Jaholatga qarshi ma’rifat - Pedagogika - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	2.9MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	28 Fevral 2025
Kengaytma	doc
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Pedagogika

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

124 Sotish

Jaholatga qarshi ma’rifat

Sotib olish

“JAHOLATGA QARSHI MA’RIFAT”
mavzusidagi
DARS ISHLANMASI
Farg‘ona 2025

Fan: Tarbiya Sinf: 10-sinf Sana:
Dars mavzusi “ Jaholatga qarshi ma’rifat ”
Dars
maqsad lar i  Ta’limiy maqsad: Vatanga muhabbat, buyuk tariximizga, milliy urf-
odatlarimizga hurmat singari fazilatlarni shakllantirish orqali
jaholatga qarshi kurashish imunitetini kuchaytirish.
 Tarbiyaviy maqsad: Vatanimizga bo‘lgan muhabbatni yanada
kuchaytirish, buyuk tariximizni, milliy urf-odatlarimizni qalblariga
singdirish zarurdir.
 Rivojlantiruvchi maqsad: Yoshlar qalbidagi ma’naviy bo‘shliqni
to‘ldirish, ularni turli ma’naviy tajovuzlardan himoya qilish.
Dars borishining qisqacha tafsiloti (texnologik xaritasi)
Dars
bosqichlari Faoliyat tavsifi Vaqt
(minut) Metodlar Zarur
jihozlar va
resurslar
Tashkiliy qism
1. Darsga
tayyorgarlik Salomlashish
Davomat 5-minut
2. Darsga
qiziqtirish
(motivatsiya) Yangi mavzuni yoritishda
judayam qulay bo‘lgan metod
bo‘lib, o‘quvchilarni yangi
mavzuga bo‘lgan qiziqishlarini
yanada ortiradi. Bunda o‘tilgan
mavzu yuzasidan o‘quvchilarga 1 0 Savollarda
mavzu Qog‘ozga
chiqarilgan
harflar

savollar beriladi. Berilgan
savollarning javoblari yangi
mavzu bosh harfidan bo‘lishi
kerak.
Asosiy qism
3. Mavzu
bayoni 20 A va B
metodi Ikki juft
quti va
kartochka
lar
Insoniyat qadim-qadimdan buyon jaholatga, bidiat va xurofatga qarshi
ma’rifat bilan kurashishga intilib keladi. Chunki, unga qarshi kuch ishlatilsa,
zo‘ravonlik vositasida kurash olib borilsa, jaholat avvalgidan battarroq yuchayib
ketishi mumkin. Jaholatga qarshi ma’rifat usuli hozirgi davrda, bashariyat
taraqqiyot borasida juda ilgarilab ketgan XXI asr ibtidosida g‘oyat muhim kasb
etmoqda. Buning sababi shundaki, eng kuchli ommaviy qirg‘in qurollari ishlab
chiqarilgan, Kurrai Zaminni bir necha marta yo‘q qilib yuborishga qodir yadroviy
bombalar zahirasi mavjud paytda o‘zaro zo‘ravonlik va jaholatga mutlaqo yo‘l
qoyib bo‘maydi.
Hozirgi vaqtda ko‘z o‘ngimizda dunyoning turli joylarida roy berayotgan
iqtisodiy va ijtimoiy, axborot-kommunikatsiya manzarasidagi chuqur o‘zgarishlar,
turli mafkuralar tortishuvi keskin tus olayotgan bir vaziyatda, barchamizga ayonki,
fikrga qarshi fikr, g‘oyaga qarshi g‘oya, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish
har qachongidan ko‘ra muhim ahamiyat kasb etmoqda. Hammamizga ma’lumki
har qanday kasallikning oldini olish uchun avvalo kishi organizmida unga qarshi
kurashuvchi immunitet hosil qilinadi. Shunday ekan biz yoshlar ongida ham ona
Vatanimizga bo‘lgan muhabbatimiz, qadimiy boy tariximizga, ota-bobolarimiz
kabi o‘z dinimizga sadoqat tuyg‘ularini yanada shakillantirishimiz, kelajak
avlodlarga yetkazib, kerak bo‘lsa ularning ongida va qalbida mafkuraviy, ma’naviy

