Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	4.7MB
Покупки	0
Дата загрузки	18 Декабрь 2023
Расширение	pptx
Категория	Экономика

Korxona mustaqil xojalik yurutuvchi bozor subyekti

Reja:
1. Milliy iqtisodiyot rivojlanishida
korxonaning o’rni va roli.
2. Korxonaning belgilari funksiyalari va
vazifalari
3. Korxonalarni tasniflash
4. Mexatronika va Robototexnika yonalishida
iqtisodiyotni axamyati2

Korxona
sinfl anishi Engil va oziq ovqat sanoatida 100 kishi, og’ir
sanoatda, qurilish, qishloq xo`jaligi va boshqa
ishlab chiqarish tarmoqlarida 50 kishi, ilmiy
xizmat ko`rsatish, chakana savdo va boshqa
noishlab chiqarish sohalarida 25 kishi
ishlaydigan korxonalar kichik korxona
hisoblanadi. Вставка рисунка
Вставка рисунка O`rta korxonalar qatoriga xodimlarning
o`rtacha yillik soni kichik korxonalar
uchun belgilangan miqdordan oshgan
korxonalar kiradi.
Вставка рисунка Yirik korxonalar tarkibiga ishlovchilar
soni 500 va undan ortiq kishini tashkil
qiluvchi korxonalarni kiritish mumkin.10

Korxona mustaqil xojalik
yurutuvchi bozor subyekti
Soha Iqtisodiyoti
va Menejmenti

•
ishlab-chiqarish va texnika munosabatlarida
korxona
•
I jtimoiy munosabatlarda korxona
•
T ashkiliy-huquqiy munosabatlarda korxona
•
M oliyaviy-iqtisodiy munosabatlarda korxona
•
M ahsulotlar hajmi va turlari, ularni tayyorlash
•
T exnologiyasiga miqdor va sifat jihatidan mos
k eluvchi mashinalar tizimi
•
T urli kategoriyadagi xodimlar o‘rtasida
u larning huquq va majburiyatlari asosida
yuzaga keluvchi munosabatlar
•
K orxona huquqiy shaxs sifatida faoliyat
yuritadi;
•
O ‘z-o‘zini moliya bilan ta’minlash, o‘z-o‘zini
boshqarish
•
Korxonaning o‘ziga xos xususiyatlari Korxonani turli belgilariga
ko‘ra tavsiflash mumkin4

KORXONA TASHQI MUHITI
•
1. Tashqi muhit omillarining o`zaro bog`liqligi – bu bir
omil o`zgarishining boshqa omillarga ta`sir etish kuchi
darajasidir.
2. Tashqi muhitning murakkabligi – tashkilot e`tiborga
olishi kerak bo`lgan omillar soni, hamda har bir omilning
variativlik (o`zgaruvchanlik) darajasi.
3. Muhitning harakatchanligi – bu tashkilot atrofida yuz
beradigan o`zgarishlar tezligi. Ayrim tarmoqlarda
texnologiya va raqobatli kurash parametrlari tezligi
kuchli.
4. Tashqi muhitning noaniqligi – konkret omil to`g`risida
tashkilot ega bo`lgan informatsiya miqdori funktsiyasi,
hamda bu informatsiyaga ishonchlilik funktsiyasi
hisoblanadi. Agar informatsiya kam va uning aniqligiga
ishonch bo`lmasa muhit noaniq bo`ladi. •
Tashqi muhit xarakteristikalari :
Tashqi muhit: BEVOSITA
•
TA`SIR MUHITI.
Ta`minot-chilar (mehnat, moddiy
resurslar) Iste`molchilar
KORXONA
Kasaba uyushma
si
Qonunlar va davlat boshqar-malari
Raqobat-chilar
Bevosita ta`sir muhiti
Tashqi muhit: BILVOSITA TA`SIR MUHITI.
Siyosiy omillar
Xalqaro vaziyat
Iqtisodiy holat
KORXONA
Fan-texnika taraqqiyoti (FTT)
Ijtimoiy-madaniy omillar
Bilvosita ta`sir muhiti
texnologik
predmetli
aralash. 14

Korxona to‘g‘risida
tushuncha.
yuridik shaxs maqomiga ega,
mustaqil ravishda xo‘jalik faoliyati yurituvchi sub’ekt
o‘ziga tegishli bo‘lgan mol-mulkidan
foydalanish asosida iste’molchilar talabini
qondirish va daromad olish maqsadida
mahsulot ishlab chiqaradi3

