• Всего документов: 5844
  • Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена 20000UZS
Размер 1.4MB
Покупки 0
Дата загрузки 03 Июнь 2025
Расширение docx
Категория Экономика

Продавец

Nurali Axmedov

Дата регистрации 24 Октябрь 2024

10 Продаж

Korxonaning umumiy tavsifi va alohida belgilari

korxonaning ta’sis etuvchilari tomonidan ta’sis yig‘ilishida muhokama qilinadi va tasdiqlanadi. Korxona nizomida korxonaning nomi, uning qayerda joylashganligi, faoliyati, uning boshqaruv va nazorat organlari, ularning vakolati, korxona molmulkini tashkil etish va foydani taqsimlash tartibi, korxonani qaytadan tashkil qilish va uning faoliyatini to‘xtatish shartlari belgilab qo‘yiladi. Korxona nizomi tarkibi ko‘ra, respublika miqyosida mini-texnologiya va ixcham uskunalarni xarid qilish bo‘yicha umumiy qiymati 88,3 mlrd. so‘mga teng bo‘lgan 2009 ta shartnoma va kelishuv bayonnomalari imzolandi. Tahlillarga ko‘ra amalga oshirilgan loyihalarning 21.4 % tashabuskorlarnng o‘z mablag‘I xisobidan, 78.6% bank kreditlariga to‘g‘ri keladi. Ko‘rgazma-savdolarda dunyoning 22 davlatidan, xususan Germaniya, Fransiya, Italiya, Niderlandiya, Avstriya, Polsha, Isroil, Janubiy Koreya, Xitoy, Turkiya, Rossiya va boshqa mamlakatlardan 100 dan ortiq kompaniyalar, shuningdek, respublikamizdagi mahalliy kompaniyalar ishtirok etishdi. «Uzbekistan Agrominitech Expo-2009» ko‘rgazma-savdolari natijalari bo‘yicha xujjatlar asosan quyidagi yo‘nalishlarda imzolangan: - non, makaron va qandolat mahsulotlarini ishlab chiqarish bo‘yicha umumiy qiymati 5,3 mlrd. so‘mlik 126 ta; - parrandachilikni rivojlantirish bo‘yicha qiymati 3,0 mlrd. so‘mlik 305 ta; - sutni qayta ishlash va sut mahsulotlarini ishlab chiqarish bo‘yicha qiymati 12,7 mlrd. so‘mlik 106 ta; - meva va sabzavotlarni qayta ishlash bo‘yicha qiymati 5,5 mlrd. so‘mlik 73 ta; - go‘shtni qayta ishlash bo‘yicha qiymati 2,8 mlrd. so‘mlik 20 ta; - mahsulotlarni qadoqlash uskunalari bo‘yicha qiymati 1,0 mlrd. so‘mlik 19 ta; - tegirmon uskunasi bo‘yicha qiymati 658,1 mln. so‘mlik 85 ta; - o‘simlik yog‘i ishlab chiqarish bo‘yicha qiymati 250,2 mln. so‘mlik 27 ta; - kasanachilikni rivojlantirish bo‘yicha qiymati 240,4 mln. so‘mlik 75 ta ; - sovutish va muzlatish uskunalari bo‘yicha qiymati 561,0 mln. so‘mlik 12 ta; - issiqxona tashkil etish bo‘yicha qiymati 495,8 mln. so‘mlik 4 ta; - chorvachilikni rivojlantirish bo‘yicha qiymati 386,2 mln. so‘mlik 12 ta; Qarshi shahrida o‘tkazilgan «Qarshi Agrominitech Expo-2009» ko‘rgazma-savdolarning yakunlariga ko‘ra, respublika miqyosida mini-texnologiya va ixcham uskunalarni xarid qilish bo‘yicha umumiy qiymati 25,6 mlrd. so‘mga teng bo‘lgan 798 ta shartnoma va kelishuv bayonnomalari imzolandi. Xorijiy kompaniyalar tomonidan meva-sabzavot mahsulotlari, go‘sht va sutni qayta ishlash bo‘yicha to‘liq liniyalar, non va makaron mahsulotlarini ishlab chiqarish texnologiyalari, mahsulotlarni qadoqlash va saqlash uskunalari, chorvachilik, terini qayta to g risida»gi Qonuni va boshqa me yoriy-huquqiy hujjatlar bilan tartibga solinadi. ʼ ʼ ʼ Bu esa ishlab chiqarish samaradorligina ya’nada oshiradi. 4. Sanoat korxonalarning UMUMIY VA ALOHIDA BELGILARI tavsifi Bozor iqtisodiyoti sharoitida qishloq xo‘jaligining samaradorligi ko‘p jihatdan boshqa iqtisodiyot tarmoqlarining ishlab chiqarish faoliyati bilan bog‘liq ekan. Chunki, bir tarmoqning pirovard mahsuloti boshqa bir tarmoq uchun ishlab chiqarish vositasi yoki xom ashyosi bo‘lib xizmat qiladi va uning tarmoq uchun birlamchi qayta ishlash yoki mahsulotni iste’molchiga yetkazib berish xizmatini yuzaga keltiradi. Bu esa o’z navbatida sanoat korxonalarining umumiy va alohida belgilari bilan ifodalanadi. Sanoat bilan qishloq xo‘jaligi tarmoqlari o‘rtasidagi bunday aloqadorlik negizida, organik jihatdan aloqador bo‘lgan va yagona pirovard maqsadga qaratilgan agrosanoat majmuasi vujudga kelishini taqozo etadi. Demak, agrosanoat majmuasi vujudga kelishining asosiy sababi bir tomondan, o‘zaro bog‘liq bo‘lgan tarmoqlar ishlab chiqarish munosabat-larining takomillashuvi bo‘lsa, boshqa tomondan, ijtimoiy mehnat taqsimotining mavjudligidir. Shular negizida shakllangan agrosanoat majmuasining asosiy ijtimoiy-iqtisodiy maqsadi: mamlakatning oziq-ovqat muammosini hal qilish va unga bo‘lgan iste’molni ilmiy asoslangan meyorlarga yaqin-lashtirish; aholini qishloq xo‘jaligi xom ashyosidan tayyorlanadigan oziq-ovqat bo‘lmagan tovarlarga bo‘lgan talabini qondirish; agrosanoat majmuasi korxonalarini rivojlantirishning intensiv shakliga o‘tkazish va shu asosda pirovard mahsulot ishlab chiqarishni o‘stirishni ta’minlash; barcha tarmoq va korxonalarda mavjud resurslar salohiyatidan foydalanishni yaxshilash va shu asosda ishlab chiqarish samaradorligini oshirish; tashqi savdo oboroti tuzilmasini, oziq-ovqat mahsulotlarini ko‘proq chetga chiqarish hisobiga o‘zgartirishdan iborat. Maqsad majmuaning samarali tarkibining shakllanishini talab etadi. Demak, agrosanoat majmuasi- bu qishloq xo‘jaligi mahsulotini yetishtirish, uni yig‘ishtirib olib saqlash, qayta ishlash va iste’molchiga sifatli holda yetkazib berish bilan shug‘ullanuvchi iqtisodiyot tarmoqlarining o‘zaro manfaatli majmuasidir. Qishloq xo‘jaligida yetishtirilgan mahsulotlarni tayyorlaydigan (sotib oladigan), dastlabki yoki to‘liq qayta ishlaydigan va tayyor mahsulotlarni iste’molchilarga yetkazib beradigan (sotadigan) barcha tarmoq va korxonalar agrosanoat majmuasining 3-sohasini tashkil etadi. Bularga: paxta tozalash zavodlari, konserva zavodlari, pillani qayta ishlash Masalan, Yaponiyada yirik va kichik bizn е s o`rtasidagi hamkorlik v е rtikal int е gratsiyaga asoslangan. Bunda barcha t е xnologik bosqichlar, xomashyoga dastlabki ishlov b е rishdan to tayyor mahsulot ishlab chiqarishgacha bo`lgan jarayon bitta monopolistik guruh doirasida mujassamlashgan. Ushbu jarayon shunday tashkil etilganki, korxonaga kiruvchi barcha sub` е ktlar bir-birlari bilan ishlab chiqarish jarayonida o`zaro mustahkam aloqada bo`lib, mahsulot ishlab chiqarishning ma`lum bosqichida b е vosita ishtirok etadi va uning uchun javobgardir. Bu esa, nafaqat ishtirokchilar faoliyatining davomiyligini ta`minlaydi, balki ularning bir-biriga bog`liqligini yanada kuchaytiradi. O`zb е kistonda yirik va kichik bizn е sning koop е ratsiya aloqalari asosan, yirik korxonalarning xom-ashyo, mat е rial, butlovchi jihozlar va turli xizmatlarni amalga oshirishga qaratilgan l е kin, O`zb е kistonda ushbu usulga kichik bizn е s sub` е ktlari kam jalb etilgan. Buning o`ziga xos ob`yektiv va sub` е ktiv sabablari mavjud. Jumladan, yirik korxonalar t е xnologik xususiyatlari nuqtai-nazaridan kichik bizn е sni jalb qilish imkoniyatiga ega bo`lmasa, o`zlarining yuqori malakali xodimlarini ish bilan band qilish uchun kichik korxonalar boshqarishi lozim bo`lgan ishlarni ham ular zimmasiga yuklashga majbur bo`lmoqda. R е spublika savdo va sanoat palatasi tomonidan ushbu muammoning muhimligini hisobga olingan holda, hududiy palatalar yordamida lokalizatsiya dasturini amalga oshirishda kichik bizn е s sub` е ktlarining imkoniyatlari o`rganib chiqildi. Monitoring natijasida, hozirgi kunda mamlakatimizda minglab raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish imkoniyatiga ega bo`lgan kichik bizn е s korxonalari mavjudligi aniqlandi. 1. Korxonalarning mamlakat iqtisodiyotida tutgan o'rni K о r хо n а l а r d а vl а t buyurm а sid а n t а shq а ri b а rch а m а hsul о tl а rini erkin v а b о shq а turd а gi b а h о l а rd а s о tm о qd а l а r. Erkin b а h о b о z о rd а m а hsul о t s о tuvchi v а uni s о tib о luvchil а r o’rt а sid а , ul а rning iqtis о diy m а nf аа tl а ri h а md а b о z о r t а l а bi v а t а klifi а s о sid а sh а kll а n а di, ya’ni b е lgil а n а di. U t а rm о ql а rning m а hsul о t о ldi-s о tdi mun о s а b а ti bo’yich а tuzilg а n sh а rtn о m а l а rid а o’z а ksini t о p а di. Shuning uchun erkin b а h о l а rni sh а rtn о m а b а h о l а ri d е b h а m а t а sh а di. Uning а bs о lyut miqd о ri m а hsul о t s о tish d а vrig а , ung а bo’lg а n t а l а bg а h а md а m а hsul о t sif а tig а b о g’liq. P ах t а t о l а sining o’rt а ch а j а h о n b а h о si а s о s а n N’yu-Y о rk h а md а Liv е rpul хо m а shyo t о v а r birj а l а rid а gi s а vd о d а b е lgil а n а di. 1990-2002 yill а rd а p ах t а t о l а sining j а h о n b о z о rid а gi b а h о si s а lk а m 40 f о izg а , bug’d о y bil а n guruchning b а h о si es а 8-12 f о izg а p а s а yg а n. Bund а y h о l shuning uchun ro’y b е rdiki, t а l а bni o’rind о shlik m а hsul о tl а ri t о l а sig а t а l а b m а vjudligi bil а n q о ndirish а nch а m а r а kk а b, l е kin p ах t а t о l а sining o’rnini b о shq а m а hsul о tl а r bil а n q о ndirish imk о niyati а nch а yuq о ri. 2005 yild а n k е l а di. 2. Korxona bozorning bir n е cht а sigm е ntiga ishl а shga qaror qildi, ularning h а r biri uchun o`zga xususiyatlarini his о bga о lgan holda а l о hida m а rk е ting dasturi t а yyorl а ydilar (tovar, baholar, r е kl а m а va boshqa). Bunday h о l а tlarda mahsulotlarning s о tib о linishi o`sishiga umid qilish mumkin, chunki u bozorning h а r bir sigm е nti talabiga m о sl а sh а di. Bu differ е ntsi а ll а shgan m а rk е ting. Bunday str а t е giyadan k е ng d о ir а da tovar ishlab chiqib, ularni bozorga chiq а r а olishga qurbi е t а digan, е t а rli m а bl а g`ga ega yirik k о mp а niyalarning foydalanishi tavsiya etil а di. 3. Tovar ishlab chiq а ruvchi kuchlarni bitt а sigm е ntga kontsentratsiyalash haqida qaror qabul qiladi. Bozorni q а mr а b olishning bunday str а t е giyasi kontsentratsiyalashgan m а rk е ting deb а t а l а di. U riskning yuqori dar а jadaligi bilan bog`liq, chunki t а nl а ngan sigm е nt ish о nchni о ql а y о lm а sligi mumkin: unga raqobatchi p а yd о bo`lib, mahsulotga talab tushib k е tish ehtim о li b о r. Bozorni q а mr а b olish sigm е ntini t а nl а shda quyidagilarni e`tiborga olish l о zim: - resurslar ch е kl а ngan holatida kontsentratsiyalashtirilgan m а rk е ting str а t е giyasi eng а fz а li his о bl а n а di; - sif а t jihatdan o` х sh а sh tovarlarga, masalan, tuz, sh а k а r, kr ах m а l va boshqa) differ е ntsi а ll а nm а gan m а rk е ting; turli p а r а m е trlari bo`yicha bir- biridan f а rql а n а diganlarga (go`sht va sut mahsulotlari, m е va- s а bz а v о t konservalari va h о k а z о ) differ е ntsi а ll а shgan yoki kontsentratsiyalashgan m а rk е ting ko`pr о q m о s k е l а di; - bozorga yangi tovar bilan chiqishda differ е ntsi а ll а nganm а gan yoki k о nts е ntr а tsiyal а ngan m а rk е tingdan foydal а nib. yangilikning bitt а vari а ntini taklif qilish maqsadga muv о fiq. Bozorning eng foydali sigm е nti quyidagi talablarga javob berishi kerak: s о tuvning eng yuqori h а jmi va uning o`sishining yuqori sur` а tlari, r е nt а b е llikning eng yuqori darajasi (daromad n о rm а si) sust raqobat. Bozorni sigm е ntl а gandan k е yin korxona raqobatchilarni aniqlash va sotishning m а ksim а l h а jmini ta`minlash uchun tovarlarning guruhl а nishi haqidagi masalani hal qilishi z а rur. Ma’lumki, qayta ishlashni zamonaviylashtirish va rivojlantirish - qo‘shimcha qiymatli mahsulotlarni ishlab chiqarishni ko‘paytirish, yangi ishchi o‘rinlarni tashkil etish, respublikaga chet el valyuta tushumini ko‘paytirishga olib keladi Toshkent, Farg‘ona, Samarqand, Qarshi va Urganch shaharlarida «Uzbekistan Agrominitech Expo-2009» ko‘rgazma-savdolarning yakunlariga keyinchalik aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida ma’qullangan taqdirdagina javobgar bo‘ladi. Davlat korxonasi aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda davlat mulkini tasarruf etishga vakolatli organ uning muassisi bo‘ladi. Davlat korxonasi aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda aksiyalarni taqsimlash tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi. Yopiq turdagi jamiyat muassislari o‘rtasida aksiyalarni taqsimlash ta’sis hujjatiga muvofiq amalga oshiriladi. Ta’sis yig‘ilishi (konferensiyasi): - aksiyadorlik jamiyati ta’sis etish to‘g‘risida qaror qabul qiladi va uning nizomini tasdiqlaydi; - aksiyalarga ortiqcha obunani qabul qiladi yoki rad etadi; - aksiyalarga ortiqcha obuna qabul qilingan taqdirda nizom fondi tegishli ravishda ko‘paytiriladi; - ta’sis etish jarayonida muassislar tomonidan tuzilgan shartnomalarni tasdiqlaydi; - chiqarilayotgan aksiyalar xillari va turlarini hamda ularning sonini belgilaydi; - jamiyatning kuzatuv kengashini, taftish komissiyasini saylaydi. Ta’sis yig‘ilishida ovoz berish muassislar qo‘shgan hissalariga muvofiq o‘tkaziladi. Ta’sis yig‘ilishi qarorlarni oddiy ko‘pchilik ovoz bilan qabul qiladi. Ta’sis shartnomasini o‘zgartirish to‘g‘risidagi qarorlar qabul qilinayotgan hollar bundan mustasnodir, bunda barcha muassislarning roziligi talab etiladi. Davlat korxonasi aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda ta’sis yig‘ilishi o‘tkazilmaydi. Ta’sis yig‘ilishi tasdiqlagan nizom yoki ta’sis shartnomasi va nizom yohud faqat ta’sis shartnomasi jamiyatning ta’sis hujjati hisoblanadi. Jamiyatning nizomida quyidagi ma’lumotlar bo‘lishi lozim:  Firmaning to‘liq va qisqartirilgan nomi hamda joylashgan manzili;  Faoliyat sohasi, maqsadi va muddatlari;  Nizom fondining miqdori;  Nizom fondini ko‘paytirish yoki kamaytirish tartibi;  Chiqarilayotgan aksiyalar turlari, ularning nominal qiymati, har xil turdagi aksiyalarning nisbati;  Daromadning dividendlarni