immunitetni kuchaytirishimiz muhim o‘rin tutadi. Toki yoshlar milliy o‘zligini,
shu bilan birga, dunyoni chuqurroq anglaydigan, zamon bilan barobar qadam
tashlaydigan insonlar bo‘lib yetishsin. Ana shundagina johil aqidaparastlarning
“Da’vat”i ham ahloq-odob tushunchalarini rad etadigan, bizlar uchun mutlaqo
begona g‘oyalar ham ularga o‘z ta’sirini o‘tkaza olmaydi. Yoshlardagi ma’naviy
bo‘shliqni to‘ldirish uchun ularni turli tajovuzlardan himoya qilish uchun avvalo
ularning qalbida Vatanimizga bo‘lgan muhabbatni yanada kuchaytirish, buyuk
tariximizni, milliy urf-odatlarimizni qalblariga singdirish zarurdir. Yana milliy
o‘zligimizga salbiy ta’sir ko‘rsatgan milliy qadriyatlarimizni rivojlanib borishiga
to‘sqinlik qilgan, o‘zligimizdan ayirmoqchi bo‘lganlarni, eski zamonlardan qolib
kelayotgan noma’qul odatlar haqida ham ochiq so‘z yuritishimiz zarur. Birinchi
navbatda hudbinlik va loqaydlik, qarindosh-urug‘chilik va mahalliychilik,
manfaatparastlik va korrupsiya, o‘zgalarni mensimaslik kabi illatlardan
jamiyatimizni butunlay halos etish to‘g‘risida chuqur oylashimiz kerak. Binobarin
Vatan oiladan boshlanadi. Oiladagi sog‘lom tarbiya ham oilaga, oiladagi sog‘lom
muhit ham insonparvarlik va vatanparvarlik tuyg‘usiga poydevor bo‘ladi. Mana
shu poydevorni mustahkam bo‘lishi uchun yuqoridagi illatlarga qarshi mardonavor
kurashish zarur, buning uchun esa yuqoridagi aytilgan ma’naviy bo‘shliqni
to‘ldirish lozim. Borliqda ongli mavjudot sifatida insonlarga shunday imkoniyat
berilganki , bu ham bo‘lsa aql, tafakkur, ilmdir. Ilm va tafakkurga qanchalik intilib
erishmaylik shunchalik kam tuyulaveradi va inson bu bilimlarini chuqurlashtirishi,
yanada ko‘proq bilimlar sari intilishi zarurdir. Biz yoshlarga mustaqillikdan so‘ng
davlatimiz tomonidan juda katta e’tibor berilmoqda. Yoshlarimizga bo‘lgan
e’tiborni turli shahar va qishloqlarimizda barpo etilib ilm nurini sochayotgan
akademik litsey, kollej, maktab binolarini, shu bilan birga yoshlarda ona Vatanga
muhabbat, o‘z xalqiga sadoqat, milliy qadryatlariga hurmat his-tuyg‘ularini
tarbiyalash hamda ularga estetik tarbiya berish, go‘zallikni his qilishga o‘rgatish
maqsadida chekka-chekka qishloqlarda chiroyli, zamon talablari darajasida
qurilgan va foydalanishga topshirilgan musiqa maktablarini hamda sport
majmualarini misol qilish mumkin deb oylayman. Shunday ekan biz yoshlar

