Jahon iqtisodiyotini globallashuv muammolari va ularning guruhlanishi

Информация о документе

Цена	20000UZS
Размер	54.4KB
Покупки	0
Дата загрузки	17 Ноябрь 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Продавец

Jahongir

Дата регистрации 17 Ноябрь 2024

0 Продаж

Jahon iqtisodiyotini globallashuv muammolari va ularning guruhlanishi

Купить

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
IQTISODIYOT (tarmoqlar va sohalar bo’yicha)
YO‘NALISHI
GLOBAL IQTISODIYOT FANIDAN
KURS ISHI
MAVZU : JAHON IQTISODIYOTINI GLOBALLASHUV MUAMMOLARI
VA ULARNING GURUHLANISHI
BAJARDI: __________________________
QABUL QILDI: __________________________

MUNDARIJA:
KIRISH
I BOB. JAHON XO`JALIGIDA GLOBALLASHUV TUSHUNCHASI .
1.1. Jahon xo’jaligida globallashuv tushunchasi.
1. 2. Globallashuvning asosiy xususiyatlari va namoyon bo‘lish y o‘llari.
II BOB. J AHON IQTISODIYOTINI GLOBALLASHUV MUAMMOLARI
VA ULARNING GURUHLANISHI
2.1. Xalqaro raqobatda globalizatsiyaning o’rni .
2.2. Globallashuv to‘lqinlari , davrlari.
III BOB. GLOBALIZATSIYA XALQARO RAQOBATNI
RIVOJLANTIRISHNING ASOSIY KUCHI SIFATIDA
3.1.Globallashuvning asosiy yo’nalishlari .
3.2. Globallashuv fenomen sifatida.
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi . Tizimdagi eng muhim bozorlar qatorida tovar va
xizmatlar bozori va mehnat bozori bilan bir qatorda kapital bozori, yoki, odatda,
moliya bozori ham mavjud. Kapital bozori - bu moliyaviy aktivlar: pul, aktsiyalar,
obligatsiyalar, veksellar va boshqa qimmatli qog'ozlar sotib olinadigan va
sotiladigan bozor.
Kapital bozori (moliyaviy bozor) mukammal barcha bozorlardan: birinchidan,
iqtisodiy hayotning deyarli barcha ishtirokchilari bizning davrimizda uning
sub'ektlariga aylangani bilan allaqachon o'ziga xosdir: tadbirkorlar, iste'molchilar,
davlat va mahalliy hokimiyat organlari, jamoat tashkilotlari va boshqalar;
ikkinchidan, unda sotiladigan ob'ektlar nisbatan bir hil (ukrain grivnasi, AQSh
dollari, evro, aktsiyalar, obligatsiyalar) va bu bitimlar tuzilishini tezlashtiradi va
uni yanada prognozli qiladi; uchinchidan , u butun mamlakat (va xalqaro
hamjamiyat) uchun amalda bir xil narxni - kredit foizlari, aktsiyalar narxi, valyuta
kursi va shunga o'xshashlarni belgilaydi; to'rtinchidan , ajoyib kompyuter-axborot
kelishuvi unga eng yuqori darajadagi raqobatbardoshlikni ta'minlaydi: hamma
uchun ushbu bozorga erkin kirish va chiqish imkoniyati ochiq.
Kapital bozori va eng sezgir iqtisodiyotning umumiy holatiga (ham milliy,
ham global). U iqtisodiy samaradorlik, siyosiy hayot, qonunchilikdagi yangiliklar,
tabiiy va iqlim jarayonlari, epidemiya epidemiyalari, terroristik hujumlar va
shunga o'xshash narsalar bilan bog'liq voqealarga birinchi va eng ta'sirchan
hisoblanadi. Uning jamiyat va tabiat hayotidagi barcha o'zgarishlarga favqulodda
sezgirligi aynan inson ruhiyatidagi murakkabliklar bilan bog'liq: iste'molchilarning
intilishlari, tezda boyib ketishga intilish, shuningdek pulni tejashni amortizatsiya
(inflyatsiya) dan tejashga urinish.
Kapital bozori o'zi uchun obro'ga ega bo'ldi va xavfli . U nafaqat odamni
tezda boyitibgina qolmay, balki uni buzadi, masalan, uy-joy, sotib olingan
qimmatbaho narsalar va shunga o'xshash narsalardan mahrum qiladi. U o'z

