Dokument ma'lumotlari

Narxi 12000UZS
Hajmi 178.2KB
Xaridlar 1
Yuklab olingan sana 14 Fevral 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Psixologiya

Sotuvchi

Kenjayev Kenja

Ro'yxatga olish sanasi 27 Yanvar 2024

822 Sotish

Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo’yiladigan talablar

Sotib olish
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN V A INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSTITETI IJTIMOIY FANLAR FAKULTETI MAVZU : MAKTABGACHA TA ’ LIM TIZIMIDA PSIXOLOGIK XIZMATNI TASHKIL ETISHDA MUTAXASSISLARGA QO ‘ YILADIGAN TALABLAR . Kirish ............................................................................................................................................................ 3 I BOB Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari. .............................................. 5 1.1.§ Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatning maqsad va vazifalari ........................................... 5 1.2.§ Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining asosiy konseptsiyalari ............................................ 9 1.3.§Maktabgacha ta’lim tizimidagi bolalar rivojlanishadagi psixologik xizmatning roli. ........................... 12 I Bob Yuzasidan xulosa ............................................................................................................................... 14 II Bob Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo’yiladigan talablar ...................................................................................................................................................... 16 2.1.§ Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik malaka va bilim. ................................................................. 16 2.2.§ Maktabgacha ta’lim tizimida pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari . ................................... 18 2.3.§Maktabgacha ta’lim tizimida ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash metodikasi .............................. 31 II Bob Yuzasidan xulosa .............................................................................................................................. 33 XULOSA ...................................................................................................................................................... 34 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 36 Kirish Kurs ishining dolzarbligi: O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7- fevraldagi «O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni bilan Harakatlar strategiyasini «Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili»da amalga oshirishga oid Davlat dasturining «Ijtimoiy sohani rivojlantirish» deb nomlangan 4-yo'nalishida maktabgacha ta'lim muassasalarining qulayligini ta'minlash, umumiy o'rta, o'rta maxsus va oliy ta'lim sifatini yaxshilash hamda ularni rivojlantirish chora-tadbirlari haqida batafsil yoritiladi . Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi o‘rganadigan asosiy konseptsiyalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:Rivojlanish bosqichlari: Bolalar rivojlanishi turli bosqichlardan iborat bo‘lib, har bir bosqich bolaning jismoniy, emotsional, ijtimoiy va intellektual o‘sishida muhim o‘zgarishlarni anglatadi. Masalan, Jean Piaget rivojlanishning kognitiv bosqichlarini, Erik Erikson esa shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishning psixosotsial bosqichlarini ta’riflagan.Til rivojlanishi: Maktabgacha yoshdagi bolalarda til mahorati tez rivojlanadi. O‘yin orqali o‘rganish: O‘yin bolalarning asosiy ta’lim usuli hisoblanadi. O‘yin orqali ular o‘zlarining jismoniy, ijtimoiy, emotsional va intellektual ko‘nikmalarini rivojlantiradilar. Vygotskiyning "yaqin rivojlanish zonasi" tushunchasi o‘yin orqali o‘rganishning samaradorligini ta’kidlaydi. Ijtimoiy va emotsional rivojlanish: Bolalar o‘zlarining hissiyotlarini boshqarishni va boshqalar bilan samarali muloqot qilishni o‘rganadilar. Bolaning o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyati, empatiyasi va do‘stlik munosabatlari shu davrda shakllanadi. 1 Kurs ishining obyekti: Maktabgacha ta’lim tizimidagi amalyotchi psixologning psixologik xizmatni tashkil etishda psixologik xizmat nizomi normativ ishchi xujjatlar va ularga qo‘yiladigan talablar. Kurs ishining predmeti: Mustaqillik va o‘z-o‘zini aniqlash: Maktabgacha yoshdagi bolalar o‘z mustaqilliklarini rivojlantirish va o‘zliklarini aniqlash jarayonida bo‘lishadi. Bu davrda ular o‘zlarining tanlovlarini amalga oshirish, o‘z 1 O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi «O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni 3 hissiyotlari va ehtiyojlarini ifoda etishni o‘rganadilar. An’anaviy jins rollari va identifikatsiyasi: Maktabgacha yoshda bolalar jinsiy identifikatsiyani shakllantirishni boshlaydilar va o‘zlarining jamiyatdagi jins rollariga mos keladigan xulq-atvorlarni o‘rganadilar.Asosiy ehtiyojlar: Maslow’ning ehtiyojlar ierarxiyasi maktabgacha yoshdagi bolalarning asosiy ehtiyojlarini, jumladan, xavfsizlik, muhabbat va mansublik ehtiyojlarini ta’minlash zarurligini ta’kidlaydi.Ushbu konseptsiyalar maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishini tushunish va ularning o‘sish va o‘rganish ehtiyojlarini qondirishda muhimdir. Kurs ishining maqsadi : Maktabgacha ta’lim tizimida bolalarning yoshiga mos rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, ularning intellektual, emotsional va ijtimoiy ko‘nikmalarini o‘rganish.. Kurs ishing vazifalari: - Psixologik Baholash: Bolalarning shaxsiy, emotsional, ijtimoiy va kognitiv darajasini baholash uchun turli metodlardan foydalanish.Individual va Guruh Aralashuvlari: -Bolalarning ehtiyojlariga javob beradigan individual yoki guruh asosidagi psixologik aralashuvlar amalga oshirish. -O‘qituvchi va Ota-onalarga tavsiyalar berish: - O‘qituvchilarga bolalarning o‘rganish va xulq-atvor muammolarini tushunishda yordam berish; -Ota-onalarga ularning farzandlari bilan munosabatlarni mustahkamlash bo‘yicha maslahatlar berish. Kurs ishining nazariy va amaliy ahamiyati : Ta’lim muassasalarida psixologik xizmat shakillantirish tarixi. Psixologik xizmatida ishning psixodiagnnostik, psixokorreksion va rivojlantiruvchi metodlarining ishlab chiqish va nazariy asoslashga bag’ishlangan ilmiy tadqiqodlarni o‘tgazishdan iborat. Ilmiy-metodik tavsiyalar bilan boyitishdan iborat va shu bilan bir qatorda o‘quvchilar o‘rtasida psixologik ta’lim tarbiyani shakillantirish. Kurs ishining tuzilishi: 2 bob 6 bo‘lim 2 bob bo‘yicha xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 4 I BOB Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari. 1 . 1.§ Maktabgacha ta ’ lim tizimida psixologik xizmatning maqsad va vazifalari Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari bolalarning rivojlanish psixologiyasi, pedagogik psixologiya, klinik psixologiya va boshqa ko‘plab sohalarning tadqiqotlari va nazariyalariga asoslanadi. Bu xizmat maktabgacha yoshdagi bolalarning individual va ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini, ularning rivojlanishini va ta’lim jarayonida duch keladigan qiyinchiliklarni tushunish va ularga yordam berish maqsadida yaratilgan. Quyida maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning asosiy nazariy konseptsiyalari va yondashuvlari haqida qisqacha ma’lumot beriladi: Rivojlanish psixologiyasi: Bolalar rivojlanishining turli bosqichlarini va ularning xususiyatlarini o‘rganadi. Bu nazariyalar, jumladan, Lev Vygotskiyning yaqin rivojlanish zonasi tushunchasi, Jean Piaget’nin kognitiv rivojlanish bosqichlari va Erik Eriksonning shaxsiy rivojlanish nazariyalari maktabgacha yoshdagi bolalarning psixologik xizmatida muhim o‘rin tutadi. Pedagogik psixologiya: Ta’lim jarayonida bolalarning o‘rganish va motivatsiya jarayonlarini tahlil qiladi. Bu, o‘qituvchilar va tarbiyachilarga bolalarning o‘rganish uslublarini, qiziqishlarini va motivatsiyalarini qanday qo‘llab-quvvatlash kerakligi haqida ma’lumot beradi. Klinik psixologiya: Bolalarda uchraydigan psixologik muammolar va buzilishlarni tashxislash va davolash usullarini o‘rganadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarda uchraydigan tashvish, depressiya, o‘zini tutish muammolari va boshqalar bilan ishlashda qo‘llaniladi. Ijtimoiy psixologiya: Bolalarning ijtimoiy rivojlanishini, jumladan, tengdoshlar bilan munosabatlar, o‘zini o‘zi boshqarish ko‘nikmalari va ijtimoiy moslashuvchanlikni o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy muhitda qanday qilib samarali muloqot qilish va o‘zaro munosabatlarni rivojlantirishlariga yordam beradi. O‘rganish nazariyalari: Bolalar qanday qilib eng yaxshi o‘rganishlari va yangi ma’lumotlarni qabul qilishlarini 5 tushunishga yordam beradi. Buning misollari orasida Pavlovning shartli refleks nazariyasi, Skinnerning kuchaytirish nazariyasi va Banduraning ijtimoiy o‘rganish nazariyasi mavjud. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmat bolalarning rivojlanishi va ta’lim jarayonida duch keladigan turli xil psixologik muammolarni hal etishda muhim rol o‘ynaydi. Bu xizmatlar bolalar, ota-onalar va o‘qituvchilarga maslahat berish, psixologik baholash, individual va guruh terapiyalari va ta’limiy dasturlarni o‘z ichiga oladi. Maktabgacha ta’lim tizimlaridagi psixologik xizmatning nazariy asoslari o‘rganish, talaba va o‘qituvchilarning ma’naviyatini, o‘zlarini boshqarish qobiliyatini oshirish, muhitda o‘z-o‘zini sayohat qilish va boshqarish umidlarini rivojlantirish asosida amal qiladi. Psixologik xizmatning bazi asoslari quyidagilardir: Tanishuv va baholash: Har bir talabaning individual xususiyatlari, o‘qish uslubi va o‘zlashtirish qobiliyatlarini tushuntirish uchun tanishuv va baholash jarayoni. Ma’naviy salomatlik: Talabalarni ma’naviy va psixologik ravishda qo‘llab-quvvatlash, ularning o‘zaro munosabatlarini rivojlantirish. O‘quvchilar bilan ishlash: O‘qituvchilar va psixologlar o‘quvchilar bilan o‘zaro ishlash, ularning muammolarini eshitish va yechishda yordam bermoq. Ma’naviy-tarbiyaviy dasturlar: Ma’naviy-tarbiyaviy dasturlar orqali o‘quvchilarning erkakona va jinsiy xarakterlarini, insoniy qadriyatlarini rivojlantirish. Oilaviy muloqotlar va tashqi yordam: O‘quvchilar oilaviy muhitda yaxshi his qilsinlar diqqatga olinishi, shuningdek, zarur bo‘lgan hollarda tashqi yordam olishlari uchun tadbirlar. Turli kasalliklarni oldini olish: Psixologik masalalarga chertish, o‘quvchilarning stres bilan boshqarish va boshqa muammolarni bartaraf etish. Ijtimoiy hamkorlik: Maktab, oila va ijtimoiy tashkilotlar orasida qo‘li kelishish, o‘quvchilar uchun ijtimoiy imkoniyatlar yaratish. Bu asoslar, psixologik xizmatning qo‘lyozma, sodda va samarali ko‘rsatkichlarni rivojlantirish uchun muhimdir Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi, pedagogik psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga tayanadi. Bu xizmatlar bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv 6 rivojlanishini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. Quyida ushbu xizmatning ba’zi muhim nazariy asoslarini ko‘rib chiqamiz: 1. Rivojlanish Psixologiyasi.Rivojlanish psixologiyasi bolalar o‘sish va rivojlanish jarayonlarini o‘rganadi, ularning yoshiga mos xususiyatlari va rivojlanish bosqichlarini belgilaydi. Bu soha, psixologik xizmatlar bolalarning yoshi va rivojlanish darajasiga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashini ta’minlaydi. 2. Bolalar Psixologiyasi.Bolalar psixologiyasi bolalarning xatti-harakatlarini, shu jumladan ularning fikrlash, hissiyotlar va ijtimoiy munosabatlarini o‘rganadi. Bu soha, bolalar bilan ishlashda psixologlarga ularning ehtiyojlarini va xulq- atvorini tushunishga yordam beradi. 3. Pedagogik Psixologiya.Pedagogik psixologiya ta’lim va o‘qitish jarayonlarida psixologik tamoyillar va metodlarni qo‘llaydi. Ushbu soha, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ta’lim berishda samarali yondashuvlarni ishlab chiqishda muhimdir. 4. Konsultativ Psixologiya.Konsultativ psixologiya, shaxsiy muammolar yoki psixologik qiyinchiliklar bilan yuz tutgan bolalar va ularning oilalari bilan ishlashda qo‘llaniladi. Bu soha, bolalarga va ularning ota-onalariga emotsional va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish usullarini taqdim etadi. 5. Ijtimoiy Psixologiya.Ijtimoiy psixologiya, bolalar o‘zaro munosabatlari va guruh ichida o‘zaro ta’sirlashuvini o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularning ijtimoiy moslashuvini yaxshilashda muhimdir. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatlar, ushbu nazariy asoslarga tayanib, bolalar rivojlanishining turli jihatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va ularning to‘liq salohiyatini ochishga yordam beradi. Bolalar uchun moslashtirilgan yondashuvlar va strategiyalar, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan holda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini maksimal darajada qo‘llab- quvvatlash maqsadida ishlab chiqiladi. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari.Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi, pedagogik 7 psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga tayanadi. Bu xizmatlar bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv rivojlanishini qo‘llab- quvvatlashga qaratilgan. Quyida ushbu xizmatning ba’zi muhim nazariy asoslarini ko‘rib chiqamiz: 1. Rivojlanish Psixologiyasi.Rivojlanish psixologiyasi bolalar o‘sish va rivojlanish jarayonlarini o‘rganadi, ularning yoshiga mos xususiyatlari va rivojlanish bosqichlarini belgilaydi. Bu soha, psixologik xizmatlar bolalarning yoshi va rivojlanish darajasiga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashini ta’minlaydi. 2. Bolalar Psixologiyasi.Bolalar psixologiyasi bolalarning xatti-harakatlarini, shu jumladan ularning fikrlash, hissiyotlar va ijtimoiy munosabatlarini o‘rganadi. Bu soha, bolalar bilan ishlashda psixologlarga ularning ehtiyojlarini va xulq- atvorini tushunishga yordam beradi. 3. Pedagogik Psixologiya.Pedagogik psixologiya ta’lim va o‘qitish jarayonlarida psixologik tamoyillar va metodlarni qo‘llaydi. Ushbu soha, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ta’lim berishda samarali yondashuvlarni ishlab chiqishda muhimdir. 4. Konsultativ Psixologiya.Konsultativ psixologiya, shaxsiy muammolar yoki psixologik qiyinchiliklar bilan yuz tutgan bolalar va ularning oilalari bilan ishlashda qo‘llaniladi. Bu soha, bolalarga va ularning ota-onalariga emotsional va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish usullarini taqdim etadi. 5. Ijtimoiy Psixologiya.Ijtimoiy psixologiya, bolalar o‘zaro munosabatlari va guruh ichida o‘zaro ta’sirlashuvini o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularning ijtimoiy moslashuvini yaxshilashda muhimdir.Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatlar, ushbu nazariy asoslarga tayanib, bolalar rivojlanishining turli jihatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va ularning to‘liq salohiyatini ochishga yordam beradi. Bolalar uchun moslashtirilgan yondashuvlar va strategiyalar, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan holda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini maksimal darajada qo‘llab- quvvatlash maqsadida ishlab chiqiladi. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik 8 xizmatning asosiy maqsadi - bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va optimallashtirishdir. Bu xizmat, bolalarning rivojlanishini to‘g’ri yo‘naltirish, ularning ta’lim olish jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan turli muammolarni oldini olish yoki ularni hal etishga yordam berish uchun mo‘ljallangan. Quyida maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning asosiy maqsadlari va vazifalari keltirilgan. Rivojlanishni Qo‘llab- Quvvatlash: Bolalarning yoshiga mos rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, ularning intellektual, emotsional va ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish.Muammolarni Aniqlash va Aralashtirish: Bolalarda rivojlanish bilan bog’liq yoki psixologik muammolarni erta aniqlash va ularni hal etish uchun aralashuvlar amalga oshirish. Ta’limiy Jarayonga Ko‘maklashish: O‘qituvchilarga bolalar bilan ishlashda psixologik yondashuvlar va metodlarni qo‘llash bo‘yicha maslahatlar berish.Ota- Onalarga Maslahat Berish: Ota-onalarni bolalarining rivojlanishi va tarbiyasi bo‘yicha qo‘llab-quvvatlash va maslahat berish. Psixologik Baholash: Bolalarning shaxsiy, emotsional, ijtimoiy va kognitiv darajasini baholash uchun turli metodlardan foydalanish. Individual va Guruh Aralashuvlari: Bolalarning ehtiyojlariga javob beradigan individual yoki guruh asosidagi psixologik aralashuvlar amalga oshirish. O‘qituvchi va Ota-onalarga Tavsiyalar Berish: O‘qituvchilarga bolalarning o‘rganish va xulq-atvor muammolarini tushunishda yordam berish; ota-onalarga ularning farzandlari bilan munosabatlarni mustahkamlash bo‘yicha maslahatlar berish. 2 1.2.§ Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining asosiy konseptsiyalari Preventiv (Oldini Olish) Choralari: Bolalarning salomatligi va xavfsizligini ta’minlash, shuningdek, ularning salbiy oqibatlarga duch kelish ehtimolini kamaytirish uchun oldini olish choralari ko‘rish.Krizisga Aralashuv: Bolalar yoki ularning oilalari krizis vaziyatlariga duch kelganida, zarur bo‘lgan psixologik yordam va qo‘llab-quvvatlashni ta’minlash.Maktabgacha ta’lim tizimidagi 2 Pedagogika. X.Ibragimov, Sh.Abdullaeva. –Toshkent, 2007. 9 psixologik xizmat, shu bilan birga, bolalarning rivojlanishini har tomonlama qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan bo‘lib, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini hisobga oladi va ularning ijtimoiy moslashuvini, o‘qishga bo‘lgan qiziqishini hamda umumiy farovonligini oshirishga qaratilgan. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi, pedagogik psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga tayanadi. Bu xizmatlar bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv rivojlanishini qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. Quyida ushbu xizmatning ba’zi muhim nazariy asoslarini ko‘rib chiqamiz: 1. Rivojlanish Psixologiyasi Rivojlanish psixologiyasi bolalar o‘sish va rivojlanish jarayonlarini o‘rganadi, ularning yoshiga mos xususiyatlari va rivojlanish bosqichlarini belgilaydi. Bu soha, psixologik xizmatlar bolalarning yoshi va rivojlanish darajasiga mos keladigan yondashuvlarni qo‘llashini ta’minlaydi. 2. Bolalar Psixologiyasi Bolalar psixologiyasi bolalarning xatti-harakatlarini, shu jumladan ularning fikrlash, hissiyotlar va ijtimoiy munosabatlarini o‘rganadi. Bu soha, bolalar bilan ishlashda psixologlarga ularning ehtiyojlarini va xulq- atvorini tushunishga yordam beradi. 3. Pedagogik Psixologiya Pedagogik psixologiya ta’lim va o‘qitish jarayonlarida psixologik tamoyillar va metodlarni qo‘llaydi. Ushbu soha, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ta’lim berishda samarali yondashuvlarni ishlab chiqishda muhimdir. 4. Konsultativ PsixologiyaKonsultativ psixologiya, shaxsiy muammolar yoki psixologik qiyinchiliklar bilan yuz tutgan bolalar va ularning oilalari bilan ishlashda qo‘llaniladi. Bu soha, bolalarga va ularning ota-onalariga emotsional va ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash ko‘rsatish usullarini taqdim etadi. 5. Ijtimoiy Psixologiya Ijtimoiy psixologiya, bolalar o‘zaro munosabatlari va guruh ichida o‘zaro ta’sirlashuvini o‘rganadi. Bu, bolalarning ijtimoiy ko‘nikmalarini rivojlantirish va ularning ijtimoiy moslashuvini yaxshilashda 10 muhimdir. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatlar, ushbu nazariy asoslarga tayanib, bolalar rivojlanishining turli jihatlarini qo‘llab-quvvatlaydi va ularning to‘liq salohiyatini ochishga yordam beradi. Bolalar uchun moslashtirilgan yondashuvlar va strategiyalar, ularning o‘ziga xos ehtiyojlarini inobatga olgan holda, ularning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini maksimal darajada qo‘llab- quvvatlash maqsadida ishlab chiqiladi. Psixologik xizmatning asosiy maqsadi va vazifalari insonlarning ruhijon va psixologik holatlarini tahlil qilish, ularga yordam bermoq va ularni tinchlantirmoqda yashab keladi. Quyidagi maqsadlar va vazifalar psixologik xizmatning esasini tashkil qiladi: Mehnat va O‘quv Faoliyati Yordam Berish: Psixologik xizmat, insonlarni mehnat va o‘quv faoliyatlarida yaxshi natijalarga yetkazishda qo‘llaniladi. Ular o‘zlarini rivojlantirish, maqsadlar qo‘ymoq va muvaffaqiyatga erishish yo‘llarini qo‘llab-quvvatlaydi. Ruhijon Tinchlikni Ta’minlash:Bireyning ruhijon va psixologik tinchlik holati, stress bilan boshqarish, o‘ziga ishonch, o‘z bilan do‘stona bo‘lish va o‘zining shaxsiy hayotini boshqarishda yordam berish maqsadida psixologik xizmat amalga oshiriladi. Oilaviy Munaqashalarni Hal Etish: Psixologlar oilaviy munaqashalar, oila a’zolarining o‘rtasidagi munosabatlarni mustaqil ravishda tahlil qilish va maslahat bermoqda yordam bera oladilar. Rivojlanishni Qo‘llab-quvvatlash: Psixologik xizmat, insonning shaxsiy, ijtimoiy va kognitiv rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash, o‘zini tanish va o‘zini rivojlantirish yo‘llarini aniqlashda yordam beradi. Tashqi Qarashlar va Integratsiyalash: Insonlarning jamiyatga integratsiyasi va tashqi dunyoga ta’sir qilishda, ularning ijtimoiy qo‘llanishlarini yaxshi tahlil qilish, muammolarini hal etish, o‘zlarini o‘zgartirishda psixologlar yordam bera oladilar.Psixologlar, insonlarning o‘zlarining muammolarini va zaruratlarini tahlil qilishda yordam beradi, shuningdek, psixologik xavfiyliklar, stress va boshqa masalalar haqida diagnoslar qo‘yadi. 11 1.3.§Maktabgacha ta ’ lim tizimidagi bolalar rivojlanishadagi psixologik xizmatning roli. Bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning roli juda katta va ko‘p qirralidir. Bu xizmatlar orqali bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va rag’batlantirish mumkin. Quyida bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning asosiy rollaridan ba’zilari keltirilgan: Erta aniqlash va aralashuv: Bolalarning rivojlanishida uchraydigan muammolarni erta aniqlash va ularning oldini olish yoki bartaraf etish uchun zarur choralarni ko‘rish. Masalan, nutq yoki motorika rivojlanishidagi kechikishlar. Individual va guruh terapiyalari: Bolalarning turli shaxsiy va ijtimoiy muammolarini hal qilishda yordam berish. Bu, jumladan, xulq-atvor muammolari, o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatlari va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. Ta’limiy qo‘llab- quvvatlash: O‘qish va yozish kabi akademik ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam berish, shuningdek, o‘qish qiyinchiliklari (disleksiya kabi) yoki boshqa ta’limiy muammolar bilan kurashish. Oilaviy maslahat: Bolalarning rivojlanishiga ta’sir qiluvchi oilaviy muhitni yaxshilash. Bu, oila a’zolariga o‘zaro munosabatlarni mustahkamlash, ota-onalik mahoratlarini oshirish va oilaviy mojarolarni hal qilish bo‘yicha maslahatlar berishni o‘z ichiga oladi. Emotsional va ijtimoiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash: Bolalarning o‘z his-tuyg’ularini tushunish va ifoda etish qobiliyatlarini rivojlantirish, shuningdek, tengdoshlar bilan salbiy munosabatlarni engishda yordam berish. Maxsus ehtiyojlar: Maxsus ehtiyojli bolalarga (masalan, autizm spektri buzilishlari, e’tibor yetishmovchiligi va hiperaktivlik buzilishi (ADHD) kabi) moslashuvchan yondashuvlar orqali yordam berish. Krizisga aralashuv va oldini olish: Oilaviy ajralish, yaqin kishining o‘limi kabi hayotiy krizislar vaqtida bolalarga psixologik yordam ko‘rsatish. Professionallikni oshirish: O‘qituvchilar va boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish orqali ularning bolalarni qo‘llab-quvvatlashdagi samaradorligini oshirish. Ushbu xizmatlar orqali bolalar o‘zlarining to‘liq potentsialini amalga oshirishlari uchun zarur bo‘lgan psixologik asoslarni va qo‘llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlash mumkin. Bolalar rivojlanishida psixologik xizmatlar, ularning o‘zlarini tushunish, o‘zaro 12 munosabatlarda taraqqiyot, o‘zlarini boshqalarga tushunish, o‘zlarini boshqalari bilan muomala qilish, o‘zlarini mustahkamlash va o‘zlarini o‘zlashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Psixologik yordam, o‘quvchilarga o‘zlarini aniqlash, muammolarini hal qilish, stress va boshqa muammo-larni tushunish, va ularni o‘zlarining maqsadlariga yo‘naltirishda yordam bera olishadi. 1Bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning roli juda katta va ko‘p qirralidir. Bu xizmatlar orqali bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va rag’batlantirish mumkin. Quyida bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning asosiy rollaridan ba’zilari keltirilgan: Erta aniqlash va aralashuv: Bolalarning rivojlanishida uchraydigan muammolarni erta aniqlash va ularning oldini olish yoki bartaraf etish uchun zarur choralarni ko‘rish. Masalan, nutq yoki motorika rivojlanishidagi kechikishlar. Individual va guruh terapiyalari: Bolalarning turli shaxsiy va ijtimoiy muammolarini hal qilishda yordam berish. Bu, jumladan, xulq- atvor muammolari, o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatlari va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. Ta’limiy qo‘llab-quvvatlash: O‘qish va yozish kabi akademik ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam berish, shuningdek, o‘qish qiyinchiliklari (disleksiya kabi) yoki boshqa ta’limiy muammolar bilan kurashish. Oilaviy maslahat: Bolalarning rivojlanishiga ta’sir qiluvchi oilaviy muhitni yaxshilash. Bu, oila a’zolariga o‘zaro munosabatlarni mustahkamlash, ota-onalik mahoratlarini oshirish va oilaviy mojarolarni hal qilish bo‘yicha maslahatlar berishni o‘z ichiga oladi. Emotsional va ijtimoiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash: Bolalarning o‘z his-tuyg’ularini tushunish va ifoda etish qobiliyatlarini rivojlantirish, shuningdek, tengdoshlar bilan salbiy munosabatlarni engishda yordam berish. Maxsus ehtiyojlar: Maxsus ehtiyojli bolalarga (masalan, autizm spektri buzilishlari, e’tibor yetishmovchiligi va hiperaktivlik buzilishi (ADHD) kabi) moslashuvchan yondashuvlar orqali yordam berish. Krizisga aralashuv va oldini olish: Oilaviy ajralish, yaqin kishining o‘limi kabi hayotiy krizislar vaqtida bolalarga psixologik yordam ko‘rsatish. Professionallikni oshirish: O‘qituvchilar va boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish orqali ularning bolalarni qo‘llab- quvvatlashdagi samaradorligini oshirish. Ushbu xizmatlar orqali bolalar o‘zlarining 13 to‘liq potentsialini amalga oshirishlari uchun zarur bo‘lgan psixologik asoslarni va qo‘llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlash mumkin.Bolalar rivojlanishida psixologik xizmatlar, ularning o‘zlarini tushunish, o‘zaro munosabatlarda taraqqiyot, o‘zlarini boshqalarga tushunish, o‘zlarini boshqalari bilan muomala qilish, o‘zlarini mustahkamlash va o‘zlarini o‘zlashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Psixologik yordam, o‘quvchilarga o‘zlarini aniqlash, muammolarini hal qilish, stress va boshqa muammo-larni tushunish, va ularni o‘zlarining maqsadlariga yo‘naltirishda yordam bera olishadi. I Bob Yuzasidan xulosa Ushbu bobda maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologning nazariy bilimlari ,ko‘nikma,maqsad va vazifalari ,asosiy kontsepsiyalari haqida ma’lumotlar berib o‘tilgan. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatning nazariy asoslari, asosan, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi, pedagogik psixologiya va konsultativ psixologiya kabi sohalarga tayanadi. Bu xizmatlar bolalarning shaxsiy, ijtimoiy, emotsional va kognitiv rivojlanishini qo‘llab- quvvatlashga qaratilgan. 14 15 II Bob Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo’yiladigan talablar 2.1.§ Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik malaka va bilim. Bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning roli juda katta va ko‘p qirralidir. Bu xizmatlar orqali bolalarning jismoniy, ruhiy va ijtimoiy rivojlanishini qo‘llab-quvvatlash va rag’batlantirish mumkin. Quyida bolalar rivojlanishidagi psixologik xizmatning asosiy rollaridan ba’zilari keltirilgan: Erta aniqlash va aralashuv: Bolalarning rivojlanishida uchraydigan muammolarni erta aniqlash va ularning oldini olish yoki bartaraf etish uchun zarur choralarni ko‘rish. Masalan, nutq yoki motorika rivojlanishidagi kechikishlar. Individual va guruh terapiyalari: Bolalarning turli shaxsiy va ijtimoiy muammolarini hal qilishda yordam berish. Bu, jumladan, xulq-atvor muammolari, o‘zini o‘zi boshqarish qobiliyatlari va ijtimoiy ko‘nikmalarni rivojlantirishni o‘z ichiga oladi. Ta’limiy qo‘llab- quvvatlash: O‘qish va yozish kabi akademik ko‘nikmalarni rivojlantirishda yordam berish, shuningdek, o‘qish qiyinchiliklari (disleksiya kabi) yoki boshqa ta’limiy muammolar bilan kurashish.Oilaviy maslahat: Bolalarning rivojlanishiga ta’sir qiluvchi oilaviy muhitni yaxshilash. Bu, oila a’zolariga o‘zaro munosabatlarni mustahkamlash, ota-onalik mahoratlarini oshirish va oilaviy mojarolarni hal qilish bo‘yicha maslahatlar berishni o‘z ichiga oladi. Emotsional va ijtimoiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlash: Bolalarning o‘z his-tuyg’ularini tushunish va ifoda etish qobiliyatlarini rivojlantirish, shuningdek, tengdoshlar bilan salbiy munosabatlarni engishda yordam berish. Maxsus ehtiyojlar: Maxsus ehtiyojli bolalarga (masalan, autizm spektri buzilishlari, e’tibor yetishmovchiligi va hiperaktivlik buzilishi (ADHD) kabi) moslashuvchan yondashuvlar orqali yordam berish. Krizisga aralashuv va oldini olish: Oilaviy ajralish, yaqin kishining o‘limi kabi hayotiy krizislar vaqtida bolalarga psixologik yordam ko‘rsatish. Professionallikni oshirish: O‘qituvchilar va boshqa mutaxassislar bilan hamkorlik qilish orqali ularning bolalarni qo‘llab-quvvatlashdagi samaradorligini oshirish. Ushbu xizmatlar orqali bolalar o‘zlarining to‘liq potentsialini amalga oshirishlari uchun zarur bo‘lgan 16 psixologik asoslarni va qo‘llab-quvvatlovchi muhitni ta’minlash mumkin. Bolalar rivojlanishida psixologik xizmatlar, ularning o‘zlarini tushunish, o‘zaro munosabatlarda taraqqiyot, o‘zlarini boshqalarga tushunish, o‘zlarini boshqalari bilan muomala qilish, o‘zlarini mustahkamlash va o‘zlarini o‘zlashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Psixologik yordam, o‘quvchilarga o‘zlarini aniqlash, muammolarini hal qilish, stress va boshqa muammo-larni tushunish, va ularni o‘zlarining maqsadlariga yo‘naltirishda yordam bera olishadi. Maktabgacha ta’lim tizimidagi psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo‘yiladigan asosiy talablar quyidagilardan iborat bo‘lishi mumkin: Oliy ma’lumot (psixologiya yo‘nalishi bo‘yicha bakalavr yoki magistr darajasi).Bolalar psixologiyasi, pedagogik psixologiya, rivojlanish psixologiyasi va ta’lim psixologiyasi kabi sohalarda chuqur bilimga ega bo‘lish.Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasining xususiyatlari va rivojlanish bosqichlarini tushunish. Amaliy Ko‘nikmalar va Tajriba: Maktabgacha ta’lim muassasalarida ishlash tajribasi yoki amaliyot o‘tash. Individual va guruh shaklida bolalar bilan ishlash ko‘nikmalariga ega bo‘lish. Bolalarning rivojlanishini baholash usullari va psixologik testlardan foydalana olish. Shaxsiy Xususiyatlar: Sabr-toqat, mehr-oqibat va bolalar bilan ishlashga qiziqish. Yaxshi tinglovchi va muloqot qiluvchi bo‘lish. Moslashuvchanlik va yangi vaziyatlarga tez moslasha olish. Kasbiy Etika va Qonuniy Bilim: Psixologik maslahatlar berishda konfidensiallik prinsiplariga rioya qilish. Bolalarning huquqlari va ularga oid qonuniy me’yorlar haqida bilimlarga ega bo‘lish. Kasbiy etika qoidalarini bilish va ularga amal qilish. Doimiy O‘qish va Rivojlanish: Sohadagi yangiliklarni kuzatib borish va doimiy kasbiy malakasini oshirib borish. Seminarlar, konferensiyalar va malaka oshirish kurslarida qatnashish. Jamoa Bilan Ishlash Ko‘nikmalari: Pedagoglar, ota-onalar va boshqa mutaxassislar bilan samarali hamkorlik qila olish. Jamoaviy ishlashda liderlik qilish va jamoani birlashtira olish qobiliyatlari. Bu talablar maktabgacha ta’lim muassasalarida psixologik xizmatni samarali 17 tashkil etish uchun zarur bo‘lgan asosiy ko‘nikma va bilimlarni o‘z ichiga oladi. Biroq, aniq talablar mamlakat yoki muassasa qonunchiligiga qarab farq qilishi mumkin."Malaka va bilim" o‘zbek tilida "Квалификация и образование" yoki "Skills and Education" degan ma’nolarni anglatadi. Bu atamalar, kishilarning turli sohalarda bilim va ko‘nikmalarini rivojlantirish va ulardan samarali foydalanish qobiliyatlarini ifodalaydi. Malaka, biror ishni bajarish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikma va tajribani anglatadi, bilim esa o‘rganilgan ma’lumotlar va tushunchalar to‘plamidir. Har ikkala tushuncha ham shaxsiy va kasbiy rivojlanishda muhim rol o‘ynaydi. Malaka va bilim" o‘zbek tilida "Квалификация и знания" degan ma’noni anglatadi. Bu tushunchalar ta’lim va kasbiy tayyorgarlik kontekstida muhimdir. "Malaka" biror ishni bajarish qobiliyati yoki biror kasbdagi mahorat darajasini anglatadi. "Bilim" esa, o‘rganilgan ma’lumotlar, faktlar, tushunchalar, va qoidalar to‘plamidir. Har ikkala tushuncha ham shaxsiy va kasbiy rivojlanishda muhim o‘rin tutadi. 2.2.§ Maktabgacha ta ’ lim tizimida pedagogik mahorat va muloqot k o‘ nikmalari . Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari, o‘qituvchilarning samarali va samimiy ta’lim berishlarida muhim rol o‘ynaydi. Pedagogik mahorat, o‘qituvchi bilimini o‘quvchilarga samarali tarzda yetkazish qobiliyatini o‘z ichiga oladi, muloqot ko‘nikmalari esa o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi samimiy va tushunarli aloqani ta’minlaydi. Bu ko‘nikmalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi: Pedagogik Mahoratlar Bilimni Chuqur Tushunish: O‘qituvchining fan yoki mavzu bo‘yicha chuqur bilimlarga ega bo‘lishi kerak. Ta’lim Metodlari: Turli xil ta’lim metodlari va strategiyalaridan foydalanish qobiliyati, jumladan, amaliy ishlar, muhokama sessiyalari, loyihalar va multimedia vositalaridan foydalanish. Reja va Tashkil Etish: Darslarni, loyihalarni va o‘quv faoliyatlarini samarali rejalashtirish va tashkil etish. Baholash: O‘quvchilarning bilim darajasini aniq va adolatli baholash usullarini ishlab chiqish va qo‘llash. Moslashuvchanlik: Turli o‘quvchilarning ehtiyojlariga moslasha olish va dars jarayonini moslashtira olish. 18 Muloqot Ko‘nikmalari Tinglash: O‘quvchilarning fikr va his-tuyg’ularini samimiy tinglash qobiliyati. Aniq Va Tushunarli Gapirish: O‘quvchilarga murakkab g’oyalar va mavzularni sodda va tushunarli tarzda yetkazish. Feedback (Qayta Aloqa): O‘quvchilarga o‘zlarining o‘qish jarayonida qanday yaxshilanishlari mumkinligi haqida qurilgan va ijobiy qayta aloqa berish. Sabr va Hurmat: O‘quvchilar bilan muloqot qilishda sabrli bo‘lish va ularning fikrlariga hurmat bilan yondashish. Guruh Dinamikasini Boshqarish: Sinfdagi turli xil shaxslar va guruhlar o‘rtasidagi muloqotni boshqarish va rag’batlantirish. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalarini rivojlantirish, o‘qituvchilarning o‘z kasbida muvaffaqiyat qozonishlariga yordam beradi va o‘quvchilarga bilimlarni yanada samarali tarzda yetkazishga imkon beradi. Pedagogika mahorati, o‘quvchilarning o‘rganish jarayonlarini tahlil qiladi va o‘qituvchilarga o‘rganishni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun qo‘llaniladigan metodlarni o‘z ichiga oladi. Muloqot kónikmalari esa o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasida yetarli va o‘tkan muloqotni ta’minlashda ishlatiladi. Mahora va kónikmalar pedagogika sohasidagi rivojlanish va taraqqiyotga muhim ko‘rsatkichlardir. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari, ta’lim va tarbiya jarayonida muhim rol o‘ynaydi. Ular o‘qituvchilarning o‘quvchilar bilan samarali aloqa qurishini, ularning diqqatini jalb qilishini va bilimlarni samarali tarzda yetkazishini ta’minlaydi. Quyida ushbu ko‘nikmalar haqida qisqacha ma’lumot beriladi: Tushuntirish Qobiliyati: Murakkab mavzularni sodda va tushunarli tarzda tushuntira olish. Rejalashtirish: Darslarni oldindan mazmunli va tizimli rejalashtira olish. Baholasi: O‘quvchilarning bilim darajasini adolatli va aniq baholay olish. Innovatsiya: Yangi o‘qitish metodlari va texnologiyalarini qo‘llash orqali ta’lim jarayonini yaxshilash. Fikrlashni Rivojlantirish: O‘quvchilarning tanqidiy va ijodiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish. Muloqot Ko‘nikmalari Eshitish: O‘quvchilarning fikr va his-tuyg’ularini diqqat bilan eshitish va tushunish. O‘z Fikrlarini Ifodalash: O‘z fikr va bilimlarini ravon va aniq ifodalay olish. Empatiya: O‘quvchilarning hissiy holatini tushunish va ularga mos ravishda munosabatda bo‘lish. Sabr: O‘quvchilarning turli xil savollariga sabr bilan javob berish. Jamoa Ishi: 19 O‘qituvchilar orasida hamkorlik qilish va bir-birini qo‘llab-quvvatlash. Ushbu Ko‘nikmalarni Rivojlantirish Amaliyot va Kuzatish: Tajribali o‘qituvchilarning darslarini kuzatish va ularning uslublarini o‘rganish. O‘z-o‘zini Baholash: O‘z darslarini va o‘qitish uslublarini muntazam ravishda baholab turish. Doimiy O‘rganish: Pedagogika va psixologiya sohasidagi yangiliklarni kuzatib borish va yangi bilimlarni o‘zlashtirish. Seminar va Treninglar: O‘qitish uslublarini yaxshilashga qaratilgan seminar va treninglarda qatnashish. O‘qituvchining pedagogik mahorati va muloqot ko‘nikmalari ta’lim sifatini sezilarli darajada oshirishi mumkin, shu sababli ularni doimiy rivojlantirish muhimdir. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari, o‘qituvchilarning o‘quvchilarga bilim berish, ularga o‘rganishga qiziqish uyg’otish va ularning shaxsiy rivojlanishiga ko‘maklashishda muhim rol o‘ynaydi. Bu soha nafaqat o‘qitish metodikasi va strategiyalarini, balki o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi samarali muloqotni ham o‘z ichiga oladi. Quyida ushbu mavzular bo‘yicha ayrim asosiy tushunchalar va tavsiyalar keltirilgan: Ta’lim Metodikasi: Turli xil o‘qitish usullaridan (masalan, amaliy mashg’ulotlar, muhokama sessiyalari, loyihalar) foydalanish o‘qituvchining pedagogik mahoratini oshiradi. Har bir o‘quvchi turli xil o‘rganadi, shuning uchun ko‘p qirrali yondashuv muhimdir. Reja va Tashkil: Darslarni oldindan rejalashtirish va tashkil etish, o‘quv materialini samarali yetkazishga yordam beradi. Bu, shuningdek, dars davomida paydo bo‘lishi mumkin bo‘lgan turli vaziyatlarga moslashuvchanlikni ta’minlaydi. Baholash va Qayta ko‘rib chiqish: O‘quvchilarning tushunish darajasini muntazam baholash va kerak bo‘lganda o‘qitish strategiyasini qayta ko‘rib chiqish, ta’lim jarayonining samaradorligini oshiradi. Muloqot Ko‘nikmalari Tinglash: Samimiy tinglash orqali o‘qituvchilar o‘quvchilarning fikrlari, his-tuyg’ulari va ehtiyojlarini tushunishlari mumkin, bu esa yanada samarali javob berish imkonini beradi.Aniq va Oydin Kommunikatsiya: O‘quv materialini aniq va tushunarli tarzda yetkazish, o‘quvchilarning tushunishini oshiradi. Shuningdek, ko‘rsatmalar va kutishlar aniq bo‘lishi kerak.Ijobiy 20 Munosabat: Ijobiy munosabat va rag’batlantirish o‘quvchilarning o‘z-o‘zini hurmat qilishini va motivatsiyasini oshiradi. Bu, o‘z navbatida, ularning ta’lim jarayoniga jalb qilinishini ta’minlaydi. Moslashuvchanlik: Har bir o‘quvchi o‘ziga xos; ba’zilari ko‘proq yordam yoki vaqt talab qilishi mumkin. O‘qituvchilar turli xil ehtiyojlarga moslashuvchan bo‘lishlari kerak.Tanqidiy Fikrlashni Rag’batlantirish: O‘quvchilarni savol berishga va muammolarni mustaqil hal qilishga undash, ularning tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari o‘qituvchilarning professional rivojlanishida doimiy ravishda o‘sib boradigan sohalar hisoblanadi. Ular nafaqat ta’lim berishning sifatini yaxshilaydi, balki o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi munosabatlarni ham mustahkamlaydi. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari o‘qituvchi va murabbiylar uchun muhimdir, chunki ular ta’lim berish jarayonining samaradorligini oshiradi va o‘quvchilarning o‘rganish tajribasini yaxshilaydi. Quyida ushbu sohadagi asosiy ko‘nikmalar va mahoratlar haqida qisqacha ma’lumot berilgan: 1. Ta’lim Metodikasi Bilimi. Darsni Rejalashtirish: Aniq maqsadlar asosida darsni rejalashtirish va o‘quv materiallarini tayyorlash. Turli O‘qitish Usullaridan Foydalanish: O‘quvchilarning turli o‘rganish uslublariga mos keladigan, jumladan, amaliy mashg’ulotlar, muhokama sessiyalari, va multimedia vositalaridan foydalanish. 2. Muloqot Ko‘nikmalari. Aniq va Ravshan Izohlash: Murakkab g’oyalar va tushunchalarni sodda va tushunarli qilib izohlashingiz kerak. Tinglash Ko‘nikmalari: O‘quvchilarning savollarini, mulohazalarini diqqat bilan tinglash va ularning fikr-mulohazalarini qadrlash.Rag’batlantirish: O‘quvchilarni o‘rganishga va o‘zlarini yaxshilashga undash. 3. Sinfdagi Boshqaruv.Intizomni Saqlash: O‘quv muhitini qulay va o‘quvchilarning diqqatini darsga qaratish. Muvofiqlashtirish: Sinfdagi turli xil faoliyatlar va o‘quvchilarning turli xil ehtiyojlarini muvofiqlashtirish. 4. Baholash va Feedback.Adolatli Baholash: O‘quvchilarning bilim va ko‘nikmalarini adolatli va aniq mezonlar asosida baholash. Foydali Feedback 21 Berish: O‘quvchilarga o‘z ishlarini yaxshilash uchun aniq va qurilma fikr- mulohazalar berish. 5. Shaxsiy va Kasbiy Rivojlanish Doimiy O‘rganish: Yangi o‘qitish metodlari, fan yangiliklari va pedagogik texnologiyalarni o‘rganib borish.Refleksiya: O‘z amaliyotini muntazam ravishda tahlil qilish va uni yaxshilash yo‘llarini izlash. Pedagogik mahorat va muloqot ko‘nikmalari o‘qituvchi va murabbiylarning samarali ishlashini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Bu ko‘nikmalar o‘quvchilarning o‘rganish tajribasini boyitadi va ularning bilimlarini chuqurroq o‘zlashtirishlariga yordam beradi. Maktabgacha ta’lim tizimida etik standartlar va professional davranish. O‘zbekiston iqtisodiyotida muhim o‘rin tutadigan eng yirik korxona sifatida biz harbiy-sanoat kompleksini, qurilish sektorini qamrab olamiz, jumladan fuqarolik, uy-joy, transport, gidrotexnika inshootlari va inshootlari va iste’molchilarga va umuman jamiyatga foyda keltiradigan topografik-geodeziya, kartografik va aerokosmik tadqiqotlar xizmatlarini ko‘rsatish. Demak, jamiyatimiz va hukumatimiz ushbu muhim vazifani uddalay olishimizga ishonadi. Ushbu alohida ishonchni saqlab qolish uchun biz Korxonaning barqaror rivojlanishini ta’minlash uchun barcha manfaatdor tomonlarga adolatli munosabatda bo‘lish tamoyillari asosida o‘z vazifalarimizni bajarishimiz shart; Korxona faoliyatining shaffofligi va samaradorligi; Korxona manfaatlarini ko‘zlab qaror qabul qilishning izchilligi, o‘z vaqtidaligi; javobgarlik, javobgarlik va qonuniylik. Korxona nomidan faoliyatni amalga oshirishda jamiyatimiz va davlatimizga xizmat qilish va Korxonaning missiyasi va qadriyatlarini to‘g’ri amalga oshirgan holda, tegishli ehtiyotkorona munosabatda bo‘lish alohida majburiyatini anglash; Sizning vazifangiz jamiyat va davlat turmush sifati va darajasiga bevosita ta’sir qilishi mumkinligini anglang; Kompaniyaning missiyasiga muvofiq o‘z vazifalarini vijdonan bajaring va o‘z vazifalaringiz doirasidan tashqariga chiqadigan choralarni ko‘rmang; Shaxsiy muammolaringizni hal qilishda siz Kompaniyani rasmiy vakili ekanligingizni bildirmang. Siz nimaga e’tibor berishingiz kerak: Korxonaning obro‘siga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan mansabdor shaxslar va xodimlar 22 tomonidan xulq-atvor standartlari buzilishi belgilari. Biz faoliyatimiz barqaror rivojlanish tamoyillariga mos kelishi hamda iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy maqsadlarimizga mos kelishiga intilamiz. Kompaniya barqaror rivojlanishni o‘zining strategik maqsadlaridan biri deb biladi. Biz moliyaviy ahvolimizni mustahkamlashni maqsad qilganmiz. Shu bilan birga, Korxonada qabul qilinadigan ishlab chiqarish, investitsiya va boshqa moliyaviy qarorlar mezonlari faqat iqtisodiy xususiyatga ega emas, ular ijtimoiy, ekologik ko‘rsatkichlar va barqaror rivojlanish tamoyillarini ham hisobga oladi resurslardan optimal foydalanish, ekologik toza, energiya tejovchi texnologiyalarni qo‘llash, ishlab chiqarish chiqindilarini utilizatsiya qilish orqali korxonamiz faoliyat yuritayotgan