zamon talabalariga labbay deb javob bera oladigan, mustaqilligimizni
abadiylashtirishga, obod va ozod Vatan, farovon hayotni qurishga,
mamlakatimizning jahondagi nufuzini mustahkamlashga, o‘zimizni jahon
sivilizatsiyasidagi adolatli va munosib o‘rnimizni yanada tiklashga erishishimiz
lozim. Binobarin, birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov “Biz fidoiy vatanparvarlarni
tarbiyalashimiz, Elim deb, yurtim deb yashovchi, shu yo‘lda hatto jonini ham
ayamaydigan, o‘zidan so‘ng ozod va obod Vatan qoldiradigan farzandlarni
tarbiyalashimiz zamon va mustaqillik talabi”, -degan edilar. Shunday ekan
mamlakatimiz taraqqiyoti, yurt farovonligi, biz yoshlarga berilgan ishonchni oqlay
olishimiz darkor. Har bir yoshning qalbida ilm urug‘larini sochib, turli g‘araz
niyatli kishilar yoshlar ongini zaharlashidan asrab-avaylashimiz, bizni
o‘zligimizdan, urf-odatlarimizdan ayirmoqchi bo‘lgan, yurtimiz tinchligini ko‘ra
olmaydigan g‘arazgoylarga biz o‘z bilimlarimiz, tafakkurimiz bilan javob bera
olishimiz darkor. Shu maqsadda mamlakatimizda yoshlarning bo‘sh vaqitlarini
to‘g‘ri tashkil etish, mazmunli o‘tkazish, ularda Vatanparvarlik, insonparvarlik
histuyg‘ularini tarbiyalashga katta ahamiyat berilmoqda.
1992-yildayoq birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov “Oldin odamlarga
moddiy boylik berish, keyin ma’naviyat. Ma’naviyat insonning, xalqning,
jamiyatning, davlatning kuch -qudratidir”–, “Jamiyatni yangilashdan bosh maqsad
yurt tinchligi, Vatan ravnaqi va farovonligiga erishish va komil insonni tarbiyalash,
ijtimoiy hamkorlik va millatlararo totuvlik, diniy bag‘rikenglik kabi muhim
masalalardan iborat”,-deb aytib o‘tgan edilar. Ma’naviyat jamiyat taraqqiyoti,
millat kamoloti va shaxs barkamolligini belgilab beruvchi asosiy omil hisoblanadi.
Chunki, ma’naviyat rivojlangandagina jamiyatda iqtisodiy va ijtimoiy – siyosiy
barqarorlik vujudga keladi, hamda mamlakat va millat taraqqiy etadi. Bu o‘z
navbatida shaxsning barkamolligiga va uning rivojlanishi uchun zarur bo‘lgan
zamin bo‘lib xizmat qiladi. Buni chuqur his qilgan va o‘z qalbidan o‘tkazgan
birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov mamalakatimiz o‘z mustaqilligini qo‘lga
kiritgandan keyin ona zaminimizda demokratik jamiyat qurishning nazariy
konsepsiyasini ishlab chiqar ekan, iqtisodiy va ijtimoiy-siyosiy hayotni qayta

qurishni milliy ma’naviy tiklanish bilan uyg‘un holatda bo‘lishi kerakligini ilmiy
asoslab berdi. I.A.Karimov “O‘zbekiston o‘z istiqloli va taraqqiyoti” nomli asarida
O‘zbekistonni rivojlantirishning ma’naviy sohadagi strategik vazifalarini belgilab
berdi. Umuman bu asar O‘zbekistonda yangi jamiyat qurishning ilmga asoslangan
dasturi hisoblanadi. Ushbu asarda birinchi Prezidentimiz O‘zbekistonni
rivojlantirishning ma’naviy ahloqiy negizlarini belgilab berar ekan “O‘zbekistonni
yangilash va rivojlantirishning o‘z yo‘li to‘rtta asosiy negizga asoslanadi”, – deb
ko‘rsatadi.
1. Umuminsoniy qadriyatlarga sodiqlik
2. Xalqimizning mahnaviy merosini mustahkamlash va rivojlantirish.
3. Insonning o‘z imkoniyatlarini erkin namoyon qilishi.
4. Vatanparvarlik.
Ma’naviyatimiz shakllanib borayotgan bir paytda ma’naviyatimizga tahdid
solib turguvchilar ham yo‘q emas. Bora – bora bu hol global muammoga aylanib
ulgurmoqda. Globallashuv jarayoni hayotimizga tobora tez va chuqur kirib
kelayotganini asosiy omili va sababi xususida gapirganda shuni xolisona tan olish
kerak. Bugungi kunda har qaysi davlatning taraqqiyoti va ravnaqi nafaqat yaqin va
uzoq qo‘shnilar, balki jahon miqyosida boshqa mintaqa va hududlar bilan shunday
chambarchas bog‘lanib boryaptiki, biron mamlakatning bu jarayondan chetda
turishi ijobiy natijalarga olib kelmasligini tushunib, anglash qiyin emas.
Globallashuv – bu avvalo hayot sur’atlarining beqiyos darajada tezlashuvi
demakdir. Har bir ijtimoiy hodisaning ijobiy va salbiy tomoni bo‘lgani singari,
globallashuv jarayoni ham bundan mustasno emas. Ayni paytda hayot haqiqati
shuni ko‘rsatadiki, har qanday taraqqiyot mahsulidan ikki xil maqsadda – ezgulik
va yovuzlik yo‘lida foydalanish mumkin. Bugungi kunda zamonaviy axborot
maydonidagi harakatlar shu qadar tig‘iz, shu qadar tezkorki, endi ilgarigidek, bu
voqea bizdan juda olisda roy beribdi, uning bizga aloqasi yo‘q, deb beparvo qarab
bo‘lmaydi.
Eng achinarlisi bu tahdidlar bizlar hozir keng ko‘lamda qo‘llanadigan
internet, ommaviy axborot vositalari, turli aloqa vositalari orqali kirib kelmoqda.

