Информация о документе

Цена 100000UZS
Размер 7.9MB
Покупки 0
Дата загрузки 05 Июль 2024
Расширение doc
Раздел Курсовые работы
Предмет Метрология

Продавец

Aslanbek

Дата регистрации 23 Май 2024

1 Продаж

LB 379 Radioizometrik zichlik o`lchagich

MUNDARIJA KIRISH…….………………………………………………………………………. 1 . TEXNOLOGIK QISM 1.1. Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta'minot. ……………………… ……………………………………….. 1.2. O`lchashlarning usullari va turlari……………………………………… 1.3 Suyuqliklarning zichligi va uni o'lchash usullari . HISOBIY QISM 2.1 Radioizometrik zichlik o`lchagich 2.2 O'lchov qurilmasi LB 379 o’lchash tartibi 2.3 O'lchov qurilmasi LB 379 blok sxemasi 3.IQTISODIY QISM………………………………………………………………. 4.HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI ………………………… XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI varoq varoq № hujjat . imzo vaqt KIRISH Hozirgi kunda har bir mutaxassis o‘z faoliyat sohasiga oid turli kattaliklarni va parametrlarni o‘lchash usullarini, o‘lchashda qo‘llaniladigan o‘lchash vositalarini va asboblarini, ularning metrologik va texnikaviy tavsiflarini bilishlari zarur. Bundan tashqari texnika yo‘nalishidagi mutaxassislar o‘lchanadigan va baholanadigan kattaliklarni nazorat qilish vositalari hamda ularni ishlatish bilan bog‘liq bo‘lgan masalalarni ham bilmog‘i zarur. Shuningdek o‘zaro almashinuvchanlik va uning ahamiyati, turlari va asosiy tamoyillari haqida ham bilimlarga ega bo‘lishi lozim. Ishonch bilan aytish mumkinki, o‘lchash inson ongli hayotining asosini tashkil etadi. Bu borada ko‘plab olimlar o‘lchash texnikasining rivojiga munosib hissa qo‘shganlar. Ular ichida birinchi navbatda quyidagilarni: Ahmad Farg‘oniy, Abu Nasr Forobiy, Abu Rayxon Beruniy, Ulug‘bek, Mixail Lomonosov, Dmitriy Mendeleev va boshqalarni alohida ko‘rsatib o‘tish o‘rinli bo‘ladi. Ahmad Farg‘oniyning “Miqyosi Nil”, ya'ni Nil daryosining sathini tutash idishlar qonuniyati asosida o‘lchash va uning natijasiga ko‘ra yilning yog‘ingarchiligi va uning ekin hosiliga ta'siri to‘g‘risidagi ma'lumotlari, Ulug‘bekning “Zij jadvallari” da keltirgan, hozirgi kunlarda eng zamonaviy o‘lchash qurilmalarida olingan natijalardan juda oz tafovut qiluvchi ma'lumotlari alohida tahsinga sazovordir. Bundan tashqari, Forobiyning astronomic kuzatishlar va o‘lchashlar uchun maxsus asbob - usturlob yasash sirlari xususidagi qimmatli ma'lumotlari juda katta ham ilmiy, ham falsafiy ahamiyatga egadir. O‘lchash texnikasi ehtimollar nazariyasi, boshqarish nazariyasi va boshqa ilmiy yo‘nalishlar bilan birgalikda informatsion-o‘lchash, ya'ni o‘zida asosiy informatsiya olish imkonini beradigan vositalarni jamlagan (o‘lchash, nazorat qilish, hisoblash, tashxis, umumlashtirish va tasvirlarni aniqlash) texnikasining rivojiga asos bo‘ldi. Qo‘yilgan muammolarning, ularni yechish usullari va olingan natijalarning har xilligidan qat'iy nazar, informatsiya olish mobaynida asosiy o‘lchash, ya'ni qayta varoq varoq № hujjat . imzo vaqt ishlash, qabul qilish va biror jarayon yoki manba haqidagi ma'lumotni tasavvur qilish amallarini bajarish ko‘zda tutiladi. Analitik nazorat asboblarining keng assortimentida muhim o'rinni zichlik o'lchagichlari egallaydi, ular ko'plab korxonalarda texnologik jarayonlarning parametrlari haqida asosiy ma'lumotlarni taqdim etishi mumkin, chunki zichlik mahsulot tarkibi va xususiyatlarini aniqlaydi. Suyuq va gazsimon moddalarning zichligini ularning massa birliklarida miqdoriy hisobi bilan o'lchash juda muhim, bu zichlik o'lchagich va hajmli oqim o'lchagichning o'qishlari bilan aniqlanadi. Shu bilan birga, zichlik o'lchagichlarning sanoatda keng qo'llanilishiga ularning past metrologik ko'rsatkichlari, mashaqqatli o'rnatish va texnik xizmat ko'rsatish, katta o'lchamlari va og'irligi, past ishonchliligi va boshqalar bilan bog'liq nomukammalligi to'sqinlik qiladi. Vibratsiyali zichlik o'lchagichlarning an'anaviylardan asosiy farqi shundaki, ular o'lchangan parametrni oraliq konvertorlardan foydalanmasdan to'g'ridan-to'g'ri chastotali modulyatsiyalangan signalga aylantiradi, bu esa yuqori o'lchov aniqligini ta'minlaydi. Chastotani o'zgartirgichlarning asosiy elementi - boshqariladigan miqdor bilan belgilanadigan parametrlarga ega bo'lgan tebranish davri yoki chastotaga bog'liq bo'lgan sxema. Elektromagnit va mexanik rezonatorli hisoblagichlar mavjud, ikkinchisi turli parametrlarni aniq o'lchash uchun yanada istiqbolli. Buning sababi, mexanik tebranish tizimlarining sifat koeffitsienti elektromagnit zanjirlarning o'xshash parametridan ancha yuqori. Demak, agar ikkinchisining Q faktori 10-200 bo'lsa, mexanik rezonatorlarning Q faktori bir necha yuzdan bir necha o'nlab va hatto yuz minglab oralig'ida bo'ladi. Umumiy holda, chastotaga bog'liq elementlar ularning erkin yoki majburiy tebranishlari rejimida ishlatilishi mumkin, ammo konvertorlarning ko'pligi o'z-o'zidan tebranish rejimiga ega. Mexanik rezonator asosida chastota o'zgartirgichni qurish printsipi shundan iboratki, tizimning qattiqligi yoki massasiga ta'sir qiluvchi boshqariladigan parametr uning tebranish chastotasini o'zgartiradi. Har xil elektr yoki pnevmatik varoq varoq № hujjat . imzo vaqt o'zgartirgichlar tebranishlarni qabul qiluvchi va qo'zg'atuvchi sifatida ishlatiladi. Eng keng tarqalgan elektr konvertorlar orasida elektrostatik, piezoelektrik, magnitostriktiv, tenzometrik, elektromagnit va magnetoelektriklarni nomlash mumkin. Ushbu o'tkazgichlarning aksariyati teskari bo'lganligi sababli, ko'pincha qo'zg'atuvchi ham, tebranish qabul qiluvchisi ham bir xil transduserlar shaklida amalga oshiriladi. Adabiyotda bir qo'zg'alish tizimining boshqasidan ustunligi haqida hech qanday ma'lumot yo'q, Hozirgi vaqtda mexanik kattaliklarni, elastik elementlarning parametrlarini, bosim va bosim farqini, haroratni, suyuqliklarning yopishqoqligini o'lchash uchun mexanik rezonatorli tebranish chastotasi konvertorlari keng qo'llaniladi. Barcha chastota konvertorlari harakat mexanizmi va boshqariladigan qiymatni chastotali signalga aylantiradigan jismoniy tizim turiga ko'ra tasniflanadi. Ta'sir mexanizmiga ko'ra, tebranish densitometrlari rezonator konvertorlarga, jismoniy tizim turiga ko'ra esa mexaniklarga tegishli. Erkinlik darajalari soniga ko'ra, barcha tebranish tizimlari to'plangan va taqsimlangan parametrlarga ega bo'lgan tizimlarga bo'linadi, ularning birinchisi o'zlarida asosiy parametrlardan biri: elastiklik va inersiya va birining o'zgarishini jamlaydigan elementlarning birikmasidir. ulardan biri boshqasidan mustaqil ravishda yuzaga kelishi mumkin. Bunday tizimlar elementlar parametrlarining belgilangan qiymatlarida bir erkinlik darajasiga va bitta rezonans chastotasiga ega. Tarqalgan parametrlarga ega tizim uchun bu xarakterlidir uning har bir elementi teng darajada elastiklik va inersiyaga ega. Ushbu parametrlarning ikkalasi ham tizim bo'ylab taqsimlanadi, shunda ulardan birining o'zgarishi ikkinchisining o'zgarishiga olib keladi. Bunday tizimlar ko'p erkinlik darajalariga va shunga mos ravishda ko'plab rezonanslarga ega. Tarqalgan parametrlarga ega mexanik tizimning sifat koeffitsienti odatda taqqoslanadigan o'lchamdagi birlashtirilgan parametrlarga ega tizimning sifat koeffitsientidan 1-2 daraja yuqori bo'ladi, bu esa tebranish tizimlarining taqsimlangan parametrlariga ega konvertorlarni eng