Kafedraning rasmiy web saytini ishlab chiqish - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	60000UZS
Hajmi	906.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	22 Yanvar 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Misha Khan

Ro'yxatga olish sanasi 22 Yanvar 2025

5 Sotish

Kafedraning rasmiy web saytini ishlab chiqish

Sotib olish

O ZBEKISTONʻ RESPUBLIKASI
OLIY TA LIM,
ʼ FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI
O ZBEKISTON
ʻ MILLIY UNIVERSITETININIG JIZZAX
FILIALI
AMALIY MATEMATIKA FAKULTETI
«KOMPYUTER ILMLARI VA DASTURLASHTIRISH» kafedrasi
“WEB DASTURLAS” FANIDAN KOMPYUTER ILMLARI VA
DASTURLASH TEXNOLOGIYALARI YO NALISHI
ʻ
512-22 GURUH TALABASI
ASHURBOYEV SHOHRUH XOLMUROD O’G’Lİ
Kafedraning rasmiy web saytini ishlab chiqish
KURS ISHI
Kurs ishini qabul qilish komissiya tarkibi:
Komissiya raisi:
(imzo)
(Lavozimi, familiya, ism, otasining ismi)
Komissiya a’zolari:
(imzo)
(Lavozimi, familiya, ism, otasining ismi)
(imzo) (Lavozimi, familiya, ism, otasining ismi)
(imzo) (Lavozimi, familiya, ism, otasining ismi)
Kurs ishi rahbari T.T. AYNAKULOV
(imzo)
Kurs ishida to plagan ball(bahosi):
ʻ ball
Jizzax – 2024
1

Mundarija:
MIRZO ULUG‘BEK NOMIDAGI ........................................................................ 1
AMALIY MATEMATIKA FAKULTETI ............................................................ 1
Kurs ishini qabul qilish komissiya tarkibi: ............................................................. 1
Kurs ishi rahbari T.T. AYNAKULOV ................................................................... 1
Kirish
Zamonaviy ta'lim tizimida, kafedralar va ta'lim muassasalarining onlayn
mavjudligi nafaqat talabalar va o'qituvchilar o'rtasidagi muloqotni osonlashtirish,
balki ta'lim sifatini oshirish, resurslarni samarali taqsimlash va kafedraning jahon
ta'lim tizimidagi o'rnini mustahkamlash uchun muhim ahamiyatga ega. Buning
uchun kafedraning rasmiy veb sayti yaratish juda zarur bo'lib, bu o'z navbatida
kafedraning onlayn imidjini yaratishda, talabalar va professor-o'qituvchilar bilan
samarali aloqada bo'lishda muhim vosita hisoblanadi.
Kurs ishining maqsadi — kafedraning rasmiy veb saytini ishlab chiqish
bo'lib, uning yordamida kafedra haqida batafsil ma'lumotlarni, o'quv dasturlarini,
ilmiy tadqiqotlarni va yangiliklarni keng jamoatchilikka taqdim etishdir. Veb
saytni yaratish orqali, kafedra nafaqat o'z faoliyatini yanada shaffof va erkin qilish,
balki o'quvchilarga kerakli ma'lumotlarni onlayn tarzda tez va qulay olish
imkoniyatini yaratadi.
2

Saytning asosiy vazifalariga quyidagilar kiradi:
- Kafedra haqidagi ma'lumotlarni taqdim etish: Kafedraning tarixi, struktura,
o'qituvchilar jamoasi, ilmiy faoliyat va kurslar haqida ma'lumotlar.
- Yangiliklar va e'lonlarni joylashtirish: Kafedra bilan bog'liq yangiliklar,
ilmiy tadqiqotlar, konferensiyalar va boshqa tadbirlar haqida axborot berish.
- Resurslarni taqdim etish: Talabalar va o'qituvchilarga kerakli o'quv
materiallari, ma'lumotlar va resurslarni taqdim etish.
- Foydalanuvchi bilan aloqani osonlashtirish: Kontaktlar bo'limi va online
formalar yordamida kafedra bilan aloqaga chiqishni osonlashtirish.
Veb saytni yaratish jarayonida ishlatiladigan texnologiyalar, dizayn
tamoyillari va foydalanuvchi tajribasi (UX/UI) ko'rib chiqiladi. Shu bilan birga, bu
ishning dolzarbligi kafedraning raqamli muhitda ishtirokini kuchaytirish va
foydalanuvchilar uchun qulay interfeys yaratishga qaratilganligini ko'rsatadi.
3