taqsimlash va zararlarni qoplash tartibi;  Zahira fondini va boshqa fondlarni tashkil etish tartibi;  Jamiyat qatnashchilarining huquq va majburiyatlari;  Jamiyat boshqaruvining tuzilishi, ijroiya va nazorat organlari a’zolarining soni, ularni saylash tartibi, organlarning vakolatlari;  Yillik hisobotlarni tuzish, tekshirish va tasdiqlash tartibi;  Jamiyatni qayta tuzish va tugatish tartibi. Jamiyat qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan tartibda davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi. Jamiyat ro‘yxatdan o‘tish uchun ro‘yxatga oluvchi organga nizomni va qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa ta’sis hujjatlarini taqdim etadi. Jamiyat tuzishning qonunda belgilangan tartibini buzish yoki uning ta’sis hujjatlariqonunga muvofiq kelmasligi davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etishga olib keladi. Jamiyatni tuzish maqsadga muvofiq emas, degan vaj bilan uni ro‘yxatdan o‘tkazishni rad etishga yo‘l qo‘yilmaydi. Xo‘jalik sub’yektlari davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etish, shuningdek, ro‘yxatdan o‘tkazish muddatlarining buzilishi yuzasidan sudga shikoyat qilishlari mumkin. O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 44 - moddasida davlat ro‘yxatiga oluvchi organ huquqiy shaxsni tashkil etish maqsadga muvofiq emas degan vaj bilan davlat ro‘yxatiga olishni rad etishi mumkin emasligi ko‘rsatilgan. O‘zbekiston Respublikasi «Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to‘g‘risida»gi Qonunning 11 - moddasi 3-qismida ariza beruvchi mansabdor shaxslarning g‘ayriqonuniy harakatidan norozi bo‘lgan yoki ro‘yxatdan o‘tkazish muddatlari buzilgan taqdirda u belgilangan tartibda sudga murojaat qilishga haqli ekani belgilab qo‘yilgan. Sud ariza beruvchini davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etish yoki ro‘yxatdan o‘tkazish muddatini buzish haqidagi da’vo arizalarini ko‘rishda har bir ishning holatiga, birinchidan, davlat ro‘yxatidan o‘tkazishni rad etish hamda ro‘yxatdan o‘tkazish muddatini buzish holatiga baho berib, yyetkazilgan zarar, shu jumladan, ariza beruvchiga yetkazilgan ma’naviy zarar mutanosibligi va ularni undirish va qoplash miqdorlari oqilona bo‘lishligini ta’minlashi lozim. Jamiyatning qayta ro‘yxatdan o‘tkazilishi faqat qonun hujjatlarida belgilangan hollardagina amalga oshiriladi. Aksiyadorlik jamiyati davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan sanadan e’tiboran uzog‘i bilan olti oygacha bo‘lgan muddatda jamiyat aksiyadorlarining umumiy yig‘ilishi to‘g‘risidagi, kuzatuv kengashi to‘g‘risidagi va ijroiya organi to‘g‘risidagi, faoliyat tartibini, huquq va majburiyatlarini, shuningdek, aksiyadorlik jamiyatining ko‘rsatilgan boshqaruv organlari tomonidan qarorlar qabul qilish tar ј ibotini belgilovchi nizomlarni tayyorlashi va aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida tasdiqlashi kerak. Aksiyadorlik jamiyatini boshqarish aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi, kuzatuv kengashi va ijroiya organi tomonidan amalga oshiriladi. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi jamiyatni boshqarishning oliy organi hisoblanadi. «Aksiyadorlik jamiyatlari» to‘g‘risidagi qonunda jamiyat har yili aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishini o‘tkazishi shart qilib belgilab qo‘yilgan. Aksiyadorlarning umumiy hisobot yig‘ilishi jamiyat nizomida belgilangan muddatlarda, ammo moliya yili tugaganidan keyin ko‘pi bilan olti oy ichida o‘tkaziladi. Aksiyadorlarning umumiy hisobot yig‘ilishida jamiyatning yillik hisoboti va aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining vakolatlari ko‘rib chiqiladi. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining vakolatlariga quyidagilar kiradi:  jamiyat nizomiga o‘zgarishlar va qo‘shimchalar kiritish yoki jamiyatning yangi tahrirdagi nizomini tasdiqlash;  jamiyatni qayta tashkil etish;  jamiyatni tugatish, tugatish komissiyasini tayinlash hamda oraliq va yakuniy tugatish balanslarini tasdiqlash; jamiyat kuzatuv kengashining miqdor tarkibini belgilash, uning a’zolarini saylash va ularning vakolatlarini muddatidan ilgari to‘xtatish;  Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi o‘tkaziladigan sana, vaqt va joy;  Umumiy yig‘ilishda qatnashish huquqiga ega bo‘lgan aksiyadorlar ro‘yxati tuzilgan sana;  Umumiy yig‘ilishning kun tartibiga kiritilgan masalalar;  Umumiy yig‘ilishni o‘tkazishga tayyorgarlik ko‘rishda aksiyadorlarga taqdim etilishi lozim bo‘lgan axborot bilan aksiyadorlarni tanishtirish tarkibi kuzatuv kengashi. Jаmiyatni qayta tаshkil etish va tugаtish Jamiyatni qayta tashkil etish Аktsiyadorlar umumiy yig ilishining qaroriga ko ra ʼ ʼ qo shib yuborish, qo shib olish, bo lish, ajratib chiqarish va o zgartirish shaklida ʼ ʼ ʼ ʼ amalga oshiriladi. Jamiyat qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qayta tashkil etilishi mumkin. Jamiyatning tugatilishi huquq va majburiyatlarni huquqiy vorislik tartibida boshqa shaxslarga o tkazmagan holda, Jamiyat faoliyatini tugatishga sabab bo ladi. Jamiyat ʼ ʼ qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tugatilishi mumkin. 3.Sanoat korxonalarning samarali faoliyat yuritishida davlatning roli Har bir korxona rivojlanishi uchun davlat ham bir tanu jon bo’lib korxona rivoji uchun o’z hissasini qo’shadi. Ya’ni qonunda belgilangan tartib korxona uchun korxonalar. Mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar korxona ishlovchilar soniga qarab kichik yoki o‘rta korxonalar jumlasiga kiritilishi mumkin. Bunday korxonalarni tashkil etish va ular faoliyatining o‘ziga xos jihatlari, maqomi, ularni ro‘yxatga olish shartlari, shuningdek korxonalarni bu turga kiritish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tartibga solib turiladi. Korxonalar o‘z huquqlarining himoya qilinishini ta’minlash, tegishli davlat idoralari va boshqa idoralarda, shuningdek, xalqaro tashkilotlarda umumiy manfaatlarini ifoda etish maqsadida xo‘jalik uyushmalariga: assotsiatsiya, konsern va boshqalarga uyushishlari mumkin. Assotsiatsiya - o‘z ixtiyori bilan birlashgan qo‘shma korxona bo‘lib, uning asosiy vazifasi xo‘jalik faoliyatini birgalikda va o‘zini-o‘zi mablag‘ bilan ta’minlash asosida amalga oshirishdir. Assotsiatsiyaga a’zo bo‘lganlar o‘zining asosiy va aylanma fondlari, pul mablag‘lari, qimmatbaho qog‘ozlari bilan o‘z hissalarini qo‘shishlari mumkin. Assotsiatsiyaning nizomi-uning ta’sis hujjati bo‘lib hisoblanadi. Assotsiatsiya tarkibiga kiruvchi turli konsern sohalararo davlat birlashmasi, xo‘jalik assotsiatsiyasi, davlat konsorsiumlar assotsiatsiya rahbarlari organlarining joylashgan o‘rni, ularning asosiy vazifalari, huquqlari, majburiyatlari, a’zolik tamoyillari va boshqalar ko‘rsatilgan assotsiatsiya nizomi mahalliy hokimiyat tomonidan tasdiqlanadi. Islohotlarning birinchi bosqichida korxonalar o‘z faoliyat sohalariga qarab ixtiyoriy ravishda davlat tarmoq konsernlariga birlashtiriladi. Bu nafaqat ishlab chiqarish quvvatlarini saqlab qoladi, balki uning rivojlanishiga yangi turtki berish uchun ham imkoniyat tug‘diradi. Korxonalarning iqtisodiy mustaqilligi kengayib borgan sari davlat konsernlari tarmoq uyushmalariga aylantiriladi. Ularning boshqaruv apparatlari esa, o‘z tarkibidagi birlashmalar va korxonalarning ixtiyoriy ravishda bergan puli hisobidan ta’minlanadi. Korxona va tashkilotlar qaysi idoraga bo‘sunishidan va mulkchilik shaklidan qat’iy nazar o‘z iqtisodiy manfaatlarini rag‘batlantirish maqsadida konsernlar, uyushmalar va korporatsiyalar tarkibiga ixtiyoriy ravishda kiradi. Ular o‘z faoliyatini pay va kirish badallari, ishtirokchilarning aksiyalar to‘plamini sotib olish asosida yo‘lga qo‘yadi. Bozor munosabatlari davrida uyushmalar, konsernlar, korporatsiyalar va boshqa uyushmalarning asosiy vazifasi respublika xalq xo‘jaligini ishlab chiqarilayotgan mahsulotning aniq turlari bilan ta’minlash, yagona ilmiy-texnikaviy va investitsiya siyosatini o‘tkazish, ichki va tashqi bozorlar holatini o‘rganish, tarmoqda bozor munosabatlarini rivojlantirishdir. Shuningdek, «Konsern, korporatsiya va boshqa uyushmalarning vazifasi, - deb yozadi I.A.Karimov, davlat korxonalarini  oddiy aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlar ushbu qonunga va jamiyat nizomiga muvofiq aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida mazkur yig‘ilish vakolatiga kiradigan barcha masalalar bo‘yicha ovoz berish huquqi bilan ishtirok etishi mumkin, shuningdek dividendlar olish, jamiyat tugatilgan taqdirda esa, jamiyat mol-mulkining bir qismini olish huquqiga ega. Imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlarning huquqlari quyidagilar asosida tashkil etiladi:  jamiyat imtiyozli aksiyalari egalari bo‘lmish aksiyadorlar, agar ushbu qonunda yoki jamiyat nizomida jamiyatning muayyan turdagi imtiyozli aksiyalari uchun boshqacha qoida belgilanmagan bo‘lsa, aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida ovoz berish huquqiga ega emaslar;  jamiyatning bir turdagi imtiyozli aksiyalari ularning egalari bo‘lmish aksiyadorlarga bir xil hajmli huquqlar beradi. Va odatdagi aksiyalar bilan bir xil nominal qiymatga ega bo‘ladi. Jamiyat tugatilgan taqdirda har bir turdagi imtiyozli aksiyalar bo‘yicha to‘lanadigan dividendlar va qiymatning miqdori jamiyat nizomida belgilab qo‘yilishi zarur. Dividend miqdori va tugatish summasi qat’iy pul summasida yoki imtiyozli aksiyalarning nominal qiymatiga nisbatan foizlarda belgilanadi. Dividend miqdori belgilanmagan imtiyozli aksiyalarning egalari oddiy aksiyalarning egalari bilan barobar miqdorda dividendlar oladi;  agar jamiyat nizomida ikki va undan ortiq turdagi imtiyozli aksiya nazarda tutilgan bo‘lsa, jamiyat nizomida imtiyozli aksiyalarning har bir turi bo‘yicha dividendlar va tugatilish muddati to‘lash navbati ham belgilangan bo‘lishi kerak; jamiyat nizomida ko‘rsatilgan muayyan turdagi imtiyozli aksiyalar oddiy aksiya yoki boshqa turdagi imtiyozli aksiyalarga erkin ayirboshlanishi mumkin;  imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlar aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida jamiyatni qayta tashkil etish va tugatish masalalari hal etilayotganda ovoz berish huquqi bilan ishtirok etadilar;  muayyan turdagi imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlar aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida jamiyat nizomiga shu turdagi aksiyadorlarning huquqlarini cheklaydigan o‘zgartirishlar va qo‘shimchalar kiritish, shu jumladan, avvalgi, navbatdagi imtiyozli aksiyalar bo‘yicha to‘lanadigan dividendning miqdorini belgilash yoki ko‘paytirish va tugatilish qiymatini belgilash yoki ko‘paytirish masalalarini, shuningdek, boshqa turdagi imtiyozli aksiyalarning egalariga dividend va aksiyaning tugatilish qiymatini to‘lash navbati bo‘yicha imtiyozlar berish masalalari hal etilayotganda ovoz berish huquqini oladilar. Dividend miqdori jamiyat nizomida belgilab qo‘yilgan muayyan turdagi imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlar kumilyativ imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlarni istisno etganda ana shu turdagi imtiyozli aksiyalar bo‘yicha dividendlar to‘lash to‘g‘risida qaror qabul qilinmagan yoki dividendlarni to‘liq to‘lamaslik to‘g‘risida qaror qabul qilingan  yoqilgi quyish shaxobchalarini tashkil etish, neft mahsulotlari savdosini tashkil etish;  avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatishni tashkil qilish;  transport va ekspeditorlik xizmatlari ko‘rsatish; Jamiyat O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligida taqiqlanmagan boshqa faoliyat turlarini ham amalga oshirishga haqlidir. Jamiyatning mol-mulki unga mulk huquqi asosida tegishli bo‘lib, Jamiyat aksiyalarini joylashtirishdan tushgan mablag‘lar, asosiy fondlar va aylanma mablag‘lar, ko‘char va ko‘chmas mulklar, qimmatli qog‘ozlar, olingan daromad, qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan boshqa asoslarda olingan boshqa mol-mulklardan tashkil topadi Jamiyat o‘z faoliyatini muvofiqlashtirish, o‘z manfaatlarini ifoda etish va himoya qilish hamda birgalikdagi dasturlarni amalga oshirish maqsadida uyushmalar (ittifoqlar) va o‘zga birlashmalarda qatnashishi mumkin Jamiyatning joylashgan manzili: O‘zbekiston Respublikasi, 180 800, Qashqadaryo viloyati, Koson shahri, S.Umarov qo‘chasi, 1- uy. Jamiyat ustav fondining miqdori 2 392 403 200 (ikki milliard uch yuz to‘qson ikki million to‘rt yuz uch ming ikki yuz) so‘mni tashkil qiladi va nominal qiymati 2 200 (ikki ming ikki yuz) so‘m bo‘lgan 1 075 949 (bir million yetmish besh ming to‘qqiz yuz qirq to‘qqiz) dona egasining nomi yozilgan oddiy va 11 507 (o‘n bir ming besh yuz yetti) dona egasining nomi yozilgan imtiyozli aksiyalardan iborat. Endi jamiyatning 2010-2013 yillar davomida ishlab chiqargan mahsulotlar dinamikasi bilan tanishib chiqamiz va quyidagi jadvalda aks ettiramiz. Jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, korxona o‘simlik yog‘i ishlab chiqarish hajmi Korxonada ishlab chiqarilgan maxsulotlar iste molchilargaʼ «O`ZYOG`MOYSANOAT» UYUSHMASI taqsimotiga asosan birja orqali sotiladi.Korxonadagi DJK sexida soapstok qayta ishlanadi va sovun ishlab chiqarish uchun asosiy xom ashyo sifatida foydalaniladi. Undan ortgan qismi turdosh korxonalarga sotiladi. Shrot va sheluxa mahsulotlari to liq birja savdolari ʼ orqali sotiladi. shartnomalarini tuzish ishlari to‘liq tashkil etilmagan hamda zarur miqdorda urug‘lik yetkazib berilmagan. Shuningdek, ayrim yog‘-moy korxonalari tomonidan soya yetishtirish va agrotexnika tadbirlarini o‘tkazish uchun avans mablag‘lari o‘z vaqtida ajratilmagan hamda soya urug‘i fermer xo‘jaliklariga yetarli hajmda yetkazib berilmagan. Natijada, 2017-yilda respublikada asosiy maydonlarda ekilgan soyaning o‘rtacha hosildorligi gektaridan 16 sentnerni, takroriy maydonlarda esa gektaridan atigi 5,9 sentnerni tashkil etgan. Lekin hozirgi bozor sharoitida ko`pgina korxona va tashkilotlarda, xususan loyihalar tashkilotlarida hamon boshqaruv tuzilmasida ortiqcha bo`g`inlar mavjud bo`lib, bular o`z navbatida yuqorida ta`kidlaganimizdek, mehnat unumdorligining pasayishiga va pirovard natijada korxonaning yakuniy faoliyatiga salbiy ta`sir ko`rsatmoqda. Shu sababli bozor iqtisodiyotini erkinlashtirish sharoitida korxonalarda boshqaruvning tashkiliy tuzilmasini bozor talablariga moslashtirish, ya`ni takomillashtirish bugungi kunning muhim vazifalaridan biri hisoblanganligi ham mazkur kurs ishi mavzusining dolzarbligini tasdiqlaydi. Yuqorida ta`kidlab o`tganimizdek, mamlakatimizda olib borilayotgan tub iqtisodiy islohotlar natijasida oxirgi o`n besh yilda barqaror iqtisodiy o`sish kuzatilmoqda. 