Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol qilib tarbiyalashda ibn sino ijodidan foydalanish

Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol qilib tarbiyalashda ibn
sino ijodidan foydalanish
MUNDARIJA
KIRISH …………………………………………………………………………….3
I-BOB.MAKTABGACHA   YOSHDAGI   BOLALARNI   BARKAMOL
TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Barkamol tarbiya tushunchasi va uning asosiy jihatlari……………………….7
1.2. Maktabgacha  yoshdagi  bolalarni  har   tomonlama  rivojlantirish  omillari…...…
11
1.3.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   tarbiyalashga   oid   pedagogik………….……
15
II-BOB.    MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI TARBIYALASH 
JARAYONIDA KREATIV YONDASHUVLAR
2.1. Maktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya usullari…………………19
2.2. Insonparvarlik va ijtimoiy moslashuv tamoyillari……………………………23
2.3. Tarbiyaviy faoliyatda o‘qituvchi va ota-onalarning hamkorligi……………..27
III-BOB.  MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI BARKAMOL 
TARBIYALASHNING AMALIY TAJRIBALARI VA SAMARADORLIGI
3.1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash bo‘yicha ilg‘or 
tajribalar………………………………………………………………………………31
3.2. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan tarbiyaviy 
ishlar………………………………………………………………………………….35
3.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashni takomillashtirish 
yo‘llari………………………………………………………………………………..39
XULOSA …………………………………………………………………………43
FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR ……………………………………..…45
1 KIRISH
O'zbekiston   Prezidenti,   shuningdek,   ta'lim   tizimini   rivojlantirish   bo'yicha
qilinayotgan   islohotlar,   bolalarni   maktabga   tayyorlash   va   ularning   aqliy
tayyorgarligini oshirishga katta e'tibor qaratmoqda. Prezidentning fikrlariga ko'ra,
bolalar   uchun   maktabga   tayyorgarlik   jarayoni   –   bu   ularning   aqliy   rivojlanishi,
ijodkorlik qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda muhim ahamiyatga
ega. Ushbu jarayon doirasida, bolalarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun
zamonaviy uslublar va ta'lim metodlaridan foydalanish zarur. 
Shavkat Miromovich Mirziyoyev
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   bugungi   kundagi   eng
muhim   pedagogik   vazifalardan   biridir.   Zero,   bu   yosh   davrida   bolaning   jismoniy,
aqliy,   axloqiy   va   estetik   rivojlanishiga   asos   solinadi.   Maktabgacha   ta’lim   tizimi
bolalarning   shaxsiy   kamolotini   ta’minlash,   ularni   mustaqil   fikrlaydigan,   ijtimoiy
hayotga   moslashgan   shaxs   sifatida   shakllantirishga   xizmat   qiladi.   Shu   sababli,
tarbiyaviy jarayonda bolalarning yosh va psixologik xususiyatlarini hisobga olgan
holda,   ularni   har   tomonlama   rivojlantirishga   yo‘naltirilgan   samarali   metod   va
yondashuvlardan foydalanish zarur.
Barkamol   tarbiya   bolaga   nafaqat   bilim   va   ko‘nikmalarni   singdirish,   balki
uning   insoniy   fazilatlarini   rivojlantirish,   hayotga   ijobiy   munosabatda   bo‘lishga
o‘rgatish   orqali   jamiyatning   yetuk   a’zosi   bo‘lib   shakllanishini   ta’minlaydi.
Maktabgacha   yosh   –   bu   bolaning   asosiy   xarakter   xususiyatlari,   qiziqishlari   va
qobiliyatlari   rivojlanadigan   davr   bo‘lib,   bu   bosqichdagi   tarbiya   jarayoni   bola
kelajagiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, tarbiyaviy faoliyatni to‘g‘ri tashkil etish
va   zamonaviy   pedagogik   texnologiyalarni   qo‘llash   masalalari   dolzarb
hisoblanadi.Bugungi   kunda   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   jarayonida   kreativ
yondashuvlar   muhim   ahamiyat   kasb   etmoqda.   Tarbiya   jarayonida   ijodiy   va
2 innovatsion usullardan foydalanish bolalarning dunyoqarashini kengaytiradi, ularni
yangi bilimlarni o‘zlashtirishga rag‘batlantiradi va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Shuningdek,  tarbiyachilar   va ota-onalarning hamkorligi  bolalarning
shaxs   sifatida   shakllanishida   muhim   o‘rin   tutadi.   Oila   va   ta’lim   muassasasi
o‘rtasidagi   samarali   hamkorlik   bolalar   tarbiyasining   yaxlit   tizimini   yaratishga
imkon beradi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   bo‘yicha   ilg‘or
tajribalar   va   innovatsion   yondashuvlarni   o‘rganish,   ularni   ta’lim   tizimiga   tatbiq
etish   bu   jarayonning   samaradorligini   oshirishga   xizmat   qiladi.   Bu   yo‘nalishda
xalqaro   tajribalarni   o‘rganish   va   mahalliy   sharoitlarga   moslashtirish   muhim
ahamiyat   kasb   etadi.   Shu   bilan   birga,   pedagog   kadrlarning   malakasini   oshirish,
ta’lim dasturlarini takomillashtirish ham bolalarni barkamol tarbiyalash jarayonida
asosiy   vazifalardan   biri   hisoblanadi.Ushbu   tadqiqot   ishi   maktabgacha   yoshdagi
bolalarni   barkamol   tarbiyalashning   nazariy   asoslari,   kreativ   yondashuvlar   va
amaliy   tajribalarni   tahlil   qilishga   qaratilgan   bo‘lib,   ta’lim   muassasalarida
tarbiyaviy   jarayonning   samaradorligini   oshirish   bo‘yicha   tavsiyalar   ishlab
chiqishga xizmat qiladi.
Mavzuning   dolzarbligi :       Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol
tarbiyalash mavzusi bugungi kunda ta’lim tizimining ustuvor yo‘nalishlaridan biri
hisoblanadi.   Chunki   globallashuv   jarayonida   shaxsiy   rivojlanish,   ijtimoiy
moslashuv   va   ta’lim   tizimidagi   yangilanishlar   bolalar   tarbiyasiga   bo‘lgan
yondashuvlarni   ham   tubdan   o‘zgartirishni   talab   qilmoqda.   Ilm-fan   va
texnologiyaning   jadal   rivojlanishi,   axborot   makonining   kengayishi   bolalarning
ta’lim-tarbiya   jarayoniga   yangicha   yondashishni   zarur   qiladi.   Shu   sababli,
maktabgacha   yoshda   mustahkam   poydevor   qo‘yish   kelajak   avlodning   yetuk,
bilimli va ijtimoiy mas’uliyatli bo‘lishini ta’minlaydi.
3 Bugungi jamiyatda bolalarni har tomonlama rivojlantirish, ularga zamonaviy
bilim va ko‘nikmalarni berish, ijodiy tafakkurni shakllantirish va axloqiy tarbiyani
mustahkamlash   dolzarb   vazifalardan   biridir.   Ayniqsa,   maktabgacha   ta’lim
muassasalarida bolalarni tarbiyalash jarayonida kreativ yondashuvlarni joriy etish,
o‘yin   va   innovatsion   metodlardan   samarali   foydalanish   bolalarning   rivojlanishiga
katta ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, oilaning ta’lim jarayonidagi o‘rni, tarbiyachilar
va   ota-onalar   hamkorligi   ham   bolalar   tarbiyasining   samaradorligini   belgilovchi
muhim omillardan biridir.