hududlarda atrof-muhitga minimal ta’sir ko‘rsatishga intilamiz .Biz ijtimoiy mas’uliyatli kompaniyamiz va quyidagilarni targ’ib qilamiz:barcha xodimlar, pudratchilar, shuningdek, Kompaniya faoliyati bog’liq bo‘lgan hududlarda yashovchi aholini jalb etgan holda, yo‘l harakati xavfsizligi madaniyati, mehnat xavfsizligi va sog’lig’ini muhofaza qilishni ta’minlash; adolatli haq to‘lash va xodimlarning huquqlarini hurmat qilish, xodimlarning malakasini oshirish, ijtimoiy dasturlarni amalga oshirish. Mamlakatdagi eng yirik ish beruvchilardan biri sifatida biz ijtimoiy barqarorlik, mehnat nizolari va nizolarni hal etishga intilamiz. Sizning qarorlaringiz va harakatlaringiz iqtisodiyot, atrof-muhit va jamiyatga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligiga ishonch hosil qiling; manfaatdor tomonlarga iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy jihatlar bo‘yicha salbiy ta’sirlarni minimallashtirish uchun zarur choralarni ko‘rish majburiyatini olish; Mehnat majburiyatlarini bajarishda ekologiya, mehnatni muhofaza qilish va sanoat xavfsizligi sohasidagi qonunchilik va korporativ talablarga qat’iy rioya qilish; Faqat o‘qigan, sertifikatlangan va tibbiy ko‘rinishga ega bo‘lgan ishni bajaring. Har qanday ishni to‘xtating, agar u xavfli bo‘lsa; Agar xodimlardan birortasi ekologiya, mehnatni muhofaza qilish va sanoat xavfsizligi sohasida belgilangan qoidalar va talablarni buzayotganini ko‘rsangiz, qoidabuzarni darhol ogohlantiring va qoidabuzarlik haqida bevosita rahbariyatingizga xabar bering; Favqulodda vaziyatlar va ishlab chiqarishdagi 23 baxtsiz hodisalar faktlari va holatlarini yashirmang yoki buzib ko‘rsatmang; Agar sizda biron bir shubha yoki savol bo‘lsa, yo‘l-yo‘riq uchun bevosita rahbaringiz yoki tegishli tarkibiy bo‘linma bilan bog’laning. O‘zbekiston Respublikasining ekologiya, xavfsizlik va mehnatni muhofaza qilish sohasidagi qonun hujjatlarini, mehnat qonunchiligini har qanday aniq yoki mumkin bo‘lgan buzilish belgilari. Obro‘ - bu ishonchga asoslangan Korxonaning asosiy boyligi. Kompaniya davlat, mijozlar, biznes hamkorlar, investorlar va jamiyat ishonchini qozonishga intiladi. Ishonch yuqori axloqiy me’yorlar va xatti-harakatlarga doimiy sodiqlikdan kelib chiqadi. Biz hammamiz Kompaniya vakillarimiz va bizning harakatlarimiz uning obro‘siga ta’sir qilishi mumkin. Kompaniyaning obro‘si va obro‘sini saqlab qolish uchun har birimiz to‘g’ri xulq-atvorni ko‘rsatishimiz kerak. Axloqiy xulq- atvorning yuqori standartlari Kompaniyaning barcha xodimlarining halollik, halollik, xolislik, kompaniyaning hamkasblari, mijozlari va biznes hamkorlari, shuningdek, boshqa uchinchi shaxslar bilan munosabatlarida hurmat tamoyillariga rioya qilishini va nolga sodiqligini anglatadi. poraxo‘rlik va korruptsiyaga toqat qilish. Umumiy qabul qilingan axloqiy va axloqiy me’yorlar va xulq-atvor standartlariga rioya qilish; O‘zbekistonda va xorijda ishlashda barcha mamlakatlarning davlat va boshqa tillari, an’analari va urf-odatlariga hurmat ko‘rsatish; Ishdan tashqari vaqtlarda xulq-atvorning umumiy axloqiy va axloqiy me’yorlariga rioya qilish, Kompaniya obro‘siga putur etkazishi mumkin bo‘lgan g’ayrioddiy xatti-harakatlarga yo‘l qo‘ymaslik; Agar sizga tegishli vakolatlar berilmagan bo‘lsa, Korxona faoliyati to‘g’risida omma oldida nutq so‘zlashdan saqlaning; Tuzilmaviy bo‘linmaning shartlariga qarab, rasmiy vazifalarni bajarayotganda kiyim-kechak va tashqi ko‘rinishda toza, ishbilarmonlik va korporativ uslubga rioya qiling. Kompaniyaning obro‘sini yo‘qotishiga olib keladigan xodimlarning axloqsiz xatti-harakatlari. Kompaniyaning mansabdor shaxsi yoki xodimi sifatida jamoat joylarida o‘zingizni axloqsiz tutsangiz, Kompaniya faoliyatining jihatlarini muhokama qiladigan ijtimoiy tarmoqlarda faol bo‘lsangiz, bularning barchasi jamiyat tomonidan Kompaniyaga nisbatan tanqidiy fikrlarni keltirib chiqaradi. Siz har doim korxonani, hatto undan tashqarida ham 24 vakili ekanligingizni yodda tutishingiz kerak. Kompaniya nomidan har qanday ruxsatsiz tashqi aloqa uning obro‘siga ta’sir qiladi. Faqatgina Korxonaning vakolatli shaxslari ommaviy axborot vositalarida va ijtimoiy tarmoqlarda ommaviy so‘zlash, Korxonada sodir bo‘layotgan voqealar haqida fikr bildirish yoki har qanday bayonot berish huquqiga ega. Ushbu Siyosat qonun yoki sud qarori bilan talab qilinadigan masalalarni yoritishni taqiqlamaydi. Ijtimoiy tarmoqlardagi faoliyat faqat shaxsiy maqsadlarda, bo‘sh vaqtingizda ishlatilishi va Korxona bilan bog’lanmasligi kerak. Siz elektron hujjat aylanishi tizimida joylashtirilgan ijtimoiy tarmoqlar, messenjerlar va blog platformalarida xodimlar uchun tasdiqlangan odob-axloq qoidalariga rioya qilishingiz kerak. Korxona nomidan oshkor qilingan har qanday ma’lumotlar barcha muhim jihatlari bo‘yicha aniq, to‘liq, to‘g’ri va O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligiga va Korxonaning ichki hujjatlariga muvofiq bo‘lishi kerak. Agar bunday qilish vakolatiga ega bo‘lmasangiz, hech qachon Kompaniya nomidan ariza bermang; Hech qachon rasmiy mavqeingizdan shaxsiy manfaatlar uchun ochiq foydalanmang;Ommaviy axborot vositalarida, ijtimoiy tarmoqlarda va hokazolarda Kompaniya faoliyati haqida shaxsiy fikringizni bildirmang. Korxona faoliyatining jihatlari bo‘yicha ijtimoiy tarmoqlardagi norasmiy faoliyat. Xodimlaringizga munosabat, mehnat va mehnatning teng sharoitlari .Xalqimiz bizning eng qimmatli boyligimizdir. Har bir xodim bizning yirik korxonamizning muhim a’zosi sifatida tan olingan. Shu bois Kompaniya barcha xodimlarga kasbiy qobiliyatlarini rivojlantirish va malakasini oshirish uchun teng imkoniyatlar yaratib beradi.Kompaniya xodimlarga oid qarorlarni qabul qilishda xolislik va halollik tamoyillariga amal qiladi. Xodimlarni yollash, baholash, rag’batlantirish va ishdan bo‘shatishda muvofiqlik xavfini bartaraf etish uchun Korxona samarali nazorat tartib-qoidalarini amalga oshiradi. Yuqori axloqiy me’yorlar va xulq-atvor standartlariga rioya qilgan holda, o‘z qadriyatlarimiz va tamoyillarimiz asosida o‘z vazifalarimizni professional tarzda bajarish; Har bir ishga qabul qilish, kompensatsiya va lavozimga ko‘tarilish to‘g’risidagi qarorni xizmat darajasi, malakasi, samaradorligi va operatsion zaruriyatidan kelib chiqib qabul qilish; Nepotizm, sub’ektivlik yoki noto‘g’ri 25 qarashlarning har qanday ehtimolini yo‘q qilish; O‘zbekiston Respublikasining mehnat va korruptsiyaga qarshi qonunchiligi normalariga, shuningdek, Korxonaning ichki hujjatlariga rioya qilish. Ish joyidagi har qanday odobsiz yoki nomaqbul xatti-harakatlarning belgilari;O‘zbekiston Respublikasining mehnat va korruptsiyaga qarshi qonunchiligining har qanday aniq buzilishi yoki mumkin bo‘lgan buzilishi belgilari.Kompaniya jamoada shunday ish sharoiti va muhitini yaratishga intiladi, unda barcha xodimlar bir-birlarini hurmat qilish asosida munosabatlarni quradilar, o‘zini to‘g’ri va professional tarzda tutadilar. Shu sababli, Kompaniya kamsitishning har qanday shakliga, jumladan, diniy, irqiy, etnik, jins, yosh va boshqa sabablarga ko‘ra kamsitishlarga toqat qilmaydi. Korxona tajovuzkor, tajovuzkor yoki dushmanona xatti-harakatlarning har qanday shaklini taqiqlaydi. Hamkasblaringizga hurmat va adolat bilan munosabatda bo‘ling; Hamkasblaringizni qo‘rqitmang yoki haqorat qilmang; Hamkasblaringiz haqida noo‘rin fikr bildirmang; Jamoada sog’lom mikroiqlimning buzilishi faktlarini, shu jumladan hamkasblarining xatti-harakati noqulaylik tug’dirganda, xodim ish joyidagi hamkasbining noloyiq xatti-harakatlariga guvoh bo‘lganda, xodimga tahdidlar va (yoki) ta’qiblar va / yoki ularni yashirmang. zo‘ravonlik sodir etiladi.Ish joyidagi har qanday odobsiz yoki nomaqbul xatti-harakatlarning belgilari; Har qanday buzilishlar yoki mehnat qonunchiligining mumkin bo‘lgan buzilishi belgilari.Manfaatdor tomonlarning ishtiroki.Biz strategik va operatsion maqsad va vazifalarimizga erishish uchun barcha manfaatdor tomonlarning manfaatlari muvozanatini saqlashimiz kerakligini tan olamiz.Manfaatdor tomonlar Korxona faoliyatiga, ya’ni qiymat o‘sishiga, barqaror rivojlanishga, obro‘ va imidjga ijobiy va salbiy ta’sir ko‘rsatishi va xavflarni yaratishi yoki kamaytirishi mumkin. Biz barcha manfaatdor tomonlar bilan muloqot qilishda mas’uliyatli va munosib xulq-atvorni ta’kidlaymiz.Biz mijozlarimiz bilan uzoq muddatli o‘zaro manfaatli hamkorlikka intilamiz. Biz mijozlarga sifatli xizmatlarni taqdim etish orqali ularning qoniqishini ta’minlashga intilamiz. Kompaniya o‘z faoliyatini 26 barcha xizmat ko‘rsatuvchi iste’molchilar bilan birdek halol va adolatli amalga oshiradi. Kompaniya reklama, ommaviy bayonotlar va takliflarda o‘z xizmatlari haqida batafsil ma’lumot beradi.Kompaniya va ishbilarmonlik obro‘siga putur yetkazishi mumkin bo‘lgan mijozlar va xizmatlar iste’molchilariga qaratilgan harakatlar va bayonotlarga yo‘l qo‘ymaslik; Barcha mijozlarga, ularning huquqiy