2012 yilda respublikada erishilgan yutuqlarga e`tibor qaratadigan bo`lsak, mamlakatimizda yalpi ichki mahsulotning o`sishi 8,3 foizni, sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish hajmi 6,3 foizni tashkil etgan holda uning mamlakat YAIM mahsulotidagi ulushi 24 foizni tashkil etdi. Qishloq xo`jaligi mahsulotlarini yetishtirish hajmi oldingi yilga nisbatan 6,6 foizga, chakana savdo aylanmasi 16,4 foizga, aholiga pullik xizmatlar ko`rsatish esa 16,1 foizga ortdi. 2012 yil davomida iqtisodiyotimizga kiritilgan investitsiyalarning umumiy hajmi 11,2 foizga ortdi Shunisi diqqatga sazovorki, jami investitsiyalarning 70 foizdan ortig`i ishlab chiqarish ob`ektlari qurilishiga, jumladan, salkam 50 foizi korxonalarni texnik va texnologik modernizatsiya qilishga yo`naltirildi. Korxonaning barcha faoliyati maqsadli ko`rsatkichlarga (foydalilik, sotuvning o`sishi va boshqalar) erishishga mo`ljallangan bo`lishi zarur. Buning uchun ishlab chiqarish faoliyatida boshqarish va rejalashtirishning zamonaviy tamoyillaridan foydalanish lozim1. Respublikamiz korxonalaridagi shakllanayotgan erkinlik xodimlarning ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarishda iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarning tajribalarini o`rganishga bo`lgan qiziqishlarini oshirmoqda. Rivojlangan davlatlarda va o`zimizda ishlab chiqarish sohasini boshqarish va tashkil etishdagi to`plangan boy tajribalardan mahalliy sharoitlarga mos holda samarali foydalanish ko`zlagan natijalarga erishishda muhim omil bo`lishi mumkin. Boshqaruv tizimi-iqtisodiyotning turli darajalaridagi xo`jalik faoliyatini amalga oshirish jarayonlarini maqsadga muvofiq tashkil qilish, nazorat qilish  e’lon qilingan aksiyalarning eng ko‘p miqdorini belgilash;  jamiyatning nizom fondini ko‘paytirish;  jamiyatning nizom fondini kamaytirish;  o‘z aksiyalarini qaytarib sotib olish;  agar jamiyat nizomiga ko‘ra jamiyat ijroiya organini tuzish (saylash, tayinlash, yollash va.h.k.), uning vakolatlarini muddatidan ilgari to‘xtatish jamiyat kuzatuv kengashi vakolatlariga kiritilmagan bo‘lsa, ana shu masalalarni hal qilish;  jamiyat taftish komissiyasining a’zolarini saylash va ularning vakolatlarini muddatidan ilgari to‘xtatish;  jamiyatning auditorini tasdiqlash;  jamiyatning yillik hisobotlarini, buxgalteriya balanslarini, foyda va zararlarning hisob varag‘ini tasdiqlash, uning foyda va zararlarini taqsimlash. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishini olib borish tartibi bo‘yicha aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi tomonidan qaror qabul qilish tartibi jamiyat nizomida yoki aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining qarori bilan tasdiqlangan jamiyatning hujjatlarida belgilab qo‘yiladi. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi kun tartibiga kiritilmagan masalalar bo‘yicha qaror qabul qilishga haqli emas. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida qabul qilingan qarorlar, shuningdek ovoz berish yakunlari «Aksiyadorlik jamiyatlari» to‘g‘risidagi qonunda va jamiyat nizomida nazarda tutilgan tartib hamda muddatlarda aksiyadorlar e’tiboriga yetkaziladi, biroq bu muddat ana shu qarorlar qabul qilingan sanadan e’tiboran 45 kundan oshmasligi kerak. Agar aksiyador uzrli sabablarga ko‘ra aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida ishtirok etmagan yoki bunday qaror qabul qilinishiga qarshi ovoz bergan bo‘lsa, u aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida qabul qilingan qaror ustidan sudga shikoyat qilishga haqlidir. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida ishtirok etish huquqiga ega bo‘lgan aksiyadorlarning ro‘yxati esa reestrning jamiyat kuzatuv kengashi belgilaydigan sanaga doir ma’lumotlar asosida tuziladi. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida ishtirok etish huquqiga ega bo‘lgan aksiyadorlarning ro‘yxatini tuzish sanasi aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishini o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qilingan sanadan oldin va umumiy yig‘ilish o‘tkaziladigan sanadan 60 kundan oldin belgilanishi ta’qiqlanadi. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishini o‘tkazish to‘g‘risidagi xabar aksiyadorlarga ularning nomiga yozma xabarnoma yuborish va matbuotda tegishli axborot e’lon qilish orqali ma’lum qilinadi. Jamiyat umumiy yig‘ilish o‘tkazish haqida aksiyadorlarni ommaviy axborot vositalari orqali qo‘shimcha xabardor qilishi mumkin. Umumiy yig‘ilish o‘tkazilishi to‘g‘risida aksiyadorlarga xabar qilish muddati jamiyat nizomida belgilab qo‘yilgan. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishini o‘tkazish to‘g‘risidagi xabarda quyidagilar o‘z ifodasini topishi mumkin:  Jamiyatning nomi va joylashgan manzili; mulkini tasarruf qiladi, mehnat shartnomalari tuzadi, ishonch qog‘ozlari beradi, banklarda hisob raqamlari ochadi, mablag‘ni tasarruf etish huquqidan foydalanadi. Korxonaning barcha faoliyat turlarini rivojlantirishga doir buyruqlar chiqaradi va ko‘rsatmalar beradi. Korxona xo‘jaligi faoliyatini amalga oshirish chog‘ida o‘z tashabbusi bilan O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlariga zid kelmaydigan har qanday qarorlarni qabul qilishga haqlidir. Korxonani tugatish va qayta tashkil etish Korxonani tugatish va qayta tashkil etish (birlashtirish, qo‘shish, bo‘lib yuborish, ajratish, qaytadan tuzish), korxona mol-mulki egasining yoki shunday korxonalarni tuzishga vakolatli bo‘lgan idoralar qaroriga binoan, yohud sud yoki xo‘jalik sudining qaroriga binoan amalga oshiriladi. Singan korxonalarni tugatish O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. 1.Korxona olti oy mobaynida moliyaviy - xo‘jalik faoliyatini amalga oshirmagan taqdirda tugatiladi va soliq organlari taqdimnomasiga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasining Adliya Vazirligi hamda joylardagi davlat hokimiyati organlari tomonidan xo‘jalik yurituvchi subyektlar ro‘yxatidan chiqariladi. 2. Korxonani qayta tashkil etish va tugatish chog‘ida ishdan bo‘shatilayotgan xodimlarga O‘zbekiston Respublikasi qonunlariga muvofiq ularning huquqlari va manfaatlariga rioya etilishiga kafolat beriladi. 3. Korxona davlat ro‘yxati reyestridan chiqarib yuborilgan paytdan boshlab qayta tashkil etilgan yoki tugatilgan hisoblanadi. 4. Korxona boshqa korxona bilan qo‘shilgan taqdirda mazkur korxonalarning har biriga taalluqli barcha mulkiy huquqlar va majburiyatlar qo‘shilishi natijasida vujudga kelgan korxonaga o‘tadi. Bir korxonaning boshqa bir korxonaga qo‘shilishi chog‘ida uning barcha mulkiy huquqlari va majburiyatlari qo‘shib olgan korxonaga o‘tadi. 5. Korxona bo‘lib yuborilgan taqdirda qaytadan tashkil etilgan korxonaning mulkiy huquqlari va majburiyatlari ana shu bo‘lib yuborish natijasida vujudga kelgan yangi korxonalarga bo‘lib yuborish hujjatlari (balansi)ga muvofiq tegishli qismlarda o‘tadi. Korxonadan bitta yoki bir nechta yangi korxonani ajratib chiqarish chog‘ida qaytadan tashkil etilgan korxonaning mulkiy huquqlari, majburiyatlari bo‘lib yuborish hujjati (balansi)ga muvofiq tegishli qismlarda ularning har biriga o‘tadi. 6. Bir korxonani boshqa korxona qilib o‘zgartirish chog‘ida avvalgi korxonaning barcha mulkiy huquqlari va majburiyatlari qaytadan tashkil etilgan korxonaga o‘tadi. Korxonani tugatishni, mulkdor yoki mazkur mol-mulkni boshqarishga vakolatli organ tuzadigan tugatish komissiyasi amalga oshiradi, bankrotlik hollari bundan mustasno. Xo‘jalik sudi tomonidan xo‘jalik yurituvchi subyekt bankrotligi to‘g‘risida qaror qabul qilinganda tugatish komissiyasini shakllantirish va uning ishlash tartibi O‘zbekiston Respublikasining «Bankrotlik to‘g‘risidagi qonuni» bilan belgilanadi. Bankrot korxonalarni qayta tashkil etish quyidagi tartibda amalga oshiriladi:  Korxonani tugatish to‘g‘risida qaror qabul qilgan mulkdor sud (xo‘jalik sudi) foizidan tozalangan paxta yog‘I olinganligini ko‘rish mukin. Lekin tahlil qilinayotgan yillarda tozalangan paxta yog‘i 2013 yilda 2011 yilga nisbatan 2663,2 tonnaga kamaygan. 1 litr qadoqlangan paxta yog‘i 95 donaga, 3 litrli qadoqlangan paxta yog‘i esa 51978,3 donaga ko‘payganligini ko‘rish mumkin. Demak, 3 l qadoqlangan paxta yog‘iga talabni ko‘chayishi natijasida ularni ko‘paytirishga alohida e’tibor qaratilgan. «Qarshi yog -ekstraktsiya» АJ tashkiloti haqida umumiy ma`lumot.ʼ Korxona 1955 yilda ishga tushirilgan va u dastavval sutkasiga 150 tonna chigitni qayta ishlash quvvatiga ega bo lgan. 1958 yilda korxonada ʼ rekonstruktsiya ishlari amalga oshirilib, uning quvvati 200 tonnagacha oshirilgan. 1964 yilda ND-1250 rusumli ekstraktor rusumli uskuna asosida ekstraktsiya sexi ishga tushirilgan (1993 yilda ekstraktor ND-1250M rusumligiga almashtirildi). 1982 yilda esa Polьsha davlatida ishlab chiqarilgan toster o rnatilib, yog ishlab chiqarish samaradorligi oshirilgan. ʼ ʼ 1972-1980 yillar mobaynida zavodda eskirgan dastgohlar almashtirildi, qo shimcha ʼ sexlar qurilib, zavod kengaytirildi. Mexanizatsiyalashtirish va qisman avtomatizatsiyalashtirish ishlari amalga oshirilib, og ir qo l mehnatiga barham ʼ ʼ berildi. Natijda korxona quvvati sutkasiga 400 tonna texnik paxta chigitini qayta ishlashga yetkazilgan. «Qarshi yog -ekstraktsiya» АJ da paxta yog i chiqishda yordamchi ʼ ʼ materiallarni kam sarflovchi uskunalarni o rnatish, mahsulot turlarini ʼ ko paytirish, tannarxni pasaytirish hamda maxsulotlar sifatini ʼ yaxshilash ishlariga alohida e tibor beriladi. Maxsulotning talab darajadagi sifatini ʼ ta minlash, uning raqobatbardoshligini oshirish maqsadida 2008 yilda korxonada ʼ sifatni yoki korxonani barpo etishga vakolatli bo‘lgan idora tugatish tartibi va muddatini, shuningdek qarz berganlarning da’vo qilish muddatlarini belgilaydi. Bu muddat tugatish e’lon qilingan kundan boshlab ikki oydan kam bo‘lmasligi kerak. Tugatish komissiyasi yoki korxonani tugatishni amalga oshirayotgan boshqa idora, korxona joylashgan yerdagi rasmiy matbuotda uni tugatish va qarz berganlarning da’volarini qabul qilish tartibi va muddati to‘g‘risida e’lon beradi. Tugatish komissiyasi (tugatishni amalga oshirayotgan idora) ana shu e’lon bilan bir qatorda korxonaga debitorlik qarzini undirib olish va qarz berganlarni korxona tugatilganligidan xabardor qilib, ularning da’volarini aniqlash ishlarini bajarishi shart.  Tugatish komissiyasi (tugatishni amalga oshirayotgan idora) tugatilayotgan korxonaning mol-mulkini baholaydi va qarz berganlar bilan hisob-kitob qiladi, tugatish balansini tuzadi va uni egalik qiluvchiga yoki tugatish komissiyasini tayinlagan idoraga taqdim etadi. Tugatish komissiyasi o‘z aybi bilan yetkazilgan zarar uchun javobgar bo‘ladi. Zararni undirib olish miqdorlari va tartibini xo‘jalik sudi belgilaydi. Bunday bog‘liqlik ular o‘rtasidagi barqaror rivojlanishni ta’minlaydi va respublika agrosanoat majmuasi boshqa tarmoqlarining samaradorligini oshirishga hissa qo‘shadi. O‘zbekistonda dehqonchilikning yetakchi tarmog‘ini paxtachilik tashkil etadi. Paxtachilikning asosiy mahsuloti paxta xom ashyosi, uning tolasi, chigiti va paxta moyidir. 