Kurs ishining dolzarbligi: Mavzuning bugungi kundagi ahamiyatini va uni
tanlashning nega muhimligini tushuntiradi. "Kafedraning rasmiy veb saytini ishlab
chiqish" mavzusi juda dolzarb, chunki:
1. Raqamli texnologiyalar va onlayn xizmatlar ta'lim tizimining ajralmas
qismiga aylanmoqda. Universitetlar, kafedralar va ta'lim muassasalari o'z
faoliyatlarini kengroq auditoriyaga, jumladan, talabalar va boshqa manfaatdor
tomonlarga taqdim etish uchun onlayn platformalarga, jumladan, veb saytlarga
muhtoj. Veb sayt kafedraning elektron resurslarini, ilmiy tadqiqotlarini, o'quv
dasturlarini va yangiliklarini taqdim etish uchun zarur vosita hisoblanadi.
2. Onlayn ta'limning rivojlanishi: COVID-19 pandemiyasi natijasida dunyo
bo'ylab ta'lim tizimi raqamli formatga o'tdi. Bu jarayon, o'quv materiallari, darslar,
konferensiyalar va seminarlar kabi resurslarga onlayn kirishni talab qiladi. Veb
sayt kafedraning bu talabga javob berishini ta'minlashi mumkin. Kafedralar va
universitetlar o'z saytlarida talabalarga masofaviy o'qish, e-learning materiallarini
va interaktiv platformalarni taqdim etish orqali ta'lim jarayonini samarali tashkil
qilishlari mumkin.
3. Kafedraning imidjini shakllantirish: Kafedraning rasmiy veb sayti uning
jamoatchilik va ilmiy hamjamiyatdagi obro'sini oshirishda katta rol o'ynaydi. Sayt,
kafedraning ilmiy, o'quv va ma'muriy faoliyatlarini ko'rsatib, uning faoliyatini
shaffof va ochiq qilishga yordam beradi. Shuningdek, kafedraning e'lonlari,
yangiliklari, ilmiy tadqiqotlari va boshqalar sayt orqali oson tarqatilishi mumkin.
4. Ma'lumotlarning mavjudligi va yangilanishi: Talabalar va o'qituvchilar
uchun o'quv dasturlari, kurslar va ilmiy tadqiqotlar haqidagi ma'lumotlarni doimiy
ravishda yangilab borish zarur. Kafedraning veb sayti bu ma'lumotlarni tez va
qulay tarzda taqdim etish imkonini beradi.
5. Foydalanuvchi bilan aloqani osonlashtirish: Veb sayt kafedraga talabalar,
o'qituvchilar va boshqa foydalanuvchilar bilan aloqada bo'lish imkoniyatini beradi.
Onlayn aloqalar, masalan, kontaktlar bo'limi yoki online forma orqali talabalarning
so'rovlariga tezda javob berish, kurslar yoki ilmiy tadqiqotlar haqida ma'lumot
olish uchun qulay platforma bo'ladi.
4

Bundan tashqari, raqamli texnologiyalar yordamida o'qish, ishlash va ilmiy
tadqiqotlar olib borish jarayonini modernizatsiya qilish kafedraning umumiy
rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatadi. Bu ishning dolzarbligi, kafedralar va
universitetlarning raqamli transformatsiyasining muhim qismi sifatida veb
saytlarga bo'lgan ehtiyojning o'sishiga asoslanadi.
Kurs ishining maqsad va vazifalari: Ishning umumiy yo'nalishini belgilab
beradi va unga erishish uchun bajariladigan asosiy vazifalarni aniq ko'rsatadi.
"Kafedraning rasmiy veb saytini ishlab chiqish" mavzusi bo'yicha, quyidagi
maqsad va vazifalarni keltirish mumkin:
Kurs ishining maqsadi:
Kurs ishining asosiy maqsadi — kafedraning rasmiy veb saytini ishlab
chiqish va uni foydalanishga tayyorlash. Saytning asosiy vazifalari,
foydalanuvchilarga kafedraning faoliyati, ilmiy ishlari, o'quv dasturlari,
yangiliklari va boshqa kerakli ma'lumotlarni taqdim etishdan iborat bo'ladi. Veb
sayt, kafedra va uning talabalari o'rtasidagi aloqani osonlashtirish va axborot
almashishni yanada samarali qilishga xizmat qiladi.
Kurs ishining vazifalari:
1. Kafedraning rasmiy veb saytining tarkibini aniqlash:
- Veb saytning asosiy bo'limlari (kafedra haqida, kurslar, ilmiy faoliyat,
yangiliklar, kontaktlar va h.k.) va ularning joylashuvi va dizaynini belgilash.
2. Texnologiyalarni tanlash:
- Veb saytni yaratish uchun zarur bo'lgan texnologiyalarni tanlash (HTML,
CSS, JavaScript, PHP, MySQL yoki CMS platformalar) va ulardan qanday
foydalanish yo'llarini aniqlash.
3. Dizayn va foydalanuvchi interfeysini (UX/UI) ishlab chiqish:
- Sayt dizaynini yaratish va foydalanuvchilarga qulay interfeysni taqdim
etish. Bu bo'limda, saytning ko'rinishi, ranglar, shriftlar va umumiy dizayn uslubi
haqida qaror qabul qilinadi.
4. Saytning kontentini to'plash va joylashtirish:
5

- Kafedra haqida ma'lumotlar, o'qituvchilar, kurslar, ilmiy tadqiqotlar,
yangiliklar va e'lonlarni to'plash. Bu kontentni saytga joylashtirish va ularni tizimli
tartibda taqdim etish.
5. Saytni yaratish va dasturlash jarayonini bajarish:
- Saytni yaratishning amaliy bosqichlari: kod yozish, tizimni tuzish,
ma'lumotlar bazasini tashkil etish, sahifalarni yaratish va ularni bog'lash.
6. Saytni testlash va xatoliklarni tuzatish:
- Saytni turli qurilmalarda (kompyuter, telefon) va brauzerlarda (Chrome,
Firefox, Safari) test qilib, xatoliklarni aniqlash va tuzatish.
7. Saytni joylashtirish va ishga tushirish:
- Saytni internetga joylashtirish va undan foydalanuvchilar uchun
foydalanishga tayyor qilish.
8. Saytni yangilash va rivojlantirish bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqish:
- Saytni kelajakda yangilab borish, yangi funksiyalar qo'shish va
foydalanuvchilar ehtiyojlariga qarab yaxshilanishlar kiritish.
6