Barkamol   tarbiya   bolaga   nafaqat   bilim   va   ko‘nikmalarni   singdirish,   balki
uning   insoniy   fazilatlarini   rivojlantirish,   hayotga   ijobiy   munosabatda   bo‘lishga
o‘rgatish   orqali   jamiyatning   yetuk   a’zosi   bo‘lib   shakllanishini   ta’minlaydi.
Maktabgacha   yosh   –   bu   bolaning   asosiy   xarakter   xususiyatlari,   qiziqishlari   va
qobiliyatlari   rivojlanadigan   davr   bo‘lib,   bu   bosqichdagi   tarbiya   jarayoni   bola
kelajagiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, tarbiyaviy faoliyatni to‘g‘ri tashkil etish
va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash masalalari dolzarb hisoblanadi.
Bugungi   kunda   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   jarayonida   kreativ
yondashuvlar   muhim   ahamiyat   kasb   etmoqda.   Tarbiya   jarayonida   ijodiy   va
innovatsion usullardan foydalanish bolalarning dunyoqarashini kengaytiradi, ularni
yangi bilimlarni o‘zlashtirishga rag‘batlantiradi va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini
rivojlantiradi. Shuningdek,  tarbiyachilar   va ota-onalarning hamkorligi  bolalarning
shaxs   sifatida   shakllanishida   muhim   o‘rin   tutadi.   Oila   va   ta’lim   muassasasi
o‘rtasidagi   samarali   hamkorlik   bolalar   tarbiyasining   yaxlit   tizimini   yaratishga
imkon   beradi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   bo‘yicha
ilg‘or   tajribalar   va   innovatsion   yondashuvlarni   o‘rganish,   ularni   ta’lim   tizimiga
tatbiq   etish   bu   jarayonning   samaradorligini   oshirishga   xizmat   qiladi.   Bu
yo‘nalishda   xalqaro   tajribalarni   o‘rganish   va   mahalliy   sharoitlarga   moslashtirish
4 muhim   ahamiyat   kasb   etadi.   Shu   bilan   birga,   pedagog   kadrlarning   malakasini
oshirish,   ta’lim   dasturlarini   takomillashtirish   ham   bolalarni   barkamol   tarbiyalash
jarayonida asosiy vazifalardan biri hisoblanadi.
Ushbu   tadqiqot   ishi   maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol
tarbiyalashning nazariy asoslari, kreativ yondashuvlar va amaliy tajribalarni tahlil
qilishga   qaratilgan   bo‘lib,   ta’lim   muassasalarida   tarbiyaviy   jarayonning
samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.
Kurs   ishining   maqsadi:   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol
tarbiyalash   jarayonini   o‘rganish,   uning  nazariy   asoslarini   tahlil   qilish   va   samarali
tarbiyaviy   yondashuvlarni   aniqlashdan   iborat.   Tadqiqot   doirasida   bolalarning
jismoniy,   aqliy,   axloqiy   va   estetik   rivojlanishini   qo‘llab-quvvatlovchi   pedagogik
metodlar   tahlil   qilinadi   hamda   zamonaviy   innovatsion   texnologiyalar   yordamida
tarbiya jarayonining samaradorligini oshirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek,
bolalarni   har   tomonlama   rivojlantirishda   oilaning,   ta’lim   muassasalarining   va
jamiyatning   tutgan   o‘rni   tahlil   qilinadi.   Ushbu   ishning   natijalari   maktabgacha
ta’lim  muassasalarida  tarbiyaviy  faoliyatni  yanada  samarali  tashkil  etish  bo‘yicha
amaliy tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.
Ushbu   tadqiqot   ishi   maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol
tarbiyalashning nazariy asoslari, kreativ yondashuvlar va amaliy tajribalarni tahlil
qilishga   qaratilgan   bo‘lib,   ta’lim   muassasalarida   tarbiyaviy   jarayonning
samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning nazariy asoslarini
o‘rganish,   unga   ta’sir   etuvchi   omillarni   tahlil   qilish.Barkamol   tarbiya
tushunchasining pedagogik, psixologik va sotsiologik jihatlarini aniqlash.Bolalarni
har   tomonlama   rivojlantirish   jarayonida   qo‘llaniladigan   ilg‘or   pedagogik
texnologiyalar   va   innovatsion   usullarni   o‘rganishMaktabgacha   ta’lim
5 muassasalarida   kreativ   tarbiya   metodlarining   o‘rni   va   ahamiyatini
aniqlashBolalarni   axloqiy,   jismoniy,   aqliy   va   estetik   jihatdan   rivojlantirish
bo‘yicha   samarali   strategiyalarni   ishlab   chiqish.Ota-onalar,   pedagoglar   va
jamiyatning   bolalarni   tarbiyalashdagi   o‘zaro   hamkorligini   mustahkamlashga   oid
takliflar   ishlab   chiqishTarbiyaviy   faoliyat   jarayonida   insonparvarlik   tamoyillarini
qo‘llash   va   bolalarning   ijtimoiy   moslashuv   jarayoniga   ta’sirini   tahlil
qilish.Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash bo‘yicha milliy va xorijiy ilg‘or
tajribalarni   o‘rganish,   ularning   samaradorligini   tahlil   qilish   va   mahalliy   sharoitga
moslashtirishAmaliy tadqiqotlar asosida maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol
tarbiyalashni   takomillashtirish   bo‘yicha   tavsiyalar   ishlab   chiqishBolalarning
mustaqil   fikrlash,   ijodkorlik   va  ijtimoiy  moslashuv   qobiliyatlarini   rivojlantirishga
qaratilgan ta’lim dasturlarini takomillashtirishga oid takliflarni ilgari surish.
Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi:   Ushbu kurs ishi  3 ta bob,9 ta reja,xulosa
va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.
I-BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI BARKAMOL
TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Barkamol tarbiya tushunchasi va uning asosiy jihatlari
Barkamol   tarbiya   tushunchasi,   inson   hayotidagi   muhim   jihatlarni   o'z   ichiga
oladi.   Bu   tushuncha,   avvalo,   bolalarning   ruhiy,   jismoniy,   axloqiy   va   estetik
jihatlarini   bir   vaqtning   o'zida   rivojlantirishga   qaratilgan.   Barkamol   tarbiya,
faqatgina   bilim   berish   bilan   cheklanmasdan,   shaxsning   to'g'ri   shakllanishini
ta'minlaydi.Barkamol   tarbiyaning   asosiy   jihatlari   ichida   axloqiy   tarbiya,   jismoniy
tarbiya, intellektual tarbiya va estetik tarbiya muhim o'rin tutadi. Axloqiy tarbiya,
insonning axloqiy qadriyatlari va me'yorlarini o'zida mujassam etadi. Bu jarayonda
bolalarga   yaxshi   va   yomon,   adolat   va   nohaqlik,   haqiqiylik   va   yolg'on   kabi
6 tushunchalar   tushuntiriladi.   Buning   natijasida,   bolalar   axloqiy   qadriyatlarni   o'z
ichiga olib, ijtimoiy hayotda faol ishtirok etishga tayyor bo'lishlari kerak.