1 tonna paxta xom ashyosidan o‘rtacha 320-350 kg tola (3500 m.kv gazlama), 10 kg momiq, 620 kg chigit olinadi. O‘z navbatida 620 kg chigitdan o‘rtacha 110 kg moy, 225 kg kunjara, 175 kg sheluxa, 35 kg momiq, 30 kg tuk (kalta momiq) chiqadi. Olimlarning hisob-kitoblariga ko‘ra umuman olganda, g‘o‘zadan olinadigan mahsulotlar asosida sanoat usulida 1200 dan ko‘proq turli mahsulotlar ishlab chiqarish mumkin. Bundan tashqari o’simlik moylarini ishlab chiqarish korxonalarini oladigan bo’lsak “ Yog‘-moy sanoat” uyushmasi tarkibiga kiruvchi aksionerlik jamiyatlari, korxonalar va tashkilotlar RO‘YXATI “Yangiyo‘l yog‘-moy kombinati” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Kattaqo‘rg‘on yog‘-moy kombinati “Buxoro yog‘-ekstraksiya zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Qarshi yog‘-ekstraksiya zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Qo‘qon yog‘-moy kombinati ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Farg‘ona yog‘-moy kombinati” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Andijon yog‘-moy kombinati ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Asaka yog‘-ekstraksiya zavodi Uchqo‘rg‘on yog‘-ekstraksiya zavodi Namangan yog‘-ekstraksiya zavodi “Toshkent yog‘-moy kombinati” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Surxonoziqovqatsanoat” birlashmasi “Guliston yog‘-ekstraksiya zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Koson yog‘-ekstraksiya zavodi ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Kogon yog‘-ekstraksiya zavodi “Xo‘jayli yog‘ zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Chimboy yog‘ zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Beruniy yog‘ zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Urganch yog‘-moy kombinati “Samarqand tamaki-fermentlash zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Urguttamakifermsanoat” ishlab chiqarish birlashmasi ochiq turdagi aksionerlik jamiyati “Toshkent tamaki fabrikasi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Toshkent mahsulot ta’minoti va uni sotish ixtisoslashtirilgan bazasi Samarqand mahsulot ta’minoti va uni sotish ixtisoslashtirilgan bazasi Urganch mahsulot ta’minoti va uni sotish ixtisoslashtirilgan bazasi “Xo‘jayli mahsulot ta’minoti va uni sotish ixtisoslashtirilgan bazasi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati organlarni yozma bildirish yuborish yo li bilan, aktsiyadorlarni esa ommaviy axborot ʼ vositalarida e lon berish yo li bilan xabardor etishi shart. ʼ ʼ Jamiyat O zbekiston Respublikasi hududida va uning tashqarisida bank ʼ hisobvaraqlarini ochishga haqli. Jamiyat o z majburiyatlari yuzasidan o ziga tegishli barcha mol-mulk bilan javobgar ʼ ʼ bo ladi. Аktsiyadorlar Jamiyatning majburiyatlari yuzasidan javobgar bo lmaydi va ʼ ʼ uning faoliyati bilan bog liq zararlarning o rnini o zlariga tegishli aktsiyalar qiymati ʼ ʼ ʼ doirasida qoplash tavakkalchiligini o z zimmasiga oladi. Аktsiyalarning haqini to liq ʼ ʼ to lamagan aktsiyadorlar Jamiyatning majburiyatlari yuzasidan o zlariga tegishli ʼ ʼ aktsiyalar qiymatining to lanmagan qismi doirasida solidar javobgar bo ladi. Jamiyat ʼ ʼ o z aktsiyadorlarining majburiyatlari yuzasidan javobgar bo lmaydi. Davlat va uning ʼ ʼ organlari Jamiyatning majburiyatlari yuzasidan javobgar bo lmaydi, xuddi ʼ shuningdek Jamiyat ham davlat va uning organlarining majburiyatlari yuzasidan javobgar bo lmaydi. ʼ Jamiyat filiallar tashkil etishga va vakolatxonalar ochishga haqli. Jamiyat qonun hujjatlariga muvofiq aktsiyadorlik jamiyati yoki mas uliyati ʼ cheklangan jamiyat shaklidagi sho ba va tobe xo jalik jamiyatlariga ega bo lishi ʼʼ ʼ ʼ mumkin. Jamiyat korxonalar, tashkilotlar va boshqa tijorat tuzilmalarini tashkil etishda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qatnashish huquqiga ega. Jamiyat, shuningdek notijorat tashkilotlarda ishtirok etishi mumkin. Quyidagilar Jamiyat faoliyatining asosiy vazifalari va yo nalishlari hisoblanadi: ʼ qishloq xo jalik mahsulotlarini sanoat yo li bilan qayta ishlab, shrot, sheluxa, barcha ʼ ʼ turdagi o simlik va danak yog lari ishlab chiqarish, tozalangan va dezodaratsiya ʼ ʼ qilingan o simlik yog ini ekologik toza idishlarga qadoqlash va sotish; ʼ ʼ - qishloq xo jalik va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish, tayyorlash, qayta ʼ ishlash, saqlash, sotib olish va sotish ; - xalq iste moli mollari ishlab chiqarish va sotish; - ishlab chiqarish- texnik ʼ xarakterdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish; - ulgurji va chakana savdo hamda savdo - vositachilik faoliyatini amalga oshirish; - tijorat va vositachi magazinlari tarmoqlarini ochish; - umumiy ovqatlanish nuqtalarini tashkil qilish; - qurilish, qurilish - montaj, qurilish - ta mirlash va boshqa pudrat ishlarini olib ʼ borish; - qurilish materiallari ishlab chiqarish vaboshqaruvchilar(menejerlar)ning o`zaro munosabatlardagi o`zgarishlar bilan bog`liqdir. Sababi oldingi korxonaning bitta mulk egasi o`rniga endilikda bir nechtasi paydo bo`lmoqda. Korxona menejerlarining korxonaning yangi mulk egalari oldida yechishi lozim bo`lgan va javob berishi talab etiladigan vazifalarining doirasi tubdan o`zgardi. Oxirgi yillarda loyiha tashkilotlari xodimlari orasida yoshlar ulashining kamayib ketishi, yosh mutaxassislarning o`z ixtisosliklari bo`yicha ishlashi va shu kabi boshqa muammolar o`z yechimi kutib turibdi. Ma`lumki, bozor munosabatlariga o`tish ishlab chiqarish va bozorning samarali o`zaro ta`sirini, davlat boshqaruvi va korxonalarning o`z-o`zini boshqarishning mutanosib nisbatda bo`lishini ta`minlovchi takomillashgan xo`jalik mexanizmini yaratishga yo`naltirilgandir. Mamlakat Prezidenti shunday degandi: " Barcha xalqimiz mehnatkashlariga ularning mardligi va matonati, mamlakatimizning taraqqiyoti va ravnaqiga qo`shayotgan ulkan hissasi uchun o`zimning chuqur hurmatim va samimiy minnatdorligimni bildirish menga katta mamnuniyat bag`ishlaydi "2. O`zb е kiston iqtisodiyotining hozirgi rivojlanish holatida, hamda kichik va xususiy bizn е s salohiyatining kundan-kunga oshib borayotganligini inobatga olib, tovar mahsulotlari ishlab chiqarishni ko`paytirish, aholi bandligini ta`minlash va mulkdorlar sinfini shakllantirishni t е zlashtirish uchun mahalliy xomashyo n е gizida buyumlar va mat е riallar ishlab chiqarishni mahalliylashtirish yirik va kichik korxonalar o`rtasidagi koop е ratsiya aloqalarini k е ngaytirish muhim ahamiyat kasb etadi. Xorijiy davlatlarning yirik va kichik korxonalar hamkorligini rivojlantirishga oid tajribalarini o`rganish bugungi kunda kichik bizn е sni ishlab chiqarish maydonlari bilan ta`minlash, mahsulotni sotish jarayoni va mark е ting xizmatini tashkil etishdagi muammolarni xal etishda muhim ahamiyatga egadir. Hozirgi kunda dunyoda 10 mingga yaqin moliya-sanoat va transmilliy korporatsiyalar mavjud bo`lib, ular tarmoq korxonalari bilan birga moliya, sug`urta va boshqa infratuzilma sub` е ktlaridan iborat zamonaviy ishlab chiqarish sohalaridan tashkil topgan. Ular dunyoning 150 ta mamlakatida 180 mingtaga yaqin filiallarga ega bo`lib, jahon sanoat ishlab chiqarishning va tashqi iqtisodiy op е ratsiyalarning yarmiga yaqinini hamda yangi zamonaviy t е xnika, t е xnologiya va "nou-xau"larga pat е ntlar va lits е nziyalarning 80 foizga yaqinini tashkil etadi. Boshqa tomondan esa, rivojlangan davlatlarda ishlab chiqarish, savdo va xizmat ko`rsatish sohasida kichik bizn е sning ulushi o`smoqda, Buning asosiy sababi kichik korxonalarning yirik korxonalarga nisbatan t е z egiluvchanlik xususiyatlariga ega ekanligidir. L е kin, kichik firmalar yuqori t е xnologiyalarga asoslangan ishlab chiqarishga ega bo`lmaydi, balki yirik korxonalarning korporativ xizmatiga kiradi va ularning faoliyati doirasida xizmat ko`rsatadi. Eng muhimi, yirik va kichik korxonalar o`rtasidagi munosabatlar nafaqat bozor raqobatlari asosida balki barqaror hamkorlikka asoslanadi. (ko‘chmas mulk, asbob-uskunalar, boshqa mol-mulklar) yoki intellektual mulk hisobiga shakllantirilgan taqdirda bank ma’lumotnomasi talab etilmaydi, ta’sis hujjatlarida nizom fondini shakllantirish manbalari ko‘rsatilishi muassislar niyatining tasdig‘i hisoblanadi. Huquqiy shaxslar birlashmalarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun quyidagi 5 ta hujjat talab etiladi:  davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risida ariza va belgilangan shaklda to‘ldirilgan ro‘yxatga olish kartasi;  birlashma nizomi va ta’sis shartnomasini tasdiqlash to‘g‘risidagi ta’sis yig‘ilishi (konferensiyasi) bayonnomasi;  birlashma nizomi va ta’sis shartnomasining notarial tasdiqlangan nusxasi;  birlashma pochta manzilini tasdiqlovchi hujjat;  ro‘yxatdan o‘tkazish yig‘imi to‘langanligini tasdiqlovchi bank to‘lov hujjati. Nizom fondi to‘liq xorijiy investorlar tomonidan shakllantiriladigan korxonalar, xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalar va xorijiy sarmoya ishtirokidagi boshqa tashkilotlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun esa quyida keltirilgan 7 ta hujjat talab etiladi:  davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risida ariza;  xorijiy muassis to‘g‘risida huquqiy shaxs ro‘yxatdan o‘tkazilgan joydagi savdo reestridan ko‘chirma va O‘zbekiston Respublikasining konsullik muassasasi tomonidan belgilangan tartibda legalizatsiya qilingan, bular mavjud bo‘lmagan taqdirda, muassis ro‘yxatdan o‘tkazilgan davlat Tashqi ishlar vazirligida, mazkur mamlakatning O‘zbekiston Respublikasi konsullik muassasasida yoki diplomatik vakolatxonasida legalizatsiya qilingan, keyinchalik O‘zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining Konsullik boshqarmasida tasdiqlangan bankning tavsiya xati (O‘zbekiston Respublikasida doimiy yashamaydigan jismoniy shaxslar bankning tavsiya xati va o‘z pasportlariga oid ma’lumotlar nusxasini taqdim etadilar);  korxona ta’sis hujjatlari (Nizom va ta’sis shartnomasi)ning notarial tasdiqlangan yig‘imi to‘langanligi to‘g‘risida bank to‘lov hujjati;  shahar (tuman) hokimliklarining vakolatli organlari tomonidan berilgan firma nomi to‘g‘risidagi guvohnoma;  muhr va shtamp eskizlari (uch nusxa). Korxonani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risidagi ariza va unga ilova qilingan hujjatlar tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish bo‘limiga shaxsan yoki pochta orqali topshirilishi mumkin Korxonani davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan hujjatlardan eng asosiysi korxona nizomidir. Qonunda taqiqlanmagan faoliyat turi bilan shug‘ullanuvchi har qanday korxona nizom asosida ish olib boradi. Nizom boshqarishni ISO-9001:2002, 2013 yilda esa ISO-22000:2009 xalqaro tizimlari joriy etilgan. 2007 yilda yog ni xidsizlantirish sexi ishga tushurilib, unda Ukraina ʼ davlatidan keltirilgan D-5 rusumli, quvvati 26,7 tn/sut bo lgan xidsizlantirish ʼ uskunasi o rnatildi. 2012 yilda rekonstruktsiya ishlaridan so ng ishlab chiqarish ʼ ʼ quvvati 32 tn/sut yetkazilgan. Barcha tadbirlar korxona faoliyatida yuqori samaradorlikka erishish, moliyaviy- xo jalik va ishlab chiqarish faoliyatida yangi ko rsatkichlarga erishish maqsadida ʼ ʼ amalga oshirilmoqda. "Qarshi yog -ekstraktsiya" АJ O zbekiston Respublikasi ʼ ʼ Davlat mulk qo mitasi Qashqadaryo viloyat xududiy boshkarmasining 22.07.1994 ʼ yildagi 438- sonli buyrug iga asosan "Qarshi yog -ekstraktsiya" OАJga aylantirilgan ʼ ʼ va 15.09.1994 yilda 2415-sonli davlat orderi berilgan. "Qarshi yog -ekstraktsiya" ʼ OАJ Qashqadaryo viloyati adliya boshqarmasi tomonidan 1994 yilning 16 dekabrida 352-sonli reestr raqami bilan davlat ro yxatidan o tkazilgan. Аktsiyadorlarning ʼ ʼ navbatdan tashqari umumiy yig ilishining 5.08.2003 yildagi 15-sonli yig ilish ʼ ʼ bayonnomasi qaroriga muvofiq "Qarshi yog-ekstraksiya" Ozbekiston-Amerika qoshma korxonasi ochiq aktsiyadorlik jamiyati shaklida qayta tashkil etilgan va 5.08.2003 yilda 002054-sonli reestr raqami bilan davlat ro yxatidan o tkazilgan. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 30.11.1996 ʼ ʼ ʼ yildagi «Xorijiy sarmoyalar ishtirokidagi korxonalarga beriladigan qo shimcha ʼ rag batlantirish omillari va imtiyozlar to g risida»gi PF-1652-sonli Farmoni va ʼ ʼ ʼ aktsiyadorlarning navbatdan tashqari umumiy yig ilishining 13.11.2010 yildagi ʼ yig ilishi qaroriga muvofiq "Qarshi yog-ekstraksiya" OzbekistonAmerika qoshma ʼ korxonasi OАJ"Qarshi yog-ekstraksiya" aksiyadorlik jamiyati sifatida qayta tashkil etilgan. Jamiyat ustav fondi 4 772 646 750 so mni tashkil etadi: aktsiyalar soni – 12 727 058 ʼ dona; nominal qiymati – 375 sum; aktsiyadorlari soni – 505 nafar. Jamiyatning boshqaruv organlari: 1 - aktsiyadorlar umumiy yig ilishi; ʼ 2 - kuzatuv kengashi; 3 - ijroiya organ. 4 Boshqaruv raisi – Аlimov Farrux Baxodirbekovich 5 Moliya,buxgalteriya xisobi 6 va xisoboti bulimi boshligi – Haydarova Mashhura Toirovna 20. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2018 yil 28 dekabr 21 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2020 yil 24 yanvar 3.3. Internet saytlari 22. www.gov.uz 23. www.stat.uz 24. www. soliq.uz 25. www. edu.uz 26. www. tsue.uz 27. www. tfi.uz 28. www.lex.uz Koson yog’ zavodida zamonaviy ‘ROTOR KARUSELI ‘ ekstraktor Qarshi yog’ AJ da ND1250 ekstraktori sutkasiga 500t urug’ni ishlab chiqaradi. Xulosa va takliflar Har bir korxonada o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun moddiy, mehnat, moliyaviy, energetik va boshqa zaruriy resurslar mavjud bo‘lib, korxona ularga egalik qilish, umumxalq mulkining unga tegishli bo‘lgan qismidan foydalanish va boshqarish huquqiga ega. Ishlab chiqarish korxonalarining asosiy vazifasi aholini turli xalq iste’moli mollariga, maishiy va madaniy xizmatlarga bo‘lgan talabini qondirishdan b о shl а b r е spublik а miz p о yt ах i T о shk е nt sh а hrid а “p ах t а yarm а rk а si” t а shkil etildi. 2013 yil m а ml а k а timiz f е rm е r х o’j а likl а ri t о m о nid а n 3,450 mln. t о nn а p ах t а h о sili е tishtirildi. 