I-BOB. AXBOROT BOSHQARUV TIZIMINI ISHLAB CHIQISHNING
NAZARIY ASOSLARI
1.1. Axborot boshqaruv tizimini ishlab chiqishda kafedra ma'lumotlarini
hisobga olish
Kafedra ma'lumotlarini jamlash va saqlashda axborot boshqaruv tizimi muhim rol
o'ynaydi. Kafedra ma'lumotlarini boshqarish tizimining printsiplari va
funktsiyalari:
1. Kafedra ma'lumotlarini boshqarish printsipi:
O'qituvchilar va talabalar ma'lumotlarini tez va samarali saqlash va olish uchun
joyni ta'minlash.
Ma'lumotlarni elektron saqlash printsipi asosida ishlaydi va har bir o'qituvchining,
talabarning shaxsiy ma'lumotlarini hamda ta'lim jarayoni tarixini o'z ichiga oladi.
2. Kafedra ma'lumotlarini boshqarish funksiyalari:
Ma'lumotlarni saqlash: Kafedra ma'lumotlarini vaqtincha yoki doimiy saqlash. Bu
ma'lumotlar o'qituvchilar, kurslar, talabalar va tadbirlar haqida muhim
ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.
Ma'lumotlarni qidirish: Kafedra ma'lumotlarini tezda qidirish imkonini beradi. Bu
o'qituvchilar va menejerlarga talabalar va kurslar haqida tez ma'lumot olishda
yordam beradi.
Ma'lumotlarni qayta ishlash: Kafedra ma'lumotlariga tezkor kirishni ta'minlaydi va
o'qituvchilar uchun ma'lumotlarni tahlil qilishni osonlashtiradi.
Kesh xotirasi: Kafedra ma'lumotlari uchun tezkor kirishni ta'minlashda yordam
beradi, bu esa tizimning samaradorligini oshiradi.
Virtual xotira: Kafedra ma'lumotlarini saqlashda katta hajmdagi ma'lumotlarni
samarali boshqarish imkonini beradi.
Umuman olganda, kafedra ma'lumotlarini boshqarish tizimi ta'lim jarayonining
samarali ishlashi uchun zarurdir, chunki u ma'lumotlarni samarali saqlash va
qidirish jarayonlarini ta'minlaydi.
7

1.2. Kafedra ma'lumotlarini jamlovchi tizimda boshqaruvchi funksiyalarini
hisobga olish
Kafedra ma'lumotlarini jamlovchi tizimda boshqaruvchi funksiyalarini hisobga
olishda quyidagi jihatlarni ko'rib chiqish mumkin:
 Ma'lumotlar boshqaruvi:
o Ma'lumotlar bazasi: Kafedra mahsulotlari, talabalar va o'qituvchilar
haqidagi muhim ma'lumotlarni saqlash va boshqarish uchun kuchli
ma'lumotlar bazasini yaratish.
o Analitik hisobotlar: Talabalar faoliyatini, o'qish jarayonini va
baholarni tahlil qilish uchun analitik hisobotlar tuzish.
 Talabalar bilan aloqa:
o Talabalar bilan aloqani boshqarish (CRM): Talabalar tarixini,
xarid odatlarini va aloqa ma'lumotlarini kuzatish orqali individual
xizmat ko'rsatishni ta'minlash.
o Talabalarni jalb qilish va saqlash: Marketing kampaniyalari,
aksiyalar va chegirmalar orqali yangi talabalarni jalb qilish va mavjud
talabalar bilan sodiqlikni oshirish.
 Inventarizatsiya va logistika:
o Inventarizatsiya boshqaruvi: Kafedra ma'lumotlarini avtomatik
ravishda yangilash va o'z vaqtida to'ldirishni ta'minlash.
o Yetkazib berish tizimi: Talabalar uchun ma'lumotlarni tez va
samarali etkazib berish uchun muassasa ichidagi xizmatlar bilan
hamkorlik qilish.
 Moliyaviy hisob-kitob:
o Kassalash tizimi: Talabalar uchun tez va qulay to'lov usullarini taklif
qilish.
o Moliyaviy tahlil: Talabalar uchun daromad va xarajatlar tahlilini
amalga oshirish.
 Xodimlar bilan ishlash:
8

o Xodimlarni boshqarish: O'qituvchilar va xodimlar faoliyatini
baholash va malakasini oshirish.
o Trening va rivojlantirish: O'qituvchilar uchun muntazam o'quv
dasturlarini tashkil etish.
1.3. Kafedra ma'lumotlarini jamlovchi tizimda berilganlar bazasi
imkoniyatlaridan foydalanish
Ushbu loyihada ma'lumotlar bazasidan faol foydalanilgan. Ma'lumotlar bazasi —
bu markazlashtirilgan ma'lumotlar ombori bo'lib, ma'lumotlarni o'qish, saqlash,
qayta ishlash va qidirish uchun mo'ljallangan. Ma'lumotlar bazasining tezligi va
samaradorligi uni axborot boshqaruv tizimida muhim qiladi. Eng mashhur
ma'lumotlar bazalari orasida MySQL, PostgreSQL va MS SQL mavjud.
Ma'lumotlar bazasi imkoniyatlari kafedra ma'lumotlarini boshqarish tizimida hal
qiluvchi rol o'ynaydi, u ma'lumotlarni samarali saqlash, qidirish, tashkil qilish va
manipulyatsiya qilish imkonini beradi. Ma'lumotlar bazasi imkoniyatlaridan ba'zi
asosiy foydalanishlar:
 Ma'lumotlarni saqlash: Kafedra ma'lumotlarini, talabalar va o'qituvchilar
haqidagi muhim ma'lumotlarni markazlashtirilgan joyda saqlash imkonini
beradi.
 Ma'lumotlarni qidirish: Kafedra ma'lumotlarini so'rovlar yordamida tezda
qidirish imkonini beradi.
 Ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish: Ma'lumotlar bazalari yangi yozuvlar
qo'shish, mavjud ma'lumotlarni yangilash va keraksiz ma'lumotlarni
o'chirish kabi operatsiyalarni qo'llab-quvvatlaydi.
 Ma'lumotlar xavfsizligi: Ma'lumotlar bazasi tizimlari ma'lumotlar
xavfsizligini ta'minlash uchun foydalanuvchi autentifikatsiyasi va kirishni
boshqarish kabi xususiyatlarni taklif etadi.
 Ma'lumotlar yaxlitligi: Ma'lumotlar bazalari ma'lumotlar sifati va
izchilligini saqlash uchun cheklovlarni qo'llaydi.
9