sub'ektlarini qattiq tartibga soladi, ularni ayniqsa mas'uliyatli va tashabbuskor
bo'lishga majbur qiladi.
G'arb mamlakatlarida rivojlangan kapital bozori iqtisodiyotni rivojlantirish va
modernizatsiyalashni tezlashtirish va innovatsiyalarni keng joriy etishning kuchli
omiliga aylandi. "18-asr sanoat inqilobi, - ta'kidladi iqtisod nazariyasi va tarixi
bo'yicha taniqli mutaxassis J. Geeks, - o'sha davrdagi texnologik rivojlanishga
asoslanmagan. Hamma narsa ilgari ixtiro qilingan, ammo ozgina ishlatilgan. Suyuq
moliya bozorlari moliyaviy yo'naltirishni talab qiladigan yirik investitsiya
loyihalarining amalga oshirilishini ta'minladi. Sanoat inqilobi moliyaviy inqilobni
kutishi kerak edi. " Zamonaviy sharoitda ushbu bozor bozor tizimida asosiy
bozorga aylandi, bu J.M. Keyns, ijtimoiy ishlab chiqarishni (ilgari iqtisodiyotning
an'anaviy nomi sifatida) pul iqtisodiyotiga aylantirish haqida gapirishga asos
beradi. Rivojlangan moliyaviy bozorsiz bozor iqtisodiyotini to'laqonli yoki
umuman rivojlangan deb hisoblash mumkin emas.Bozor munosabatlari sharoitida
kapital bozori juda muhim, chunki u uzoq muddatli moliyaviy resurslarning
muhim manbai hisoblanadi. Kapital bozori qimmatli qog'ozlar bozori va moliya
tizimining to'lov qobiliyatiga yordam beradigan bank xizmatlari bozorini o'z ichiga
oladi.
Moliya bozorining eng muhim vazifasi - bo'sh pulni ssuda kapitaliga
aylantirish, so'ngra turli xil iqtisodiy sub'ektlar o'rtasida qayta taqsimlash, bu o'z
oldiga bitta maqsad - kapitalni ko'paytirishni qo'yadi.Ushbu mavzuning dolzarbligi
shundan iboratki, hozirgi paytda kapital bozoriga qiziqish u yoki bu tomondan
kuchaygan.
Kurs ishining maqsadi kapital bozorining xususiyatlarini o'rganish va ochib
berishdir. Ushbu maqsad asosida quyidagi vazifalarni hal qilish kerak: kapital va
foizlarning mohiyatini ochib berish, kapitaldan foydalanish narxi sifatida.
Kurs ishining vazifasi: ushbu kurs ishining vazifasi shundan iboratki xalqaro
capital bozori, uning rivojlanish qonuniyatlari, xalqaro capital aylanishi, haqida
talabalarga bilim ko’nikma malakalarni shakllantirishdir.