ko'p deb hisoblash imkonini beradi. istiqbolli, yuqori o'lchov aniqligini ta'minlaydi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Mexanik rezonatorning boshqariladigan muhit bilan aloqa qilish usuliga qarab, oqim va suv ostidagi zichlik o'lchagichlari farqlanadi. Birinchisida suyuqlik rezonator ichida oqadi va unga qattiq bog'langan inert massa sifatida tebranishlarda ishtirok etadi. Bunday qurilmalarda tebranish tizimi, qoida tariqasida, quvurli rezonatorlarga asoslangan. Suvga cho'miladigan transduserlarda mexanik rezonator ma'lum bir chuqurlikdagi boshqariladigan suyuqlikka joylashtiriladi va uning harakati ma'lum bir "biriktirilgan" ga o'xshaydi. massa "rezonator bilan bog'langan va u tomonidan tebranish harakatida tortiladi. Bunday holda, rezonator sifatida odatda plitalar yoki qobiqlardan foydalaniladi. Tebranish energiyasini mexanik rezonatorlarga o'tkazish tebranishlarni qo'zg'atish uchun turli xil tizimlar tomonidan amalga oshirilishi mumkin, ammo zichlik datchiklarida eng keng tarqalgani tebranishlarni qo'zg'atish va olib tashlash uchun elektromagnit, magnitoelektrik va piezoelektrik tizimlardir. Yuqorida aytib o'tilganidek, rezonator zichligi sensorlari turli xil harakat rejimlarida ishlatilishi mumkin: erkin, majburiy va o'z-o'zidan tebranish. Rezonatorning erkin tebranishlari holatida tebranishlarni qo'zg'atish va olib tashlash funktsiyalarini bir konvertorda birlashtirish mumkin. Bunday sxemalar bir vaqtning o'zida bitta o'lchash moslamasi bo'lgan ko'p sonli sensorlar ishlatilganda monitoring tizimlari uchun qulaydir. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 1.1 Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta'minot O‘lchash informatsiyasiga nafaqat miqdor bo‘yicha talablar, balki sifat bo‘yicha ham talablar qo‘yiladi. Bunga uning (o‘lchashning) aniqligi, ishonchliligi, tan narxi va samaradorligi kabi tavsiflar kiradi. Bu sifat tavsiflarining barchasining asosida metrologik ta'minot yotadi. Metrologik ta'minotni shunday ta'riflash mumkin: - o‘lchashlar birliligini ta'minlash va talab etilgan aniqlikka erishish uchun zarur bo‘lgan texnikviy vositalar, tartib va qoidalarning, me'yorlarning, ilmiy va tashkiliy asoslarning belgilanishi va tadbiq etilishi. Ushbu tavsifdan kelib chiqib aytish mumkinki, metrologik ta'minotning vazifasiga quyidagilar yuklatilgan: · o‘lchash vositalarining ishga yaroqliligini tashkil etish, ta'minlash va tadbiq etish; · o‘lchashlarni amalga oshirish, uning natijalarini qayta ishlash va tavsiya etish borasidagi me'yoriy hujjatlarni ishlab chiqish va tadbiq etish; · hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish; · o‘lchash vositalarining davlat sinovlari; · o‘lchash vositalarining va uslublarining metrologik attestatsiyasi va hokazolar. Metrologik ta'minotning to‘rtta tashkil etuvchisi mavjuddir: 1. Ilmiy asosi: metrologiya - o‘lchashlar haqidagi fandir; 2. Texnikaviy asoslari - kattaliklar birligining davlat etalonlari, kataliklar birligini etalonlardan ishchi vositalarga uzatish, o‘lchash vositalarini yaratish va ishlab chiqishni yo‘lga qo‘yish, o‘lchash vositalarining majburiy davlat sinovlari va ularni bajarish uslublarining metrologik attestatsiyasi, o‘lchash vositalarini ishlab chiqishda, ta'mirlashda va ishlatishda majburiy davlat qiyoslashidan o‘tkazish, modda va materiallarning tarkibi va xossalari bo‘yicha standart namunalarni yaratish, standart ma'lumotnomalar, mahsulotning majburiy davlat sinovlari. 3. Tashkiliy asosi - davlat va mahkamalardagi metrologik xizmatdan tashkil topgan O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati; varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 4. Me'yoriy-qonuniy asoslari - tegishli respublika qonunlari, davlat standartlari, davlat va tarmoqlarning me'yoriy hujjatlari. Metrologik ta'minotning o ‘ z oldiga qo ‘ ygan asosiy maqsadlari: - mahsulot sifatini, ishlab chiqarish va uni avtomatlashtirishning samaradorligini oshirish; - detallar va agregatlarning o‘zaro almashuvchanligini ta'minlash; - moddiy boyliklarning va energetik resurslarining hisobini olib borish ishonchliligini ta'minlash; - atrof-muhitni himoya qilish; - salomatlikni saqlash va hokazolar. Metrologik ta'minot darajasi mahsulotning sifatiga bevosita ta'sir qiladi. Bu ta'sir samaradorligini yanada oshirish maqsadida metrologik profilaktika ishlariga va ishlab chiqarishni tayyorlashdagi metrologik ta'minot masalalariga alohida ahamiyat beriladi. Bu esa o‘z vaqtida respublikamizda bozor munosabatlarini yanada chuqurroq shakllanishiga va ishlab chiqarilgan mahsulotlarning eskport imkoniyatini oshirilishiga munosib zamin yaratadi. 1.2 O‘lchashlarning usullari va turlari Kattalikning sonli qiymatini odatda o‘lchash amali bilangina topish mumkin, ya'ni bunda ushbu kattalik miqdori birga teng deb qabul qilingan shu turdagi kattalikdan necha marta katta yoki kichik ekanligi aniqlanadi. O‘lchash deb, shunday solishtirish, anglash, aniqlash jarayoniga aytiladiki, unda o‘lchanadigan kattalik fizik eksperiment yordamida, xuddi shu turdagi, birlik sifatida qabul qilingan miqdori bilan o‘zaro solishtiriladi. Bu ta'rifdan shunday xulosaga kelish mumkinki: birinchidan, o‘lchash bu har xil kattaliklar to‘g‘risida varoq varoq № hujjat . imzo vaqt informatsiya hosil qilishdir; ikkinchidan, bu fizik eksperimentdir; uchinchidan - o‘lchash jarayonida o‘lchanadigan kattalikning o‘lchov birligining ishlatilishidir. Demak, o‘lchashdan maqsad, o‘lchanadigan kattalik bilan uning o‘lchov birligi sifatida qabul qilingan miqdori orasidagi (tafovutni) nisbatni topishdir. Ya'ni, o‘lchash jarayonida o‘lchashdan ko‘zda tutiladigan maqsad, ya'ni izlanuvchi kattalik (bu shunday asosiy kattalikki uni aniqlash butun izlanishni, tekshirishni vazifasi, maqsadi hisoblanadi) va o‘lchash ob'ekti ishtirok etadi. O‘lchash ob'ekti (o‘lchanadigan kattalik) shunday yordamchi kattalikki, uning yordamida asosiy izlanuvchi kattalik aniqlanadi, yoki bu shunday qurilmaki, uning yordamida o‘lchanadigan kattalik solishtiriladi. Shunday qilib, uchta tushunchani bir-biridan ajrata bilish kerak; o‘lchash, o‘lchash jarayoni va o‘lchash usuli. O‘lchash - bu umuman har xil kattaliklar to‘g‘risida informatsiya qabul qilish, o‘zgartirish demakdir. Bundan maqsad izlanayotgan kattalikni son qiymatini qo‘llash, ishlatish uchun qulay formada aniqlashdir. O‘lchash jarayoni - bu solishtirish eksperimentini o‘tkazish jarayonidir (solishtirish qanday usulda bo‘lmasin). O‘lchash usuli esa - bu fizik eksperimentning aniq ma'lum struktura yordamida, o‘lchash vositalari yordamida va eksperiment o‘tkazishning aniq yo‘li, algoritmi yordamida bajarilishi, amalga oshirilishi usulidir. O‘lchash odatda o‘lchashdan ko‘zlangan maqsadni (izlanayotgan kattalikni) aniqlashdan boshlanadi, keyin esa shu kattalikning xarakterini analiz qilish asosida bevosita o‘lchash ob'ekti (o‘lchanadigan kattalik) aniqlanadi. O‘lchash jaraeni yordamida esa shu o‘lchash ob'ekti to‘g‘risida informatsiya hosil qilinadi va nihoyat ba'zi matematik qayta ishlash yo‘li bilan o‘lchash maqsadi haqida yoki izlanayotgan kattalik haqida informatsiya (o‘lchash natijasi) olinadi. O‘lchash natijasi - o‘lchanayotgan kattalikning son qiymatini o‘lchash birligiga ko‘paytmasi tariqasida ifodalanadi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt X=n[x], bu