 Ma'lumotlar aloqalari: Ma'lumotlar bazalari asosiy va tashqi kalitlar orqali
turli ma'lumotlar ob'ektlari o'rtasida aloqalarni o'rnatishni qo'llab-
quvvatlaydi.
 Hisobotlar va tahlil: Ma'lumotlar bazalari yordamida ishlab chiqilgan
axborot boshqaruv tizimlari turli xil hisobotlar va tahlillarga imkon beradi.
 Mashqlanishi va unumdorligi: Ma'lumotlar bazasi tizimlari katta hajmdagi
ma'lumotlarni qayta ishlash uchun mo'ljallangan.
10

II-BOB. KAFEDRA MA'LUMOTLARINI JAMLOVCHI TIZIMINI
ISHLAB CHIQISH
2.1. Kafedra Ma'lumotlarini Boshqarish Tizimining Loyihasi
Kafedra ma'lumotlarini boshqarish axborot tizimini ishlab chiqish jarayonida
birinchi navbatda Visual Studio dasturini ochamiz. Ushbu tizim kafedra haqida
ma'lumotlarni samarali saqlash, boshqarish va tahlil qilish uchun mo'ljallangan
bo'lib, quyidagi asosiy bosqichlarni o'z ichiga oladi:
2.1.1-rasm .
Bu oynada birinchi bo’lib Создание проекта degan joyiga bosamiz.
11

2.1.2-rasm.
Bu yerda esa Приложение Windows Forms (.NET Framework) degan joyini
bosamiz va Далее degan joyini bosim pragramma ichiga kiramiz.
2.1.3-rasm
Windows Form ga kirganimdan so’ng mavzu doirasida Form oynasida kerakli
praektimni yaratib olaman. Admin oynasida
“Tovarlar”, “Sotish”, “Statistika” va “Tarix” nomli tugmalardan foydalanilgan.
2.1.3-rasmdagi tugmalarni yaratishda button1_Click hodisasidan foydalanib,
Tovarlar, Sotish, Statistika va Tarix bo’limlarini yaratganman. Bundan tashqari bu
bo’limlarning orqa fonini panel1_Paint hodisasidan foydalanilgan.
Ya’ni Tovarlar bo’limini ishga tushurish uchun quyidagi koddan foydalanganman.
12

2.1.4-rasm
Sahifa haqida:
 Bo'limlar : "Kafedra" va "O'quv Yili" tugmalari mavjud.
 Dars jadvali : O'quv bo'limi dars jadvali ko'rsatilgan, unda darslar,
o'qituvchilar, vaqti va joyi ko'rsatiladi.
 Interaktivlik : Tugmalar bosilganda, tegishli ma'lumotlar ko'rsatiladi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, kafedra.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
13

2.1.5-rasm
Sahifa haqida:
 Bo'limlar : "Dars ID", "Dars Nomi", "O'qituvchi" va "Kreditlar" maydonlari
mavjud.
 Funksiyalar : "Qo'shish", "Tahrirlash" va "O'chirish" tugmalari dasturga
kiritilgan.
 Interaktivlik : Dars qo'shish, tahrirlash yoki o'chirish jarayonlari uchun
xabar ko'rsatiladi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, kafedra.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
14

2.1.6-rasm
Sahifa haqida:
 Dars Qo'shish : "Dars ID", "Dars Nomi", "O'qituvchi" va "Kreditlar"
maydonlari mavjud.
 Funksiyalar : "Qo'shish" tugmasi bosilganda, kiritilgan ma'lumotlar
ko'rsatiladi.
 Interaktivlik : Dars qo'shish jarayonida xabar ko'rsatiladi, agar maydonlar
to'ldirilmagan bo'lsa, xato xabari ko'rsatiladi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, kafedra.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
15

2.1.7-rasm
Sahifa haqida:
 Darsni Tahrirlash : "Dars ID", "Dars Nomi", "O'qituvchi" va "Kreditlar"
maydonlari mavjud.
 Funksiyalar : "Tahrirlash" tugmasi bosilganda, kiritilgan ma'lumotlar
ko'rsatiladi.
 Interaktivlik : Darsni tahrirlash jarayonida xabar ko'rsatiladi, agar
maydonlar to'ldirilmagan bo'lsa, xato xabari ko'rsatiladi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, tahrirlash.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
16