I BOB. JAHON XO`JALIGIDA GLOBALLASHUV TUSHUNCHASI
1.1. Jahon xo’jaligida globallashuv tushunchasi.
Globallashuv (globalizatsiya) lotincha “glob” so‘zidan olingan bo‘lib,
aynan uni “dumaloqlashuv”, “kurralashuv” deb tarjima qilish mumkin. Yer
sharining, Yer kurrasining fan-texnika yutuqlari tufayli insoniyat ixtiyoridagi
xuddi bir butun sharga, kurraga aylanishini tushuntirish uchun ishlatiladi.
“Global” tushunchasi lug‘aviy ma'nosi nuqtai nazaridan fransuz
tilida“umumiy”, lotin tilida esa “globus”Yer shari” ma'nolarini bildiradi.
Demak, globalizm tushunchasi ana shu ikki ma'noda ham bevosita insoniyat hayoti
va taqdiri bilan bog‘liq bo‘lgan katta muammolarni, “sayyoraviy”, “dunyoviy”
muammolarni, global taraqqiyot istiqbollarini o‘ziga qamrab oladi.
Globallashuv atamasi birinchi bor 1960 yil Giddins tomonidan
foydalanilgan [1]
. Bu atama XX asrning 90-yillarigicha deyarli foydalanilmagan.
1985 yilga kelib amerikalik sotsiolog R. Robertson «globallashuv» atamasiga
tushuncha bergan [2]
. Globalizatsiya atamasi birinchi bo‘lib iqtisodchi olimlar
tomonidan 1981 yildan beri qo‘llanilib kelingan. Ammo bu so‘zning to‘liq
ma’nosi, konsepsiyasi 1990 yilning yarmida amerikalik olim CHarlz Taz Rassel
tomonidan to‘liq ochib berilgan.
“Globallashuv” atamasi dastlab amerikalik olim T.Levitt tomonidan 1983 yili
«Garvard biznes rev`yu» jurnalida chop qilgan maqolasida qo`llangan. T.Levitt
yirik transmilliy korporatsiyalar ishlab chiqaradigan turli-tuman mahsulot
bozorlarining birlashuv jarayonlarini “globallashuv” deb atagan [3] [1]
. Mazkur
ta`rifda globallashuv jarayonining iqtisodiy tamonlariga e`tibor berilgan. O`z
davrida frantsuz faylasufi Rene Dekart “Tushunchalar ma`nosini aniqlashtiring va
bu insoniyatning yarmini adashishdan saqlaydi” - deb yozgan edi. Ayni shu
ma`noda dastlab biz “globallashuv” tushunchasining istilohiy ma`nosini izohlashga
harakat qilamiz. Bu so‘zga quyidagicha tarif berish mumkin: Globallashuv – Jahon
xo‘jaligi rivojlanishining ob’ektiv jarayoni bo‘lib, juda ko‘p ijobiy xususiyatlarga
egadir: bular asosan turli mamlakatlar xo‘jaligining o‘zaro aloqasi, xorijiy

sarmoyalarni jalb qilish, ilm – fan texnika texnalogiya yutuqlari almashuvini
tezlashishni hamda davlatlarni ilmiy texnikaviy taraqqiyotiga ko‘maklashuv bilan
tasdiqlanadi. Globallashuv — butunjahon iqtisodiy siyosiy, madaniy integratsiya
va unifikatsiya (bir birga yaqinlashuv) jarayonidir. Asosiy xususiyatlari xalqaro
mehnat taqsimoti, kapital, ishchi kuchi va ishlab chiqarish resurlarining erkin
harakati, qonunchilik, iqtisodiy va texnologik jarayonlarni standartlashtirish,
shuningdek, turli mamlakatlarning madaniyatining qo‘shilish va yaqinlashuvidir.
Bu ob’ektiv jarayon bo‘lib jamiyatning barcha sohalarini qamrab oluvchi
tizimli xususiyatga ega. [4]
Globallashuvga qarshi harakatlar ham mavjud bo‘lib,
ular globallashuv natijasida yuzaga keladigan va kelayotgan muammolarni oqibati
salbiy deb e’tirof etishadi. Bunday tashkilot, uyushma, harakatlarga Green,
AntiDaos kabi bir necha antiglobilistlarni kiritish mumkin. Globallashuv
bosqichiga mintaqalashuv bosqichini bosib o‘tish lozim.
Vaholanki, globallashuv yaxlit jarayonlarni o`z ichiga qamrab oladi.
A.Ochildievning ta`kidlashicha, “...eng umumiy ma`noda, globallashuv, bir
tomondan, muayyan hodisa, jarayonning barcha mintaqalar, davlatlar va butun Er
yuzini qamrab olganini, ikkinchi tomondan, ularning insoniyat taqdiriga dahldor
ekanini anglatadi”. V.I.Danilov-Danil`yan esa “Globallashuv ko`proq mantiqdan
emas, balki tarixiy paradigmadan kelib chiqqan so`zdir. Globallashuv jihatlarining
o`zaro aloqadorligini aniq va ravshan tahlili mavjud emas”, - deb yozgan edi.
YUqoridagi ta`riflardan ko`rinadiki, globallashuv jarayoni o`zining murakkabligi
va serqirraligi bilan alohida ajralib turadi. SHuning uchun ham S.Otamuratov
“...globallashuv tushunchasi haqidagi qarashlar turli-tumanligicha davom etib
kelmoqda. Bu tabiiy hol. CHunki uning makon va zamonda sodir bo`lish
xususiyatlari turlicha bo`lib dunyoning o`zgarishiga o`tkazayotgan ta`sirida ham
yangi-yangi imkoniyatlari namoyon bo`lmoqda”. 1980-1990 yillar bo’sag’asida
“globallashtirish” tushunchasi yangi talqinga ega bo’ldi: asli yaponiyalik keyinroq
amerikalik mashhur iqtisodchi K.Ome ta'riflab bergan mazkur atamaning ommaga
tushunarli bo’lgan ifodasidan jahon xo’jaligi rivojlanishining nisbatan yangi