va ijtimoiy mavqei, moliyaviy ahvoli, Kompaniyadagi ish stajidan qat’i nazar, hurmat bilan munosabatda bo‘lish; Xizmat iste’molchilariga bayonotlar, xabarlar va taqdimotlarning to‘liqligi va ishonchliligini ta’minlash;Ish vazifalarini samarali va o‘z vaqtida bajarish, eng maqbul echimni topishga intilish va ish natijalari uchun javobgar bo‘lish;xizmatlar ko‘rsatishda korruptsion sxemalarda qatnashmang va ularga aloqador bo‘lgan xodimlarni yashirmang;Mijozlarning da’vo va shikoyatlarini o‘z vaqtida hal qilish, ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini doimiy ravishda oshirish;Xatolaringizni tan oling va muvofiqlik risklarini amalga oshirishdan yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan salbiy oqibatlarni minimallashtirish uchun ular haqida menejerlarga xabar bering; Korporativ qadriyatlar, axloqiy tamoyillar va xulq-atvor standartlariga rioya qilgan holda kompaniyaning ijobiy imidjini saqlab qolish, uning obro‘sini mustahkamlash. Siz nimaga e’tibor berishingiz kerak:Davlat xizmatlarini ko‘rsatishda har qanday qoidabuzarliklar; topografik-geodeziya, kartografik va aerokosmik tadqiqot ishlarini bajarishda har qanday qoidabuzarliklar; Ishlar va xizmatlarning davlat xaridlarini tashkil etishdagi huquqbuzarliklar; Ko‘rsatilgan ishlar va xizmatlarni qabul qilishni buzish. Kompaniya yetkazib beruvchilar, maslahatchilar, biznes hamkorlar va boshqa uchinchi shaxslar bilan ochiqlik, qonunchilikka to‘liq rioya qilish, halollik va samaradorlik tamoyillari asosida ishlaydi. Kompaniya ishbilarmonlik obro‘sini yo‘qotish xavfini tug’diradigan uchinchi shaxslarni jalb qilishdan saqlaydi, shuning uchun u O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligini, korrupsiyaga qarshi kurash qonunchiligi tamoyillari va talablarini qasddan va/yoki doimiy ravishda buzadigan shaxslar bilan hamkorlik qilishni istisno qiladi. Kompaniyaning ichki muvofiqlik siyosati. Kompaniya barcha uchinchi shaxslardan o‘z faoliyati va faoliyat sohasiga tegishli amaldagi qonunchilik va boshqa me’yoriy talablar va 27 qoidalarga qat’iy rioya qilishni talab qiladi. Biz uchinchi tomonlarni ushbu Siyosat va korruptsiyaga qarshi siyosat va tartiblarni qabul qilishga chaqiramiz. O‘z navbatida, uchinchi shaxslar bizdan ushbu Siyosat qoidalariga rioya qilishimizni kutishadi va ularga ishonch telefoni orqali ushbu Siyosatning har qanday haqiqiy yoki potentsial buzilishi haqida xabar berish imkoniyati beriladi. Potentsial yetkazib beruvchi va/yoki pudratchi faoliyatini (tajribasi, malakasi, obro‘si, raqobatbardoshligi, Kompaniya bilan mavjud munosabatlari) diqqat bilan tahlil qilish; Shubhali ishbilarmonlik obro‘siga ega bo‘lgan uchinchi shaxslar bilan hamkorlik qilmang; Raqobat muhitini yaratish uchun barcha sa’y-harakatlarni amalga oshirish; Biz o‘zaro aloqada bo‘lgan uchinchi shaxslar ushbu Siyosat va boshqa muvofiqlik siyosatlaridan xabardor bo‘lishini ta’minlash;Hisoblangan ish haqi ko‘rsatilgan tovarlar, ishlar va xizmatlarga mos kelishiga ishonch hosil qiling;Uchinchi shaxslar bilan shartnoma tuzayotganda, maxfiylik to‘g’risidagi shartnoma va korruptsiyaga qarshi bandni kiriting.Siz nimaga e’tibor berishingiz kerak:Uchinchi shaxslar adolatsiz biznes amaliyotida ayblangan yoki ayblangan;Uchinchi shaxslar biz bilan shartnoma tuzishdan oldin komissiya yoki mukofot olishni talab qiladi.Eslatma: “Milliy geodeziya va fazoviy axborot markazi” RFBning Korruptsiyaga qarshi siyosatini o‘rganib, uchinchi shaxslar bilan o‘zaro munosabatlar haqida ko‘proq ma’lumot olishingiz mumkin.Manfaatlar to‘qnashuvini boshqarish korruptsiyaga qarshi kurashning eng muhim mexanizmlaridan biridir. Kompaniya manfaatlar to‘qnashuvi bilan bog’liq risklarni amalga oshirishning oldini olish va ularni hal qilishga katta e’tibor beradi. Korxonaning mansabdor shaxslari va xodimlari o‘z xizmat vazifalarini bajarishda korxona manfaatlarini hisobga olishlari va shaxsiy manfaatlari korxona manfaatlariga zid keladigan holatlar yoki holatlardan qochishlari shart.Manfaatlar to‘qnashuvi (yoki uning yuzaga kelish ehtimoli) yuzaga kelgan taqdirda, Kompaniyaning mansabdor shaxslari va xodimlari ushbu ma’lumotni yozma ravishda bevosita rahbar yoki Muvofiqlik xizmati e’tiboriga etkazishlari shart.Siz bilan yaqin munosabatda bo‘lgan odamlar bilan bevosita yoki bilvosita boshqaruvchi-bo‘ysunuvchi munosabatlardan saqlaning; 28 Maktabgacha ta’lim tizimida doimiy o‘qish va kasbiy rivojlanish. Doimiy o‘qish va kasbiy rivojlanish uchun, har kuni bir necha soat vaqt ajratish, ma’lumotlarini mustahkamlash va yangiliklarga intilish, hamda shaxsiy rivojlanish uchun maqsadlar qo‘ymoq muhimdir. O‘qish va mehnat qilish orqali bilim va ko‘nikmalarini oshirish, yaratqichligini rivojlantirish va yangi tajribalarga tayyor bo‘lish ham muhimdir. Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish "Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish" mavzusi bugungi tezkor o‘zgaruvchan dunyoda muhim ahamiyatga ega. Bu ikki tushuncha bir-birini to‘ldiradi va zamonaviy mutaxassislar uchun muvaffaqiyatning kalitidir. Keling, har birini alohida ko‘rib chiqaylik.Doimiy óqish, o‘z bilim va ko‘nikmalarini muntazam ravishda yangilab turish jarayonidir. Bu jarayon quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin:Online kurslar: Coursera, Udemy, LinkedIn Learning kabi platformalar turli sohalardagi kurslarni taklif etadi.Webinarlar va onlayn konferentsiyalar: Sohangizdagi eng so‘nggi tendentsiyalar va yangiliklar haqida bilib olishning ajoyib usuli.Kitoblar va maqolalar: Yangi g’oyalar va nazariyalarni o‘rganish, shuningdek sohangizdagi olimlar va mutaxassislar bilan tanishish uchun juda yaxshi.Amaliy loyihalar: Nazariyani amalda qo‘llash orqali yangi ko‘nikmalar va usullarni egallash.Kasbiy Rivojlanish Kasbiy rivojlanish, o‘z kasbingizda muvaffaqiyatli bo‘lish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikma va malakalarni rivojlantirish jarayonidir. Bu jarayon quyidagilarni o‘z ichiga olishi mumkin:Mentorlik: Sohangizda tajribali shaxslardan maslahat va ko‘rsatmalar olish.Tarmoqlanish: Kasbiy tadbirlarda qatnashish orqali yangi aloqalar o‘rnatish va kasbiy hamkorliklarni rivojlantirish.Sertifikatlash dasturlari: Maxsus ko‘nikma yoki malakalarni tasdiqlovchi sertifikatlarni olish.Lavozimni o‘zgartirish yoki ilg’orlash: Yangi vazifalar va mas’uliyatlarni qabul qilib, o‘z sohangizda ko‘proq tajriba to‘plash.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanishning muhim jihati shundaki, ular o‘zaro bog’liq va bir-birini qo‘llab-quvvatlaydi. Masalan, yangi bilimlarni o‘rganish orqali siz kasbiy rivojlanishingizni yanada tezlashtirishingiz mumkin, va aksincha, kasbiy rivojlanish jarayonida yangi bilim va ko‘nikmalarni egallashga ehtiyoj sezishingiz mumkin. Ushbu jarayonlar orqali siz o‘z sohangizda doimo 29 dolzarb bo‘lib qolasiz, bu esa sizga raqobatbardosh va talab qilinadigan mutaxassisga aylanish imkonini beradi.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish"Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish" mavzusiga oid maslahatlar yoki ma’lumotlarni qidirayotgan bo‘lsangiz, quyidagi nuqtalar foydali bo‘lishi mumkin:Doimiy O‘qishning Ahmiyati: Bilim va Ko‘nikmalarni Yangilash: Texnologiya va me’yorlar tez-tez o‘zgarib turadi. Shuning uchun, yangi tendentsiyalar va usullarni o‘rganib borish muhimdir. Raqqobatbardoshligingizni Oshirish: O‘zingizni doimiy rivojlantirish orqali siz ish bozorida raqqobatbardosh bo‘lib qolasiz.Shaxsiy O‘sish: O‘qish va o‘rganish faqat kasbiy rivojlanish bilan chegaralanmaydi, balki shaxsiy o‘sishga ham yordam beradi.Kasbiy Rivojlanish Yo‘llari:Online Kurslar va Seminarlar: Coursera, Udemy, LinkedIn Learning kabi platformalarda turli mavzularda kurslarni topishingiz mumkin. Attestatsiya va Sertifikatlash Dasturlari: O‘zingizning sohangizda malaka oshirish uchun maxsus kurslardan o‘tish va sertifikat olish. Konferentsiyalar va Vebinarlar: Sohangizdagi so‘nggi yangiliklar va tendentsiyalarni o‘rganish uchun konferentsiyalar va vebinarlarga qatnashing. Kitoblar va Ilmiy Maqolalar: Sohangizdagi eng yangi tadqiqotlar va nazariyalar bilan tanishish uchun mutaxassislar tomonidan yozilgan kitoblar va maqolalarni o‘qish.Amaliy Maslahatlar:Maqsadlar Qo‘yish: O‘qish va rivojlanish jarayonida aniq maqsadlarni belgilang. Bu sizning yo‘nalishingizni aniqlashga yordam beradi.Vaqtni Boshqarish: Doimiy o‘qish va o‘rganish uchun vaqtni samarali boshqarish juda muhim. Kunlik yoki haftalik rejani tuzing.Amaliy Mashg’ulotlar: Yangi o‘rganilgan bilim va ko‘nikmalarni amaliyotda qo‘llashga harakat qiling. Bu sizning tushunchalaringizni mustahkamlashga yordam beradi.Tarmoqlash va Hamkorlik: Kasbingiz bo‘yicha boshqalar bilan aloqada bo‘lish, bilim va tajribalarni almashish sizning rivojlanishingizga yordam beradi.