yerda X - o‘lchanadigan kattalik; n - o‘lchanayotgan kattalikning qabul qilingan o‘lchov birligidagi son qiymati; [x] - o‘lchash birligi O‘lchash jarayonini avtomatlashtirish munosabati bilan o‘lchash natijalari o‘zgarmasdan to‘g‘ridanto‘g‘ri elektron hisoblash mashinalariga yoki avtomatik boshqarish tizimlariga berilishi mumkin. Shuning uchun, keyingi paytlarda, ayniqsa, kibernetika sohasidagi mutaxassislarda o‘lchash haqidagi tushuncha quyidagicha ta'riflanadi. O‘lchash – bu izlanayotgan kattalik haqida informatsiya qabul qilish va o‘zgartirish jarayonidir. Bundan ko‘zda tutilgan maqsad shu o‘lchanayotgan kattalikning ishlatish, o‘zgartirish, uzatish yoki qayta ishlashlar uchun qulay formadagi ifodasini ishlab chiqishdir. O‘lchash fan va texnikaning qaysi sohasida ishlatilishiga qarab u aniq nomi bilan yuritiladi: elektrik, mexanik, issiqlik, akustik va x.k. O‘lchanayotgan kattalikning sonli qiymatini topishning bir necha xil turlari (yo‘llari) mavjuddir. Quyida shu yo‘llar bilan tanishib chiqamiz. Bevosita o‘lchash - O‘lchanayotgan kattalikning qiymatini tajriba ma'lumotlaridan bevosita topish. Masalan, oddiy simobli termometrda yoki lineyka yordamida o‘lchash. u = s·x; varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Bunda: u - muayyan birlikda ifodalanyotgan o‘lchanayotgan kattalikning qiymati; s - shkalaning bo‘lim qiymati; x - shkaladan olingan qaydnoma. Bilvosita o‘lchash - bevosita o‘lchangan kattaliklar bilan o‘lchanayotgan kattalik orasida bo‘lgan ma'lum bog‘lanish asosida katalikning qiymatini topish. Masalan, tezlikni o‘lchash. u = f (x1 x2 ...xn). Majmuiy o‘lchash - bir necha nomdosh kattaliklarning birikmasini bir vaqtta bevosita o‘lchashdan kelib chiqqan tenglamalar tizimini yechib, izlanayotgan qiymatlarni topish. Masalan , har xil tarozi toshlarining massasini solishtirib , bir toshning ma ' lum massasidan boshqasining massasini topish uchun o‘tkaziladigan o‘lchashlar, haroratni qarshilik termometri orqali o‘lchash. Birgalikdagi o‘lchash - turli nomli ikki va undan ortiq kattaliklar orasidagi munosabatni topish uchun bir vaqtda o‘tkaziladigan o‘lchashlar. Misol, rezistorning 20 0 S dagi elektr qarshiligi qiymatini turli temperaturalarda o‘lchab topish. Mutlaq o‘lchash - bir yoki bir necha asosiy kattaliklarni bevosita o‘lchanishini va (yoki) fizikaviy doimiylikning qiymatlarini qo‘llash asosida o‘tkaziladigan o‘lchash. Nisbiy o‘lchash - kattalik bilan birlik o‘rnida olingan nomdosh kattalikning nisbatini yoki asos qilib olingan kattalikka nisbatan nomdosh kattalikning o‘zgarishini o‘lchash. O‘lchash usuli – deganda o‘lchash qonun-qoidalari va o‘lchash vositalaridan foydalanib, kattalikni uning birligi bilan solishtirish usullarini tushunamiz. O‘lchashning quyidagi usullari mavjud: Bevosita baholash usuli - bevosita o‘lchash asbobining sanash qurilmasi yordamida to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘lchanayotgan kattalikning qiymatini topish. Masalan, varoq varoq № hujjat . imzo vaqt prujinali manometr bilan bosimni o‘lchash yoki ampermetr yordamida tok kuchini topish. O‘lchov bilan taqqoslash (solishtirish) usuli - o‘lchanayotgan kattalikni o‘lchov orqali yaratilgan kattalik bilan taqqoslash (solishtirish) usuli. Masalan tarozi toshi yordamida massani aniqlash. O‘lchov bilan taqqoslash usulining o‘zini bir nechta turlari mavjud: Ayirmali o‘lchash (differensial) usuli - o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o‘lchanayotgan kattalikning va o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini (farqini) o‘lchash asbobiga ta'sir qilish usuli. Misol qilib uzunlik o‘lchovini qiyoslashda uni komparatorda namunaviy o‘lchov bilan taqqoslab o‘tkaziladigan o‘lchash. Yoki, voltmetr yordamida ikki kuchlanish orasidagi farqni o‘lchash, bunda kuchlanishlardan biri juda yuqori aniqlikda ma'lum, ikkinchisi esa izlanayotgan kattalik hisoblanadi. U=U 0 -U x ; U x =U 0 - U U x bilan U 0 qanchalik yaqin bo‘lsa, o‘lchash natijasi ham shunchalik aniq bo‘ladi. Nolga keltirish usuli - bu ham o‘lchov bilan taqqoslash usulining bir turi hisoblanadi. Bunda kattalikning taqqoslash asbobiga ta'siri natijasini nolga keltirish lozim bo‘ladi. Masalan, elektr qarshiligini qarshiliklar ko‘prigi bilan to‘la muvozanatlashtirib o‘lchash. Almashlash usuli - o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi hisoblanib, o‘lchanayotgan kattalikning o‘lchov orqali yaratilgan ma'lum qiymatli kattalik bilan o‘rin almashishiga asoslangan. Misol, o‘lchanadigan massa bilan tarozi toshini bir pallaga galma-gal qo‘yib o‘lchash yoki qarshiliklar magazine yordamida tekshirilayotgan rezistorning qarshiligini topish. Mos kelish usuli - o‘lchov bilan taqqoslash usulining turi. O‘lchanayotgan kattalik bilan o‘lchov orqali yaratilgan kattalikning ayirmasini shkaladagi belgilar yoki varoq varoq № hujjat . imzo vaqt davriy signallarni mos keltirish orqali o‘tkaziladigan o‘lchash. Masalan, kalibr yordamida val diametrini moslash. Har bir tanlangan usul o‘z usuliyatiga, ya'ni o‘lchashni bajarish usuliyatiga ega bo‘lishi lozim. O‘lchashni bajarish usuliyati deganda, ma'lum usul bo‘yicha o‘lchash natijalarini olish uchun belgilangan tadbir, qoida va sharoitlar tushuniladi. O`lchanadigan kattalikning o`lchash jarayonida o`zgarish xarakteriga ko`ra statik va dinamik o`lchashlarga ajratiladi. Statik o`lchash deganda qiymati o`lchash jarayoni mobaynida o`zgarmaydigan kattalikni o`lchash tushuniladi. Bundan tashqari, davriy o`zgaruvchan kattaliklarning turg’un rejimidagi o`lchashlar ham kiradi. Masalan, o`zgaruvchan kattalikning amplituda, effektiv va boshqa qiymatlarini turg’un rejimida o`lchash. Dinamik o`lchashlarga qiymatlari o`lchash jarayonida o`zgarib turadigan kattaliklarni o`lchashlar kiradi. Dinamik o`lchashga vaqt bo`yicha o`zgaradigan kattalikning oniy qiymatini o`lchash misol bo`la oladi. Yuqorida ko`rilgan o`lchash usullaridan tubdan farq qiluvchi diskret o`lchash usuli ham mavjud. Diskret o`lchash usuli shundan iboratki, unda vaqt bo`yicha uzluksiz o`zgaradigan kattalik vaqt bo`yicha diskretlanadi, miqdor bo`yicha esa kvantlanadi yoki boshqacha qilib aytganda vaqt bo`yicha uzluksiz o`zgaradigan kattalik vaqtning ayrim momentlariga tegishli uzuq qiymatlariga o`zgartiriladi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt X(t) – vaqt bo`yicha uzluksiz o`zgaradigan kattalikning o`zgarish grafigi; Xk – kvant miqdorlari ya'ni o`lchanadigan X=f(t) kattaligining t1, t2, t3, ……. t n momentlariga tegishli uzuq qiymatlari. Demak, diskret o`lchash usuli bo`yicha o`lchanadigan kattalikning hamma qiymati (0 ¸ t) emas, balki, ayrim momentlarga tegishli qiymatigina ma'lum bo`ladi. Diskretlash bu muayyan diskret (juda qisqa) vaqt oralig’ida qadnomalarni olishdir. t1, t2, t3, ……. tn – diskretlash momentlari deyiladi va t1¸ t2 gacha oraliq diskretlash momentlari deyiladi. Kvantlash esa, X(t) kattalikning uzluksiz qiymatlarini Xk diskret qiymatlarining to`plami (nabori) bilan almashtirishdir. O`lchanadigan kattalikning uzluksiz qiymatlari muayyan tartiblar asosida kvantlash darajalarining qiymatlari bilan almashtiriladi. Kodlashtirish esa, muayyan ketma-ketlikda ifodalangan sonli qiymatlarni tavsiya etishdan iborat. Uzluksiz o`zgaruvchan kattalikning diskret usuli asosida uzuq diskret qiymatlariga, kodlarga o`zgartirilishi asosan 3 xil usulda