Jismoniy   tarbiya   esa,   bolalarning   sog'lig'ini   mustahkamlash,   jismoniy
faollikni oshirish va sog'lom turmush tarzini shakllantirish maqsadida olib boriladi.
Bu   jarayonda   sport   va   jismoniy   mashg'ulotlar   muhim   ahamiyatga   ega   bo'lib,
bolalarning   jismoniy   rivojlanishiga   yordam   beradi.   Jismoniy   tarbiya,   shuningdek,
bolalarga   jamoa   bilan   ishlash,   o'z-o'zini   nazorat   qilish   va   raqobatbardoshlik   kabi
ko'nikmalarni ham o'rgatadi.Intellektual tarbiya, bolalarning bilim olish, fikrlash va
muammolarni   hal   qilish   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Bu   jarayonda,
bolalarga   turli   fanlardan   bilim   berish,   mantiqiy   fikrlashni   rivojlantirish   va   ijodiy
yondashuvlarni   o'rgatish   muhimdir.   Intellektual   tarbiya,   bolalarning
dunyoqarashini   kengaytiradi   va   ularni   mustaqil   fikrlovchilar   sifatida
shakllantiradi.Estetik   tarbiya   esa,   bolalarning   badiiy   tafakkurini   rivojlantirishga
qaratilgan.   Bu   jarayonda   musiqa,   rasm,   teatr   va   boshqa   badiiy   janrlar   orqali
bolalarga   estetik   his-tuyg'ularni,   go'zallikni   anglash   va   qadrlashni   o'rgatish
muhimdir 1
.   Estetik   tarbiya,   bolalarning   badiiy   ijodkorlik   qobiliyatlarini
rivojlantirishga   yordam   beradi   va   ularni   san'at   orqali   o'z   fikrlarini   ifodalashga
undaydi.
Barkamol   tarbiyaning   muhim   jihatlaridan   biri   shundaki,   u   ijtimoiy   hayotda
faol ishtirok etish va jamiyatga foydali bo'lishni o'z ichiga oladi. Barkamol inson,
o'zining shaxsiy manfaatlaridan tashqari, jamiyat manfaatlarini ham hisobga olishi
kerak.   Ushbu   jarayon,   bolalarga   ijtimoiy   va   madaniy   qadriyatlarni   o'rganish,   o'z
xalqining   an'analari   va   urf-odatlarini   hurmat   qilishni   o'rgatadi.Barkamol   tarbiya,
shuningdek,  oilaning,  maktabning  va   jamiyatning  o'zaro   hamkorligini   talab  etadi.
Oilaning roli  juda muhim  bo'lib, unda bolalarga o'zlarini  qanday tutishni, axloqiy
qadriyatlarni   qanday   qabul   qilishni   o'rgatish   zarur.   Maktab   esa,   bilim   berish   va
1
  Shavkat Mirziyoyev. “Yangi O‘zbekiston strategiyasi.” – Toshkent: O‘zbekiston, 2021.
7 tarbiyalash jarayonida muhim o'rin tutadi. Maktabda o'qituvchilar, bolalarga bilim
berish   bilan   birga,   ularning   shaxs   sifatida   rivojlanishiga   ham   yordam   berishlari
kerak.
Barkamol tarbiyaning maqsadi, kelajak avlodni tayyorlash va ularni jamiyatda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga tayyorlashdir. Buning uchun, tarbiya jarayonida
individual   yondashuv   va   har   bir   bolaning   qobiliyatlari   va   qiziqishlarini   hisobga
olish muhimdir. Barkamol tarbiya, faqatgina maktabda emas, balki oilada, do'stlar
orasida   va   jamiyatda   ham   davom   etishi   kerak.Shu   bilan   birga,   barkamol
tarbiyaning asosiy jihatlari, bolalarni o'z qobiliyatlarini amalga oshirishga, o'zlarini
ifoda  etishga  va  jamiyatda o'z  o'rnini   topishga   tayyorlashga  qaratilgan.  Bularning
barchasi,   bolalarning   kelajakda   muvaffaqiyatli   insonlar   bo'lishlari   uchun   zaruriy
shart-sharoitlarni   yaratadi.   Barkamol   tarbiya,   shuningdek,   individual   va   ijtimoiy
taraqqiyotga   hissa   qo'shadi,   bu   esa   umuman   olganda   jamiyatning   rivojlanishiga
olib keladi.Barkamol tarbiyaning amalga oshirilishi uchun pedagogik jarayonlarni
takomillashtirish,   o'qituvchilarni   malakasini   oshirish   va   zamonaviy   ta'lim
texnologiyalaridan   foydalanish   muhimdir.   Shuningdek,   jamiyatda   barkamol
tarbiyani   qo'llab-quvvatlaydigan   ijtimoiy   muhit   yaratish   zarur.   Bu   muhit,
bolalarning   o'z   qobiliyatlarini   rivojlantirishga,   mustaqil   fikrlashga   va   innovatsion
g'oyalar yaratishga yordam beradi.Barkamol tarbiya tushunchasi, inson hayotidagi
muhim   jihatlarni   o'z   ichiga   oladi.   Bu   tushuncha,   avvalo,   bolalarning   ruhiy,
jismoniy,   axloqiy   va   estetik   jihatlarini   bir   vaqtning   o'zida   rivojlantirishga
qaratilgan.   Barkamol   tarbiya,   faqatgina   bilim   berish   bilan   cheklanmasdan,
shaxsning   to'g'ri   shakllanishini   ta'minlaydi.Barkamol   tarbiyaning   asosiy   jihatlari
ichida   axloqiy   tarbiya,   jismoniy   tarbiya,   intellektual   tarbiya   va   estetik   tarbiya
muhim o'rin tutadi. Axloqiy tarbiya, insonning axloqiy qadriyatlari va me'yorlarini
o'zida   mujassam   etadi.   Bu   jarayonda   bolalarga   yaxshi   va   yomon,   adolat   va
8 nohaqlik, haqiqiylik va yolg'on kabi tushunchalar tushuntiriladi. Buning natijasida,
bolalar axloqiy qadriyatlarni o'z ichiga olib, ijtimoiy hayotda faol ishtirok etishga
tayyor bo'lishlari kerak.
Jismoniy   tarbiya   esa,   bolalarning   sog'lig'ini   mustahkamlash,   jismoniy
faollikni oshirish va sog'lom turmush tarzini shakllantirish maqsadida olib boriladi.
Bu   jarayonda   sport   va   jismoniy   mashg'ulotlar   muhim   ahamiyatga   ega   bo'lib,
bolalarning   jismoniy   rivojlanishiga   yordam   beradi.   Jismoniy   tarbiya,   shuningdek,
bolalarga   jamoa   bilan   ishlash,   o'z-o'zini   nazorat   qilish   va   raqobatbardoshlik   kabi
ko'nikmalarni ham o'rgatadi.Intellektual tarbiya, bolalarning bilim olish, fikrlash va
muammolarni   hal   qilish   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Bu   jarayonda,
bolalarga   turli   fanlardan   bilim   berish,   mantiqiy   fikrlashni   rivojlantirish   va   ijodiy
yondashuvlarni   o'rgatish   muhimdir.   Intellektual   tarbiya,   bolalarning
dunyoqarashini kengaytiradi va ularni mustaqil fikrlovchilar sifatida shakllantiradi.