Bu esa ayrim yoshlarimiz ongini zaharlab, o‘z oilasiga, mahallasiga, kindik qoni
to‘kilgan ona Vataniga qarshi bosh ko‘tarishgacha olib kelmoqda. Bu achinarli
holatlarni oldini olish uchun inson o‘zidagi ma’naviy bo‘shliqni to‘ldirish, ong va
tafakkurini shakllantirib borishi, turli g‘arazgoy tinch yurtimizni ko‘ra olmaydigan
badnafs kimsalar oldida o‘z – o‘zligimizni dovrug‘ini ko‘klarga ko‘tarish joizdir.
Hozirda global muammoga aylanib borayotgan “Ommaviy madaniyat” yoshlar
ongiga chuqur kirib bormasligi, ularning dunyoqarashlarini o`zgartirib
yubormasliklari uchun Muhtaram Prezidentimizning yoshlarga bo`lgan e’tiborlari,
g‘amho‘rliklari, say-harakatlarini isboti sifatida har bir qishloq va shaxar
ko‘chalarida, mahallalarda qurilayotgan sport majmualarida, turli xil
hunarmandchilik va bilim dargohlarida yaqqol namoyon bo‘lmoqda. Yana bir
misol sifatida yoshlarni bo‘sh ish o‘rinlari bilan ta’minlash, kollej va oily bilim
yurti bitiruvchilariga imtiyozli kreditlar berilayotganini ham aytishimiz
mumkundir. Bularning zamirida esa biz yoshlarni ma’naviy boshlig‘imizni milliy
qadriyatlarimizni ezozlash, Mustaqil Hur O‘zbekistonimizni yanada ko‘klarga
ko‘tarish, o‘z milliyligimizni zamon bilan hamnafas holda uyg‘unlashtirib borish,
bir so‘z bilan aytganda Vatanparvarlik hissi bilan to‘ldirishdir. Ana o‘shandagina
biz jaholatga qarshi bilim, yuksak aql-idrok va ma’rifat bilan javob bera olamiz.
Ma’naviy barkamol shaxs tushunchasi keng qamrovli, serqirra tushunchadir.
Ma’naviy barkamol inson – komil inson tushunchasi bilan hamohangdir, yana
sog‘lom avlod tushunchasi bilan ham bog‘lanib ketadi. Bu tushunchalar
mohiyatidan inson ahloqi va odobini, shakllangan barcha ijobiy hislatlarni,
ularning insonlarga, jamiyatga va Vatanga bo‘lgan munosabatlaridan tortib, toki
oilaga, ota-onaga va boshqaralarga munosabatlarining barcha qirralarini qamrab
oladi. Mustaqillikka erishib, ma’naviyat va ma’rifat masalalariga birinchi darajali
ahamiyat berishimiz, mustaqillikni mustahkamlash vazifalar, tarbiya sohasida
sog‘lom avlod, ma’naviy barkamol inson, komil inson kabi tushunchalarga izoh
berib, mohiyatini ochib berish lozim bo‘ladi. Insonni to‘g‘rilikka, halollikka,
poklikka, vatanparvarlik va insonparvarlikka, ezgulikka va qoyinki, yuksak
ahloqlilikka yo‘llash bu tushunchalarning mohiyatini va mazmunini tashkil etadi.