amalga oshiriladi. (1-rasm. a, b, v): a) ketma-ket hisob usuli; b) taqqoslash (solishtirish) usuli; v) sanoq usuli; varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Ma'lumki, o‘lchashni biror bir vositasiz bajarib bo‘lmaydi. O‘lchash vositasi deb o‘lchashlar uchun qo‘llaniladigan va me'yorlangan metrologik xossalarga ega bo‘lgan texnikaviy vositaga aytiladi. O‘lchash vositalarining turlari xilma-xil. Ular sodda yoki murakkab, aniqligi katta yoki kichik bo‘lishi mumkin. O‘lchash vositalari me'yorlangan metrologik xossalarga ega bo‘lishlari lozim va bu metrologik xossalar davriy ravishda tekshirilib turiladi. O‘lchash amalida o‘lchanayotgan kattalikning qiymati to‘g‘ri aniqlanishi aynan mana shu o‘lchash vositasining to‘g‘ri tanlanishiga va ishlashiga bog‘liq. O‘lchash vositalarining namoyondalari sifatida quyidagilarni keltirishimiz mumkin: · o‘lchovlar; · o‘lchash asboblari; · o‘lchash o‘zgartkichlari; · o‘lchash qurilmalari; · o‘lchash tizimlari. O‘lchovlar - keng tarqalgan o‘lchash vositalaridan hisoblanadi. O‘lchov deb, kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, saqlaydigan o‘lchash vositasiga aytiladi. Masalan, tarozi toshi, elektr qarshiligi, kondensatori va shu kabilarni o‘lchovlarga misol qilib olishimiz mumkin O‘lchovlarning ham turlari va xillari ko‘p. Standart namunalar va namunaviy moddalar ham o‘lchovlar turkumiga kiritilgan. Standart namuna - modda va materiallarning xossalarini va xususiyatlarini tavsiflovchi kattaliklarni hosil qilish uchun xizmat qiladigan o‘lchov sanaladi. Masalan, g‘adir-budurlikning namunalari, namlikning standart namunalari. Namunaviy modda esa, muayyan tayyorlash sharoitida hosil bo‘ladigan va aniq xossalarga ega bo‘lgan modda sanaladi. Masalan, "toza suv", "toza metall" va hokazolar. "Toza rux" 4200S temperaturani hosil qilishda ishlatiladi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt O‘lchovlar ko‘p qiymatli (o‘zgaruvchan qarshiliklar, millimetrlarga bo‘lingan chizg‘ich) va bir qiymatli (tarozi toshi, o‘lchash kolbasi, normal element) turlarga bo‘linadi. Ba'zan o‘lchovlar to‘plamidan ham foydalaniladi. Kattalikning o‘lchamini hosil qilish va foydalanishda quyidagi qatorni yodda tutishimiz lozim bo‘ladi: Ishchi o‘lchash vositalari, namunaviy o‘lchash vositalari, ishchi etalon, solishtirish etaloni, nusxa etalon, ikkilamchi etalon, maxsus etalon, birlamchi etalon va davlat etaloni. Fan va texnikaning eng yuqori saviyasida aniqlik bilan ishlangan namunaviy o‘lchovlar etalonlar deb ataladi. Etalonlar ishlatiladigan va davlat etalonlariga bo‘linadi. Davlat etalonlari namunaviy o‘lchov va asboblarni tekshirishda qo‘llaniladi va Davlat standarti idoralarida saqlanadi. O‘lchash asbobi deb kuzatish (kuzatuvchi) uchun qulay ko‘rinishli shaklda o‘lchash ma'lumoti signalini ishlab chiqishga mo‘ljallangan o‘lchash vositasiga aytiladi. Ma'lumotni tavsif etishiga qarab o‘lchash vositalari quyidagilarga bo‘linadi: 1. Shkalali o‘lchash vositalari; 2. Raqamli o‘lchash vositalari; 3. O‘ziyozar o‘lchash vositalari. O‘lchov tarozilari varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Laboratoriya termometri Zamonaviy termometrlar varoq varoq № hujjat . imzo vaqt a) Areometr b) Laktodensimetr varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 1.3 Suyuqliklarning zichligi va uni o'lchash usullari Moddalarning zichligi texnologik mahsulotning sifatini, ba’zi hollarda esa tarkibini ham xarakterlovchi asosiy parametrlardan hisoblanadi. Zichlikni avtomatik o`chash asboblari kimyo, oziq-ovqat va boshqa sanoat tarmoqlaridagi bir qator jarayonlarni avtomatlashtirishdagi muhim vositalardan hisoblanadi. Masalan, bug’latuvchi qurilmalar, absorber, distillatsion, rektifikatsion va boshqa uskunalarni nazorat qilish hamda boshqarishda zichliklarni uzluksiz o‘lchab turilish talab qilinadi. Ba’zi ishlab chiqarishda suyuqliklarning zichligi erigan modda konsentratsiyasini aniqlash maqsadida o‘lchanadi. Modda massasining hajmiga nisbati zichlik deyiladi, ya’ni (1) bu yerda: p —zichlik, kg/m3; m — moddaning massasi, kg; V— modda hajmi, m 3 . Suyuqlikning zichligi haroratga bog‘liq va normal (20 °C) haroratda quyidagi ifoda bilan hisoblanadi: ρ20=ρt[1-β(20-t)] , (2) Quyida zichlik o`lchagich asboblarining ayrim turlari bilan tanishib o`tamiz. Bular: 1.Qalqovichli zichlik o`lchagich A) suzib yuruvchi qalqovichli zichlik o`lchagich B) cho`kadigan qalqovichli zichlik o`lchagich 2. Vaznli zichlik o`lchagich A) Pnevmatik o ‘tkazgichi bor vaznli zichlik o'lchagich B) Membrana vaznli zichlik o`lchagich varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 3. Gidrostatik zichlik o`lchagich A) Pyezometrik zichlik o‘lchagich B) Tenzometrik zichlik o‘lchagich 4.Radioizatopli zichlik o‘lchagich Qalqovichli zichlik o‘lchash asboblari. Qalqovichli zichlik o ‘lchagichlarda Arximedning qalqovichga ta’sir etuvchi itarib chiqaruvchi kuchining suyuqlik zichligiga bog’liqligidan foydalaniladi. Bu asboblar suzib yuruvchi va batamom cho‘kadigan qalqovichli bo`ladi. Birinchi tur asboblarda zichlikni o`lchash qiymati qalqovichning cho‘kish chuqurligiga bog`liq bo‘ladi. Ikkinchi tur asboblarda qalqovichni cho‘kish chuqurligi o‘zgarmaydi. Faqat uning itaruvchi kuchi o‘lchanadi, bu kuch esa suyuqlikning zichligiga mutanosib bo`ladi. Birinchi tur zichlik o`lchagichlarda qalqovichning og‘irlik kuchi qalqovichga zichligi p bo‘lgan, tekshiriladigan muhit tomonidan, ham suyuqlik yuzasida bo`lgan zichligi p0 bo`lgan muhit tomonidan (1- rasmga qarang) ta ’sir etadigan itaruvchi kuch bilan muvozanatlashadi. Qalqovich muvozanatda turganida itaruvchi kuch qalqovichning og’irlik kuchiga teng bo`ladi. Bu yerda, tekshirilayotgan muhit zichligining har bir qiymatiga qalqovichning ma’lum botish chuqurligi mos keladi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 1- rasmda suzib yuruvchi, qalqovichli zichlik o‘lchash asbobining prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. Asbob qalqovich 2, o`lchash idishi 1 dan iborat. Suyuqlik asbobga tarnov 3 orqali kelib, tarnov 4 orqali chiqib ketadi. Oqimning tezligi doimiy kesimli drossel 5 yordamida aniqlanadi. Plastinalar 6 qalqovichni uyurmalardan saqlaydi. Suyuqlik zichligining o‘zgarishi qalqovich va u bilan bog’liq bo`lgan o‘zak 7 ning siljishiga olib keladi. O`zak differensial-transformator o ‘zgartkich g‘altagida siljiydi. Ikkilamchi (ko‘rsatuvchi yoki qayd qiluvchi) asbob zichlik birligida darajalanadi. Haroratning kompensatsiyasi ikkilamchi asbobning o`lchash sxemasiga ulangan qarshilik termometri yordamida amalga oshiriladi. Zichlik o`lchagichlar korroziyaga chidamli materiallardan tayyorlanib, agressiv suyuqliklar zichligini o`lchashda ham ishlatilishi mumkin. Oraliqdagi o‘zgartkichning turiga qarab, zichlik o`lchagich elektrik yoki pnevmatik unifikatsiyalangan chiqish signaliga ega bo`lishi mumkin. 