Estetik  tarbiya  esa,  bolalarning  badiiy  tafakkurini  rivojlantirishga   qaratilgan.
Bu jarayonda musiqa, rasm, teatr va boshqa badiiy janrlar orqali bolalarga estetik
his-tuyg'ularni,   go'zallikni   anglash   va   qadrlashni   o'rgatish   muhimdir.   Estetik
tarbiya, bolalarning badiiy ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi
va   ularni   san'at   orqali   o'z   fikrlarini   ifodalashga   undaydi.Barkamol   tarbiyaning
muhim   jihatlaridan   biri   shundaki,   u   ijtimoiy   hayotda   faol   ishtirok   etish   va
jamiyatga   foydali   bo'lishni   o'z   ichiga   oladi.   Barkamol   inson,   o'zining   shaxsiy
manfaatlaridan   tashqari,   jamiyat   manfaatlarini   ham   hisobga   olishi   kerak.   Ushbu
jarayon,   bolalarga   ijtimoiy   va   madaniy   qadriyatlarni   o'rganish,   o'z   xalqining
an'analari va urf-odatlarini hurmat qilishni o'rgatadi.Barkamol tarbiya, shuningdek,
oilaning, maktabning va jamiyatning o'zaro hamkorligini talab etadi. Oilaning roli
juda  muhim   bo'lib,  unda  bolalarga  o'zlarini   qanday  tutishni,  axloqiy  qadriyatlarni
qanday   qabul   qilishni   o'rgatish   zarur.   Maktab   esa,   bilim   berish   va   tarbiyalash
9 jarayonida muhim o'rin tutadi. Maktabda o'qituvchilar, bolalarga bilim berish bilan
birga, ularning shaxs sifatida rivojlanishiga ham yordam berishlari kerak.
Barkamol tarbiyaning maqsadi, kelajak avlodni tayyorlash va ularni jamiyatda
muvaffaqiyatli faoliyat yuritishga tayyorlashdir. Buning uchun, tarbiya jarayonida
individual   yondashuv   va   har   bir   bolaning   qobiliyatlari   va   qiziqishlarini   hisobga
olish muhimdir. Barkamol tarbiya, faqatgina maktabda emas, balki oilada, do'stlar
orasida   va   jamiyatda   ham   davom   etishi   kerak.Shu   bilan   birga,   barkamol
tarbiyaning asosiy jihatlari, bolalarni o'z qobiliyatlarini amalga oshirishga, o'zlarini
ifoda  etishga  va  jamiyatda o'z  o'rnini   topishga   tayyorlashga  qaratilgan.  Bularning
barchasi,   bolalarning   kelajakda   muvaffaqiyatli   insonlar   bo'lishlari   uchun   zaruriy
shart-sharoitlarni   yaratadi.   Barkamol   tarbiya,   shuningdek,   individual   va   ijtimoiy
taraqqiyotga   hissa   qo'shadi,   bu   esa   umuman   olganda   jamiyatning   rivojlanishiga
olib keladi.Barkamol tarbiyaning amalga oshirilishi uchun pedagogik jarayonlarni
takomillashtirish,   o'qituvchilarni   malakasini   oshirish   va   zamonaviy   ta'lim
texnologiyalaridan foydalanish muhimdir. 
Shuningdek,   jamiyatda   barkamol   tarbiyani   qo'llab-quvvatlaydigan   ijtimoiy
muhit   yaratish   zarur.   Bu   muhit,   bolalarning   o'z   qobiliyatlarini   rivojlantirishga,
mustaqil   fikrlashga   va   innovatsion   g'oyalar   yaratishga   yordam   beradi.Barkamol
tarbiya   tushunchasi   keng   va   murakkab   bo'lib,   u   insonning   barcha   jihatlarini
rivojlantirishga   qaratilgan.   Bu   jarayon,   nafaqat   bolalarning,   balki   butun
jamiyatning rivojlanishi  uchun muhim ahamiyatga ega. Barkamol tarbiya, kelajak
avlodni tayyorlash, ularni yuksak insoniy qadriyatlar bilan tarbiyalash va jamiyatda
faol ishtirok etishga tayyorlashda muhim rol o'ynaydi 2
.
Umuman olganda, barkamol tarbiya tushunchasi  keng va murakkab bo'lib, u
insonning   barcha   jihatlarini   rivojlantirishga   qaratilgan.   Bu   jarayon,   nafaqat
bolalarning,   balki   butun   jamiyatning   rivojlanishi   uchun   muhim   ahamiyatga   ega.
2
  Shavkat Mirziyoyev. “Ta’lim va tarbiya – kelajak poydevori” – Toshkent: Ma’naviyat, 2022 .
10 Barkamol   tarbiya,   kelajak   avlodni   tayyorlash,   ularni   yuksak   insoniy   qadriyatlar
bilan   tarbiyalash   va   jamiyatda   faol   ishtirok   etishga   tayyorlashda   muhim   rol
o'ynaydi
1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama rivojlantirish
omillari
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   har   tomonlama   rivojlantirish   omillari,
ularning   shaxsiy   va   ijtimoiy   rivojlanishini   ta'minlashda   muhim   ahamiyatga   ega.
Ushbu yosh davri, bolalarning kelajakdagi muvaffaqiyatli hayoti uchun asos bo'lib,
ularning   psixologik,   jismoniy,   axloqiy   va   intellektual   rivojlanishini   belgilaydi.
Maktabgacha   ta'limda   bolalarning   har   tomonlama   rivojlanishi   uchun   bir   nechta
omillar   mavjud   bo'lib,   ularning   barchasi   bir-biri   bilan   bog'liq   va   o'zaro   ta'sir
qiladi.Bolalarning  shaxsiy   rivojlanishida   oila  muhim   rol  o'ynaydi.  Oila,   bolalarga
birinchi   navbatda   axloqiy   qadriyatlarni,   o'zaro   munosabatlarni   va   ijtimoiy
me'yorlarni   o'rgatadi.   Oila   muhitida   bolalar   o'zlarini   qanday   tutishni,   do'stlik,
yordam   berish   va   mas'uliyatni   qanday   qabul   qilishni   o'rganadilar.   Ota-onalar   va
boshqa   oilaviy   a'zolar,   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishida   muhim   ta'sir   ko'rsatadi,
chunki   bolalar   ko'p   narsalarni   o'z   ota-onalari   orqali   o'rganadilar.   O'zaro   muloqot,
o'z   fikrlarini   ifodalash   va   his-tuyg'ularini   anglashda   oila   muhitining   ahamiyati
beqiyosdir.
Maktabgacha   ta'lim   muassasalari   bolalarning   rivojlanishida   o'ziga   xos   o'rin
tutadi.   Maktabgacha   ta'lim,   bolalarga   ta'lim   berishdan   tashqari,   ularni   ijtimoiy
hayotga   tayyorlash   va   o'z   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.
