 
funksiyalarning  ikki  tomonlamaligi  afzalliklari  va 
kamchiliklari.
4.  Ssenariya  va  funksiyalar  m-fayllarining  vazifalari 
nimadan iborat?

Issiqlik energetikasiga oid masalalarni MatLab dasturi misolida statik va dinamik modellarini amalga oshirish