2-rasmda qalqovichi batamom cho‘kadigan zichlik o`lchagichning prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. Bu asbobda pnevmatik o‘zgartkich ishlatilgan. Ventil yoki boshqa toraytirish qurilmasi hosil qilgan bosimning pasayishi ta ’sirida suyuqlik quvur 13 dan halqa taqsimlagich orqali o`lchash kamerasi 1 ga keladi va chiqarma quvurchalar yordamida quvur 14 dan asosiy quvurga uzatiladi. Suyuqlikning bunday yo‘nalishi oqim tezligining qalqovich 2 ga ko‘rsatilgan ta ’sirini yo‘qotadi. Qalqovich zoldirli podshipnikda turgan va silfon 10 dan o‘tadigan koromislo uchiga o‘rnatilgan. Koromislo posangi 11 orqali muvozanatlashadi. Posangi shunday rostlanganki, qalqovich eng kichik zichlikka ega bo`lgan (o`lchash asbobining pastki chegarasi) suyuqlikda pastga siljiy boshlaydi. Zichlik ko‘payishi bilan qalqovich ko‘payuvchi, itaruvchi kuch ta ’sirida ko‘tariladi va tizimdagi muvozanat buziladi. Pnevmatik o‘zgartkich yordamida muvozanat qaytadan tiklanadi. Buning uchun asbobga filtr, reduktor va drossel 7 orqali havo uzluksiz kelib turadi va soplo 6 bilan koromislo 3 uchiga o‘rnatilgan to‘siq 5 oraligidan atmosferaga chiqib ketadi. Qalqovich ko‘tarilganda, to‘siq soplo tomon siljiydi, natijada soplodan siqilgan havoning atmosferaga chiqishi kamayadi va membranali kuchaytirgich 8 da havo bosimi oshadi.Bu yerda, membranadan itaruvchi richag 9 ga uzatiladigan kuch oshadi va varoq varoq № hujjat . imzo vaqt rolik 4 orqali koromisloning o‘ng uchi yuqoriga ko‘tariladi, natijada to‘siq soplodan uzoqlashadi. Membranaga ta’sir etgan havo bosimi qalqovichning itaruvchi kuchiga mutanosib bo`lib, suyuqlik zichligining o`lchovi hisoblanadi va ikkilamchi asbob 12 orqali o`lchanadi.O`lchashning pastki chegarasi (50 kG/m3) rostlagich posangisi 11 ni siljitish yo`li bilan rostlanadi. O`lchashning yuqorigi chegarasi qalqovich hamda membrana gabaritlariga yoki ularning koromislo o‘qiga nisbatan burilish masofasiga bog’liq. Asbobdan o‘tgan havo sarfi o‘zgarmas kesimli drossel 7 yordamida amalga oshiriladi. Batamom cho‘kadigan qalqovichli zichlik o`lchagichlarning turli tuzilishlari mavjud. Ular bir-biridan qalqovichining tuzilishi, muvozanatlovchi qurilma, ko‘rsatishlarni masofaga uzatuvchi mexanizmning usullari, avtomatik harorat kompensatsiyasi usuli va boshqalar bilan farq qiladi. Kimyo, oziq-ovqat va boshqa sanoat tarmoqlarida keng tarqalgan zichlik o`lchagichlar bir-birlaridan qalqovichning shakli, ko‘rsatishlarni masofaga uzatish usuli bilan farq qiladi. Qalqovichli asboblar 1000... 1400 kg/m3 chegaradagi suyuqlik zichligini ±2 % aniqlik bilan o`lchaydi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Vaznli zichlik o`lchagichlar. Vaznli zichlik o'lchash asboblarining ishlash prinsipi nazorat qilinayotgan suyuqlikning maium bir doimiy hajmining vaznini uzluksiz o`lchab turishga asoslangan.Toza suyuqliklar zichligi o`lchashdan tashqari vaznli zichlik o`lchagichlar suspenziya va tarkibida qattiq moddalar bo`lgan suyuqliklar zichligini o`lchashda ham ishlatiladi. 3-rasmda pnevmatik o‘zgartkichli vaznli zichlik o`lchagichning prinsipial sxemasi keltirilgan. Suyuqlik rezina tarnov va metall silfonlari 6 bo`lgan sirtmoqsimon quvur 1 dan o`tadi. Sirtmoqsimon quvur pnevmo o‘zgartkichining to‘sig‘i 2 bilan bog’liq. Suyuqlik zichligi oshganda sirtmoqsimon quvurning vazni ortadi va u pastga harakatlanadi, soplo 3 bilan to‘siq 2 oraligi kichrayadi, o‘zgartkichdagi bosim ko'tariladi. Unifikatsiyalangan pnevmatik signal kuchaytirgich 4 orqali silfon 5 ga uzatiladi (teskari aloqa). Silfondagi bosim suyuqlik zichligining o'zgarishiga mutanosib o‘zgaradi va shkalasi zichlik birligida darajalangan ikkilamchi asbob bilan o`lchanadi. Asbob suyuqlikning zichligini sirtmoqsimon quvur to`ldirilayotgan paytdagi amaliy haroratda o`lchaydi. Vaznli zichlik o`lchagichlarning afzalligi sirtmoqsimon quvur kesimining varoq varoq № hujjat . imzo vaqt doimiyligi va quvurdan suyuqlikning katta tezlikda o‘tishidir. Bu esa suyuqlik tarkibidagi qattiq jismlarning sirtmoqsimon quvur tubiga (devorlariga) cho‘kishiga yo‘l qo‘ymaydi. Sanoatda 500 ... 2500 kg/m3 o`lchash chegaralariga mo`ljallangan vaznli zichlik o`lchagichlar chiqariladi. O`lchashdagi asosiy xatolik ±2 %. 4- rasmda Toshkent davlat texnika universiteti professor-o‘qituvchilari yaratgan zichlik o`lchagichning sxemasi keltirilgan. U korpus va o`lchash asbobi 2 dan iborat. Korpus nazorat qilinayotgan suyuqlik solingan kamera 3, bufer suyuqlik bilan to`ldirilgan oraliq kamera 4 va pnevmoo‘zgartkich vazifasini bajaradigan kamera 5 dan iborat. Zichligi o`lchanayotgan suyuqlik kamera 3 ga kirish shtutseri 6 orqali to‘xtovsiz kelib turadi va undan chiqish shtutseri 7 orqali chiqib ketadi, bu esa kamerada suyuqlikning bir sathda turishini ta’minlaydi. Oraliq kamera 4 idish 3 tubi 8 ning siljishini kuzatish uchun mo`ljallangan, u bikir markazli elastik membrana 9 dan iborat, markaz kamera 4 ning tubida o`rnatilgan. Kamera 5 soplo 10 bilan jihozlangan. Siqilgan havo naycha 11 orqali kamera 5 ga doimiy drossel 12 orqali kiradi. Membrananing bikir markazi soplo 10 ning to‘sig‘i rolini o‘ynaydi. Membrana 8 ning suyuqlik vazni (zichligi) ga bog’liq bo`lgan siljishi oraliq kamera 4 orqali membrana 9 ga beriladi, bu membrana siljib soplo 10 ni bekitadi. Kamera 5 dagi havo bosimi o`lchash asbobi 2 yordamida nazorat qilib turiladi va suyuqlikning zichlik o`lchovi bo`lib xizmat qiladi. Membrana-vaznli zichlik o`lchagich o`lchash sezgirligi va aniqligini oshirishga imkon beradi. Gidrostatik zichlik o`lchagichlar. Gidrostatik zichlik o ‘lchagichlar o‘zgarmas balandlikdagi suyuqlik ustunining bosimini o`lchashga asoslangan. Gidrostatik zichlik o`lchagichlar keng tarqalgan, chunki bu asboblar sodda tuzilgan va tahlil qilinayotgan suyuqlikka o‘rnatiladigan datchiklarda harakatlanadigan qismlari yo‘q. Ularning ishlash prinsipi quyidagicha. Suyuqlik sirtiga nisbatan H chuqurlikdagi P bosim quyidagicha ifodalanadi: P = P ·g· H , (3) bu yerda : P — suyuqlikning zichligi, k g /m 3; g — og‘irlik kuchining tezlanishi, m / s 2. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Suyuqlik ustunining balandligi H o ‘zgarmas bo`lsa, bosim suyuqlik zichligining o`lchovi bo`tadi. Gidrostatik zichlik o`lchagichlarda suyuqlik ustunining bosimi, odatda, suyuqlik orasidan inert gaz (havo) ni uzluksiz haydab o`lchab turiladi. Bu gaz (havo) ning bosimi suyuqlik ustuni bosimiga mutanosib bo`ladi. Suyuqlik ustunining bosimini bu usulda o`lchash, olingan (pyezometrik zichlik o`lchagichlar) ko‘rsatkichlarini masofaga uzatish imkoniyatini beradi. Haydaladigan inert gaz suyuqlik xususiyatlariga ko‘ra tanlanadi. Haydaladigan gaz sarfi katta bo`lmay, doimiy bo`lishi shart, chunki sarfning o‘zgarib turishi o`lchashda qo'shimcha xatoliklarga olib kelishi mumkin. Odatda, suyuqlikning turli balandlikdagi ikkita ustunidagi bosimlar farqi o`lchanadi (differensial usul). Bu esa o`lchanayotgan zichlikning aniqligiga ta ’sir ko‘rsatadigan sath o‘zgarishlarini yo‘qotadi, (3) ifodadan: P1 —P2= ( H1 —H2) ·p ·g yoki P= H•p • g, (4) bu yerda: P1 va P2 — suyuqlik ustunlarining bosimi, Pa; Hl va H2 — suyuqlik ustunlari sathi, m. Havo (inert gaz) uzluksiz haydaladigan pyezometrik differensial ikki suyuqlikli zichlik o`lchagichda (5-rasm) tekshirilayotgan suyuqlik idish 1 dan uzluksiz oqib o‘tadi, bu idishda suyuqlik sathi doimiy saqlanadi. Doimiy sathli idish 2 m a ium zichlikli etalon suyuqlik bilan to`ldirilgan bo`ladi. Inert gaz naycha 3 orqali tekshirilayotgan suyuqlik qatlami orqali o‘tadi va asbobdan chiqib ketadi. Xuddi shu inert gaz naycha 4 orqali etalon suyuqlik qatlamidan o'tadi, keyin qo‘shimcha naycha 5 orqali tekshirilayotgan suyuqlikning ma’lum qatlamidan o ‘tib asbobdan chiqadi. Pyezometrik naychalarning chuqurligi va etalon suyuqlikning zichligi ma’lum bo`lsa, differensial manometr 6 ning ko‘rsatishi tekshirilayotgan suyuqlik zichligining o`lchovi bo`ladi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt (4) ifodaga muvofiq difmanometrning ko‘rsatishi quyidagicha bo‘ladi: P= hl • P • g — (h2P + h0P0) g = (hp — h0P0)g. (5) Etalon suyuqlikning zichligi tekshirilayotgan suyuqlikning zichligiga yaqin qilib tanlanadi. U holda h0= h bo‘lsa, bosimlar farqi R — 0. Unda tekshirilayotgan suyuqlikning zichligi minimal bo‘ladi. Agar tekshirilayotgan suyuqlikning zichligi maksimal bo‘lsa, bosimlar farqi maksimal qiymatga ega bo‘ladi. Asbobda etalon suyuqlikli idish 2 tekshirilayotgan suyuqlikli idish 1 dan yuqoriroqda joylashgan. Etalon va tekshirilayotgan suyuqlikning harorat koeffitsiyenti bir xil bo‘lib, ularning harorati teng bo`lsa, harorat kompensatsiyasi avtomatik ravishda ta ’minlanadi. Gidrostatik zichlik o‘lchagichlar sanoatda 900... 