Maktabgacha   ta'limda   o'qituvchilar,   bolalarga   nazariy   bilimlar   berish   bilan   birga,
ularni   amaliy   ko'nikmalar   bilan   ham   ta'minlaydilar.   O'qituvchilar,   bolalar   bilan
do'stona  muhitda  ishlashlari   va ularning ehtiyojlarini  inobatga  olishlari  kerak.  Bu
11 jarayonda   jamoa   bilan   ishlash   va   o'zaro   hurmatni   rivojlantirish
muhimdir.Bolalarning   jismoniy   rivojlanishi   ham   muhim   omil   hisoblanadi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   jismoniy   faoliyat,   sog'lom   hayot   tarzini
shakllantirish va jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirishda katta rol o'ynaydi. Sport va
jismoniy o'yinlar, bolalar uchun nafaqat jismoniy rivojlanish, balki ruhiy sog'liq va
ijtimoiy   ko'nikmalarni   ham   rivojlantiradi.   Jismoniy   tarbiya,   bolalar   o'rtasida
raqobatni   va   birgalikda   ishlashni   o'rgatadi,   shuningdek,   sog'lom   turmush   tarzini
davom ettirishga yordam beradi.
Bolalarning   intellektual   rivojlanishi   ham   muhim   ahamiyatga   ega.
Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o'qish, yozish, hisob-kitob qilish va mantiqiy
fikrlash ko'nikmalarini rivojlantirish juda muhimdir. Bu jarayonda bolalar turli xil
o'yinlar,   vazifalar   va   faoliyatlar   orqali   o'z   bilimlarini   kengaytirishlari   kerak.
Intellektual   rivojlanish,   bolalarga   muammolarni   hal   qilish,   fikrlarini   mustaqil
ravishda   ifodalash   va   o'z   g'oyalarini   yaratishda   yordam   beradi.   O'qituvchilar,
bolalar   uchun   qiziqarli   va   rivojlantiruvchi   materiallar   taqdim   etishi,   shuningdek,
ularni   ijodkorlikka   undashi   zarur.,Estetik   tarbiya   ham   maktabgacha   yoshdagi
bolalarning   rivojlanishida   muhim   o'rin   tutadi.   San'at,   musiqa,   rasm   va   boshqa
badiiy   faoliyatlar   orqali   bolalar   estetik   his-tuyg'ularini   rivojlantiradilar.   Estetik
tarbiya,   bolalarning   ijodiy   qobiliyatlarini   oshirishga   yordam   beradi   va   ularni
go'zallikni anglashga undaydi. Badiiy faoliyatlar, bolalarga o'z fikrlarini ifodalash
va hissiyotlarini oshkor qilish imkoniyatini beradi. Bu jarayon, bolalarning san'atga
bo'lgan qiziqishini oshiradi va ularni ijodiy fikrlashga tayyorlaydi.
Ijtimoiy   muhit   ham   bolalarning   rivojlanishida   muhim   rol   o'ynaydi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o'z   do'stlari   bilan   o'zaro   munosabatlar   o'rnatish
orqali   ijtimoiy   ko'nikmalarni   rivojlantiradilar.   Ular,   o'zaro   muloqot   va   hamkorlik
orqali   jamoa   bo'lib   ishlashni   o'rganadilar.   Ijtimoiy   muhit,   bolalarning   o'zaro
12 munosabatlarini shakllantirish va o'zlarining shaxsiy qobiliyatlarini rivojlantirishda
muhimdir.   Do'stlar   bilan   o'zaro   muloqot,   bolalarga   o'z   fikrlarini   ifodalash,   o'zaro
yordam   berish   va   bir-birini   hurmat   qilishni   o'rgatadi.Tarbiyalash   jarayonida
zamonaviy texnologiyalardan foydalanish ham muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy
ta'lim   texnologiyalari,   bolalarning   ta'lim   jarayonini   qiziqarli   va   samarali   qilishga
yordam   beradi.   Kompyuterlar,   interaktiv   o'yinlar   va   boshqa   texnologiyalar,
bolalarning   intellektual   rivojlanishini   qo'llab-quvvatlaydi.   Texnologiyalar,
bolalarga   o'z   bilimlarini   kengaytirish   va   yangi   ko'nikmalarni   o'rganish
imkoniyatini   beradi.   Shuningdek,   zamonaviy   texnologiyalar   orqali   bolalar   o'z
ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda ham yordam berishi mumkin 3
.
Bolalarning   psixologik   rivojlanishi   ham   muhim   omil   hisoblanadi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o'z   his-tuyg'ularini   anglash   va   boshqarish,   o'ziga
bo'lgan ishonchni  rivojlantirish va stressni  boshqarish ko'nikmalarini o'rganishlari
kerak.   Psixologik   rivojlanish,   bolalarning   o'z-o'zini   anglash,   o'z   hissiyotlarini
boshqarish   va   o'zlarini   ijtimoiy   muhitda   qanday   tutishni   o'rganishlariga   yordam
beradi. O'qituvchilar va tarbiyachilar, bolalarning psixologik ehtiyojlarini inobatga
olishlari va ularni qo'llab-quvvatlashlari zarur.Maktabgacha yoshdagi bolalarni har
tomonlama   rivojlantirish   omillari,   ularning   shaxsiy   va   ijtimoiy   rivojlanishini
ta'minlashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ushbu   yosh   davri,   bolalarning   hayotida
muhim bosqich bo'lib, ularda ruhiy, jismoniy, axloqiy va intellektual ko'nikmalarni
shakllantirish   imkonini   beradi.   Maktabgacha   ta'limda   bolalarning   rivojlanishi
uchun   bir   nechta   asosiy   omillar   mavjud   bo'lib,   ularning   barchasi   bir-biri   bilan
bog'liq va o'zaro ta'sir qiladi.
Oila   bolalarning   rivojlanishida   asosiy   rol   o'ynaydi.   Oila,   bolalarga   birinchi
navbatda axloqiy qadriyatlar, o'zaro munosabatlar va ijtimoiy me'yorlarni o'rgatadi.
3
  O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori. “Maktabgacha ta’lim tizimini rivojlantirish to‘g‘risida” PQ-4312-sonli 
qaror. – 2020-yil 8-may.
13 Ota-onalar   va   boshqa   oilaviy   a'zolar,   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishida   muhim
ta'sir   ko'rsatadi.   Bolalar   o'z   ota-onalaridan   ko'p   narsalarni   o'rganadilar,   shuning
uchun oilaning tarbiya uslubi bolalarning hayotida katta ahamiyat kasb etadi. Oila
muhitida   bolalar   o'z   his-tuyg'ularini   anglash   va   ifodalashni,   o'zaro   hurmat   va
do'stlikni   o'rganadilar.Maktabgacha   ta'lim   muassasalari   bolalarning   rivojlanishida
muhim   o'rin   tutadi.   Maktabgacha   ta'limning   asosiy   maqsadi   bolalarni   ta'lim
berishdan   tashqari,   ularni   ijtimoiy   hayotga   tayyorlashdir.   Maktabgacha   ta'limda
o'qituvchilar,   bolalarga   nazariy   bilimlar   berish   bilan   birga,   amaliy   ko'nikmalarni
ham   o'rgatishlari   zarur.   Maktabgacha   ta'lim   jarayonida   o'qituvchilar,   bolalarning
qobiliyatlarini   inobatga   olib,   ularni   rivojlantirishga   harakat   qilishlari
kerak.Bolalarning   jismoniy   rivojlanishi   ham   muhim   omil   hisoblanadi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   jismoniy   faoliyat,   sog'lom   hayot   tarzini
shakllantirishda   katta   rol   o'ynaydi.   Sport   va   jismoniy   o'yinlar,   bolalar   uchun
nafaqat jismoniy rivojlanish, balki ruhiy salomatlik va ijtimoiy ko'nikmalarni ham
rivojlantiradi.   Jismoniy   tarbiya,   bolalarga   jismoniy   qobiliyatlarni   rivojlantirish,
jamoa bilan ishlash va raqobatbardoshlikni oshirishda yordam beradi. Bu jarayon,
bolalarning jismoniy sog'lig'ini yaxshilaydi va ular uchun sog'lom turmush tarzini
davom ettirishga yordam beradi.