qirralari va tavsiflari, uning dastlabki taraqqiyot bosqichlaridan farqlanuvchi
hozirgi holatini ko’rsatish uchun tatbiq eta boshladilar.
Proffesor A. Katsovich globallashtirish jarayonini tasvirli yoritilishi va jahon
xo’jaligining yangi tavsiflari yuzaga kelishi: “Globallashtirish chegaralar orqali
iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va madaniy aloqalarni intensifikatsiya qilish orqali
aniqlanishi mumkin. Globallashtirish – bu erkin savdo to’g’risidagi bitimlar
uyg’unligi, jahonni yagona va o’ta raqobatli bozorga aylantirgan Internet hamda
moliyaviy bozorlarning birlashishidir”, degan taklifni kiritadi.
Jahon olimlari tomonidan olib borilayotgan ilmiy tadqiqot- larda «Globallashuv»
tushunchasiga turli ta’riflar berilmoqda va unga turli qarashlar va munosabatlarni
bildirish davom etib kel-moqda. Lekin uning er kurrasining bir butunligini ifodalash
va barcha soqalarning «yagonaligini» ta’minlash jarayoni, omili si- fatida qarash
umumiy qarashlardan ustuvor bo‘lib kelmoqda. Jum- ladan, rus olimi I. Burikova
globallashuvni jarayon sifatida qaraydi va olimlar tomonidan unga nisbatan
qarashlarni umum-lashtirib, uning uchta asosiy jihatini ko‘rsatadi:
 Bilim jiqatlari - globallashuv jarayoni haqida nimalar ma’ lumligi.
 Emotsional - bu ma’lumotga qanday yondoshuv zarurligi.
 Axloqiy - nima qilish kerak ekanligi.
Uning ta’kidlashicha, Sankt-Peterburg Universitetining siyo- siy psixologiya
fakulteti psixologlari globallashuvni jaxrnda siyosiy qokimiyatning yangi shakli sifatida
tushunadilar. Bu siyo siy hokimiyat yangi shakllarining instrumentlari quyidagilardir:
 informatsion globallashuv - informatsiya soh_asidagi o‘zgarishlar;
 iqtisodiy globallashuv - iqtisodiy soqadagi o‘zgarishlar;
 mintaqaviy globallashuv - hududlar va chegaralar
sohasidagi o‘zgarishlar;
 demografik globallashuv - globallashuvning asosiy instru- menti bo‘lib,
insondagi barcha asosiy o‘zgarshdlarni o‘ziga qamrab oluvchi
o‘zgarishlardir.