1800 kg/m3 o ‘lchash chegarasiga mo‘ljallab chiqariladi. Bu asboblarning asosiy xatoligi ±4 %. Silfonli, tenzometrik, ximotron va boshqa zichlik o‘zgartkichlari gidrostatik zichlik o`lchagichlarning turlaridir. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 6-rasmda tenzometrik zichlik o‘lchagichning sxemasi keltirilgan. Nazorat qilinayotgan suyuqlik idish 1 ga shtutser 2 orqali uzluksiz tushib turadi va undan shtutser 3 orqali chiqib ketadi, bu esa idishda doimo bir xil sath bo‘lishini ta’minlaydi. Asosiy idish 1 ning ichida etalon suyuqlik bilan to‘ldirilgan idish 4 joylashtirilgan bo‘lib, uning zichligi nazorat qilinayotgan suyuqlikning minimal zichligiga teng bo`lishi kerak. Etalon suyuqlik tuynuk 5 orqali kiradi, ortiqchasi esa to ‘kish naychasi 6 orqali chiqib ketadi. Bu bilan sathning doimiyligiga, ballast bosimning va harorat o‘zgarishlarining kompensatsiya qilinishiga erishiladi. Nazorat qilinayotgan suyuqlik zichligi ozgina o ‘zgarishi bilan elastik element 8 ning markaziga yelimlab yopishtirilgan tenzodatchik 7 ning qarshiligi o ‘zgaradi. Zichlik olchagichi sifatida elektron avtomatik ko‘prik 9 qo‘llanilgan bo‘lib, uning yelkalarining biriga tenzodatchik 7 ulangan. Ko‘prik shkalasi zichlik birliklarida darajalangan. O`lchashning pastki chegaralari ko‘prik shkalasini darajalashda idishlar1 va 4 ni zichligi tekshirilayotgan suyuqlikning minimal zichligiga teng bo`lgan suyuqlik bilan to`ldirishda aniqlanadi. Radioizotopli zichlik o`lchagichlar. Radioizotopli zichlik o`lchagichlarning ishlash prinsipi radioaktiv manba j- nurlarining suyuqlikdan o‘tishida yutilishiga varoq varoq № hujjat . imzo vaqt asoslangan. Bular suspenziya, pulpa, agressiv va katta bosimli suyuqliklarning zichligini o`lchashda ishlatilishi mumkin. 0 ‘lchash vositalari o ‘lchanayotgan muhit bilan kontaktsiz bog‘langan. Bu esa bunday asboblarning afzalligiga kiradi. Radioizotopli zichlik o`lchagich tarkibiga (7-rasm) j - nurlanishlar manbayi 1 va qabul qilgich 2 kiradi, uning chiqish signali avtomatik potensiometr 3 ga beriladi. Qabul qilgich 2 qabul qiladigan nurlanish jadalligi quvurdan oqib o‘tadigan suyuqlikning zichligiga bog’liq bo`ladi: zichlik qancha katta bo`lsa, j- nurlarning yutilishi shuncha kuchli va qabul qilgich 2 ning kirishida signal shuncha kuchsiz bo`ladi. Bu signalning kattaligiga quvur devorlarining qalinligi, suyuqlik tarkibi va manba nurlanishini kamaytiradigan boshqa omillar ta ’sir qiladi. Bu omillarning ta ’siri turg‘un bo`lganligi sababli asbobni darajalashda olingan tuzatmani ko‘rsatishlarga kiritish y oii bilan hisobga olinadi. Sanoat radioizotopli zichlik o`lchagichlardan PJR-2, PJR-2N, PJR-5, PR -1024, PR-1025M va boshqa turlarini ishlab chiqaradi. PJR-2 zichlik o`lchagichining o`lchash chegarasi 600^2000 kg/m3, asbobning o`lchash xatoligi + 2 %. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 1-6 -asosiy va qo`shimcha nurlanishlar manbayi, 2-suyuqlik idishi, 3-8- asosiy va qo`shimcha radiatsiya qabul qilgich, 4- elektron kuchaytirgich, 5-9- asosiy va qo`shimcha elektron konvertor,7-to`siq ,10-taqqoslovchi elktrodvigatel, 11-induktiv uzatma,12-ikkilamchi asbob 2.1 Radioizometrik zichlik o`lchagich Radiometrik zichlikni o'lchash tizimi suyuqliklar, suspenziyalar, shlamlar va quyma mahsulotlarning zichligini o'lchash imkonini beradi. O'lchov to'g'ridan-to'g'ri mahsulot liniyasida amalga oshirilishi mumkin. O'lchov bosim yoki yopishqoqlikdagi o'zgarishlarga va mahsulotning oqim tezligiga bog'liq emas. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt O'lchov printsipi Zichlikni o'lchash o'lchov effekti sifatida o'lchanayotgan mahsulot orqali o'tadigan gamma-nurlanishning susayishidan foydalanadi. Detektor (sintillyator) tomonidan olingan qoldiq nurlanish o'lchanayotgan mahsulotning zichligi o'lchovidir. Radiatsiyani susaytirish quyidagi qonunga muvofiq amalga oshiriladi: I=I 0* e - µ*p*d 1-rasm: O'lchov printsipi I = detektor tomonidan olingan nurlanish Io = zaiflashmagan radiatsiya µ=massa susaytirish koeffitsienti (sm2/g dagi yutilish koeffitsienti). p=yutuvchi materialning zichligi g/sm 3 d = yutuvchi materialning qalinligi sm varoq varoq № hujjat . imzo vaqtd Io I Radiatsiya manba Detektor Detektorga keladigan nurlanishning intensivligi manba va detektor orasidagi masofaga ham bog'liq. LB 379 o'lchash yo'llarida manba, o'lchash trubkasi va detektor bir birlikka birlashtirilgan. Bunday sharoitda detektorga keladigan nurlanish faqat o'lchanadigan materialning zichligiga bog'liq. O'lchanayotgan mahsulotning yoki gamma nurlanishi bilan o'lchash uchun ishlatiladigan quvurning faollashishi butunlay chiqarib tashlanadi. 241Am(ameritsiy) va 244Cm(kyuriy) izotoplari bilan yutilish zichlikka qo'shimcha ravishda absorberning atom raqamiga bog'liq. Yutilish atom sonining ortishi bilan ortadi (2-rasmga qarang), shuning uchun amalda sodir bo'ladigan moddalar bilan biz deyarli har doim yuqori atom raqamini ham yuqori yutilish koeffitsientiga tenglashtirish mumkin deb taxmin qilishimiz mumkin. Ushbu bog'liqlik tufayli, LB 379 o'lchash yo'llari bilan yuqori atom raqamiga ega bo'lgan moddalar (masalan, xlorid kislotasi, ohak suti, sulfat kislota va boshqalar) bo'lgan mahsulotlar uchun juda yuqori o'lchov aniqligiga erishish mumkin. , bu izotoplardan biri bilan jihozlangan 100 101 0,1 varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Sm 244 (18 keV) Am - 241 (60 keV) Cs(seziy) - 137 (662 keV) Co(kobalt) -60 (1,3 MeV) Co(kobalt) -60 (1,3 MeV) Yutish koeffitsienti m 0,01 05101520253035Atom raqami Z 2-rasm: Yutish koeffitsientlari 244 sm bo'lgan atom raqami assimilyatsiya koeffitsientiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Ushbu o'lchash yo'llari juda past konsentratsiyalarda yuqori atom raqamiga ega bo'lgan materiallarni o'lchash uchun ishlatiladi. Ushbu o'lchash yo'llari turi tasdiqlanmagan. Yutish koeffitsientining atom raqamiga bog'liqligi ijobiy ta'sir ko'rsatadi, agar, masalan, tuz miqdori aniqlanishi kerak bo'lgan suvdagi natriy xlorid eritmasida uglevodorodlar, masalan, shakar yoki tsellyuloza bilan ifloslanish sodir bo'lishi mumkin. har xil nisbatlarda. Nopoklikning pastroq assimilyatsiya koeffitsienti o'lchov natijasiga kamroq ta'sir qiladi. Agar, masalan, xlor kabi yuqori atom raqamiga ega bo'lgan moddalar bilan aralashmalar bo'lgan uglevodorod aralashmasining zichligini aniqlash kerak bo'lsa, salbiy ta'sirga erishiladi. Bunday