2011 yilning 13-14 о ktyabr kunl а ri T о shk е nt sh а hrid а “8-p ах t а yarm а rk а si” bo’lib o’tdi. Bund а 300 m а ml а k а td а n v а kill а r k е lib, 650 ming t о nn а t о l а uchun sh а rtn о m а l а r imz о l а ndi. Xo‘jaliklarning moliyaviy natijalari samarodorligini yanada yaxshilash uchun xo‘jalik ayniqsa ayrim maxsulot turlarini realizatsiya qilishning rentabelligini to‘g‘ri aniqlash kerak. Ayrim mahsulot turlarini realizatsiya qilishning rentabellaik ko‘rsatkichlari xar qaysi mahsulot turini yetishtirish xarajatlarining samaradorligini ko‘rsatadi, davlatning fermer xo‘jaliklaridan sotib olinadigan maxsulotlariga to‘g‘ri narx qo‘yish va ishlab chiqarishning kelgusida rivojlanishi uchun aniq choralar belgilash imkonini beradi. Qishloq xo‘jalik korxonalari yetishtirgan mahsulotlarni sotishga Respublika Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining, Dehqon va fermer xo‘jaliklari uyushmasining joylardagi bo‘limlari hamda boshqa manfaatdor tashkilotlar amaliy yordam berishlari zarur. Shu bilan birga, qishloq xo‘jalik korxonalarida bozorni o‘rganib, savdo-sotiq ishlarini rivojlantiradigan marketing bo‘limlari tashkil etib, ularni rivojlantirishga alohida e’tibor berish lozim. Qishloq xo‘jalik korxonalari ishlab chiqarishi samarali rivojlanishini ta’minlash maqsadida yetishtirgan mahsulotlarining ma’lum qismini o‘z takror ishlab chiqarishi uchun urug‘likka, ko‘chat yetishtirishga, yemga, ozuqaga sarflaydi, ishchi-xizmatchilarini ijtimoiy muhofaza qilish maqsadida ish haqi evaziga, umumiy ovqatlanishga beradi. Bularning hammasi hozircha tannarxda beriladi. Hozirgi davrda xo‘jaliklar aholini ijtimoiy muhofaza qilish maqsadida iqtisodiy nochor oilalarga, keksalarga, bolalar uylariga hayriya shaklida ham o‘z mahsulotlarini bermoqdalar.Bunday munosabatlarda xo‘jaliklar daromad olmaydilar. Tovar ishlab chiq а ruvchi bozorni q а mr а b olishning, ucht а vari а ntidan birini t а nl а shi mumkin: 1. А gar а jr а tib olingan sigm е nt tahlili ularning о r а sida f а rq mavjud em а sligini ko`rs а ts а , tadbirkor ularga e`tibor qilm а sligi va bozorning hamm а siga tovarini taklif qilishi mumkin. Bunday h о llarda maqsadi bir х il talab va ehtiyojli xarid о rlarning ko`pl а b j а lb etish bo`lgan m а rk е ting dasturi tuzil а di. Bozorni q а mr а b olishning bunday str а t е giyasi differ е ntsiyal а shm а gan m а rk е ting deb а t а l а di. Bunday m а rk е ting t е j а mli bo`lib, k а tt а s а rf talab qilm а ydi. Biroq bir n е ch а korxona bir vaqtning o`zida bunday str а t е giyani qo`ll а y b о shl а s а , sh а fq а tsiz raqobat b о shl а n а di va boshqa vari а ntlarni qidirishga to`g`ri Ishlab chiqariladigan maxsulot tannarxini pasaytirish chora tadbirlari mln. so‘md O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 4.03.2015 yildagi PF-4707 sonli Farmoniga ko‘ra korxonada modernizatsiyalash va qayta jixozlash ishlari amalga oshiriladi Buning moliyaviy manbali sifatida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 28.04.2015 yildagi “Iqtisodiyotda xususiy mulkning ulushi va ahamiyatini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-2340-sonli qaroriga asosan qo‘shimcha chiqarilgan aksiyalarni salohiyatli xorijiy investorga sotishdan tushgan valyuta mablag‘lari, korxonaning o‘z mablag‘lari hisoblanadi. 2020 yilning oxiriga kadar korxonani modernizatsiyalash va qayta jixozlash xamda investitsion dasturiga ko‘ra: 1. Toster uskunasi sotib olib o‘rnatish ishlariga 240 ming doll 2. Yangi turdagi kichik(mini yog ishlab chiqarish tizimini tashkil etish 12600 mln.sum. 3.Bug‘ qozon sexiga yangi zamonaviy bug‘-qozonini o‘rnatish 5040 mln.sum. 4. .2020 yilda korxonani mavsumiy kapital ta’mirlash ishlarini bajarish uchun 800 mln. so‘m mablag‘ ajratish belgilab berilgan. "Qarshi yog‘-ekstraksiya" AJ ijro organi – boshqaruvi faoliyatining samaradorligini baholash O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 2010 yilda 17,6 ming tonnani tashkil etgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2013 yilda 16,4 ming tonnaga teng bo‘lgan. Biroq tahlil qiliinayotgan yillarda o‘simlik yog‘i ishlab chiqarish hajmi 6,8 foizga yoki 1,2 ming tonnaga kamayganligini ko‘rish mumkin.shuningdek, sheluxa va shrot ishlab chiqarish ham tahlil qilinayotgan yillarda kamayganligin ko‘rish mumkin. Biroq xo‘jalik sovuni ishlab chiqarish hajmi 104,8 foizga oshganligini ko‘rish mumkin. Endi korxonada paxta chiqitidan olinishi kerak bo‘ladigan mahsulotlar meyorlari bilan tanishib chiqamiz va quyidagi jadvalda aks ettiramiz Korxona umumiy va alohida belgilari texnologiyasi Germaniya davlatidan keltirilgan va ishlash jarayonlari Qarshi yog’-ekstraksiya zavodidan farq qiladi.Koson yog’ zavodining Qarshi yog’ zavodidan asosiy farqi ulardagi ekstraktor ya’ni erituvchi ta’sirida mahsulotdan yog’ olishda.Koson yog’ zavodida zamonaviy ‘ROTOR KARUSELI ‘ ekstraktor bo’lsa Qarshi yog’ AJ da ND1250 ekstraktori ya’ni juda eski texnologiya ular quvvati bilan farq qiladi. Aksiyadorllar huquqlari va manfaatlarining kafolatlari davlat aksiyadorlarining huquqlari va qonuniy kafolatlariga rioya etilishini kafolatlaydi. Jamiyatning xo‘jalik va boshqa faoliyatiga davlat organlari va boshqa organlarining aralashishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Ularning qonunsiz hatti-harakatlari ustidan ular sudga shikoyat qilishi mumkin. Aksiyadorlarning huquqlari:  ushbu qonunda belgilangan va nizomda nazarda tutilgan majburiyatlarni bajarish orqali emitent (aksiyadorlik jamiyati boshqaruv organlari);  qonun hujjatlariga muvofiq investitsiya institutlari va fond birjalari;  qimmatli qog‘ozlar bozori professional qatnashchilarning ko‘ngilli birlashmalari;  sug‘urta tashkilotlari;  davlat tomonidan qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish va muvofiqlashtirish yuzasidan vakolat berilgan organ;  auditorlar;  huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan himoya qilinadi. Aksiyadorlar va qimmatli qog‘ozlar bozorining boshqa sub’yektlari o‘rtasida kelib chiqadigan nizolar sud tarkibida hal etiladi. Aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish:  huquqni tan olish;  huquq buzilguniga qadar mavjud bo‘lgan holatni tiklash va huquqni buzuvchi yoki huquqni buzish tahdidini soluvchi xatti-harakatlarning oldini olish;  bitimni haqiqiy emas deb topish va uning huquqiy emasligi oqibatlarini qo‘llash;  o‘zini-o‘zi himoya qilish;  natura holida ijro etishga hukm qilish;  zararlarni qoplatish;  beburdlik to‘lovini undirish;  ma’naviy zarar uchun tovon undirish;  huquqiy munosabatlarni to‘xtatish yoki o‘zgartirish orqali amalga oshiriladi. Aksiyadorlar o‘zlarining qonuniy huquqlarini himoya qilish uchun ixtiyoriy asosida jamoa birlashmalariga uyushishlari mumkin, shuningdek, aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa usullar bilan ham amalga oshirilishi mumkin. Aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotgan davlat korxonasi mehnat jamoasi a’zolarining aksiyalarini sotib olishdan iborat huquqlarini himoya qilish qonun hujjatlari bilan ta’minlanadi. Mehnat jamoasi a’zolari orasida joylashtirilishi lozim bo‘lgan aksiyalar ulushining miqdori har bir alohida holatga davlat mulkini tasarruf etish vakolati berilgan organ tomonidan belgilanadi. Ayrim aksiyadorlarning huquqlari quyidagilardan iborat:  jamiyatning har bir oddiy aksiyasi uning egasi bo‘lmish aksiyadorga bir xil hajmda huquqlar beradi; hamda tashkilotlarini nodavlat mulkiga aylantirish ishlarini tashkil etish, tadbirkorlikning rivojlanishini butun choralar bilan qo‘llab-quvvatlashdan iborat». 3. Bulardan tashqari xo‘jalik birlashmalari o‘z muassasalarini huquqiy himoya qilishni ta’minlaydi, davlat, mahalliy hokimiyat hamda boshqaruv organlarida ularning qonuniy manfaatlarini ifodalaydi, tarmoqni rivojlantirish strategiyasini belgilaydi. Korxonani tashkil etish Korxonani tashkil etish va ularning faoliyati bilan bog‘liq munosabatlar «Korxonalar to‘g‘risida»gi qonun va uning asosida chiqariladigan boshqa qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. Korxonani tashkil etishning umumiy shartlari shulardan iboratki, mol-mulk egasi yoki u vakil qilgan idora, korxona, tashkilot qaroriga yoki mehnat jamoasining qaroriga muvofiq, shuningdek ta’sis etuvchilar guruhi va ayrim ta’sis etuvchi shaxslar qarori bilan O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan tartibda barpo etiladi. Korxonani tashkil etish va uning faoliyatini olib borish uchun yer uchastkalari, tabiiy resurslardan foydalanish ko‘zda tutilgan hollarda tegishli davlat hokimiyat idoralari (shahar, tuman, tuman arxitektura bo‘limlari)dan, tabiatdan foydalanuvchi tegishli tashkilot tomonidan ekologiya ekspertizasi xulosasi asosida foydalanishga ruxsatnoma olinadi. Shuningdek, korxona ishlab turgan korxonalar, tashkilotlar tarkibidan mehnat jamoasi tashabbusi bilan bir necha tarkibiy bo‘linmalarga ajratish yo‘li bilan ham tashkil qilinishi mumkin. Korxona O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlarida belgilangan tartibda korxona joylashgan joydagi mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlari tomonidan davlat ro‘yxatidan o‘tkaziladi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov ikkinchi chaqiriq Oliy Majlisning birinchi sessiyasidagi ma’ruzasida «Iqtisodiyotni erkinlashtirishdagi bosh vazifa, eng avvalo, davlatning nazoratchilik va boshqaruvchilik vazifalarini qisqartirish, korxonalarning xo‘jalik faoliyatiga, birinchi galda xususiy biznes faoliyatiga aralashuvini cheklashdan iborat. Ayniqsa, xususiy biznesga, umuman, iqtisodiy faoliyatning bozorga xos mexanizmlariga ko‘proq erkinlik berish zarur. Buning uchun tegishli huquqiy zamin, tashkiliy va iqtisodiy shart-sharoit va kafolatlarni yaratishimiz kerak», - deb ta’kidlagan edi. Jumladan, tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish bu tashkiliy jihatdan dastlabki va ishlash, kasanachilik va parrandachilikni rivojlantirish, issiqxona tashkil etish, bog‘dorchilik va boshqa yo‘nalishlardagi uskunalar namoyish etildi. Oziq-ovqat sanoati korxonalari tomonidan 138,7 mlrd.so‘mlik mahsulot ishlab chiqarilib, mahsulot ishlab chiqarish hajmi o‘tgan yilga nisbatan 7,3 foizga o‘sishiga erishildi. O‘tgan davrda 1848,6 mln.so‘mlik investitsiya kiritish evaziga 136 ta yangi kichik sanoat korxonasi yangidan tashkil etildi. Natijada Ushbu soxaga karashli korxonalar soni (mikrofirmalar bilan birga) 805 tani tashkil etdi va kushimcha 774 ta yangi ish urni yaratildi. O‘tgan davrda 28 ta korxonaning mahsulot ishlab chiqarish kuvvatidan unumli darajada foydalanishga erishildi. Oziq-ovqat sanoati sohasiga qarashli 57 ta korxonaga 2748,9 mln. so‘mlik investitsiya kiritish evaziga modernizatsiya va texnologik qayta qurollantirish ishlari amalga oshirilishi natijasida 816 ta yangi ish urni yaratildi. Oziq-ovqat sanoati korxonalarida ishlab chiqarilayotgan 20 ta tur mahsulotdan 15 ta turi buyicha ishlab chiqarishda o‘tgan yilning shu davriga nisbatan o‘sishiga erishildi (non va non mahsulotlari 112,4 foiz, , makaron mahsulotlari 117,8 foiz, , go‘sht mahsuloti 146,6 foiz, sut mahsulotlari 144,1 foiz, sariyog 131,9 foiz, mol yogi 146,2 foiz, kandolat mahsulotlari 131,9 foiz). O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2007 yil 12 iyundagi PQ 651-sonli “2007-2011 yillardagi davrda yog‘-moy sanoati korxonalarini modernizatsiya qilish va texnikaviy qayta jihozlash Dasturi to‘g‘risida”gi qaroriga asosan “Koson yog‘-ekstraksiya” QKda 2007-2011 yillarda 22 ta eski uskunani almashtirish bo‘yicha Dastur ishlab chiqilgan bo‘lib, 2009 yilning I-choragida 1 ta liniyani modernizatsiya qilish belgilanib, o‘tgan davrda 16 mln.so‘mga 1 ta uskuna olib kelindi va qaytadan jihozlandi. Natijada qadoqlangan o‘simlik yog‘i ishlab chiqarish quvvati 500 but/soatdan 800 but/soatga yetkazildi. Sohaga karashli korxonalar tomonidan o‘tgan davrda 3039,7 ming AQSH dolari mikdorida sanoat mahsuloti eksport kilindi. Jumladan, eksport hajmi G‘uzor tumanidagi «G‘uzor flour» MCHJda 954,5 ming AQSH dollarini, Qarshi shahridagi «Dunyo-M» OXJda 1322,7 ming AQSH dollarini, Shahrisabz tumanidagi «Don xalq rizqi» OXJda 629,8 ming AQSH dollarini tashkil etdi. Quyidagi Qarshi yog‘-ekstratsiya AJda keyingi 2011-2012-2013 yillar davomida ishlab chiqarilgan mahsulotlar dinamikasi tahlil qilingan bo‘lib, bundan ko‘rinib turibdiki, paxta chigitidan 18,4 foizi tozalanmagan paxta yog‘i va qolgan 81,6 jamiyati deb hisoblanadi. Yopiq turdagi jamiyatning muassislari esa kamida uch shaxsdan iborat qilib belgilanadi . Yopiq jamiyat o‘zi chiqarayotgan aksiyalarga ochiq obuna o‘tkazishga yohud ularni cheklanmagan doiradagi shaxslarga sotib olish uchun boshqacha tarzda taklif etishga haqli emas. Yopiq turdagi jamiyat aksiyadorlarining soni ellik nafargacha bo‘lishi kerak. Belgilangan chegaradan ortib ketgan taqdirda u yopiq aksiyadorlik jamiyatlari uchun miqdori aksiyadorlarning chegaralagan limitidan ortib ketgan shaxslar aksiyadorlar reyestrida ro‘yxatga olingan kundan e’tiboran olti oy ichida ochiq aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilishi, ushbu muddat tugagach, sud tartibida tugatilishi lozim. Yopiq turdagi jamiyat aksiyadorlari ushbu jamiyatning boshqa aksiyadorlari sotayotgan aksiyalarini o‘zga shaxsga taklif etilayotgan narxda sotib olishda imtiyozli huquqqa ega bo‘ladilar. Agar aksiyadorlar aksiyalarni sotib olishda o‘z imtiyozli huquqlaridan foydalanmasalar, jamiyat aksiyadorlar tomonidan sotiladigan aksiyalarni sotib olish uchun imtiyozli huquqqa ega bo‘lishi uning nizomida ko‘zda tutilishi mumkin. Aksiyadorlar sotayotgan aksiyalarni sotib olishda imtiyozli huquqdan foydalanish tartibi, muddati jamiyat nizomida belgilab qo‘yiladi. Imtiyozli huquqdan foydalanish muddati aksiyalar savdoga qo‘yilgan paytdan boshlab 30 kundan kam va 60 kundan ko‘p bo‘lishi mumkin emas. Odatda, yopiq aksiyadorlik jamiyatlari yillik hisobotlarni e’lon qilishdan ozod etiladilar, lekin ko‘pincha ular o‘z tashabbuslariga ko‘ra yillik hisobotlarni e’lon qiladilar. Bu e’lonlar keng doiradagi huquqiy va jismoniy shaxslarni jamiyat faoliyati bilan tanishtirish va yangi sheriklarni jalb qilish maqsadida chop etiladi. Jamiyat o‘zining filiallari va vakolatxonalarini tashkil