Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024
228 SotishItalyan tilida savollar bilan ishlash
![1.2.So’zlashuv tilida qo’llaniladigan frazeologik iboralar
( italyan tili misolida)
Xorijiy tillarni o’rganishga yuksak e’tibor qaratilayotgani, yurtimizda yuqori ilmiy
natijalarga erishishga alohida zamin yaratmoqda. Boshqa xorijiy tillar kabi –
italyan tili ham yurtimiz oliy ta’lim muassasalarida o’qitiladi. Shu o’rinda Italyan
tili va madaniyatini o’rganishda frazeologik iboralarning ham alohida ahamiyati
borligini ta’kidlab o’tishimiz joiz. Boshqa til birliklari singari frazeologik
birliklarni o’rganish italyan tilida ham muhim tadqiqod mavzusi hisoblanadi.
Italyan tilidagi frazeologizmlar bo’yicha tadqiqodlar olib borganlardan quyidagi
tilshunoslarning ishlarini ta’kidlab o’tishimiz mumkin: Lapucci C., (Modi di dire
della lingua italiana) [Lapucci C., 1990;] – “”Italyan tilidagi iboralar” lug’ati,
Radicchi S., (In Italia. Modi di dire ed espressioni idiomatiche) – Idioma va
iboralar lug’ati; Quartu B. M., (Dizionario dei modi di dire della lingua italiana) –
Italyan tilidagi iboralarning lug’ati. [Quartu B. M., 2000;]; Turrini G., Alberti C.
[Turrini G., Alberti C. 2002;] Gianluca Aprile.,(Italiano per modo di dire) – Italyan
tili – iboralar bo’yicha qo’llanmasi; [ Gianluca Aprile. 2008;] va b.q.
О liy t а ’lim mu а ss а s а l а rid а а m а lg а о shiril а yotg а n o‘quv j а r а yoni, xususan, til
o‘qitish bilan bog‘liq fanlar bo‘lajak mutaxassislarning sh ах s sif а tid а sh а kll а nishi,
int е ll е ktu а l, а xl о qiy jih а td а n riv о jl а nishl а ri uchun qul а y sh а r о itl а rni yaratmoqda.
Til – millatning ruhi, uning ulkan boyligi, shu bois tilni umumbashariy qadriyatlar
sirasiga kiritadilar. Til – aloqa vositasi. Uning kommunikativ belgilari insonlar
o‘rtasidagi turli munosabatlarda, nutqiy vaziyatlarda namoyon bo‘ladi. So'zlashuv
tili umumxalq tilming barcha ko'rinishlari kabi og‘zaki va yozma shakllarda
qo'llaniladi. Uning og'zaki ko‘rinishi yozuvdan oldin ham qo‘llanilgan. Bu
davrlarda u yozma shaklning vazifasini bajargan. Jumladan, xalq og‘zaki
9](https://docx.uz/documents/9a557f9e-9bc2-4bbb-bec0-26d452f788aa/page_9.png?v=1)
![mazmunli tashkil qilishga hamda o’quvchilarning mavzuni to’liq o’zlashtirishiga
erishish mumkin.Shuningdek, maktablarda dars jarayonlarini interfaol o’yinlar
orqali tashkil qilish ham juda katta ijobiy natijalar berishi isbotlangan. Ma’lumki,
darsning turli xil o’yinlar asosida o’tilishi o’quvchilarning kreativ va tanqidiy
fikrlash imkoniyatlarini kashf etibgina qolmay, balkiularning diqqatni jamlash,
muammoli vaziyatlardan chiqish yo’llarni izlashko’nikmalarini ham
rivojlantiradi. Chunki, o’yinlardan foydalanishning asosini o’quvchini
faollashtiruvchi va jadallashtiruvchi faoliyat tashkil etadi. Psixologlarning
ta’kidlashlaricha, o’yinli faoliyatning psixologik mexanizmlari shaxsning o’zini
namoyon qilish, hayotda barqaror o’rnini topish, o’zini o’zi boshqarish, o’z
imkoniyatlarini amalga oshirishning fundamental ehtiyojlariga tayanadi. Har
qanday o’yin zamirida umumiy qabul qilingan ta’lim prinsiplari, taktikasi yotishi
kerak. O’quv o’yinlariga o’quv predmetlari asos qilib olinishi kerak. O’yinlar
jarayonida o’quvchi oddiy darsga qaraganda bu mashg’ulotga qiziqibroq
yondashadi va o’zini erkinroq tutadi. Bu ayniqsa tabiatan uyatchang va jamoaga
tez qo’shila olmaydigan o’quvchilar bilan ishlashni osonlashtiradi. Ularning