holda, biz xlor tarkibidagi past tebranishlarda ham radiatsiya yutilishida sezilarli o'zgarishlarga erishamiz, shuning uchun zichlik o'zgarishi simulyatsiya qilinadi, bu aslida mavjud emas. 2.2 O'lchov qurilmasi LB 379 o’lchash tartibi Radiometrik zichlikni o'lchash qurilmasi zichlikni o'lchash uchun ishlatiladi  suyuqliklar  suspenziyalar varoq varoq № hujjat . imzo vaqt  qattiq moddalar va  ommaviy tovarlar O'lchov to'g'ridan-to'g'ri mahsulot liniyasida amalga oshirilishi mumkin va bosim va yopishqoqlik, shuningdek, oqim tezligidagi o'zgarishlarga bog'liq emas. Qurilmaning o'ziga xos konfiguratsiyasi va hisob-kitoblari zichlikni o'lchash tizimini mahalliy sharoitga va o'lchanayotgan mahsulot sharoitlariga moslashtirishga imkon beradi. O'lchash moslamasi odatda quyidagi komponentlarni o'z ichiga oladi: a) -radioaktiv manba - mahsulotni o'lchash uchun quvur orqali - detector ( bilan o'lchash yo'li) b) baholash birligi c) ulanish kabeli d) qarshilik termometri Pt 100 (ixtiyoriy) Detektorning ta'minot kuchlanishi va o'lchash signali va muhim ma'lumotlar (yuqori kuchlanish sozlamalari, detektor harorati, Pt 100 ulangan mahsulot harorati va boshqalar) detektordan baholash varoq varoq № hujjat . imzo vaqta) c) d) RADIOAKTİV b)  BERTOLD LB 444 - 1 V 1,0 Zichlik - Metr va bos hq alar .kiriting aniq yugurish blokiga ulanish kabeli orqali uzatiladi. 3-rasm: O'lchov tartibi Radioaktiv manbalar Sanoatda qo'llaniladigan radioaktiv manbalar odatda "yopiq radioaktiv materiallar" bo'lib, ular mustahkam zanglamaydigan po'latdan yasalgan kapsula ichiga mahkam payvandlanadi, shuning uchun radioaktiv modda tashqariga oqib chiqmaydi. Shuning uchun ifloslanish istisno qilinadi. Bundan tashqari, jismoniy sabablarga ko'ra, chiqarilgan gamma nurlanishi bilan o'lchanadigan mahsulotning har qanday faollashuvi mumkin emas. Ushbu o'lchash yo'llari uchun quyidagi manbalardan foydalanish mumkin: Radiatsiya manbai O'lchash yo'li Radiatsiya energiyasi Yarim hayot Am-241 LB 379 60 keV 433 yil Sm-244 LB 3602/3603 taxminan 18 kV 17,8 yil Detektor Detektor sifatida sintillyatsion hisoblagich ishlatiladi. Detektor olingan gamma-nurlanishni elektr impulslariga aylantiradi. Baholash birligiga uzatiladigan hisoblash tezligi olingan nurlanish intensivligiga mutanosibdir. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Detektor avtomatik drift kompensatsiyasi bilan jihozlangan komponentlarning qarishi va harorat ta'sirini avtomatik ravishda tuzatib, o'lchash tizimining yuqori uzoq muddatli barqarorligini ta'minlaydi. Detektorni quvvat bilan ta'minlash LB 444 baholash blokining ishlamay qolgan ulanish sxemasi orqali amalga oshiriladi. Mustahkam zanglamaydigan po'latdan yasalgan korpusdagi detektor majmuasi asbobni sanoat ilovalarida atrof-muhitning normal ifloslanishidan himoya qiladi. Detektor kuchli mexanik tebranishlarga duchor bo'lmasligi kerak. Atrof-muhit harorati 50 ° C dan oshmasligi kerak; aks holda yetarli sovutish ta'minlanishi kerak. O'lchov joyini tanlash O'rnatish joyini tanlashda quyidagilarni yodda tuting: a) Quvur liniyasi har doim o'lchash joyida ish paytida o'lchanadigan mahsulot bilan to'liq to'ldirilishi kerak. b) Korroziya, devor cho'kindilari quvur liniyasi devorlarida paydo bo'lmasligi kerak . Vertikal quvurlarni o'rnatishda bu xavf eng kam uchraydi. c) Mahsulotdagi gaz pufakchalari- natijalarni soxtalashtiradi. Ushbu xavfni oldini olish yoki hech bo'lmaganda kamaytirish mumkin:  yetarlicha yuqori bosim ostida o'lchovlarni bajarish  Agar mahsulotda havo pufakchalari paydo bo'lmasa, nasos muhrlarining shikastlanishi natijasida paydo bo'lishi mumkin bo'lgan havo pufakchalarini o'rnatish uchun nasosning assimilyatsiya tomonini ishlatish yaxshiroqdir.  Gorizontal quvurlardagi o'lchovlar cho'kindi hosil bo'lishi va varoq varoq № hujjat . imzo vaqt gaz pufakchalari natijasida yuzaga keladigan xatolarni kamaytirish uchun gorizontal nurlanish yordamida amalga oshirilishi kerak (50-rasmga qarang). 5-rasm: gaz pufakchalari va qoldiqlari bilan gorizontal quvur liniyasiga o'rnatish Quvurni kengaytirishdan qochish kerak. Agar ular standart bo'lsa, ular har doim faqat vertikal chiziqlarda bajarilishi kerak. Quvurlarni kengaytirish faqat o'lchov nuqtasida amalga oshirilishi mumkin  butun quvur kesimida mahsulotning uzluksiz oqimi ta'minlanadi. Ayniqsa, yopishqoqligi yuqori bo'lgan mahsulotlarda bu har doim ham shunday bo'lmaydi. Odatda, mahsulot faqat markazda oqadi.  radiatsiya yo'lida gaz pufakchalari mavjud emas.  suspenziya o'lchovlari to'g'ridan-to'g'ri quvur burmasining orqasida amalga oshirilmaydi, chunki u erda material bir hil taqsimlanmaydi. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Gaz pufakchalari Chiqindil ar  Burilishdan masofa kattaroq bo'lishi kerak  oqim tezligi qanchalik yuqori bo'lsa  suyuqlik zichligi va qattiq zichlik o'rtasidagi farq qanchalik katta bo'lsa d) Ochiq havoda o'rnatilgan o'lchov tizimi yomg'irdan va to'g'ridan- to'g'ri quyosh nurlaridan himoyalangan bo'lishi kerak. Shakl 6: Ochiq inshootlarda quyosh va yomg'irdan himoya qilish uchun soyabon tomi e) Quvur liniyasi kuchli tebranishlarga duchor bo'lmasligi kerak, chunki bu detektorga zarar yetkazishi mumkin. Agar kerak bo'lsa, tebranish damperlari o'rnatilishi kerak. f) O'lchovni kalibrlash uchun namunalar olinishi kerak. Namuna olish nuqtasi o'lchash joyiga bevosita yaqin joyda bo'lishi kerak. Pt 100 qarshilik termometrini o'rnatish Haroratni o'lchash shunday amalga oshirilishi kerakki, o'lchangan harorat zichlikni o'lchash joyidagi mahsulot haroratiga teng bo'ladi. Qarshilik termometri nurlanish yo'liga to'sqinlik qilmasligi kerak. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Agar qarshilik termometrini quvur liniyasiga o'rnatib bo'lmasa, u quvur liniyasining tashqi tomoniga ham o'rnatilishi mumkin. O'rnatilgan qarshilik termometri bo'lgan quvur liniyasi haroratni o'lchash nuqtasida quvur liniyasining sirt harorati mahsulot haroratiga teng bo'lishini ta'minlash uchun 1 - 2 m uzunlikdagi harorat izolyatsiyasi bilan ta'minlanishi kerak. Shunga qaramay, shunday bo'lishi mumkinki, ayniqsa plastik quvurlar yoki chiziqli quvurlar bilan o'lchanadigan mahsulotda juda tez harorat o'zgarishi haroratni o'lchash xatolariga olib keladi. Zichlikning o'zgarishi vaqtni kechiktirmasdan o'lchash orqali aniqlanadi; shu bilan birga, haroratni o'lchashning inertsiyasi tufayli kerakli haroratni tuzatish kechiktiriladi. Ushbu ta'sirni o'lchash moslamasini mumkin bo'lgan eng katta vaqt doimiysi bilan ishlatish orqali kamaytirish mumkin. LB 379 o'lchov yo'lida suvni sovutish Detektorga maksimal 50 ° C haroratga erishishga ruxsat beriladi. Agar o'lchanadigan mahsulot yoki yuqori muhit harorati tufayli sezilarli darajada qizib ketishi mumkin bo'lsa, LB 379 o'lchash yo'liga kiritilgan suvni sovutishdan foydalanish kerak. Sovutish suviga bo'lgan talab Sovutish vositasi sifatida suvni afzal ko'rish kerak, chunki havo yuqori haroratlarda yetarli sovutishni ta'minlamaydi. Sovutish idishi kir zarralari to'planishiga yo'l qo'ymaslik uchun suv toza bo'lishi kerak, bo`lmasa bu sovutish samaradorligiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. Minimal sovutish suvi talabi Q min quyidagi formula yordamida LB 379 o'lchash yo'li uchun hisoblanishi mumkin : varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Q