Sindikat
tijorat faoliyatini (ta`minot, sotish, narxning paydo bo`lishi) hamkorlikda tashkil qilishga asolangan birlashmadir.
Sindikat tarkibiga kiruvchi korxonalar huquqiy hamda xo`jalik yuritish mustaqilliklarini saqlab qoladilar.
Trestlar
yuqori darajada markazlashganligi bilan ajralib turadi. Uning tarkibiga kiruvchi korxonalar ishlab chiqarish, tijorat
va huquqiy mustaqilliklarini yo`qotib, yagona reja asosida faoliyat yuritadi.
Xoldinglar
ishtirokchilarning moliyaviy imkoniyatlarini birlashtirish va muvofiqlashtirish hamda ishlab chiqarish quvvatlari
bilan vaizifalarni tezkor ravishda amalga oshirish imkonini beruvchi boshqaruvning samarali shaklini ifodalaydi.
Integratsiya jarayonlarini amalga oshiruvchi korxonalar quyidagi maqsadlarni ko`zlaydi:
Ishlab chiqarishni boshqarish asosiy funksiyalari bo’lib yuqoridagilar hisoblanadi
resurslardan yanada samaraliroq foydalanishga erishish;
kooperatsiya asosidagi aloqalarini yangilash va mustahkamlash;
mamlakatdagi korxonalarning tashqi bozorga chiqishi;
ishlab chiqarishga investitsiyalarning yangi shakllarini jalb etish;
ichki va tashqi bozordagi raqobatda muvaffaqiyat qozonish maqsadida narx va sotish bo`yicha yagona siyosat
yuritish 12

X o` jalik faoliy at ining joriy v a ist iqboldagi v azifalarini bajarish
k orxonalardan quy idagi funk t siy alarni amalga oshirishni t alab qiladi:
1 ishlab chiqarish va shaxsiy iste`mol uchun mahsulotlarni tayyorlash;
2
mahsulotlarni iste`molchilarga sotish va etkazib berish;
3 sotuvdan keyin xizmat ko`rsatish;
4 ishlab chiqarishning moddiy-texnika asosini ta`minlash;
5 xodimlar mehnatini tashkil qilish va boshqarish;
6 soliqlarni to`lash, byudjetga to`lanuvchi ixtiyoriy yoki majburiy badal va to`lovlarni amalga oshirish ;
7 amaldagi standartlar, me`yoriylar va davlat tomonidan chiqarilgan qonun-qoidalarga rioya qilish. 8

E’t iboringiz
uchun
Raxm at !  Karimberdiyev Abdulatif K-87-21 guruh 16

Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida korxonalar faoliyatining
asosiy yo`nalishlari quyidagilar hisoblanadi:
B ozor M ahsulot X aridor I shlab
chiqarishni T aqsimlash
va uning rivojlanish
istiqbollarini
majmuaviy ravishda
o`rganish yordamida,
xaridorlarning
mahsulot va xizmat
turlariga mavjud va
yuzaga kelishi mumkin
bo`lgan talablarini
aniqlash mahsulotning yangi
modellari va
namunalarini
yaratish bo`yicha
ilmiy-tadqiqot
faoliyatini tashkil
qilish xaridorlar
talablariga mos
keluvchi tovarlarni
ishlab chiqarish ishlab chiqarishni
rejalashtirish,
dasturlash,
muvofiqlashtirish va
moliyalashtirish mahsulotni
taqsimlash va sotish
tizimini tashkil
qilish va uni
mukammallashtirish
;
B oshqarish 6

O`zbekiston Respublikasi qonunlariga
asosan ishlab chiqarish tarmog’ida band
bo`lga xodimlarning o`rtacha yillik soni 20
kishi bo`lgan, xizmat ko`rsatish va boshqa
noishlab chiqarish tarmog’idagi
xodimlarning o`rtacha yillik soni 10 kishi
bo`lgan hamda ulgurji va chakana savdoda,
umumiy ovqatlanish sohasida xodimlarning
o`rtacha yillik soni 5 kishi bo`lgan
korxonalar mikrofirmalar qatoriga kiritiladi
Engil va oziq ovqat sanoatida 100 kishi, og’ir sanoatda,
qurilish, qishloq xo`jaligi va boshqa ishlab chiqarish
tarmoqlarida 50 kishi, ilmiy xizmat ko`rsatish, chakana
savdo va boshqa noishlab chiqarish sohalarida 25 kishi
ishlaydigan korxonalar kichik korxona hisoblanadi. 9