SHuningdek, muallif ularning har birining o‘ziga xos xususi- yatlari haqida
batafsil fikr yuritgan.
Y a na bir rus olimi L.E. Grininning fikricha, «Globallashuv - mintaqalar va
umuman jahonning integratsiyasi va yaqinlashuvining natijasidir».U globallashuvga
jarayon sifatida qaraydi va unga quyidagi ta’rifni beradi. «Globallashuv - bu jarayon,
uning nati jasida dunyo o‘zining barcha sub’ektlariga yanada aloqador va yana qam
bog‘liq bo‘ladi».
Rus olimlaridan yana biri professor A.G. Kosichenko qam glo- ballashuvga
jarayon sifatida qaraydi. U shunday yozadi: «Globalla-shuv ko‘p o‘lchamli jarayon, u
o‘z ta’sir doirasiga gurli usul va vosi talar bilan barcha soqalarni qamrab oladi». Ayni
paytda uning fikricha, «iqtisodiyotning o‘ziga xos qukmronlik ta’siri bugun ja hon
hayotining barcha sohalarida namoyon bo‘lmoqda».
2006 yilda «Glo ballashuv» tushunchasi va uning turli sohalarga
o‘tkazayotgan ta’si-rini aniqlashga bag‘ishlangan jahonning etakchi olimlari
qamkor-ligida «Globalistika mejdunarodnsh mejdissiplinarnsh ensik-lopedicheskiy
slovar» tayyorlanib e’lon qilindi. Unda globalla-shuv tushunchasiga olimlar
turlicha ta’rif berganlar va uning ta’-sir doirasini aniqlashga qarakat qilingan.
Jumladan, amerika-lik olim T.Fridman bu qaqda shunday ta’kidlaydi:
«Globallashuv - bu «sovuq urush tizimini» almashtirgan yangi tizim». Keltiril-gan
fikrdan ko‘rinib turibdiki, iqtisodiyotda kechayotgan globalla-shuv jamiyat,
mamlakat va xalqlar qayotining barcha soqalariga o‘zi-ning ta’sirini o‘tkazmoqda.
SHuning bilan birga uni o‘z davrida jahonni larzaga solgan va butun insoniyatga
xavf tug‘dirgan «sovuq urush» bilan tenglashtirgan mualliflar qam bor. Haqiqatdan
qam, yuqorida mualliflar tomonidan ilgari surilayotgan fikrlarda glo-ballashuvning
iqtisodiyotga, siyosatga va jahon miqyosidagi jarayon-larga o‘tkazayotgan ta’siri
keng qamrovli ekanligi ko‘rsatib beril- gan. Ayniqsa uning iqtisodiyotga
o‘tkazayotgan ta’siriga asosiy e’ti- bor berilganligini ta’kidlash lozim. Haqiqatan
qam iqtisodiyot-dan manfaatdor bo‘lmagan insonning o‘zi yo‘q. U inson h.ayot
kechiri-shining moddiy asosini tashkil qiladi. SHuning uchun qam iqtiso-diyotdagi
globallashuv milliy ma’naviyatda ham o‘z ifodasini topa-di. Afsuski, yuqorida