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish jarayoni shaxsiy va kasbiy o‘sishning kalitidir. O‘zingiz uchun eng mos keladigan usullarni tanlang va muntazam ravishda ularga sodiq qoling. Doimiy óqish va kasbiy rivojlandi.Doimiy óqish va kasbiy rivojlanish - bu har bir insonning shaxsiy va professional hayotida muhim rol o‘ynaydigan jarayon. Bu jarayon orqali inson o‘z bilim va ko‘nikmalarini doimo yangilab, o‘z sohasida 30 yuqori malakaga ega bo‘lishi va yangi imkoniyatlarni ochib berishi mumkin. Quyida doimiy óqish va kasbiy rivojlanishning asosiy jihatlari haqida qisqacha ma’lumot beriladi: Özini rivojlantirish: Bu, insonning shaxsiy qiziqishlari va maqsadlariga muvofiq yangi bilimlar olishi, yangi ko‘nikmalar hosil qilishi va mavjud ko‘nikmalarini takomillashtirishini o‘z ichiga oladi. Kasbiy malakani oshirish: Doimiy óqish orqali xodimlar o‘z sohalaridagi yangiliklardan xabardor bo‘lishlari, yangi texnologiyalar va uslublarni o‘rganishlari mumkin, bu esa ularning ish samaradorligini oshiradi. 2.3.§Maktabgacha ta ’ lim tizimida ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash metodikasi Individual va guruh psixoterapiyasi yondashuvlari, har ikkisi ham o‘ziga xos xususiyatlari, afzalliklari va kamchiliklari bilan psixologik muammolar va rivojlanish imkoniyatlarini qo‘llab-quvvatlashda muhim rol o‘ynaydi. Quyida ushbu ikki yondashuvning asosiy jihatlari va farqlarini ko‘rib chiqamiz: Individual Psixoterapiya Asosiy xususiyatlari:Shaxsiy Yondashuv: Terapevt bilan mijoz o‘rtasidagi birma-bir suhbatlar asosida amalga oshiriladi. Bu mijozning shaxsiy tajribalari, muammolari va his-tuyg’ulariga chuqurroq e’tibor qaratish imkonini beradi.Maxfiylik: Mijoz o‘z his-tuyg’ularini va muammolarini maksimal darajada maxfiy muhitda ochiqchasiga muhokama qilishi mumkin.Moslashuvchanlik: Terapiya jarayoni mijozning shaxsiy ehtiyojlariga, maqsadlariga va davolash rejimiga ko‘ra moslashuvchanlikka ega.Individual terapiya ko‘pincha psixologik muammolarni, jumladan, depressiya, tashvish, o‘ziga ishonchsizlik kabi ko‘plab shaxsiy masalalarni hal qilishda samarali hisoblanadi.Kamchiliklari:Guruh terapiyasiga qaraganda qimmatroq bo‘lishi mumkin. Boshqalar bilan tajribalar almashinuvi cheklangan.Guruh Psixoterapiyasi asosiy xususiyatlari:Guruh Dinamikasi: Bir guruh odamlar birga davolanishda ishtirok etadi, bu esa o‘zaro ta’sir va ko‘nikmalarni rivojlantirish imkoniyatini yaratadi.Sotsial Qo‘llab- quvvatlash: A’zolar bir-birlarining tajribalarini tinglash va ularga javob berish orqali o‘zaro qo‘llab-quvvatlash hissini rivojlantiradilar.O‘rganish va O‘zgarish: 31 Mijozlar boshqalarning tajribalari orqali yangi perspektivalarni kashf etish va o‘zlarining muammolarini hal qilishda yangi strategiyalarni o‘rganishlari mumkin.Guruh psixoterapiyasi, xususan, munosabatlar, ijtimoiy mahoratlar va o‘zaro ta’sir muammolarini hal qilishda juda samarali bo‘lishi mumkin.Kamchiliklari:Ba’zi shaxslar guruh muhitida o‘zlarini ochiq his qilishda qiyinchiliklarga duch kelishi mumkin.Guruhdagi har bir kishiga individual e’tibor kamroq bo‘lishi mumkin.Har ikkala yondashuv ham turli xil psixologik muammolar va ehtiyojlar uchun mos kelishi mumkin. Mijozning shaxsiy afzalliklari, muammolarining tabiati va davolanish maqsadlari asosida tanlash kerak. Ba’zida, ularning kombinatsiyasi ham samarali bo‘lishi mumkin.Ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash metodikasi Ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash metodikalari, o‘quvchilarni ta’lim va tarbiyalashda samarali va mos keladigan usullarni o‘z ichiga oladi. Bu metodikalarning asosiy maqsadi o‘quvchilarning ma’lumot va ko‘nikmalari, shaxsiy rivojlanishlari va etakchilarini rivojlantirishga qaratilgan. Ota-onalar va pedagoglar o‘quvchilar bilan o‘zaro ishlashda o‘quvchilarning individual xususiyatlari va talabalik xususiyatlari hisobga olingan.Bu metodikalar o‘quvchilar bilan o‘zaro fikrlash va aloqalarini rivojlantirish, ijtimoiy hamkorlikni kuchaytirish, jamiyat bilan integratsiyalashishni ta’minlashni maqsad qiladi. Bu jarayonlarda o‘quvchilarning qiziqtirishlarini qo‘llab-quvvatlash, amaliy tajriba olishlari, kasb-hunarlarini rivojlantirish, adabiyot va san’atni sevishlari, ijtimoiy tadbirlarda ishtirok etishlari, ixtiyoriy hamkorliklarni qo‘llashadi.Ishlash metodikasi shuningdek, ota-onalar va pedagoglar o‘quvchilarning o‘zini boshqarish qobiliyatini oshirish, maslahat berish va o‘quvchilar bilan ishlab chiqarishda qo‘llanadigan texnikalar va usullarni o‘rganishda fokuslanadi. 32 II Bob Yuzasidan xulosa Ushbu bobda maktabgacha ta’lim tizimida psixolog mutaxassislarga qo‘yiladigan talablar malaka ,muloqot ko‘nikmasi,etik standartlar va professional davrlanish maktabgacha ta’lim tizimida ota- onalar va pedagoglar bilan ishlash metodikasi haqida ma’lumotlar berib o‘tilgan. Bolalarning psixologik salomatligini mustahkamlash, ularni turli psixologik muammolardan himoya qilish maqsadida ota-onalar va pedagoglar bilan ishlash zarur. Bu o‘z ichiga ta’limiy seminarlar, uchrashuvlar va maslahatlar o‘tkazishni oladi.Ota-onalar bilan ishlash: Ota- onalarni tarbiya jarayoniga faol jalb qilish, ularning pedagogik va psixologik bilimlarini oshirish. Ota-onalar bilan individual va guruh maslahatlari, ota-onalar maktabi tashkil etish orqali ularning bolalari rivojlanishi va tarbiyasida muvaffaqiyatli ishtirok etishlariga ko‘maklashish. 33 XULOSA Maktavgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qóyiladigan talablar xulosa Maktabgacha ta’lim tizimida psixologik xizmatni tashkil etishda mutaxassislarga qo‘yiladigan talablar turli mamlakatlarda va tizimlarda farq qilishi mumkin, lekin umumiy qabul qilingan ba’zi asosiy mezonlar quyidagilardan iborat: Malaka va Bilim: Psixologik xizmatni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan asosiy talab, mutaxassisning tegishli sohada oliy ma’lumotga (ko‘pincha Psixologiya yo‘nalishi bo‘yicha bakalavr yoki magistr darajasi) ega bo‘lishidir. Shuningdek, maktabgacha ta’lim psixologiyasi, bolalar psixologiyasi, rivojlanish psixologiyasi va ta’lim psixologiyasi kabi sohalarda chuqur bilimga ega bo‘lish talab etiladi. Amaliy Tajriba: Nazariy bilimlar bilan bir qatorda, amaliy tajriba ham muhim hisoblanadi. Bu, odatda, mutaxassisning maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlash bo‘yicha aniq tajribaga ega bo‘lishini talab qiladi. Praktika davomida mutaxassis bolalar rivojlanishi, ularning o‘qishga tayyorligi, shaxsiy va ijtimoiy muammolarini aniqlash va ularni hal etish bo‘yicha ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Litsenziya va Sertifikatlar: Ko‘plab mamlakatlarda, psixolog sifatida amaliyot olib borish uchun tegishli litsenziya yoki sertifikatga ega bo‘lish talab etiladi. Bu, odatda, tegishli tashkilotlar tomonidan beriladigan imtihonlarni topshirishni va davomiy kasbiy rivojlanish dasturlarida ishtirok etishni talab qiladi.Kommunikatsiya va Muloqot Ko‘nikmalari: Maktabgacha ta’lim muassasalarida psixologlar bolalar, ularning ota-onalari va o‘qituvchilar bilan samarali muloqot qilishlari kerak. Shu sababli, yaxshi kommunikatsiya va tinglash ko‘nikmalari, shuningdek, murakkab psixologik masalalarni sodda va tushunarli tilda izohlay olish qobiliyati juda muhimdir. Professional Etika va Mahfiylik: Psixologik xizmat ko‘rsatuvchi mutaxassislar yuqori darajadagi kasbiy etikaga va mahfiylik standartlariga rioya qilishlari kerak. 34 Bu, mijozlarning shaxsiy ma’lumotlarini himoya qilish va ularning manfaatlarini birinchi o‘ringa qo‘yishni o‘z ichiga oladi.Moslashuvchanlik va Yechim Topish Qobiliyati: Maktabgacha ta’lim muhitida ishlovchi psixologlar turli xil vaziyatlar va muammolarga duch kelishlari mumkin, shuning uchun moslashuvchanlik va ijodiy yechimlar topish qobiliyati muhimdir.Bu umumiy ko‘rsatmalar bo‘lib, aniq talablar joylashuvga va muassasaning o‘ziga xos ehtiyojlariga qarab o‘zgarishi mumkin. 35 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1.O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi «O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni 2.Pedagogika. X.Ibragimov, Sh.Abdullaeva. –Toshkent, 2007. 3. Pedagogika nazariyasi va tarixi. R.Mavlonova va boshqalar. –Toshkent, fan va texnologiya. 2010. 4. Pedagogika. Toxtaxodjaeva M.X. va boshqalar. – Toshkent, O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati, 2010. 5. Pedagogika nazariyasi va amaliyoti. B.X.Xodjaev.-Toshkent, “Sano- standart” nashriyoti, 2017. 6.Djuraev R.X. va boshq. Pedagogik atamalar lug’ati. –Toshkent, Fan, 2008. 7.Pedagogikadan amaliy mashqlar va masalalar /O‘quv qo‘llanma. O‘.Asqarova. –Toshkent, Istiqlol, 2005. 8.Xalq pedagogikasi / O‘quv qo‘llanma. M.Mutalipova. –Toshkent, 2015 9.Pedagogik entsiklopediya. I va II jild. “O‘zbekiston milliy entsiklopediyasi” Davlat ilmiy nashriyoti. -Toshkent, 2012. 10.TEACHING AND LEARNING Pedagogy, Curriculum and Culture by Alex Moore 2012. 36

MAKTABGACHA TA’LIM TIZIMIDA  PSIXOLOGIK XIZMATNI TASHKIL ETISHDA MUTAXASSISLARGA QO‘YILADIGAN TALABLAR .

Sotib olish