Intellektual   rivojlanish   ham   bolalar   uchun   muhim   ahamiyatga   ega.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   o'qish,   yozish   va   mantiqiy   fikrlash
ko'nikmalarini rivojlantirish juda muhimdir. Bu jarayonda bolalar turli xil o'yinlar,
vazifalar   va   faoliyatlar   orqali   o'z   bilimlarini   kengaytirishlari   kerak.   Intellektual
rivojlanish,   bolalarga   muammolarni   hal   qilishda,   fikrlarini   mustaqil   ravishda
ifodalashda   va   o'z   g'oyalarini   yaratishda   yordam   beradi.   O'qituvchilar,   bolalarga
qiziqarli   va   rivojlantiruvchi   materiallar   taqdim   etishlari   zarur.Estetik   tarbiya   ham
maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   rivojlanishida   muhim   o'rin   tutadi.   San'at,
14 musiqa,   rasm   va   boshqa   badiiy   faoliyatlar   orqali   bolalar   estetik   his-tuyg'ularini
rivojlantiradilar.   Estetik   tarbiya,   bolalarning   ijodiy   qobiliyatlarini   oshirishga
yordam   beradi   va   ularni   go'zallikni   anglashga   undaydi.   Badiiy   faoliyatlar,
bolalarga o'z fikrlarini ifodalash va hissiyotlarini oshkor qilish imkoniyatini beradi.
Bu   jarayon,   bolalarning   san'atga   bo'lgan   qiziqishini   oshiradi   va   ularni   ijodiy
fikrlashga tayyorlaydi.
Ijtimoiy   muhit   ham   bolalarning   rivojlanishida   muhim   rol   o'ynaydi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o'z   do'stlari   bilan   o'zaro   munosabatlar   o'rnatish
orqali   ijtimoiy   ko'nikmalarni   rivojlantiradilar.   Ular,   o'zaro   muloqot   va   hamkorlik
orqali   jamoa   bo'lib   ishlashni   o'rganadilar.   Ijtimoiy   muhit,   bolalarning   o'zaro
munosabatlarini shakllantirish va o'zlarining shaxsiy qobiliyatlarini rivojlantirishda
muhimdir.   Do'stlar   bilan   o'zaro   muloqot,   bolalarga   o'z   fikrlarini   ifodalash,   o'zaro
yordam berish va bir-birini hurmat qilishni o'rgatadi.
Tarbiyalash jarayonida zamonaviy texnologiyalardan foydalanish ham muhim
ahamiyatga   ega.   Zamonaviy   ta'lim   texnologiyalari,   bolalarning   ta'lim   jarayonini
qiziqarli  va samarali qilishga yordam beradi. Kompyuterlar, interaktiv o'yinlar va
boshqa   texnologiyalar,   bolalarning   intellektual   rivojlanishini   qo'llab-quvvatlaydi.
Texnologiyalar,   bolalarga   o'z   bilimlarini   kengaytirish   va   yangi   ko'nikmalarni
o'rganish   imkoniyatini   beradi.   Shuningdek,   zamonaviy   texnologiyalar   orqali
bolalar o'z ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda ham yordam berishi mumkin.
1.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashga oid pedagogik
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   tarbiyalashga   oid   pedagogik   jarayon,
bolalarning shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Ushbu   davr,   bolalarning   kelajakdagi   muvaffaqiyatli   hayoti   uchun   asos   bo'lib,
ularning psixologik, jismoniy, axloqiy va intellektual ko'nikmalarini shakllantirish
imkonini   beradi.   Maktabgacha   ta'limda   tarbiyalash   jarayoni   bir   qancha   asosiy
15 jihatlarni   o'z   ichiga   oladi,   ularning   har   biri   bolalarning   rivojlanishida   muhim   rol
o'ynaydi.Oila   bolalarning   tarbiyalanishida   asosiy   muhit   hisoblanadi.   Oila,
bolalarga   axloqiy   qadriyatlarni,   o'zaro   munosabatlarni   va   ijtimoiy   me'yorlarni
o'rgatadi.   Ota-onalar   va   boshqa   oilaviy   a'zolar,   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishida
muhim   ta'sir   ko'rsatadi.   Oila   muhitida   bolalar   o'z   his-tuyg'ularini   anglash   va
ifodalashni,   o'zaro   hurmat   va   do'stlikni   o'rganadilar.   Oila   tarbiyasi,   bolalarning
axloqiy   va   psixologik   rivojlanishida   muhim   ahamiyatga   ega   bo'lib,   ularning
kelajakdagi shaxs sifatida shakllanishida katta rol o'ynaydi.
Maktabgacha   ta'lim   muassasalari   bolalarning   tarbiyalash   jarayonida   muhim
o'rin   tutadi.   Maktabgacha   ta'limning   asosiy   maqsadi   bolalarni   ta'lim   berishdan
tashqari, ularni ijtimoiy hayotga tayyorlashdir. Maktabgacha ta'limda o'qituvchilar,
bolalarga   nazariy   bilimlar   berish   bilan   birga,   amaliy   ko'nikmalarni   ham
o'rgatishlari   zarur.   O'qituvchilar,   bolalarning   qobiliyatlarini   inobatga   olib,   ularni
rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi. Maktabgacha ta'lim jarayonida bolalar o'zaro
muloqot qilish va jamoa bo'lib ishlash  ko'nikmalarini rivojlantiradilar.Bolalarning
jismoniy   rivojlanishi   tarbiyalash   jarayonida   muhim   ahamiyatga   ega.   Jismoniy
faoliyat,   bolalarning   sog'lom   turmush   tarzini   shakllantirishda   va   jismoniy
qobiliyatlarni rivojlantirishda katta rol o'ynaydi. Sport va jismoniy o'yinlar, bolalar
uchun   nafaqat   jismoniy   rivojlanish,   balki   ruhiy   salomatlik   va   ijtimoiy
ko'nikmalarni   ham   rivojlantiradi.   Jismoniy   tarbiya,   bolalarga   jismoniy
qobiliyatlarni rivojlantirish, jamoa bilan ishlash va raqobatbardoshlikni oshirishda
yordam   beradi.   Bu   jarayon,   bolalarning   jismoniy   sog'lig'ini   yaxshilaydi   va   ular
uchun sog'lom turmush tarzini davom ettirishga yordam beradi.