Ushbu tugma ya’ni “Ochirish” tugmasi orqali admin bazadan sotilgan
mahsulotlarni o’chirib tashlashi mumkun. Bu tugmani ishlatishda quyidagi koddan
foydalandim
2.1.8-rasm
Sahifa haqida:
 Darsni O'chirish : "Dars ID" maydoni mavjud.
 Funksiyalar : "O'chirish" tugmasi bosilganda, kiritilgan dars ID ko'rsatiladi.
 Interaktivlik : Darsni o'chirish jarayonida xabar ko'rsatiladi, agar dars ID
kiritilmagan bo'lsa, xato xabari ko'rsatiladi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, dars_ochirish.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
17

2.1.9-rasm
Sahifa haqida:
 Darsni Ro'yxatga Olish : "Dars Nomi", "Dars ID", "O'qituvchi", va
"Kreditlar" maydonlari mavjud.
 Funksiyalar : "Ro'yxatga Olish" tugmasi bosilganda, kiritilgan ma'lumotlar
ko'rsatiladi.
 Interaktivlik : Darsni ro'yxatga olish jarayonida xabar ko'rsatiladi va ro'yxat
yangilanadi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, dars_royxatga_olish.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
18

2.1.10-rasm
2.1.11-rasm
19

2.1.12-rasm
Loyihamizning ushbu oynasi orqali adminimiz Sotilgan maxsulotlar tarixini
bemalol kuzata olishi mumkin. Bu bo’limimizni yaratishda dataGridView,
Tarix_Load va dataGridView1_CellContentClick hodisalaridan foydalanilgan.

2.1.13-rasm
20

Kod haqida tushuntirish:
1. HTML Tuzilishi :
o Formaning yuqori qismida sarlavha va darslar ro'yxatini ko'rsatadigan
jadval mavjud.
2. CSS :
o Sahifaning ko'rinishini yaxshilash uchun oddiy CSS qo'shilgan.
3. JavaScript :
o courses massivi darslar haqidagi ma'lumotlarni saqlaydi.
o loadCourses funksiyasi sahifa yuklanganda chaqiriladi va darslar
jadvalga yuklanadi.
o showCourseDetails funksiyasi jadvalda biror dars hujayrasi
bosilganda chaqiriladi va dars tafsilotlarini ko'rsatadi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, kafedra_dars_tarixi.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
2.1.13-rasm
Ushbu Tarix degan tugmani ishga tushirishimiz uchun biz quyidagi kod orqali
ishga tushiramiz.
21

2.2. Tizimning xavfsizligi va ma'lumotlarni himoya qilish
Tizimning xavfsizligi va ma'lumotlarni himoya qilish bo'limi ma'lumotlarni
xavfsiz saqlash va tizimga kirishni nazorat qilish bilan bog'liq bo'lib, har qanday
ma'lumot boshqarish tizimining muhim jihatlaridan biri hisoblanadi. Bu bo'limda
tizim xavfsizligini ta'minlash uchun qo'llanilishi kerak bo'lgan asosiy
texnologiyalar, metodlar va jarayonlarni yoritish lozim. Quyida bu bo'limni
kengroq va chuqurroq ko'rib chiqamiz:
Foydalanuvchi autentifikatsiyasi (authentication) – tizimga kiruvchi
foydalanuvchilarni tasdiqlash jarayoni bo'lib, har bir foydalanuvchi o'z login va
parol orqali tizimga kiradi. Foydalanuvchi ma'lumotlarini xavfsiz saqlash va
ularning shaxsiy ma'lumotlarini o'g'irlanishidan himoya qilish uchun quyidagi
usullar qo'llanilishi kerak:
Parolni shifrlash (hashing): Parollarni oddiy ko'rinishda saqlashdan ko'ra,
ularni shifrlangan ko'rinishda (masalan, MD5, SHA-256 yoki Argon2 yordamida)
saqlash tizim xavfsizligini oshiradi.
Ikki faktorli autentifikatsiya (2FA): Foydalanuvchi tizimga kirganda faqat
login va parol emas, balki qo'shimcha tasdiqlash usuli (telefon yoki email orqali
tasdiqlash kodi) talab qilinadi. Bu tizimga noqonuniy kirish ehtimolini
kamaytiradi.
Tizimda har bir foydalanuvchi uchun turli darajadagi kirish huquqlari va
rollar belgilanadi. Masalan:
Administrator – tizimdagi barcha funksiyalarga to'liq kirish huquqiga ega va
foydalanuvchilarni boshqaradi.
O'qituvchi – faqat kafedra o'qituvchilari va ularning ma'lumotlariga kirish
imkoniyatiga ega.
Talaba – o'z shaxsiy ma'lumotlariga va baholarga kirishi mumkin, lekin
boshqa foydalanuvchilarning ma'lumotlariga kira olmaydi.
Rollar tizimi foydalanuvchilarni tizimdagi harakatlarini chegaralash va
noqulay kirishni oldini olish uchun juda muhimdir.
22