KORX ON A I CHKI
MUHI TI •
MAQSADLAR
•
TEXNOLOGIYA
•
STRUKTURA
•
VAZIFALAR
•
ODAMLARKorxona ichki muhitini ichki
o`zgaruvchilar aniqlaydi. Ichki o`zga-
ruvchilar – bu tashkilot ichida bo`ladigan
vazi-yatli omillar. Ichki o`zga-ruvchilar
boshqarish qarorlari natija laridir. Lekin bu
hamma ichki o`zgaruvchilar rahbarlar
tomonidan nazorat etiladi, degani emas.
Odatda ichki o`zgaruvchi – bu rahbariyat
o`z faoliyatida erishishi kerak bo`lgan bir
holat yoki tadbirdir. 13

X o` j alik riv oj lani shining har bir bosqichida k orxonalar
faol iy at i quy idagi v azi falarni bajarishga qarat ilishi
zarur
2 3 4 547% 21% 17% 37% 45%
1 617%korxona egasining daromad olishi
1 iste`molchilarni ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar bilan ta`minlash
2 xodimlarni ish haqi bilan ta`minlash
3 korxonaga yaqin joylarda yashovchi aholi uchun ish joylari yaratish
4 atrof-muhitni muhofaza qilish
5 korxona faoliyatida to`xtab qolishga yo`l qo`ymaslik
6 ishlab chiqarishning barcha bosqichlarida tejamkorlikka rioya qilish 7

Iqtisodiyotning asosiy vazifasi — insonlar hayoti uchun zarur
bo lgan va ularsiz jamiyat rivojlanib bo lmaydigan shunday ʻ ʻ
ne matlarni doimiy ravishda yaratish hisoblanadi. Iqtisodiyot
ʼ
cheklangan resurslar dunyosida inson ehtiyojlarini qondirishga
yordam beradigan tarmoq sohasi hisoblanadi
Iqtisodiyot sohada kop qollaniladi ayniqsa yangi loihalar smetalari
tuzilganda va loihalar qancha muddatda ozini qoplashini hisoblash
uchun iqtisodiyot mislsiz axamiyatga ega.
Iqtisodiy tomondan ozini qoplamagan loihalar rivojlana olmaydi va
zarar keltirishi mumkin.15

Kont sern
Konsort-sium
•
kompaniya va banklarning vaqtinchalik birlashuvi
natijasida, yirik kapital talab qiluvchi loyihalarni
amalga oshirish yoki mablag’ni birgalikda
joylashtirish maqsadlari uchun umumiy kelishuvlar
asosida yuzaga keladi. Konsortsium buyurtmachilar
oldidagi majburiyatlar uchun javobgar hisoblanadi. Korporat-siyalar
•
umumiy manfaatlarga ega hamda shartnomalar,
kapital va qo`shma faoliyatda ishtirok etish bilan
bog’liq bo`lgan korxonalarning yirik birlashuvini aks
ettiradi. 11

birinchidan, korxona o‘ziga tegishli va xo‘jalik boshqaruvidagi xususiy mulkka ega
bo‘lib, ushbu mulk uning faoliyati moddiy-texnikaviy imkoniyatlarini, iqtisodiy
mustaqilligi va ishonchliligini ta’minlaydi;
ikkinchidan, korxona kreditorlar, jumladan, davlat bilan o‘zaro munosabatlardagi
majburiyatlar yuzasidan o‘z mulki bilan javob berish xususiyatiga ega bo‘ladi;
uchinchidan, korxona xo‘jalik aylanmasida o‘z nomidan harakat qilishi mumkin, ya’ni
qonunga asosan xo‘jalik faoliyati yurituvchi hamkorlar, mahsulot (ish, xizmat)
iste’molchilari, xom ashyo va asbob-uskuna yetkazib beruvchilar hamda boshqa huquqiy
va jismoniy shaxslar bilan shartnoma tuzish huquqiga ega;
to‘rtinchidan, korxona qonunchilikka asosan sudda da’vogar va javobgar sifatida
qatnashish huquqiga ega;
beshinchidan, korxona mustaqil balans yoki smetaga ega bo‘lib, ishlab chiqarish va
mahsulot savdosi xarajatlarini hisobga olib boradi hamda davlat organlari tomonidan
belgilangan tartibda o‘z vaqtida hisobotlarni taqdim etadi;
oltinchidan, korxona o‘z firma nomiga ega bo‘lib, unda korxonaning tashkiliy-huquqiy
shakli o‘z aksini topadi. 5

Korxona mustaqil xojalik yurutuvchi bozor subyekti

Купить