etishi hamda vakolatxonalar ochishi mumkin. Ular o‘zlarini tashkil etgan jamiyat tomonidan mol-mulk bilan ta’minlanadi va shu jamiyat tasdiqlagan nizomlar asosida ish ko‘radi. Filial yoki vakolatxonaning rahbari jamiyat tomonidan tayinlanadi va jamiyat bergan ishonchnoma asosida ish ko‘radi. Filial hamda vakolatxona faoliyati uchun javobgarlik ularni tuzgan jamiyat zimmasida bo‘ladi. Jamiyat nizomida uning filiallari hamda vakolatxonalari to‘g‘risida ma’lumotlar berilgan bo‘lishi kerak. Jamiyatning filiallari hamda vakolatxonalariga doir ma’lumotlar o‘zgarishi munosabati bilan uning nizomiga kiritilgan o‘zgartirishlar to‘g‘risidagi axborot huquqiy shaxslarni davlat ro‘yxatiga oluvchi organga ma’lumot tarzida taqdim etiladi. Jamiyat tomonidan O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida filiallar tashkil etish va vakolatxonalar ochish, agar O‘zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, filiallar va vakolatxonalar joylashgan joydagi mamlakat qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Bundan tashqari aksiyadorlik jamiyati huquqiy shaxs huquqini olgan sho‘’ba va tobe jamiyatlarga ega bo‘lishi mumkin. Sho‘’ba jamiyat o‘zining asosiy jamiyati qarzlari yuzasidan javobgar bo‘lmaydi. Sho‘’ba jamiyatiga bajarilishi shart bo‘lgan ko‘rsatmalarni berishga huquqiy asosiy jamiyat ana shunday ko‘rsatmalarni bajarish uchun sho‘’ba jamiyati tomonidan tuzilgan bitimlar yuzasidan sho‘’ba jamiyati bilan solidar javobgar bo‘ladi. Asosiy jamiyatning sho‘’ba jamiyatga bajarilishi shart bo‘lgan ko‘rsatmalarni berish huquqi sho‘’ba jamiyat bilan tuzilgan shartnomada belgilangan bo‘lsa yoki sho‘’ba jamiyatning nizomida ko‘zda tutilgan taqdirdagina asosiy jamiyat bunday huquqqa ega, deb hisoblanadi. Sho‘’ba jamiyat asosiy jamiyatning aybi bilan nochor bo‘lib qolgan hollarda asosiy jamiyat sho’ba jamiyatning qarzlari yuzasidan subsidiar javobgar bo‘ladi. Asosiy jamiyat sho’ba jamiyatning muayyan harakatlarini amalga oshirish oqibatlarida nochor bo‘lib qolishini oldindan bilib, yuqorida aytilgan o‘z huquqlari va imkoniyatidan sho’ba jamiyatining shunday harakatlarini amalga oshirishini ko‘zlab foydalangan hollardagina sho’ba jamiyatning nochorligi asosiy jamiyatning aybi bilan yuz bergan deb hisoblanadi. Sho’ba jamiyat aksiyadorlari asosiy jamiyatdan uning aybi bilan sho’ba jamiyatga keltirilgan zararni to‘lashni talab qilishga haqlidir. Asosiy jamiyat sho‘’ba jamiyatning muayyan harakatlarini amalga oshirish oqibatlarida ziyon ko‘rishini oldindan bilib o‘z huquqlari va imkoniyatidan sho‘’ba jamiyatidan shunday harakatlarini amalga oshirishini ko‘zlab foydalangan holdagina ziyon asosiy jamiyatning aybi bilan keltirilgan deb hisoblanadi. Agar jamiyatga qarashli ovoz beruvchi aksiyalarning 20%idan ziyodrog‘i boshqa ishtirokchi jamiyatga qarashli bo‘lsa, u jamiyat tobe jamiyat deb tan olinadi. Ishtirok etuvchi va tobe jamiyatlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar qonun hujjatlarida tartibga solinadi. Aksiyadorlik jamiyatlarini tashkil etish iqtisodiy birligidir. Korxonaning ishlab chiqarish texnikaviy birligi deb, uning barcha tarkibiy qismlarining bir-biri bilan ishlab chiqarish jarayonlarida ma’lum ketma-ketligda bajarilishiga ko‘ra bog‘langanligi va bir-birini o‘zaro ta’minlashiga aytiladi. Har bir korxona bir qator tarkibiy qismlar (sex, uchastka)dan iborat. Har bir qism (sex, uchastka) xom ashyoni tayyor mahsulotga aylantirish jarayonining ma’lum vazifalarini bajaradi. Ularning maqsadi ishlab chiqarish dasturini sifatli bajarishga qaratilgandir. Korxonaning iqtisodiy birligi deganda, uni tashkil qiluvchi barcha tarkibiy qismlari korxonaning markazlashgan omboridan sexlarga reja asosida materiallar yetkazib berishni ta’minlashi tushuniladi. Har qanday korxonaning maqsadi uning faoliyati asosida avvaldan o‘ylangan pirovard natijaga erishishdir. Korxona o‘z oldiga ongli ravishda maqsad qo‘yib, fikriy model yarata oladi va obyektiv sharoitlarni hisobga oladi. Korxonalar o‘z maqsadlariga erishish uchun ma’lum vazifalarni bajaradilar. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bu vazifalar: - iste’molchilarning o‘sib kelayotgan talablariga muvofiq yuqori sifatli mahsulotlar yetkazib berish; - mehnat unumdorligini uzluksiz ravishda oshirib borish; - mahsulot ishlab chiqarish va sotish; - rejada belgilangan topshiriqlarni o‘z vaqtida va yuqori darajada bajarish; - asosiy ishlab chiqarish fondlaridan unumli foydalanish; - aylanma mablag‘lardan foydalanishni yaxshilash; - xom ashyo, materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish; - muntazam ravishda mahsulot tannarxini pasaytirib, korxona rentabelligini oshirishdan iborat; O‘zbekiston Respublikasida, Mulkchilik to‘g‘risidagi O‘zbekiston Respublikasining 1990 yil 31 oktabr №152 - XII sonli qonuni hamda 1993 yil 7 maydagi №851 - XII; 1994 yil 23 sentabrdagi 22-XII; 1995 yil 6 maydagi 70-1; 1996 27 dekabrdagi 357-1 son qonunlariga binoan kiritilgan o‘zgarishlar va qo‘shimchalarda belgilab qo‘yilgan mulk shakllariga muvofiq quyidagi turdagi korxonalar respublikamiz qonun hujjatlariga zid bo‘lmagan holda tashkil qilinishi va o‘z faoliyatini olib borishi mumkin. 1. Jismoniy shaxslarning xususiy mulkiga asoslangan:  Jamoa, shirkat mulkiga asoslangan jamoa, oila, mahalla korxonalari, ishlab chiqarish kooperativlari;  Xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlariga qarashli korxonalar;  Jamoa tashkilotlarining korxonalari;  Diniy tashkilotlarning korxonalari va jamoa mulkchiligining boshqa shakllariga asoslangan korxonalar. 2. Davlat mulkiga asoslangan respublika davlat korxonasi: viloyatlararo, viloyat, tumanlararo, tuman, shaharlararo, shahar, davlat korxonasi va davlat korxonalarining boshqa turlari; 3. Mulkchilikning aralash shakliga asoslangan davlatlararo, qo‘shma va turli mulk shakllarining to‘liq yoki ulushli ishtirok etishiga asoslangan boshqa muhim ahamiyatga ega bo‘lgan muhim jarayondir. Respublikamizda oxirgi yillarda kichik biznes va xususiy korxonalar faoliyatini rivojlantirish va uning samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlashga qaratilgan qulay huquqiy muhitni shakllantirish, tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish mexanizmlarini imkon qadar soddalashtirish maqsadida qator qonunlar qabul qilindi, mavjudlariga o‘zgartirishlar kiritilib, yanada takomillashtirildi. Hozirda Respublikamizda kichik va xususiy tadbirkorlik subyektlarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish jarayonidagi munosabatlarini tartibga soluvchi bir qator qonun hujjatlari mavjud. Jumladan:  O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksi (44 - modda).  O‘zbekiston Respublikasining 1996 yil 26 apreldagi «Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida»gi qonuni (17, 18 - moddalar);  O‘zbekiston Respublikasining 2001 yil 6 dekabrdagi «Mas’uliyati cheklangan va qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlar to‘g‘risida»gi qonuni (19, 49 - moddalar); O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etish uchun ro‘yxatdan o‘tkazish tartibotlari tizimini tubdan takomillashtirish to‘g‘risida»gi 2003 yil 20 avgustdagi 357 - son qarori;  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 22 martdagi «Huquqiy shaxslar birlashmalarini davlat ro‘yxatidan o‘tkazish haqidagi nizomni tasdiqlash to‘g‘risida»gi 153 - son qarori;  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1997 yil 2 iyuldagi O‘zbekiston Respublikasida «Xorijiy investitsiyalar ishtirokidagi korxonalarni tashkil etish, davlat ro‘yxatidan o‘tkazish va tugatish tartibi to‘g‘risida»gi 336 - son qarorini aytib o‘tishimiz mumkin. Korxonani davlat ro‘yxatidan o‘tkazishda quyidagi hujjatlar ro‘yxati qonun bilan qat’iy belgilab qo‘yilgan. Mas’uliyati cheklangan va qo‘shimcha mas’uliyatli jamiyatlarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazish uchun quyidagi 7ta hujjat talab etiladi:  davlat ro‘yxatidan o‘tkazish to‘g‘risida ariza;  nizom va ta’sis shartnomasining notarial tasdiqlangan ikki asl nusxasi, agar jamiyat bir shaxs tomonidan ta’sis etilgan bo‘lsa, u tomonidan va notarial tasdiqlangan nizom;  tuman (shahar) hokimligi vakolatli organ tomonidan berilgan firma nomi to‘g‘risidagi guvohnoma;  muhr va shtamp eskizlari uch nusxada;  muassislarning har biri tomonidan ta’sis hujjatlarida ko‘rsatilgan o‘z ulushining kamida 30 foizi nizom fondiga qo‘shilganligini tasdiqlovchi bankning ma’lumotnomasi. Tadbirkorlik subyektining nizom fondi yoki uning bir qismi mulkiy ulush Ushbu Ustav O zbekiston Respublikasining «Аktsiyadorlik jamiyatlari va ʼ aktsiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to g risida»gi Qonuni va boshqa qonun ʼ ʼ hujjatlari asosida ishlab chiqilgan bo’ladi. Davlat har tomonlama qonun doirasida sanoat korxonasi rivojlanishi uchun barcha kerakli xom ashyo, energiya,gaz va boshqa mahsulotlar bilan ta’minlaydi. Misol uchun quyidagi terminni keltiramiz: Mahkamasining 28.07.2015 yildagi 207-sonli qarori bilan belgilangan mezonlar asosida tashkil etiladi. "Qarshi yog‘-ekstraksiya" AJ uchun bu mezonlar quyidagicha: "Qarshi yog -ekstraktsiya" ochiq aktsiyadorlik jamiyati Qashqadaryo viloyati ʼ А dliya boshqarmasi tomonidan 1994 yilning 16 dekabrida 352-sonli reestr raqami bilan davlat ro yxatidan o tkazilgan. "Qarshi yog-ekstraksiya" Ozbekiston-Amerika ʼ ʼ qoshma korxonasi ochiq aktsiyadorlik jamiyati "Qarshi yog -ekstraktsiya" ochiq ʼ aktsiyadorlik jamiyatini qayta tashkil qilish tartibida aktsiyadorlarning navbatdan tashqari umumiy yig ilishining 2003 yil 5 avgustdagi 15-sonli yig ilish bayonnomasi ʼ ʼ qaroriga muvofiq tashkil etilgan. "Qarshi yog-ekstraksiya" Ozbekiston-Amerika qoshma korxonasi ochiq aktsiyadorlik jamiyati Qashqadaryo viloyati Аdliya boshqarmasi tomonidan 2003 yil 5 avgustda 002054-sonli reestr raqami bilan davlat ro yxatidan o tkazilgan. "Qarshi yog-ekstraksiya" aksiyadorlik jamiyati (bundan ʼ ʼ buyon - Jamiyat) aktsiyadorlarning navbatdan tashqari umumiy yig ilishining 2010 ʼ O‘zbekiston oziq-ovqat sanoati ilmiy-tadqiqot instituti O‘zbekiston oziq-ovqat sanoati davlat loyihalash instituti “O‘zorgoziqovqatsanoat” ishlab chiqarish birlashmasi “Toshkent tajriba-mexanika zavodi” ochiq turdagi aksionerlik jamiyati Ishlab chiqarish-texnika maqsadlaridagi mahsulotlarni komplektlash va yetkazib berish bo‘yicha ixtisoslashtirilgan ishlab chiqarish korxonasi “Samo” firmasi Oziq-ovqat xomashyosi va moddiy-texnika resurslari bilan ta’minlash bo‘yicha ishlab chiqarish-muvofiqlashtirish markazi. Bu korxonalar bir-biridan umumiy va alohida belgisi bilan ajralib turadi, so’zimning isboti sifatida quyidagi «KOSON YOG’-EKSTRAKTSIYA» zavodi bilan tanishib chiqamiz yuqorida aytilgan «Qarshi yog -ekstraktsiya» АJ tashkilotidan farqi ʼ shundan iborat: «KOSON YOG’-EKSTRAKTSIYA» Ochiq aktsiyadorlik jamiyati aksiyadorlar navbatdan tashkari umumiy yigilishining 2010 yil 13 noyabrdagi 30-sonli «KOSON YOG’- EKSTRAKTSIYA» O‘zbekiston Amerika qo‘shma korxonasini ochiq aksiyadorlik jamiyatiga aylantirish to‘g‘risidagi qaroriga asosan tashkil topgan. Jamiyat avval Qashqadaryo viloyati Adliya boshqarmasi tomonidan 1994 yil 30 dekabrda 384- raqam bilan davlat ro‘yxatiga olingan. Jamiyatning davlat tilidagi to‘liq rasmiy nomi: «KOSON YOG’-EKSTRAKTSIYA» Ochiq aktsiyadorlik jamiyati; Jamiyatning davlat tilidagi qisqartirilgan nomi: «KOSON YOG’-EKSTRAKTSIYA» OAJ. Jamiyatning asosiy faoliyat doirasi, iste’molchilarning manfaatlariga javob beradigan mahsulotlarni (ishlarni, xizmatlarni) ishlab chiqarish, va turli faoliyat soxalarida xizmatlarga extiyojlarini qondirish xisoblanadi. O‘z faoliyatining maqsadiga erishish uchun Jamiyat quyidagi faoliyat turlarini amalga oshiradi:  barcha turdagi o‘simlik va danak yog‘larini kayta ishlab undan o‘simlik yog‘i, shrot, sheluxa va soapstok ishlab chiqarish, yog‘ maxsulotlarini qadoqlash va sotish;  sovun maxsulotlari ishlab chiqarish va sotish;  qishloq xo‘jalik, chorvachilik va oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarish, tayyorlash, qayta ishlash, saqlash, sotib olish va sotish;  xalq iste’moli mollari ishlab chiqarish va sotish;  ishlab chiqarish-texnik xarakterdagi mahsulotlarni ishlab chiqarish;  ulgurji va chakana savdo, hamda savdo-vositachilik faoliyatini amalga oshirish; Korxonaning umumiy tavsifi va alohida belgilari Mundarija KIRISH………………………………………………………..3 1. Korxonalarning mamlakat iqtisodiyotida tutgan o'rni……6 2. Korxonani tashkil etish tartibi va bosqichlari……………..15 3. Sanoat korxonalarning samarali faoliyat yuritishida davlatning roli…………………………..37 4. Sanoat korxonalarning umumiy va alohida belgilari tavsifi…………………………………………………………42 Xulosa va takliflar……………………………………………48 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati……………………….. 1 so‘mlik tovar maxsuloti xarajati - 91,34 tiyin Yalpi daromad - 12551665,4 ming so‘m Rentabellik - 8,65% Ishlab chiqarish rentabellik darajasi 2019 yilda 7,94% ni tashkil etishi kutiladigan bo‘lsa, 2020 yilda 8,65% darajasida kutildi. 