mualliflar tomonidan bildirilgan fikr-lardan ko‘rinib turibdiki, globallashuvning
milliy ma’naviyatga o‘tkazayotgan salbiy ta’siri e’tibordan chetda qoldirilgan. Bu
ja-rayonda iqtisodiy globallashuv milliy ma’naviyatning globallashu-vida vosita
vazifasini bajaradi. Ana shu muqim jiqat muallif-lar e’tiboridan chetda qolganligini
ko‘rish mumkin. SHuning bi-lan birga T. Fridmanning globallashuvning «sovuq
urush» siyosati bilan tenglashtirilganligi zamirida ham katta ma’no bor. Haqiqat-
dan ham bugun u butun insoniyat, ayniqsa uning oliy qadriyatlari-dan biri bo‘lgan
millatlar taqdiriga solayotgan tahdidini «sovuq urush» siyosatiga tenglashtirish
mumkin. Respublikamizda qam tadq-iqotchilarimiz tomonidan globallashuv
jarayonini o‘rganishga bo‘lgan qiziqish ortib bormoqda. Hali bu masalaga
bag‘ishlangan fundamental tadqiqotlar e’lon qilinmagan bo‘lsa qam bir qator ilmiy
jiqatdan pishiq bo‘lgan maqolalar e’lon qilinganligini ta’kidlash lozim. Jumladan,
«Globallashuv ziddiyatlari»,
«Ada biyotida globallashuv jarayoni», «Xalqaro
globallashuvning chuqurlashuvi» va boshqa maqolalarda uning ba’zi bir jiqatlariga
to‘la- qonli ta’rif keltiriladi. Aytish joizki, mazkur maqolalarda ham
«Globallashuv» jarayon sifatida talqin etilganligini ko‘rish mum-kin.
1. 2. Globallashuvning asosiy xususiyatlari va namoyon bo‘lish y o‘llari.
Globallashuvni turli so x alarda sodir bo‘layot-gan integratsiyalashuvning
natijasi sifatida qarashlar ustuvorlik qiladi. Bunday qarash mazmunini dunyo
mamlakatlari o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarning tabiiy ravishda mustaqkamlanib
borishi va ularning o‘zaro integratsiyalashuvi natijasi sifatida, sub’ek-tiv omillar
ta’siri, ya’ni katta iqtisodiy saloqiyatga ega bo‘lgan davlatlarning kam taraqqiy
qilgan mamlakatlarning resurslari-ni turli yo‘l va vositalar bilan qo‘lga kiritish
maqsadida amalga oshirilayotgan tadbirlarning natijasi sifatida qarashlar ham
mavjud. Xullas, globallashuv tushunchasi qaqidagi qarashlar tur-li-tumanligicha
davom etib kelmoqda. Bu tabiiy qol. CHunki uning makon va zamonda sodir
bo‘lish xususiyatlari turlicha bo‘lib dunyo-ning o‘zgarishiga o‘tkazayotgan
ta’sirida qam yangi-yangi imkoniyat-lari namoyon bo‘lmoqda.

«Globallashuv» tushunchasiga mualliflar tomonidan yuqorida il- gari
surilayotgan turli fikrlarga qo‘shilish mumkin. CHunki qar bir muallif uning turli
sohalariga o‘tkazayotgan ta’sirini turlicha ta-fakkur qiladi va uni turlicha talqin
etadi. Boz ustiga globalla-shuvning o‘tkazayotgan ta’sir doirasi bepoyon va keng
qamrovli ham-dir. SHu ma’noda mualliflar tomonidan ilgari surilayotgan fikr-lar
qanchalik turli-tuman bo‘lsa, uning turli xususiyatlari va in-soniyat, millat,
mamlakat, jahon miqyosida o‘tkazayotgan ta’sirini o‘rganishning imkoniyatlari
shunchalik kengayib boradi. Avvalo «globallashuv» tushunchasiga ta’rif berishda,
unga haqiqatan ham kengroq va chuqurroq yondoshmoq kerak bo‘ladi. Jumladan,
yuqorida berilayotgan ta’riflarning aksariyat ko‘pchiligida «globallashuv»
tushunchasiga yaqin bo‘lgan «internatsionallashuv» (baynalminalla-shuv) va
«integratsiyalashuv» tushunchalari o‘rtasidagi munosabatlar e’tibordan chetda
qolib kelmoqda. YA’ni nega «Globallashuv» tu-shuncha sifatida ommaviylashib
ketmoqda yoki «internatsionalla-shuv» va «integratsiyalashuv» tushunchalari unga
nisbatan kam qo‘lla-nilmoqda degan savolga javob ochiq qolib kelmoqda.
Aslida, «Globallashuv»ning asl mohiyati va uning barcha soha-larga
o‘tkazayotgan ta’sir doirasini bilish uchun uni yuqorida kel-tirilayotgan ikkala
tushuncha bilan solishtirish maqsadga muvofiq-dir. CHunki ular o‘rtasida ma’lum
o‘xshashlik mavjud. Ayni paytda ular o‘z yo‘nalishi, maqsadi va funksiyalari bilan
o‘zaro farqlanadi. SHuning bilan birga ularning tushuncha sifatida ilmiy iste’-
molga kirish davrlari o‘rtasida ham farklar mavjud. Ayniqsa, «in-
ternatsionallashuv» sobiq sho‘rolar qukmronligi sharoitida eng ko‘p
qo‘llaniladigan tushunchaga aylangan edi. Uni millatlarning o‘za-ro qo‘shilib
ketishiga olib keladigan ijobiy omil sifatida baqo-lashdan tortib, oila, turmush,
milliy madaniyatlarning yagona ma-daniyatga aylanishigacha bo‘lgan barcha
soqalarda sobiq KPSSning «internatsionallashtirish» borasida olib borgan
zo‘ravonlik siyo-satini aqolidan yashirish maqsadida qo‘llanilib kelinar edi.
Lekin bu aslida internatsionallashuv jarayoni bo‘lmagan edi, degan gap emas,
balki bu erda uni jirkanch manfaat va maqsadlarni amalga oshirish yo‘lida
qo‘llanilib kelinganligi qaqida so‘z bor-moqda.