kirishimlilik qobiliyatlarini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Ta’kidlash
lozimki, o’yin eng avallo, o’qitishning bir usulidir. O’quvchilar o’yinli darslarga
qiziqib qatnashadilar, g’alaba qozonishga intiladilar, pirovardida bilim va
ko’nikmalarini ham boyitib boradilar. Masalan o’quvchi ingliz tilidagi o’yinda
qatnashish jarayonida o’ziga bo’lgan ishonchni mustahkamlaydi, men bu tilda
gapira olarkanman, tinglab tushuna olarkanman, yoza olarkanman, deb
motivatsiya oladi. [2]. Biz bilamizki, hozirgi ta’lim jarayonida o’quvchi sub’ekt
bo’lishi lozim. Bunda ko’proq interfaol metodlardan foydalanish ta’lim
samaradorligini oshiradi. Chet tili darslariga qo’yilgan eng muhim talablardan
biri o’quvchilarni mustaqil, kreativ fikrlashga o’rgatishdir. Bugungi kunda
respublikamizdagi xorijiy til o’qituvchilari Amerika Qo’shma Shtatlari, Angliya
pedagoglari tajribasiga tayangan holda quyidagi innovatsion metodlardan
14
foydalanib kelishmoqda:
14
Отабоева, М. Р. Chet tilini o’qitishda zamonaviy innоvatsion texnologiyalaridan foydalanish
va uning samaradorligi / М. Р. Отабоева. — Текст: непосредственный, электронный //
32](https://docx.uz/documents/9a557f9e-9bc2-4bbb-bec0-26d452f788aa/page_32.png?v=1)
![− “Muammoli vaziyat yechimi” (Creative Problem Solving) bu usulni
qo’llashda hikoyaning boshlanish qismi o’qib beriladi, yakuni qanday bo’lishi
esa o’quvchilar, hukmiga havola qilinadi. Bu o’z navbatida o’quvchilarning
mustaqil firklash qobiliyatini rivojlantirishda muhum ahamiyat kasb etadi.
− “Quvnoq topishmoqlar” (Merry Riddles) o’quvchilarga topishmoqlarni
o’rgatishningxorijiy tilni o’qitishda o’rni beqiyos.Topishmoq yodlash orqali
o’quvchilaning so’z boyligi oshib boradi, undan tashqari xotirani
mustahkamlashda ham topishmoqlarning ahamiyati juda katta.
− “Tezkor javob” (Quick answers) o’tilgan dars mavzusini mustahkamlashga
yordam beradi;
− “Chigil yozdi” (“Warm-up exercises”) o’quvchilarni darsga qiziqtirish
uchun sinfda har xil o’yinlardan foydalanish, dars boshlanishidan oldin
o’quvchilarni o’tiladigan mavzuga moslashtirishga xizmat qiladi [3];
− “Pantomima” (pantomime) bu usul juda qiyin mavzular tushuntirilishi
kerak bo’lgan darsda yoki yozma mashqlar bajarilib, talabalar charchagan paytda
foydalanilsa bo’ladi;
− “Hikoya zanjiri” (a chain story) usuli o’quvchilarning og’zaki nutqini
o’stirishda yordam beradi;
− “Rolli o’yinlar” (Acting characters) bu usul darsning barcha tiplarida
qo’llanilishi mumkin. Hunarga o’rgatish uchun “Interpretter”, “Translator”,
“Writer”, “Poet” kabi kasbdagi kishilar darsda ishtirok etishib o’quvchilar bilan
suhbatlashishlari mumkin;
− “Allomalar yig’ini” (Thinkers meeting) U.Shekspir, A.Navoiy, R.Burns
kabi shoirlar va yozuvchilarni “taklif qilish” mumkin. Bunday paytda ular aytib
ketgan hikmatli so’zlardan darsda foydalanish yoshlarni komil inson bo’lib
tarbiyalanishiga yordam beradi;
− “Rasmlar so’zlaganda” (When pictures speak) usuli ancha qulay bo’lib,
ingliz tilini o’rgatishda, talaba, o’quvchilarning og’zaki nutqini rivojlantirishda
yordam beradi, buning uchun mavzuga oid rasmlardan foydalanish lozim;
Молодойученый. — 2017
33](https://docx.uz/documents/9a557f9e-9bc2-4bbb-bec0-26d452f788aa/page_33.png?v=1)
![− Kviz kartochkalari (quiz cards) o’quvchilarning soniga qarab kartochkalar
tarqatiladi va hamma talabalar bir vaqtda darsda ishtirok etish imkonini beradi,
barcha o’quvchilarga e’tibor berilishi ta’minlaydiva vaqtni tejaydi [4].