Bunday   tarbiyalash   jarayonida,   bolalarning   individual   qobiliyatlari   va
qiziqishlarini inobatga olish, ularni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Har bir
bola o'ziga xos qobiliyatlari  va qiziqishlariga ega, shuning uchun tarbiyachilar  va
16 o'qituvchilar,   bolalarning   shaxsiy   xususiyatlariga   mos   ravishda   tarbiya   berishlari
zarur.   Bu   jarayonda,   bolalarning   ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   rivojlantirish   va
ularni   mustaqil   fikrlovchilar   sifatida   shakllantirishda   yordam   berish
muhimdir.Zamonaviy   ta'lim   texnologiyalari,   bolalarning   ta'lim   jarayonini   yanada
qiziqarli   va   samarali   qilishga   yordam   beradi.   Interaktiv   o'yinlar,   multimedia
materiallari   va   boshqa   zamonaviy   usullar,   bolalarning   qiziqishini   oshiradi   va
ularning   bilimlarini   kengaytirishga   yordam   beradi.   O'qituvchilar,   zamonaviy
texnologiyalarni  ta'lim  jarayonida qo'llash orqali bolalarning ijodiy qobiliyatlarini
rivojlantirishga   yordam   berishlari   lozim.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni
tarbiyalashga oid pedagogik jarayon, bolalarning shaxsiy,  ijtimoiy, intellektual va
jismoniy   rivojlanishini   ta'minlashda   muhim   rol   o'ynaydi.   Ushbu   davr,   bolalar
hayotining   muhim   bosqichidir,   chunki   aynan   shu   vaqtda   ularning   psixologik,
axloqiy   va   jismoniy   ko'nikmalari   shakllanadi.   Maktabgacha   ta'limda   tarbiyalash
jarayoni ko'plab omillarni o'z ichiga oladi va har bir omil bir-biri bilan bog'liqdir.
Birinchidan, oila muhitining ahamiyati katta. Oila, bolalarga birinchi axloqiy
qadriyatlarni,   o'zaro   munosabatlarni   va   ijtimoiy   me'yorlarni   o'rgatadi.   Ota-onalar,
bolalarga o'z his-tuyg'ularini anglash va ifodalashda yordam berishlari  zarur. Oila
tarbiyasi,   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishida   asosiy   rol   o'ynaydi,   chunki   bolalar
ko'p   narsalarni   ota-onalaridan   o'rganadilar.   Oilada   bolalar   o'zaro   hurmatni,
do'stlikni   va   mas'uliyatni   rivojlantirish   imkoniyatiga   ega   bo'ladilar.   Maktabgacha
ta'lim   muassasalari   tarbiyalash   jarayonida   muhim   o'rin   tutadi.   Maktabgacha
ta'limning   asosiy   maqsadi   bolalarni   ta'lim   berishdan   tashqari,   ularni   ijtimoiy
hayotga   tayyorlashdir.   Maktabgacha   ta'limda   o'qituvchilar,   bolalarga   nazariy
bilimlar   berish   bilan   birga,   amaliy   ko'nikmalarni   ham   o'rgatishlari   zarur.
Maktabgacha   ta'lim   jarayonida   o'qituvchilar,   bolalarni   individual   qobiliyatlari   va
17 qiziqishlarini   inobatga   olib   tarbiyalashlari   kerak.   Bu,   bolalarning   rivojlanishini
yanada samarali qiladi.
Bolalarning   jismoniy   rivojlanishi   ham   tarbiyalash   jarayonida   muhim
ahamiyatga   ega.   Jismoniy   faoliyat,   bolalarning   sog'lom   turmush   tarzini
shakllantirish va jismoniy qobiliyatlarni rivojlantirishda katta rol o'ynaydi. Sport va
jismoniy   o'yinlar,   bolalar   uchun   nafaqat   jismoniy   rivojlanish,   balki   ruhiy
salomatlik va ijtimoiy ko'nikmalarni ham rivojlantiradi. Jismoniy tarbiya, bolalarga
jismoniy   qobiliyatlarni   rivojlantirish,   jamoa   bilan   ishlash   va   raqobatbardoshlikni
oshirishda yordam beradi.Intellektual rivojlanish bolalar uchun muhim ahamiyatga
ega.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   o'qish,   yozish   va   mantiqiy   fikrlash
ko'nikmalarini  rivojlantirish  juda muhimdir. Bolalar  turli  xil  o'yinlar, vazifalar  va
faoliyatlar   orqali   o'z   bilimlarini   kengaytirishlari   kerak.   Intellektual   rivojlanish,
bolalarga muammolarni hal qilishda, fikrlarini mustaqil ravishda ifodalashda va o'z
g'oyalarini   yaratishda   yordam   beradi.   O'qituvchilar,   bolalarga   qiziqarli   va
rivojlantiruvchi materiallar taqdim etishlari zarur.Estetik tarbiya ham maktabgacha
yoshdagi   bolalarning   tarbiyalash   jarayonida   muhim   o'rin   tutadi.   San'at,   musiqa,
rasm   va   boshqa   badiiy   faoliyatlar   orqali   bolalar   estetik   his-tuyg'ularini
rivojlantiradilar.   Estetik   tarbiya,   bolalarning   ijodiy   qobiliyatlarini   oshirishga
yordam   beradi   va   ularni   go'zallikni   anglashga   undaydi.   Badiiy   faoliyatlar,
bolalarga o'z fikrlarini ifodalash va hissiyotlarini oshkor qilish imkoniyatini beradi.
Bu jarayon, bolalarning san'atga bo'lgan qiziqishini oshiradi va 
Ijtimoiy   muhit   ham   bolalarning   tarbiyalash   jarayonida   muhim   rol   o'ynaydi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o'z   do'stlari   bilan   o'zaro   munosabatlar   o'rnatish
orqali   ijtimoiy   ko'nikmalarni   rivojlantiradilar.   Ular,   o'zaro   muloqot   va   hamkorlik
orqali   jamoa   bo'lib   ishlashni   o'rganadilar 4
.   Ijtimoiy   muhit,   bolalarning   o'zaro
4
  O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2030-yilgacha maktabgacha ta’limni rivojlantirish strategiyasi” bo‘yicha
farmoni. – 2023-yil.
18 munosabatlarini shakllantirish va o'zlarining shaxsiy qobiliyatlarini rivojlantirishda
muhimdir.   Do'stlar   bilan   o'zaro   muloqot,   bolalarga   o'z   fikrlarini   ifodalash,   o'zaro
yordam   berish   va   bir-birini   hurmat   qilishni   o'rgatadi.Tarbiyalash   jarayonida
zamonaviy texnologiyalardan foydalanish ham muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy
ta'lim   texnologiyalari,   bolalarning   ta'lim   jarayonini   qiziqarli   va   samarali   qilishga
yordam   beradi.   Kompyuterlar,   interaktiv   o'yinlar   va   boshqa   texnologiyalar,
bolalarning   intellektual   rivojlanishini   qo'llab-quvvatlaydi.   Texnologiyalar,
bolalarga   o'z   bilimlarini   kengaytirish   va   yangi   ko'nikmalarni   o'rganish
imkoniyatini   beradi.   Shuningdek,   zamonaviy   texnologiyalar   orqali   bolalar   o'z
ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda ham yordam berishi mumkin.