2. Korxonani tashkil etish tartibi va bosqichlari O‘zbekiston Respublikasining «Korxonalar to‘g‘risida»gi 1991 yil 15 - fevraldagi qonuni hamda 1993 yil 7 may; 1994 yil 23 sentyabr; 1995 yil 31 avgust; 1996 yil 27 dekabr; 1997 yil 25 aprel; 1997 yil 30 avgust; 1998 yil 1 may; 1998 yil 29 avgustdagi qonunlariga binoan kiritilgan o‘zgarish va qo‘shimchalarda mulkchilikning barcha shakliga mansub korxonalarni barpo etish, ularning faoliyatini qayta tashkil etish va tugatishning umumiy va huquqiy, iqtisodiy hamda ijtimoiy asoslari belgilab berilgan. Qonun foyda olish maqsadida ish olib boradigan korxonalarning mustaqilligini ta’minlashga qaratilgan bo‘lib, ularning huquqlari va mas’uliyatini belgilaydi, boshqa korxonalar va tashkilotlar, davlat hokimiyati, boshqaruv idoralari bilan olib boradigan munosabatlarini tartibga soladi. Shuningdek, qonunda korxona ta’rifi, turlari, vazifalari, korxonani barpo etish va uni ro‘yxatdan o‘tkazish tartibi, korxonani boshqarish, korxona xo‘jalik faoliyatining asoslari, korxonaning ijtimoiy kafolatlari, korxona huquqlari, korxonani tugatish va qayta tashkil etish shartlari belgilab berilgan. Huquqiy shaxs mavqeiga ega bo‘lgan, mulkchilik huquqi yoki xo‘jalikni to‘la yuritish huquqi bo‘yicha o‘ziga qarashli mol-mulkdan foydalanish asosida mahsulot ishlab chiqaradigan va sotadigan yoki mahsulotni ayirboshlaydigan, ishlarni bajaradigan, xizmat ko‘rsatadigan, mulkchilikning barcha shakllari teng huquqliligi sharoitida amaldagi qonunlarga muvofiq o‘z faoliyatini amalga oshiradigan mustaqil xo‘jalik yurituvchi subyekt korxona hisoblanadi. Korxona o‘z faoliyati maqsadlarini ro‘yobga chiqarishga o‘z mahsuloti, ishlari va xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojlarni qanoatlantirish hamda ana shu asosda mehnat jamoasi a’zolarining ijtimoiy va iqtisodiy manfaatlarini hamda korxona mol- mulki egasining manfaatlarini ta’minlash yo‘li bilan erishadi. Har bir korxonada o‘z faoliyatini amalga oshirish uchun moddiy, mehnat, moliyaviy, energetik va boshqa zaruriy resurslar mavjud bo‘lib, korxona ularga egalik qilish, umumxalq mulkining unga tegishli bo‘lgan qismidan foydalanish va boshqarish huquqiga ega. Ishlab chiqarish korxonalarining asosiy vazifasi aholini turli xalq iste’moli mollariga, maishiy va madaniy xizmatlarga bo‘lgan talabini qondirishdan iboratdir. Ishlab chiqarish korxonasini xarakterlovchi asosiy belgilari uni tashkil etuvchi tarkibiy qismlarning, ishlab chiqarishning texnikaviy birligi va korxonaning Korxona mulki asosiy fondlar va aylanma mablag‘lar hamda korxona balansidagi boshqa moddiy zahiralardan tashkil topadi. Korxona mol - mulkini:  ta’sis etuvchilarning pul va moddiy badallari;  mahsulot, ishlar, xizmatlarni sotishdan va xo‘jalik faoliyatining boshqa turlaridan olingan daromadlar;  qimmatli qog‘ozlardan olingan daromadlar;  bank va boshqa qarz beruvchilarning kreditlari;  kapital mablag‘ va byudjet dotatsiyalari;  tashkilotlar, korxonalar va fuqarolarning xayriya maqsadlarida bergan badallari;  meros tariqasida, ayirboshlash va sovg‘a qilish yo‘li bilan oladigan daromadlari hamda O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlarida taqiqlanmagan mablag‘lar tashkil etadi. Shuningdek, korxona ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirish va takomillashtirish, zamon talabiga javob beradigan yangi texnika va texnologiyani jalb qilish, mehnat jamoasini ijtimoiy rivojlantirish maqsadida qimmatbaho qog‘ozlar chiqarish hamda sotish yo‘li bilan huquqiy va jismoniy shaxslardan qo‘shimcha pul mablag‘larini jalb etish huquqiga egadir. Korxonada boshqarishni tashkil etish Ijtimoiy taraqqiyot masalalari, jumladan, mehnat intizomi sharoitlarini yaxshilash va ish vaqtining davomiyligini, mehnat jamoasi a’zolari va ularning oilalarini ijtimoiy muhofaza qilish, turmush sharoitlari va salomatligini yaxshilash masalalari mehnat jamoasi tomonidan korxona ma’muriyati bilan birgalikda hal qilinadi. O‘z mehnati bilan korxona faoliyatida mehnat shartnomasi asosida o‘ziga biriktirilgan ishni bajaruvchi barcha fuqarolar shu korxona mehnat jamoasini tashkil qiladi. Korxona o‘zining nizomiga muvofiq boshqaruv strukturasi, shakli va uslublarini aniqlaydi, ish o‘rinlarini belgilaydi. Mulk egasi bevosita o‘zi yoki o‘zi vakolat bergan idoralar orqali korxonani boshqaradi. Korxonani boshqarish uchun rahbar yollash (tayinlash) va bo‘shatish korxona mulk egasining huquqi bo‘lib, bu huquqni u bevosita o‘zi yoki vakil qilgan idoralar orqali amalga oshiradi. Korxona rahbari korxona faoliyati bilan bog‘liq masalalarni mustaqil hal qiladi. Mamlakatdagi va chet eldagi barcha korxona, firma va tashkilotlarda shu korxona manfaatlarini himoya qiladi, korxona mol- ; - ko rgazmalar, festivallar, kimoshdi savdolari uyushtirish va o tkazish; - ʼ ʼ mehmonxona, reklama, marketing, dilerlik va distribьyutorlik, maishiy va kommunal xizmatlar ko rsatish; ʼ - dorixonalar tarmog ini tashkil etish va dori darmonlar ishlab chiqarish; ʼ - qonunda belgilangan tartibda yerdan va boshqa tabiiy resurslardan foydalanish; - tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish; - yoqilg i quyish shaxobchalarini tashkil etish, neftь va neftь mahsulotlari savdosini ʼ tashkil etish; - avtomobillarga texnik xizmat ko rsatishni tashkil qilish; ʼ - transport va ekspeditorlik xizmatlari ko rsatish; ʼ - Jamiyat qoshida soya ekinini yetishtirish agrotexnologiyasini takomillashtirish, mahalliy selektsiya va urug chiligini rivojlantirish, ilg or fan-texnika yutuqlarini joriy ʼ ʼ etish hamda xorijiy soya navlarini respublikaning turli tuproq-iqlim sharoitlarida sinash, yuqori hosildor navlarni mahalliylashtirish, soya ekin maydonlaridan yuqori hosil olinishga erishish maqsadida Soya selektsiyasi, urug chiligi, uni yetishtirish ʼ agrotexnikasi va qayta ishlashni rivojlantirish bo yicha ilmiy-texnik markazi (keyingi ʼ urinlarda - Ilmiy-texnik markazi) tashkil etiladi; - Ilmiy-texnik markaz faoliyatining asosiy maqsad va vazifalari, huquq va majburiyatlari hamda faoliyatining boshqa me yorlarini tartibga soluvchi normalar jamiyatning boshqaruv organi tomonidan ʼ o rnatilgan tartibda tasdiqlangan “Ilmiy-texnik markazi to g risidagi nizom”da ʼ ʼ ʼ belgilanadi ; - Ilmiy-texnik markazning xodimlari soni jamiyatning tashkiliy tuzilmasida belgilangan miqdorda bo lib, ular tegishli oliy ma lumotga ega bo lgan (texnik ʼ ʼ ʼ xodimlari bundan mustasno) malakaliy mutaxassis kadrlardan iborat bo ladi; ʼ - Ilmiy texnik markaz faoliyati jamiyatning mablag lari hisobidan moliyalashtiriladi. ʼ 2.3. Jamiyat yuqorida ko rsatilgan faoliyat turlaridan tashqari tadbirkorlik ʼ faoliyatining qonunchilikka zid kelmaydigan boshqa turlari bilan shug ullanishi ʼ mumkin. 2.4. Maxsus ruxsatnoma (litsenziya) talab qilinadigan faoliyat turlari tegishli ruxsatnoma (litsenziya) olingandan so ng amalga oshiriladi. ʼ 2.5. Jamiyatning tashqi iqtisodiy faoliyati qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Ushbu Ustavda aks ettirilmagan masalalar O zbekiston Respublikasining ʼ «Аktsiyadorlik jamiyatlari va aktsiyadorlarning huquqlarini himoya qilish Foydalanadigan adabiyotlar ro`yxati Asosiy adabiyotlar 1. Sh а rif х o’j ае v M., А bdull ае v Yo.T. “M е n е jm е nt” (d а rslik) T.: “O’zb е kist о n”, 2001 yil 2. G’.M. Q о sim о v “M е n е jm е nt” (d а rslik) T.: “O’zb е kist о n”, 2002 yil 3. B. Abdukarimov va boshqalar. “Korxona iqtisodiyoti”, darslik, Toshkent 2005 yil 4. А.Ортиқов Саноат иқтисодиёти. Дарслик. 405 б. Т. ТДИУ. 2004 й. 5. В.Й. Горфинкеля “Экономика предприятия” Москва, ЮНИТИ - 2001 6. О.И. Волкова “Экономика предприятия” Москва, ИНФРА-М - 2006 7. I.O. Ulashev Korxona iqtisodiyoti va menejment. O’quv qo‘llanma. 232 b. Tafakkur-Bo‘stoni. 2013 8. Maxmudov E.X. Korxona iqtisodiyoti. Darslik 368 b. Fan va texnologiyalar. 2013 yil Qо‘shimcha adabiyotlar 9. “Mulkchilik to’g’risida”gi O’zbekiston respublikasining Qonuni. O’zbekiston respublikasi: qonunlar va farmonlar. – T., 1992 yil. 10. “Davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish to’g’risida”gi O’zbekiston respublikasining Qonuni. – T., 1992 yil. 11. “Tadbirkorlik to’g’risida”gi Uzbekiston respublikasining Qonuni. – T., 1992 yil. 12.“Ijara to’g’risida”gi O’zbekiston respublikasining Qonuni. – T., 1998 yil. 13.“Aholini ish bilan ta'minlash to’g’risida”gi O’zbekiston respublikasining Qonuni.- T.,1998 yil. 14. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2003 yil 30 oktabrdagi 476- sonli qarori bilan tasdiqlangan «Namunaviy kontraktatsiya shartnomasi». 15. Sh.M.Mirziyoyev Erkin va faravon, demokratik O’zbeksiton davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbeksiton Respublikasi Prezidenti lavozimiga kirishish tantanali marsoimiga bag‘ishlangan Oliy majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi. Toshkent 2016 yil 16. Mirziyoyev Sh.M.“Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak”. “Xalq so’zi” gazetasi, 2017 yil 16 yanvar № 11 (6705) 17. Mirziyoyev Sh.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt tarqqiyoti va xalq faravonligining garovi. O’zbeksiton Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr. 18. Mirziyoyev Sh.M. Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 7 fevralda bo’lib o’tgan majlisida ma’ruzasidan “2017−2021 yillarda O’zbekistonni rivojlantirishning harakatlar strategiyasi” “Xalq so’zi” gazetasi, 08.02.2017 19. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi. 2017 yil 22 dekabr Jamiyatni yangidan ta’sis etish yo‘li bilan tuzish muassislarning qaroriga muvofiq amalga oshiriladi. Jamiyatni ta’sis etish to‘g‘risidagi qaror ta’sis yig‘ilishi tomonidan qabul qilinadi. Jamiyat bir shaxs tomonidan ta’sis etilgan taqdirda jamiyatni ta’sis etish haqidagi qarorni shu shaxsning yolg‘iz o‘zi qabul qiladi. Jamiyat muassislari uni tuzish to‘g‘risida o‘zaro ta’sis shartnomasini imzolaydi, shartnomada ularning jamiyatni ta’sis etish borasida birgalikda faoliyat ko‘rsatish tartibi, jamiyat nizom fondining miqdori, muassislar o‘rtasida joylashtirilishi kerak bo‘lgan aksiyalarning xillari va turlari, ular uchun to‘lanadigan haq miqdori va bu haqni to‘lash tartibi, muassislarning jamiyatni tuzishga doir huquq va majburiyatlari belgilab qo‘yiladi. Jamiyatni ta’sis etish to‘g‘risidagi qaror muassislarning ovoz berish natijalariga hamda jamiyatni ta’sis etish, jamiyat nizomini tasdiqlash, jamiyatni boshqarish organlarini saylash masalalari yuzasidan qabul qilingan qarorlarni aks ettirishi mumkin. Jamiyatni ta’sis etish, uning nizomini tasdiqlash to‘g‘risidagi va muassis tomonidan jamiyat aksiyalari haqini to‘lash uchun topshirilayotgan qimmatli qog‘ozlar, boshqa mulkiy huquqlar yoki pul bilan baholanadigan boshqa huquqlarning pulda baholanishini tasdiqlash to‘g‘risidagi qarorlar muassislar tomonidan bir ovozdan qabul qilinadi. Chet ellik investorlar ishtirokidagi jamiyatni tuzish O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladi. Korxona chet el investitsiyasi ishtirokidagi korxona deb hisoblanishi hamda qonunchilik bilan bunday toifadagi korxonalarga berilgan imtiyozlarga ega bo‘lishligi uchun quyidagi shartlarga javob berishi lozim: 1. Korxona nizom fondi 150 ming AQSH dollari ekvivalentidan kam bo‘lmasligi; 2. Korxona muassislaridan biri, albatta, chet ellik huquqiy shaxs bo‘lishligi; 3. Chet el investitsiyasining ulushi korxona nizom fondining 30%idan kam bo‘lmasligi shart Sanab o‘tilgan talablarga javob bermaydigan korxonalar chet el investitsiyasi ishtirokidagi korxona maqomiga ega bo‘lmaydilar. Chet el investitsiyasi ishtirokidagi korxonalar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 27 mart №134 - qaroriga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi va viloyatlar adliya boshqarmalarida ro‘yxatdan o‘tadilar. Davlat korxonasi aksiyadorlik jamiyatiga aylantirilayotganda uni ta’sis etish to‘g‘risidagi qaror davlat mulkini tasarruf etish vakolatiga ega bo‘lgan organ tomonidan qabul qilinadi. Aksiyadorlik jamiyatini tuzish to‘g‘risidagi ta’sis shartnomasini imzolagan huquqiy va jismoniy shaxslar aksiyadorlik jamiyatining muassislari deb tan olinadi. Agar qonun hujjatlarida boshqacha qoida belgilanmagan bo‘lsa, davlat hokimiyati va boshqaruv organlari jamiyat muassislari bo‘lishi mumkin emas. Jamiyat muassislari jamiyat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgunga qadar uning tuzilishi bilan bog‘liq majburiyatlar yuzasidan solidar javobgar bo‘ladilar. Jamiyat muassislari uni tuzish bilan bog‘liq bo‘lgan majburiyatlari yuzasidan faqat ularning harakatlarini iboratdir.Men kurs ishim bo’yicha korxonalarning ahvolini ya’ni texnologik jarayonlarni o’rganish natijasida quyidagi xulosa keldim: Ishlab chiqarish korxonasini xarakterlovchi asosiy belgilari uni tashkil etuvchi tarkibiy qismlarning, ishlab chiqarishning texnikaviy birligi va korxonaning iqtisodiy birligidir. Korxonaning ishlab chiqarish texnikaviy birligi deb, uning barcha tarkibiy qismlarining bir-biri bilan ishlab chiqarish jarayonlarida ma’lum ketma-ketligda bajarilishiga ko‘ra bog‘langanligi va bir-birini o‘zaro ta’minlashiga aytiladi. Har bir korxona bir qator tarkibiy qismlar (sex, uchastka)dan iborat. Har bir qism (sex, uchastka) xom ashyoni tayyor mahsulotga aylantirish jarayonining ma’lum vazifalarini bajaradi. Ularning maqsadi ishlab chiqarish dasturini sifatli bajarishga qaratilgandir. Har qanday korxonaning maqsadi uning faoliyati asosida avvaldan o‘ylangan pirovard natijaga erishishdir. Korxona o‘z oldiga ongli ravishda maqsad qo‘yib, fikriy model yarata oladi va obyektiv sharoitlarni hisobga oladi. Korxonalar o‘z maqsadlariga erishish uchun ma’lum vazifalarni bajaradilar. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bu vazifalar: - iste’molchilarning o‘sib kelayotgan talablariga muvofiq yuqori sifatli mahsulotlar yetkazib berish; - mehnat unumdorligini uzluksiz ravishda oshirib borish; - mahsulot ishlab chiqarish va sotish; - rejada belgilangan topshiriqlarni o‘z vaqtida va yuqori darajada bajarish; - asosiy ishlab chiqarish fondlaridan unumli foydalanish; - aylanma mablag‘lardan foydalanishni yaxshilash; - xom ashyo, materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish; - muntazam ravishda mahsulot tannarxini pasaytirib, korxona rentabelligini oshirishdan iborat; Men ikkila korxonani o’rganish natijasida bir qancha kamchiliklarni yozib uni taxlil qildim .Bu korxonalar mahsuloti bir xil ya’ni chigitdan yog’ ishlab chiqarish,bu ularning birinchi kamchiligi,ikkinchisi qolgan mahsulotlardan ya’ni oqlovchi tuproqdan qayta ishlash natijasida mikro va makro elementlarni olmasligi va bir qancha shunga o’xshash kamchiligidadir. Mening taklifim shundayki: Korxona o‘z faoliyati maqsadlarini ro‘yobga chiqarishga o‘z mahsuloti, ishlari va xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojlarni qanoatlantirish hamda ana shu asosda mehnat jamoasi a’zolarining ijtimoiy va iqtisodiy manfaatlarini hamda korxona mol- mulki egasining manfaatlarini ta’minlash yo‘li bilan erishadi. Bundan tashqari zamonaviy ishlab chiqarish ‘No’ananaviy urug’lardan yog’ ishlab chiqarsa maqsadga muvofiq bo’ladi. Kirish Mavzuning dolzarbligi . Respublikamizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning samarali amalga oshirilishi uchun boshqarishning turli sohalarida o`zgarishlar bo`lishi o`ta muhim. Bozor munosabatlarining shakllanishi natijasida korxonalarni boshqarishda yangi talablar paydo bo`lmoqda. O`zbekiston iqtisodiyotining zamonaviy o`tish bosqichi tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishi va turli xil mulkchilik shakllariga o`tish bilan tavsiflanadi. Bu o`z navbatida samarali boshqarishning zarurligini taqozo etadi. Samarali boshqarish o`z navbatida ishlab chiqariladigan mahsulot raqobatbardoshligini va buning natijasida iqtisodiyotning raqobatbardoshligini ta`minlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Korxonalarda boshqarish tizimini barpo qilish ishlab chiqarishni tashkil qilish va uning turiga to`la mos keluvchi boshqaruv yaratishdan va bozor iqtisodiyoti sharoitida boshqaruvning har bir bo`g`inining ishlab chiqarish texnika, xo`jalik ijtimoiy va moliyaviy faoliyatini boshqarish bo`yicha hamma funktsiyalarning bajarilishi zaruratidan kelib chiqadi. Bu muammolarning yechimi boshqaruvni isloh qilish boshqaruv funksiyalarini samarali taqsimlash boshqaruv maqsadini aniq belgilash bo`yicha bir qator tadbirlarni o`tkazish orqali amalga oshiriladi. So‘nggi yillarda respublikada noan’anaviy qishloq xo‘jaligi ekinlarini joylashtirish va yetishtirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, 2017-yilda respublikada birinchi marta 12 ming gektardan ortiq maydonga soya ekilib, 14 ming tonna soya doni yetishtirildi va ushbu xomashyoni qayta ishlash hisobiga aholiga 2 ming tonnadan ortiq soya yog‘i, parrandachilik korxonalariga 10 ming tonna yuqori ozuqali soya shroti yetkazib berildi. Shu bilan birga, 2017-yilda soya yetishtirishda bir qator kamchiliklarga yo‘l qo‘yildi. Xususan: O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi, O‘zbekiston qishloq xo‘jaligi ilmiy-ishlab chiqarish markazi tomonidan soyaning yangi navlarini yaratish, birlamchi urug‘chiligini tashkil etish, ilmiy tavsiyalarni ishlab chiqishda seleksionyerlar, urug‘chi-olimlar va soha mutaxassislarini keng jalb qilish ishlari qoniqarsiz tarzda amalga oshirilgan. Shuningdek, soya yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklari bilan ilmiy muassasalar va olimlar o‘rtasida uzviy hamkorlik yo‘lga qo‘yilmagan; Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va tumanlar hokimliklari tomonidan soya ekinini ilmiy asoslangan holda joylashtirishga e’tibor berilmagan, soya ekish uchun yer unumdorligi past, suv bilan yetarli darajada ta’minlanmagan maydonlar ajratilgan, agrotexnika tadbirlarini o‘z vaqtida va sifatli o‘tkazish tashkil etilmagan; “O‘zpaxtayog‘” AJ va uning tarkibidagi yog‘-moy korxonalari tomonidan soya yetishtiruvchi xo‘jaliklar bilan yog‘-moy korxonalari o‘rtasida kontraktatsiya aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishidan keyingi yig‘ilishdan boshlab umumiy yig‘ilishning vakolatiga kiradigan barcha masalalar bo‘yicha ovoz berish huquqi bilan aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida ishtirok etish huquqiga ega. Bunday turdagi imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlarning aksiyadorlar umumiy yig‘ilishida ishtirok etish huquqi mazkur aksiyalar bo‘yicha dividendlar birinchi marta to‘liq miqdorda to‘langan paytdan boshlab to‘xtatiladi. Muayyan turdagi kumulyativ imtiyozlarning egalari bo‘lmish aksiyadorlar ana shu aksiyalar bo‘yicha jamg‘arilib qolgan dividendlarni to‘liq miqdorda to‘lash to‘g‘risida qaror qabul qilishi lozim bo‘lgan-u, ammo bunday qaror qabul qilmagan yohud dividendlarni to‘liq miqdorda to‘lamaslik to‘g‘risida qaror qabul qilgan aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishidan keyingi yig‘ilishdan e’tiboran umumiy yig‘ilishning vakolatiga kiradigan barcha masalalar bo‘yicha aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida ovoz berish huquqi bilan ishtirok etishga haqli. Muayyan turdagi kumulyativ imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lmish aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishda ishtirok etish huquqi mazkur aksiyalar bo‘yicha jamg‘arilib qolgan barcha dividendlar to‘liq miqdorda to‘langan paytdan boshlab to‘xtatiladi. Aksiyadorlik jamiyatlarining turlari Ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati aksiyadorlari o‘zlariga tegishli aksiyalarni boshqa aksiyadorlarning roziligisiz erkin tasarruf etishi mumkin bo‘lgan jamiyat ochiq turdagi aksiyadorlar jamiyati deb hisoblanadi. Ochiq turdagi aksiyadorlik muassislari tarkibiga kiruvchilarning eng kam soni cheklanmaydi. Ochiq turdagi jamiyat o‘zi chiqarayotgan aksiyalarga ochiqobuna o‘tkazishga va qonun hujjatlarining talablarini hisobga olgan holda ularni erkin sotishga haqli bo‘ladi. Ochiq o‘tkaziladigan obunadan maqsad - nizomli sarmoyani ko‘paytirish, moliyaviy imkoniyatlarni kengaytirish. Izlanishlar shuni ko‘rsatadiki, cheklangan miqdorlarda tez-tez obuna o‘tkazish eng ko‘p foyda beradi: katta pul qilingan obuna uning muvaffaqiyat bilan yakunlanishini kafolatlamaydi, reklama kompaniyasi uchun katta mablag‘larni band qiladi, dividendlar darajasini pasaytirib yuboradi. Ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlarining tashkiliy tuzilmasi Ochiq turdagi jamiyat :  jamiyatning yillik hisobotini, buxgalteriya balansini, foyda va zararlar hisob varag‘ini;  jamiyat aksiyalari emissiyasi ma’lumotnomasini;  ushbu qonunda nazarda tutilgan tartibda aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi o‘tkazilishi to‘g‘risidagi xabarni;  jamiyat kafillagan shaxslarning ularga qarashli aksiyalar soni va turlarini ko‘rsatgan holda tuzilgan ro‘yxatlarini;  vakolatli davlat organi tomonidan belgilanadigan boshqa ma’lumotlarni ommaviy axborot vositalarida har yili e’lon qilishi shart. Aksiyalari faqat o‘z muassislari yoki oldindan belgilangan boshqa muayyan doiradagi shaxslar orasida taqsimlanadigan jamiyat yopiq turdagi aksiyadorlik fabrikalari, sut va go‘shtni qayta ishlash korxonalari, yog‘-moy ishlab chiqarish korxonalari, meva sharbatlari, vino, kon’yak kabi mahsulotlar ishlab chiqaruvchi zavodlar, muzxona (xolodilnik) va tayyor mahsulotni iste’molchilarga yetkazib beruvchi korxonalar kiradi. Bu soha murakkab tarkibga ega. Har bir mahsulot turi yoki bir-birini to‘ldiruvchi mahsulotlar bo‘yicha agrosanoat majmuasining o‘z korxonalari mavjud. Albatta, ayrim mahsulotlarni respublikada chuqur qayta ishlash darajasi yuqori emas. Masalan, respublika qishloq xo‘jaligining asosiy ekin turlaridan biri bo‘lgan paxta xomashyosining 100 foizi dastlabki qayta ishlashdan o‘tadi. Dastlabki qayta ishlangan paxtaning 14-16 foizigina respublikada ikkilamchi va chuqur qayta ishlanadi. Natijada, paxtadan juda kam miqdorda yarim tayyor va tayyor oxirgi tovarlar ishlab chiqariladi. Bu borada qilinadigan ishlar hajmi katta. Agrosanoat majmuasi 3- sohasining ahamiyati har qanday davlat iqtisodiyoti uchun beqiyos. O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyotida bu sohaning salmog‘i ayniqsa yuqori. Mamlakat mehnat resurslarining 22 foizidan ko‘prog‘i shu tarmoqlarda band. Yalpi ichki mahsulotning 23 foizga yaqini shu tarmoqlarda yetishtiriladi. Qishloq xo‘jaligida yetishtirilayotgan mahsulotlarning nobud bo‘lmasligi avvalo shu tarmoqlar rivojiga bog‘liq. Agrosanoat majmuasi mahsulotlari eksport salohiyatini oshirish ham asosan shu tarmoqlarning rivojlanish darajasi bilan belgilanadi. Ular aholini yuqori sifatli mahsulotlar, ish joylari bilan ta’minlashda ham alohida o‘rin tutadi. Mamlakat aholisining moddiy turmush darajasini oshirishda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini tayyorlovchi, qayta ishlovchi va tayyor mahsulotlarni sotuvchi tarmoqlar va xizmatlarning ahamiyati beqiyos. Bu tarmoqlarni rivojlantirish mamlakatda ishsizlikka barham berish imkoniyatlarini kengaytiradi, yetishtirilayotgan qishloq xo‘jaligi mahsulotlari nobud bo‘lishining oldini oladi. Ayrim ma’lumotlarga ko‘ra, hozirgi kunda yetishtirilayotgan ba’zi turdagi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining 30 foizgachasi nobud bo‘lmoqda. Buning asosiy sabablaridan biri agrosanoat majmuasi 3- sohasining yetarli darajada rivojlanmaganligidadir. Ma’lumki, har bir tarmoqning rivojlanishida o‘ziga xos xususiyatlari mavjud bo‘lib, uni boshqalari bilan qo‘shish mumkin emas. Shuning uchun ham alohida hududlar va alohida tarmoqlarda agrosanoat majmuasi shaklida tarmoq majmualarining roli turlicha bo‘ladi. Xalq xo‘jaligi agrosanoat majmuasi nimani o‘z ichiga olsa, tarmoq majmualari ham o‘shani o‘z ichiga oladi, lekin faqat qishloq xo‘jaligining ma’lum tarmog‘iga tadbiq qilgan holda tashkil topadi. Demak ularni e’tiborga olgan holda mamlakat, hudud hamda viloyat miqyosida ixtisoslashgan agrosanoat majmuasi shakllanishi mumkin ekan. Masalan, g‘allachilikka, paxtachilikka, sabzavotchilikka, bog‘dorchilikka va boshqalarga ixtisoslashgan. Ixtisoslashgan agrosanoat majmuasining tarkibini uning maqsadi belgilaydi. Shularni e’tiborga olgan holda paxtachilik agrosanoat majmuasining tarkibini bir tizimda shakllantirish maqsadga muvofiqdir. Butun xalq xo‘jaligidagi kabi, paxtachilik agrosanoat majmuasida ham samaradorlik unga kiruvchi pastdagi zvenolarning samaradorligi bilan aniqlanadi. yil 13 noyabrdagi yig ilish bayonnomasi qaroriga muvofiq «Xorijiy sarmoyalar ʼ ishtirokidagi korxonalarga beriladigan qo shimcha rag batlantirish omillari va ʼ ʼ imtiyozlar to g risida»gi O zbekiston Respublikasi Prezidentining 1996 yil 30 ʼ ʼ ʼ noyabrdagi PF-1652-son Farmoniga asoslangan holda, "Qarshi yog-ekstraksiya" Ozbekiston-Amerika qoshma korxonasi OАJni qayta tashkil qilish tartibida tashkil etilgan. Jamiyat "Qarshi yog-ekstraksiya" Ozbekiston-Amerika qoshma korxonasi ochiq aktsiyadorlik jamiyatining huquq va majburiyatlari bo yicha huquqiy voris ʼ hisoblanadi. Jamiyat o z faoliyatini O zbekiston Respublikasi Fukarolik kodeksi, «Аktsiyadorlik ʼ ʼ jamiyatlari va aktsiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to g risida»gi Qonuni va ʼ ʼ boshqa me yoriy-huquqiy hujjatlarga muvofiq olib boradi. Jamiyatning to liq firma ʼ ʼ nomi: o zbek tilida: lotin alifbosida - “Qarshi yog-ekstraksiya" aksiyadorlik jamiyati; ʼ kirill alifbosida – «Qarshi yog -ekstraktsiya» aktsiyadorlik jamiyati; rus tilida: ʼ aktsionernoe obщestvo "Qarshi yog-ekstraksiya"; ingliz tilida: «"Qarshi yog- ekstraksiya"» Joint Stock Company. Jamiyatning qisqartirilgan firma nomi: o zbek ʼ tilida: lotin alifbosida - "Qarshi yog-ekstraksiya" АJ; kirill alifbosida - «Qarshi yog - ʼ ekstraktsiya» АJ; rus tilida: АO "Qarshi yog-ekstraksiya"; ingliz tilida: "Qarshi yog- ekstraksiya" JSC. Jamiyat davlat ro yxatidan o tkazilgan paytdan e tiboran yuridik shaxs maqomiga ega ʼ ʼ ʼ bo ladi. Jamiyat cheklanmagan muddatga tuziladi. ʼ Jamiyat yuridik shaxs bo lib, u o z mustaqil balansida hisobga olinadigan alohida ʼ ʼ mol-mulkka, shu jumladan o zining ustav fondiga berilgan mol-mulkka ega bo ladi, ʼ ʼ o z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni olishi hamda amalga oshirishi, ʼ zimmasiga majburiyatlar olishi, sudda da vogar va javobgar bo lishi mumkin. ʼ ʼ Jamiyat o zining firma nomi davlat tilida to liq yozilgan hamda joylashgan yeri ʼ ʼ ko rsatilgan yumaloq muhrga ega bo ladi. Jamiyat o zining nomi yozilgan shtamp va ʼ ʼ ʼ blankalarga, o z timsoliga, shuningdek belgilangan tartibda ro yxatdan o tkazilgan ʼ ʼ ʼ tovar belgisiga hamda fuqarolik muomalasi ishtirokchilarining, tovarlarning, ishlarning va xizmatlarning xususiy alomatlarini aks ettiruvchi boshqa vositalarga ega bo lishga haqli. Muhrda bir vaqtning o zida firmaning nomi boshqa istalgan tilda ʼ ʼ ham ko rsatilishi mumkin. ʼ Jamiyatning joylashgan yeri u davlat ro yxatidan o tkazilgan joyga ko ra belgilanadi. ʼ ʼ ʼ Jamiyatning joylashgan yeri (pochta manzili): 180106, O zbekiston Respublikasi, ʼ Qashqadaryo viloyati, Qarshi shahri, Navoiy shoh ko chasi, 1-uy. ʼ Elektron pochta manzili: karshimez@mail.ru Jamiyatning rasmiy veb-sayti: qarshiyog.uz Jamiyat o zining joylashgan yeri (pochta manzili) va elektron pochta ʼ manzili o zgarganligi to g risida yuridik shaxslarni davlat ro yxatidan o tkazuvchi ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ

Korxonaning umumiy tavsifi va alohida belgilari dilshod

Купить