Har qanday ma'lumotlar tizimi avariya yoki xatolik yuz berganda o'z
ma'lumotlarini yo'qotish xavfi ostida bo'ladi. Shu sababli, tizim muntazam ravishda
ma'lumotlarni zaxiralab borishi kerak. Buning uchun quyidagi mexanizmlarni
qo'llash mumkin:
Muntazam zaxira nusxalarini olish (backup): Ma'lumotlar bazasidagi barcha
ma'lumotlar har kuni yoki haftada bir marta serverga yoki bulutga zaxira qilinishi
lozim.
Zaxirani tiklash (recovery): Tizimga nosozlik kirgan yoki ma'lumotlar
yo'qolgan taqdirda, ularni qayta tiklash imkoniyati bo'lishi kerak.
Arxivlash (archiving): Yillar davomida foydalanilmagan ma'lumotlarni
arxivga olib, faqat kerak bo'lganda ularga kirish imkoniyati taqdim etiladi.
Ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlashda har bir foydalanuvchining tizimdagi
harakatlarini nazorat qilish zarur:
Ma'lumotlar bo'yicha kirish huquqlari: Masalan, bir foydalanuvchi o'z
profilini ko'rish yoki o'zgartirish huquqiga ega, lekin boshqa foydalanuvchi
ma'lumotlarini o'zgartira olmaydi.
Faoliyat monitoringi: Foydalanuvchilar tomonidan qilingan har qanday
o'zgarishlar, kirish va chiqishlar tizim jurnalida qayd qilinishi lozim. Bu xavfsizlik
buzilishlarini kuzatib borish va tekshirish imkonini beradi.
SSL/TLS shifrlash: Internet orqali uzatilayotgan barcha ma'lumotlar
shifrlanishi lozim, shunda ma'lumotlar yo'l-yo'lakay o'g'irlanishining oldini olish
mumkin.
Xakerlik hujumlariga qarshi himoya (DDOS, SQL injection va boshqalar):
Tizimni ishlab chiqishda turli hujum turlari (SQL Injection, Cross-Site Scripting
(XSS), DDoS hujumlari) va ularga qarshi himoya usullari ko'zda tutilishi kerak.
Antivirus va xavfsizlik devori (firewall): Tizimni va ma'lumotlar bazasini xavfli
dasturlardan yoki kiruvchi hujumlardan himoya qilish uchun xavfsizlik
devorlaridan foydalanish muhim.
Har qanday tizimning o‘zining boshqarish bo‘limi bo‘ladi.
23

2.2.1-rasm
Bu oyna boshqaruv paneli oynasi. Bu oynadan Maxsulotlar nomi tugmachasini
bosganimizda ichiga kompyuterlarning nomini, madelini, harakatini, do`konga
kelgan kompyuterlar sonini va kompyuterlarning narxini qo’shamiz. Sotish degan
tugmachani bosganimizda ichida kompyuterlarni sotish, shu kompyuter haqida
ma’lumoti, soni nechtaligi va narxi qanchaga sotilishi kiritiladi. Statistika degan
tugmachani bosganimizda ya’ni kompyuter sotib olingan mijozlarning
ma’lumotlari chiqadi. Tarix degan tugmachani bosganimizda ya’ni bunda sotib
24

olinayotgan maxsulotlarlar, qancha maxsulotlar sotib olayotgani va narxlari
chiqadi.
2.2.2-rasm
Kod haqida tushuntirish:
1. HTML Tuzilishi :
o Boshqaruv panelida to'rtta tugma mavjud: "Maxsulotlar", "Sotish",
"Statistika", va "Tarix".
o Har bir bo'limda maxsulotlarni qo'shish, sotish, statistika va tarix
ko'rsatish uchun formalar mavjud.
2. CSS :
o Sahifaning ko'rinishini yaxshilash uchun CSS qo'shilgan. Bu fon,
tugma ranglari va joylashuvni belgilaydi.
3. JavaScript :
o products va salesHistory massivlari maxsulotlar va sotish tarixini
saqlaydi.
25

o showSection funksiyasi tanlangan bo'limni ko'rsatadi va boshqalarini
yashiradi.
o addProduct funksiyasi maxsulot qo'shish jarayonini boshqaradi va
foydalanuvchidan ma'lumotlarni oladi.
o sellProduct funksiyasi maxsulot sotish jarayonini boshqaradi.
Qanday ishlatish:
1. Yuqoridagi kodni nusxa oling.
2. Yangi .html faylini yarating (masalan, kafedra_boshqaruv_paneli.html).
3. Faylni oching va kodingizni joylashtiring.
4. Brauzerda faylni oching va sahifani ko'ring.
2.2.2-rasm
Bu Sotish oynada biz omborga kiritgan Maxsulotlarni larni kiritamiz va brendini
kiritamiz. Ya’ni mijoz bazadan nechta kompyuter sotib olishini kirgizamiz va
nechta kompyuter sotib olsak uni narxi bazaga kirgiziladi. Mijoz barcha
ma’lumotlarga to’liq javob bergandan keyin sotish tugmasini bosib tasdiqlaymiz.
2.2.3-rasm
26

Bu Statistika oynada biz mijozlarga qachon kompyuter berganim va qaysi
vaqtgacha bo’lgan vaqt oralig’ini quyamiz. Keyin jadvalni to’ldirib
bo’lganimizdan keyin tahlil qilib olamiz. Agarda bizga kirim chiqim kerak bo’lsa
uni tarixini chop etib chiqarib olsak bo’ladi.
2.2.4-rasm
Bu yerda biz Tarix degan tugmani bosganimizda biz Talabalardan olingan davomat
tarixini shuu yerdan ko’rib olishimiz mumkin.
2.2.5-rasm
Bundan tashqari “Kafedralar ” bolimida yangi mahsulot qo’shilganda u alohida id
orqali bazaga qo’shiladi. Yuqoridagi oynadagi strelkada ko’rsatilgan joyida ham
27

shu narsa belgilangan. “11” va “12” raqamidagi qatorda bir xil mahsulot nomi
yozilgan, lekin ularning “id”si boshqa boshqa.
2.2.6-rasm
Bu yerda tahrirlash ishi olib borilmoqda, kelgan mahsulotning narxi o’zgaradigan
bo’lsa admin bemalol uning narxini o’zgartira oladi va bu esa
chalkashmovchiliklarni oldini oladi.
28