Birinchi Prezidentimiz erkin fuqaro, ozod shaxs, barkamol inson haqida
gapirib, quyidagi to‘rt jihatga e’tiborni qaratdi, ya’ni har bir fuqaro:
-o‘z haq-huquqini taniydigan bo‘lsin, buning uchun kurashsin;
-o‘z kuchi, imkoniyatlariga tayanadigan bo‘lsin va samarasini ko‘rsin;
-atrofida sodir bo‘layotgan voqea-hodislarga mustaqil munosabat bildira
olsin;
-shaxsiy manfaatini mamlakat va xalq manfaati bilan uyg‘un holda ko‘rib,
faoliyat yuritsin.
Bular barkamol inson fazilatlari haqidagi aniq va to‘liq
ta’rifdir. Ma’naviy-ma’rifiy barkamollikning qirralari va
mezonlari qatoriga mustaqillik tafakkuri va milliy iftixor ham
kiradi. Mustaqillik tafakkurini har bir kishida shakllantirish
nihoyatda zarur. Toki, mustaqillik tafakkuri va milliy iftixor,
g‘urur bo‘lmas ekan, fidokorlik, vatanparvarlik, millatparvarlik
kabi xislatlar jo‘sh urmaydi. Ma’naviy barkamol, komil insonni
tarbiyalash vazifasi qanchalik murakkab bo‘lmasin uni amalga
oshirganimizdagina pirovard maqsadga erishish mumkin.
Birinchi Prezidentimizning quyidagi so‘zlari bilan so‘zimizga
xulosa qilamiz: Ishonchimiz komilki, Xalqimiz tarixining
murakkab jarayonlarida irodasi chiniqib, har qanday hujum va
tayziqlarga qaramasdan, ma’naviy olami kuchayib va yuksalib
borayotgani, bizni ko‘ra olmaydigan kuchlar ham bu haqiqatni
tan olayotganini mamnuniyat bilan qayd etamiz. Chunki xalq
bamisoli ulug‘ va sharafli yo‘ldan ilgarilab borayotgan ulkan
karvondir. Uni yo‘ldan chalg‘itishga urinuvchilar, payt poylab

orqasidan hamla qiluvchilar hamisha bo‘lgan, bundan keyin ham
bo‘lishi mumkin. “Karvon bexatar bo‘lmas”,- degan gap bejiz
aytilmagan. Ammo xalq karvonini hech qanday kuch ortga
qaytara olmaydi. Chunki, xalqning qalbida ne-ne avlodlardan
meros yengilmas kuch-ma’naviyat bor. Yana shunday deganlar:
“Barchamizga ayon bo‘lishshi kerakki, qayerdaki beparvolik va
loqaydlik hukm sursa, eng dolzarb masalalar o‘zbo‘larchilikka
tashlab qoyilsa, o‘sha yerda ma’naviyat eng ojiz nuqtaga
aylanadi va aksincha xushyorlik va jonkuyarlik, yuksak aql-
idrok va tafakkur hukmron bo‘lsa, o‘sha yerda ma’naviyat
qudratli kuchga aylanadi”. Agar biz el-yurt manfaati yo‘lida
birlashsak, loqayd bo‘lmasdan, ogoh va xushyor bo‘lib,
yaxshilikka bir – birimizga yordamchi bo‘lsak oldimizga
qoyilgan maqsadlarimizga albatta yetishamiz. Xulosa o‘rnida
shuni aytish mumkinki, inson o‘zligini anglashi dahldorligini
bilishi atrof muhitdagi voqeliklarga befarq bo‘lmasdan ,
dunyoviy va diniy bilimlarni chuqur o‘rganish va bilish doimo
izlanishda bo‘lsa albatta “Jaholatga qarshi ma’rifat” kurasha
oladi.
Yakuniy qism
4 . Baholash Faol qatnashgan guruh va
o‘quvchilar rag‘batlantiriladi va
baholanadi 5 Guruhlarga
naminatsiya
berish Smayil
kartochka
lari

5. Refleksiya va
darsga yakun
yasash Bugungi ijtimoiy tarmoqlar
orqali kirib kelayotgan xabarlar,
ma’lumotlar yoshlarni qay
darajada jaholatga yetaklashi
mumkin? 5 Esse yozish

Darsda ishlatiladigan tarqatma materiallar

JAHOLATGA QARSHI MA’RIFAT

Sotib olish