min = (T pr -323)*5.5+(T u 4 -323 4 )*975*10 -11 313- T V Qmin =l/soatda sovutish suvi talabi TPr=mahsulot harorat TU= muhit harorat TV= sovutish suv kirish harorati Misol: Mahsulot harorat T Pr : 393 K (120° C) Atrof muhit harorat T U : 353 K (80° C) Sovutish suvi kirish harorat T V : 293 K (20° C) Q min = (393-323)*5.5+(353 4 -323 4 )*975*10 -11 =19.3 (1/soat) 313- 293 Suv pastdan kirib, tepadan chiqishi kerak. Shunday qilib, sovutish idishi har doim suv bilan to'ldiriladi, yaxshi issiqlik izolatsiyasini ta'minlaydi. Amaldagi aloqa kabellari yuqori muhit haroratiga bardosh bera olishi kerak!Sovutish suvining muzlashi xavfi mavjud bo'lsa, suvni sovutish tizimini bo'shatish yoki sovutish suviga antifriz qo'shish kerak. Texnik ma'lumotlar O'lchash asbobi LB 379 Litsenziya raqami. BW/19/78 varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Detektor LB 4450 NaI (Tl) kristalli 44/5 bilan sintilatsiya hisoblagichi.Drift kompensatsiyasi bilan. Harorat diapazon: Ishlash harorati: - 20 °C dan + 50 °C gacha (253 dan 323 K gacha). Yuqori haroratlar uchun suvni sovutish Saqlash harorati: - 40 °C dan + 60 °C gacha O'lchash quvur: material: zanglamaydigan po'latdan Mahsulot harorat: Astarsiz o'lchash trubkasi: -190 ° C dan + 260 ° C gacha (80 dan 560 K gacha). Kauchuk astarli o'lchash trubkasi: -30 dan +80 ° C gacha (243 dan 353 K gacha); PTFE qoplamali o'lchash trubkasi: -190 ° C dan + 260 ° C gacha (80 dan 560 K gacha) Og'irligi: taxminan. 18 kg varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Himoya turi: IP 65 Ulanish kabel: 2 simli, ekranlangan, 2 x 1,0 mm2 Kabel uzunligini aniqlash - baholash birligi 1000 m. Radiatsiyadan himoya qilish Zichlikni o'lchash uchun ishlatiladigan radioaktiv izotoplar gamma nurlanishini chiqaradi. Gamma-nurlanish yuqori energiyali elektromagnit to'lqinlardan iborat, ya'ni yorug'likka o'xshab ketadigan, lekin ancha yuqori energiyaga ega bo'lgan nurlanish turi, shuning uchun u yuqori zichlikka ega bo'lgan materiyadan o'tishi mumkin. Bu yuqori energiyali nurlanish tirik mavjudotlar uchun xavflidir; hujayralarga zarar Yetkazishi va mutatsiyaga olib kelishi mumkin. Ushbu xavfni kamaytirish uchun radioaktiv moddalar bilan ishlashda juda ehtiyot bo'lish kerak. Zichlikni o'lchash uchun ishlatiladigan radioaktiv manbalar yopiq radioaktiv materiallardir, ya'ni haqiqiy radioaktiv modda kamida bitta, ko'pincha zanglamaydigan po'latdan yasalgan bir nechta muhrlangan qatlamlar bilan o'ralgan bo'lib, ularning har biri oqish uchun alohida tekshiriladi. Boshqa tekshirish kapsula yuzasida radioaktiv zarrachalar to'planmasligini ta'minlaydi. Foydalanuvchi radioaktiv manbaning ushbu xususiyatlarini ko'rsatuvchi rasmiy sertifikat oladi. Texnik shartlar varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Radiatsiyani o'lchash texnikasida, xuddi boshqa sohalarda bo'lgani kabi, o'lchov birliklari SI birliklariga aylantirildi. Qadimgi birliklar ham quyidagi tushuntirishlarga kiritilgan. Favqulodda ko'rsatmalar Radiometrik o'lchash moslamasiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan yong'in yoki portlash kabi jiddiy operatsion muammolar yuzaga kelganda, ekranlash qulfining funktsiyasi, ekranlash samaradorligi yoki manba kapsulasi barqarorligi buzilganligini istisno qilib bo'lmaydi. Bunday holda, qalqon yaqinidagi odamlar yuqori darajadagi nurlanishga duchor bo'lgan bo'lishi mumkin. Agar siz bunday jiddiy nosozlikdan shubhalansangiz, darhol radiatsiya xavfsizligi bo'yicha mutaxassisga xabar bering. Keyin u darhol vaziyatni tekshiradi va keyingi zararni oldini olish va operatsion xodimlarning radiatsiyaga ko'proq ta'sirini oldini olish uchun barcha zarur choralarni ko'radi. Radiatsiya xavfsizligi bo'yicha mutaxassis o'lchov tizimining endi ishlamay qolganligiga ishonch hosil qilishi va keyin tegishli choralarni ko'rishi kerak. Boshqa barcha choralar ekspert nazorati ostida amalga oshirilishi uchun u vakolatli organlarga yoki ishlab chiqaruvchiga yoki o'lchash tizimini yetkazib beruvchiga xabar berishi kerak bo'lishi mumkin. Agar tegishli nou-xau va mos vositalar mavjud bo'lsa, darhol favqulodda choralar ko'rilishi mumkin. Bunday holda, quyidagilarni bajaring: -Radiatsiya darajasini o'lchash orqali ekranning samaradorligini tekshiring. -Radiatsiyadan himoyalangan hududlarni himoyalang va belgilang. -Manba bilan xavfsiz o'lchash yo'li. -Hodisani hujjatlashtiring va ishtirok etgan shaxslar ta'sir qilgan radiatsiya darajasini taxmin qiling. Agar siz manba kapsulasining shikastlanishiga shubha qilsangiz, quyidagi fikrlarga ham e'tibor berishingiz kerak Suvning zichligi haroratning funktsiyasi sifatida varoq varoq № hujjat . imzo vaqt Temp. ichida °C Zichlik g/sm 3 Temp. ichida °C Zichlik g/sm 3 Temp. °C da Zichlik g/sm 3 10 0,99973 40 0,99224 70 0,97781 11 0,99963 41 0,99185 71 0,97723 12 0,99951 42 0,99146 72 0,97665 13 0,99939 43 0,99106 73 0,97607 14 0,99926 44 0,99065 74 0,97548 15 0,99911 45 0,99024 75 0,97488 16 0,99896 46 0,98982 76 0,97428 17 0,99879 47 0,98939 77 0,97368 18 0,99861 48 0,98896 78 0,97307 19 0,99843 49 0,98852 79 0,97425 20 0,99823 50 0,98807 80 0,97183 21 0,99801 51 0,98761 81 0,97120 22 0,99779 52 0,98715 82 0,97057 23 0,99755 53 0,98668 83 0,96993 24 0,99731 54 0,98621 84 0,96929 25 0,99706 55 0,98673 85 0,96864 26 0,99680 56 0,98524 86 0,96799 27 0,99653 57 0,98475 87 0,96734 28 0,99625 58 0,98425 88 0,96668 29 0,99597 59 0,98375 89 0.96601 30 0,99567 60 0,98324 90 0,96534 31 0,99536 61 0,98272 91 0,96467 32 0,99504 62 0,98220 92 0,96399 33 0,99472 63 0,98167 93 0,96330 34 0,99439 64 0,98113 94 0,96261 35 0,99405 65 0,98059 95 0,96192 36 0,99370 66 0,98005 96 0,96122 37 0,99335 67 0,97950 97 0,96052 38 0,99299 68 0,97894 98 0,95981 39 0,99262 69 0,97838 99 0,95910 O'lchov qurilmasi LB 379 blok sxemasi varoq varoq № hujjat . imzo vaqt FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR varoq varoq № hujjat . imzo vaqt 1. N.R. Yusufbekov, V .L. Muxamedov, Sh.M. G’ulomov “Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va avtomatlashtirish ” . -Toshkent: O ‘qituvchi, 2011. -576 b. 2. N.R.Yusufbekov, V.L.Muxamedov, SH.M G’ulomov. “ Texnologik jarayonlarni boshkarish sistemalari ” . -Toshkent: O’q ituvchi. 1997. -704 b. 3. Alan S. Moris, Reza Langari. Measurement and Instrumentation. -UK: Academic Press, 2016. -697p. 4.Ivanova G.M., Kuznetsov N.D., CHistyakov B.C. Teplotexnicheskie izmereniya i pribor i . -M.:MEI, 2005.-460s. 5. Rukovodstvo schyotchik rasxodomeri elektromagnitniye – MAGX2 Internet saytlari: 1. www.ziyonet.uz 2. www.elibrary-book.ru 3. www.books.ru/.../technologicheskie-izmereniya-i-priborv-dlya-khimiche 4. www.radiosovet.ru/.../5815-tehnologicheskie-izmereniya-i-pribory. varoq varoq № hujjat . imzo vaqt

KIRISH…….……………………………………………………………………….

 

1.TEXNOLOGIK QISM

  1. Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta'minot.………………………………………………………………..
  2. O`lchashlarning usullari va turlari………………………………………

1.3    Suyuqliklarning zichligi va uni o'lchash usullari 

. HISOBIY QISM

2.1 Radioizometrik zichlik o`lchagich

2.2 O'lchov qurilmasi LB 379 o’lchash tartibi

2.3 O'lchov qurilmasi LB 379 blok sxemasi

3.IQTISODIY QISM……………………………………………………………….

4.HAYOT FAOLIYATI XAVFSIZLIGI…………………………

XULOSA

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

Купить