2.2.7-rasm
Bu “Kafedralar” bo’limidagi Qidirish tugmasi orqali kerakli mahsulotni “Model”
ustuniga qarab topa olish mumkun. Bu esa adminni ishini osonlashtiradi.
29

2.2.8-rasm
Bu joyda sotishni amalga oshirepmiz. Kafedra ostidagi kompyuterni sotselik, bu
bo’limda boshqa Kafedra nomli kompyuter qolmaydi. Lekin “Kafedralar”
bo’limidagi bazada turaveradi.
2.2.9-rasm
30

Mana bu yerda hozir qilgan ishimizni natijasi ko’rinib turibdi. Ya’ni boya
Maxsulotlar 2 ta turgandi, hozir esa sotilganidan so’ng 1 ta mahsulot qoldi.
2.2.10-rasm
Bu oynamizda esa mahsulotlar statistikasi chiqib turadi. Admin do’kon egasiga
hisobot berishi uchun “Maxsulotlar ” tugmasi orqali Excel variantga o’tkazib olishi
mumkin. Yana bir afzallik tarafi sotilgan mahsulotlarni qaysi biri eng ko’p
sotilganini ko’rsatib turadi.
31

Xulosa
Ushbu kurs ishi davomida HTML dasturlash tilida dialog oynalari, ularning
turlari, dialog qutilar va ular bilan Visual Studio va Java dasturlash tillarida ishlash
ko'nikmalari o'zlashtirildi. Kafedralar uchun ta'lim va ilmiy tadqiqotlarni
boshqarish tizimini optimallashtirish va takomillashtirish jarayonlari tizimning
umumiy samaradorligini, mahsuldorligini va effektivligini oshirishda muhim rol
o'ynaydi.
Ushbu rejada ko'rsatilgan tavsiyalarni amalga oshirish orqali, biz mavjud
muammolarni hal qilishni, tizim ish faoliyatini yaxshilashni va ta'lim jarayonini
yanada takomillashtirishni maqsad qilganmiz. Ishlashni optimallashtirish,
kengaytirilgan foydalanuvchi interfeysi, ilg'or xususiyatlar integratsiyasi,
xavfsizlikni yaxshilash, avtomatlashtirilgan jarayonlar va doimiy monitoringga
e'tibor qaratgan holda, kafedralar uchun samarali va mustahkam tizim yaratishga
intilamiz.
Takomillashtirilgan tizim nafaqat ma'lumotlarni boshqarish imkoniyatlarini
oshirish, balki talabalarga va o'qituvchilarga qarorlar qabul qilishda va xizmat
ko'rsatishda yordam beradigan ilg'or vositalar bilan ta'minlaydi.
Foydalanuvchilarning fikr-mulohazalarini, xavfsizligini va samaradorligini birinchi
o'ringa qo'yish orqali, biz optimallashtirilgan tizim operatsion samaradorlikni
oshirishga, qo'lda xatoliklarni kamaytirishga va pirovardida yuqori sifatli ta'lim
xizmatlarini ta'minlashga erishamiz.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, kafedralar uchun ta'lim va ilmiy tadqiqotlarni
boshqarish tizimini optimallashtirish va takomillashtirish, o'zgaruvchan
ehtiyojlarga mos keladigan yanada soddalashtirilgan, xavfsiz va
foydalanuvchilarga qulay tizimga yo'l ochadi. Doimiy monitoring, fikr-
mulohazalar va takroriy takomillashtirish tizimning uzoq muddatda o'zgaruvchan
talablariga moslashish va javob berishini ta'minlaydi.
32

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. "Veb-dizayn asoslari". N. Komarov, B. Turov. – Bu kitob veb-dizayn,
foydalanuvchi interfeysi (UI) va foydalanuvchi tajribasini (UX) yaxshilash
usullarini o'rgatadi.
2. "Internet texnologiyalari va veb-saytlarni ishlab chiqish". S. Aliyev. – Veb-
saytlarni ishlab chiqish texnologiyalari, ular uchun ishlatiladigan til va
platformalarni yoritib beradi.
3. W3Schools (https://www.w3schools.com/) – HTML, CSS, JavaScript va
boshqa veb texnologiyalariga oid bepul darsliklar va qo'llanmalar.
4. MDN Web Docs (https://developer.mozilla.org/) – Mozilla tomonidan taqdim
etilgan rasmiy hujjatlar va veb-texnologiyalar bo'yicha chuqurroq tushunchalar.
5. Stack Overflow (https://stackoverflow.com/) – Dasturchilar uchun forum
bo'lib, veb-sayt yaratish jarayonida duch kelgan muammolarni yechishda
yordam beradi.
6. CSS-Tricks (https://css-tricks.com/) – CSS va HTML orqali veb-sayt dizaynini
yaratish bo'yicha foydali maqolalar va qo'llanmalar.
7. Google Developers (https://developers.google.com/) – Veb-sayt ishlab chiqish
va optimallashtirish uchun Google tomonidan taqdim etilgan manbalar.
8. A List Apart (https://alistapart.com/) – Veb-dizayn va dasturlashning ilg'or
usullari haqida maqolalar.
9. Ivanov, S., & Cherepanov, O. (2023). Veb-saytlar uchun kontent boshqaruv
tizimlarini yaratish. *Journal of Web Engineering*, 15(2), 45-60.
10. Komarov, N., & Turov, B. (2022). *Veb-dizayn asoslari*. Tashkent: Sharq
nashriyoti.
INTERNET SAYTLAR RO'YXATI
1. YouTube Video
2. Dasturchi UZ
33