Yuqoridagi fikrlardan kelib chiqib, xulosa qilish mumkinki, har bir
innovatsion texnologiya o’ziga xos afzallik jihatlariga egadir. Bunday
usullarning barchasida o’qituvchi va o’quvchi o’rtasidagi hamkorlik,
o’quvchining ta’lim jarayonidagi faol harakati ko’zda tutiladi .Xorijiy til
darslarida innovatsion texnologiyalar va usullarni qo’llash natijasida
o’quvchilarning mantiqiy va kreativ fikrlash qobiliyatlari rivojlanadi, nutqi
ravonlashadi, tez va to’g’ri javob berish malakasi shakllanadi. Darslarning
noan’anaviy usullarda, turli metodlarni qo’llagan holda tashkil qilinishi orqali
zerikarli mashg’ulotlrning oldi olinadi. Bu esa yosh avlod o’rtasida xorijiy
tillarni o’rganishga bo’lgan qiziqishning, bilim olishga bo’lgan ishtiyoqning
ortishiga, darslarning esa samarali tashkil etilishiga zamin yaratadi. Natijada
o’quvchilaning darsga puxta tayyorgarlik ko’rib kelishiga, o’zlashtirish
samaradorligining jadal o’sishiga erishiladi.
Xulosa
Mamlakatimizdagi bo‘lgani kabi chet tili faqat dars doirasi bilan
cheklangan tizimlarda til muhitida muloqot qilish imkoniyatining vaqti va til
qanchalik sur’atda o‘qitilayotgani jiddiy ahamiyatga ega. Tinglab tushunish,
so‘zlash, o‘qish, yozish va so‘z boyligini egallash bilimlarini olish uchun va ushbu
barcha ko‘nikma-malakalarni chet tilida akademik nuqtai nazardan to‘g‘ri va
benuqson qo‘llay bilish uchun 5-7 yil mobaynida darslar muntazam va samarali
o‘tkazilishini nazarda tutadigan o‘quv dasturi bo‘lishi lozim. Bunday nuqtai
nazardan fikrlaydigan bo‘lsak, 2, 3 va 4-sinflarda bir haftada o‘tiladigan chet tillari
34](https://docx.uz/documents/9a557f9e-9bc2-4bbb-bec0-26d452f788aa/page_34.png?v=1)
Italyan tilida savollar bilan ishlash
Mundarija
Kirish………………………………………………………………………………2
I BOB.Italiyan tilining o'ziga xos xususiyatlari va uni o'qitish metodlari…………4
1.1.Italiyan tilini o'qitish metodlari…………………………………………………4
1.2.So’zlashuv tilida qo’llaniladigan frazeologik iboralar (italyan tili misolida)…..8
1.3. Chet tillarni o’qitishda qo’llaniladigan usul va metodlarning tushunchasi, mohiyati,xususiyatlari………………………………………………....………….12
II BOB. Chet tillarini o'qitish metodikasining asosisy usullari …………………...18
2.1.Chet til o'qitish metodikasida zamonaviy metodlar…………………………....18
2.2.Chet tilini o’qitishda zamonaviy innоvatsion texnologiyalar va metodlardan foydalanish hamda ularning samaradorligi…………………………………….….29
Xulosa …………………………………………………………………….………33
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………………35