$Yana yuqoridagi tushunchalar taxliliga qaytib shuni aloqida ta’-kidlash lozimki, bugun bir qator olimlar globallashuv jarayon sifatida insoniyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida amal qil-gan, degan fikrlarni qam ilgari surmoqdalar. Hatto qadim dunyo xalqlari o‘rtasidagi madaniy aloqalarning yuzaga kelishi va ri-vojlanish jarayonlarini «globallashuv» bilan bog‘lash to‘g‘risida-gi fikrlar qam uchraydi. Jumladan, yuqorida tilga olingan maqo-lada Muqammadjon Xolbekov: «Moziyga qaytaylik. Miloddan ol-dingi IV asrda yunon sarkardasi Aleksandr Makedonskiy butun Osiyoni qurol kuchi bilan zabt qilib, aslida yarim dunyoni birlash-tirmoqchi, qudratli davlat barpo etmoqchi bo‘lgan va shu tariqa in- soniyat tarixida globallashuv jarayonning boshlab bergan. YOki mi-loddan oldingi I asrda Rim imperatori YUliy Sezar qam xuddi shunday yo‘l tutib, butun Ovro‘poni ishg‘ol qilgan va qudratli impe-riya sarqadlarini kengaytirgan. Ta’bir joiz bo‘lsa, insoniyat ta-rixida zo‘ravonlik bilan bo‘lsa-da, ikkinchi globallashuvga asos sol-gan», 14 deb yozadi. O‘rta asrlarda (1U-X1\0, X1U-XUP, XVIII, XIX va XX asrlarda qam globallashuv jarayonining sodir bo‘lganligini ko‘ramiz. Insoniyat tarixiy taraqqiyoti bosqichlarida sodir bo‘lgan turli «birlashtirishlar», «sivilizatsiyalar», «ma’rifatchilik» qarakatlari globallashuv jarayonini yuzaga keltirgan. Adolat yuzasidan aloqida ta’kidlash lozimki, muallif maqola-ni juda qiziqarli tarzda aniq faktlar asosida yozgan va ushbu ma-qolaga munozara yuritishga arziydigan material sifatida qarash noto‘g‘ri bo‘lmaydi. Ana shunday munozaraga arziydigan fikrlar-dan biri globallashuvning eramizdan avvalgi IV asrda boshlangan-ligi va adabiyot bugungacha bo‘lgan davrda o‘z boshidan globallashuv-ni kechirish natijasida taraqqiy qilganligi qaqida ilgari surilayotgan fikrdir. Bu erda bizni munozaraga tortayotgan fikr glo-ballashuvning boshlangan davri adabiyotni ma’rifatning global-lashuvi ta’sirida rivojlanayotganligidir. Agar muallifning fikriga qo‘shiladigan bo‘lsak, adabiyot, san’-at va xalqlarning bir-biriga tabiiy ta’sir o‘tkazish jarayonida o‘zaro boyishni o‘zida ifoda ettiruvchi baynalminallashuvning o‘rni qaerda qoladi? YOki bugun jahonda bir qator yuksak taraqqiy qil-gan mamlakatlarning barcha imkoniyatlarini ishga solib$