Kurs ishini baholash mezoni
Maksimal baho Saralash baho Yakuniy reyting
ball Reyting natijasi
5 3 90-100 5 –“A’lo”
70-89 4 – “Yaxshi”
60-69 3 – “Qoniqarli”
60 dan past 2– “Qoniqar siz ”
Kurs ishi himoyasi yuqori saviyada Nizom talablariga to la rioya qilingan holda ʻ
xolis va adolatli o tkazilishi hamda baholanishi lozim.
ʻ
Kurs ishini baholash tartibi
№ Kurs ishi bo yicha ish turlari
ʻ Ball
1 Kurs ishini hajmi va talab bo yicha
ʻ
rasmiylashtirilganligi:
- talabga javob beradi (7-8);
- talabga qisman javob beradi (6-7);
- talabdan chetga chiqish holatlari mavjud (5-6);
- talabga javob bermaydi (0-4) ;
2 Mavzuning dolzarbligining asoslanganligi:
- yetarli darajada asoslanganligi (7-8);
- yetarli darajada asoslanmagan (6-7);
- noaniq (5-6);
-asoslanmagan (0-4);
3 Maqsad vazifalarining aniq ifodalanganligi:
- aniq (7-8);
- to liq aniqlanmagan (6-7);
ʻ
- aniq emas (5-6);
- ifodalanmagan (0-4)
4 Kurs ishining himoya qismida ijtimoiy-iqtisodiy (ta’lim)
sohasida qo llashga tavsiya berilganligi:
ʻ
- bevosita qo llashga tavsiya bor (7-8);
ʻ
34

№ Kurs ishi bo yicha ish turlariʻ Ball
- qisman qo llashga tavsiya qilingan (6-7);
ʻ
- tavsiya ishonchli emas (5-6);
- tavsiya yo q (0-4);
ʻ
5 Olingan natijalarni yangiligi va ishonchlilik darajasi:
- natija yangi (7-8);
- ilgari olingan (6-7);
- to la ishonchli emas (5-6);
ʻ
- eskirgan, ishonchli emas (0-4) ;
6 Talabaning mavzu bo yicha olingan natijalarini
ʻ
tanqidiy baholanganligi darajasi:
- aniq (7-8);
- to liq aniq emas (6-7);
ʻ
- juda sayoz (5);
- tanqidiy baholanmagan (0-4);
7 Adabiyotlardan foydalanganlik darajasi:
- qonunlar, qarorlar, ilmiy-amaliy jurnallar, monografiya,
yetakchi olimlar asarlaridan to la foydalanilgan (7-8);
ʻ
- darslik, ma’ruza matnlari, o quv-qo llanma va
ʻ ʻ
ma’lumotlardangina foydalanganligi (6-7);
- y etarli foydalanilmagan (5) ;
- foydalanilmagan (0-4) ;
8 Talabaning ma’ruzasiga baho:
- a’lo (14-15);
- yaxshi (11-13);
- qoniqarli (9-10);
-qoniqarsiz (0-8) ;
9 Talabaga berilgan savollarga javobi:
- to liq (14-15);
ʻ
- yaxshi (11-13);
35

№ Kurs ishi bo yicha ish turlariʻ Ball
- qoniqarli (9-10) ;
-qoniqarsiz (0-8) ;
10 Adabiyotlar tanqidiy tahlili darajasi:
- to la darajada (7) ;
ʻ
- qisman darajada (5-6);
- noaniq (4-5);
- taxlil yo q (0-3);
ʻ
11 Internet manbalaridan foydalanganlik darajasi:
- yetarli, natija yangi (7);
- qisman, ilgari olingan (5-6);
- to la ishonchli emas (4-5);
ʻ
- foydalanilmagan (0-3) ;
Kurs ishiga qo yilgan yakuniy ball:
ʻ
36

Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston milliy universiteti Jizzax filiali
Kompyuter ilmlari va dasturlash texnologiyalari 512-22 guruh talabasi
Ashurboyev Shohruh Xolmurod o’g’li
Web dasturlash fanining elektiron darsligini ishlab chiqarish mavzusidagi
kurs ishiga
TAQRIZ
Mirzo Ulug‘bek nomidagi O ‘ zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali “Аmaliy
matematika” fakulteti 512 - 22- guruh talabasi Ashurboyev Shohruh Xolmurod O’g’li
Web dasturlash fanining elektiron darsligini ishlab chiqarish mavzusidagi kurs
ishida 3 bob, 8 paragrafdan iborat bo ‘ lib, unda quyidagilar keltirilgan:
_____________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
Kamchiliklar:
_____________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
512-22 - guruh talabasi Ashurboyev Shohruh Xolmurod O’g’li kurs ishini
himoyaga tavsiya etaman.
Kompyuter ilmlari va dasturlashtirish kafedrasi
________________________________________________________________
(lavozimi) (imzo) (Familiyasi, ismi)
37

telegram:@Print5703

Sotib olish