Bolalarning   psixologik   rivojlanishi   ham   muhim   omil   hisoblanadi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar,   o'z   his-tuyg'ularini   anglash   va   boshqarish,   o'ziga
bo'lgan ishonchni  rivojlantirish va stressni  boshqarish ko'nikmalarini o'rganishlari
kerak.   Psixologik   rivojlanish,   bolalarning   o'z-o'zini   anglash,   o'z   hissiyotlarini
boshqarish   va   o'zlarini   ijtimoiy   muhitda   qanday   tutishni   o'rganishlariga   yordam
beradi. O'qituvchilar va tarbiyachilar, bolalarning psixologik ehtiyojlarini inobatga
olishlari   va   ularni   qo'llab-quvvatlashlari   zarur.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni
tarbiyalash jarayoni, ularni kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar sifatida shakllantirish
uchun   zaruriy   shart-sharoitlarni   yaratadi.   Bu   esa,   jamiyatda   barkamol,   ijodkor   va
muvaffaqiyatli   insonlarning  shakllanishiga   olib keladi.  Bolalarning tarbiyalanishi,
nafaqat ularning shaxsiy hayoti, balki jamiyatning umumiy taraqqiyoti uchun ham
muhim ahamiyatga ega. Har bir bolaning o'ziga xos qobiliyatlari va qiziqishlarini
inobatga   olish,   ularni   rivojlantirish   va   qo'llab-quvvatlash   orqali,   kelajak   avlodni
tayyorlashda sifatli ta'lim va tarbiya jarayonini amalga oshirish mumkin.
Barkamol insonlarni tarbiyalash jarayonida, oila va maktab o'rtasida samarali
hamkorlik   o'rnatish,   bolalarning   rivojlanishini   yanada   samarali   va   muvaffaqiyatli
19 qilishga yordam beradi. Maktabgacha ta'lim muassasalarida bolalar o'zaro muloqot
qilish,   jamoa   bo'lib   ishlash   va   ijtimoiy   ko'nikmalarni   rivojlantirish   imkoniyatiga
ega   bo'lishlari   kerak.   Bu   jarayonda   o'qituvchilarning  o'rni   juda  muhimdir,   chunki
ular   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishini   qo'llab-quvvatlashda   katta   rol
o'ynaydilar.Bolalarning   individual   qobiliyatlari   va   qiziqishlarini   inobatga   olish,
ularni rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Har bir bola o'ziga xos qobiliyatlari
va   qiziqishlariga   ega,   shuning   uchun   tarbiyachilar   va   o'qituvchilar,   bolalarning
shaxsiy xususiyatlariga mos ravishda tarbiya berishlari zarur. 
II-BOB.  MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI
TARBIYALASH JARAYONIDA KREATIV YONDASHUVLAR
2.1. Maktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya usullari
Maktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya usullari bolalarning ijodiy
fikrlashini,   muammolarni   hal   qilish   qobiliyatlarini   va   o'ziga   bo'lgan  ishonchlarini
rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ushbu   usullar   bolalarga   o'z   fikrlarini
ifodalash,   ijodiy   yondashuvni   rivojlantirish   va   o'z   imkoniyatlarini   kengaytirishga
yordam   beradi.   Kreativ   tarbiya   usullarini   qo'llash   orqali   bolalar   o'zlarining
qobiliyatlarini   kashf   etadilar   va   yangi   ko'nikmalarni   o'rganadilar.Kreativ   tarbiya
usullari, asosan, o'yinlar, san'at  va badiiy faoliyatlar, ilmiy tajribalar, tabiiy muhit
bilan   tanishish   va   boshqa   ko'plab   faoliyatlarni   o'z   ichiga   oladi.   Bu   usullar
bolalarning individual qobiliyatlarini inobatga olib, ularni rivojlantirishga yordam
beradi.   Maktabgacha   ta'limda   kreativ   tarbiya,   bolalarning   umumiy   rivojlanishini
ta'minlash bilan birga, ularning ijtimoiy va axloqiy qobiliyatlarini ham oshiradi.
O'yinlar, bolalarning kreativligini rivojlantirishda samarali vosita hisoblanadi.
Rol   o'ynash   o'yinlari,   bolalar   uchun   o'z   fikrlarini   ifodalash   va   turli   xarakterlarni
o'ynash   imkoniyatini   beradi.   Bu   usul   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini
20 rivojlantiradi, shuningdek, ularni muammolarni hal qilishga va o'zaro munosabatlar
o'rnatishga   o'rgatadi.   O'yinlar   orqali   bolalar   bir-birlari   bilan   muloqot   qilishni
o'rganadilar va jamoa bo'lib ishlash ko'nikmalarini rivojlantiradilar.San'at va badiiy
faoliyatlar, bolalarning estetik his-tuyg'ularini rivojlantirishda muhim rol o'ynaydi.
Rasm   chizish,   qo'l   san'ati,   musiqa   va   raqs   orqali   bolalar   o'z   ijodkorliklarini
ifodalaydilar.   Bu   faoliyatlar,   bolalarga   o'z   fikrlarini   ifodalash   va   hissiyotlarini
oshkor qilish imkoniyatini beradi. San'at orqali bolalar o'zlarining ichki dunyosini
anglaydilar va o'z hissiyotlarini ifodalashda erkinlikni his qiladilar.Ilmiy tajribalar
ham   kreativ   tarbiyaning   muhim   qismidir 5
.   Bolalarga   oddiy   ilmiy   tajribalar
o'tkazish   orqali,   ularning   qiziqishini   oshirish   va   mantiqiy   fikrlash   ko'nikmalarini
rivojlantirish   mumkin.   Masalan,   suv,   havo,   yorug'lik   va   boshqa   tabiiy   hodisalar
haqida   tajribalar   o’tkazish   bolalarda   hayratlanarli   natijalar   keltirishi   va   ularning
ilmiy izlanishlariga qiziqishini oshirishi mumkin.
Tabiat   bilan   tanishish,   bolalarning   ijodiy   fikrlashini   rivojlantirishda   muhim
rol   o'ynaydi.   Tabiiy   muhitda   sayohatlar,   o'simliklar   va   hayvonlar   bilan   tanishish
bolalar   uchun   yangi   bilimlar   va   tajribalar   keltiradi.   Tabiatdagi   go'zalliklarni
kuzatish va ularni tasvirlash, bolalarning estetik rivojlanishini oshiradi va ularning
ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   kengaytiradi.Kreativ   tarbiya   usullarini   qo'llashda
muhim   jihatlardan   biri,   o'qituvchilar   va   tarbiyachilarning   yondashuvidir.   Ular
bolalarda qiziqish va motivatsiyani  oshirish uchun qulay muhit  yaratishlari  zarur.
Bolalarga  erkinlik  berish,  ularni  o'z  fikrlarini  ifodalashga  undash,  kreativ  fikrlash
va   ijodiy   yondashuvni   rivojlantirishda   muhimdir.   O'qituvchilar   bolalarning
individual   qobiliyatlarini   inobatga   olib,   ularni   qo'llab-quvvatlash   va
rag'batlantirishlari lozim.
Kreativ   tarbiya   usullari,   nafaqat   bolalarning   intellektual   rivojlanishini
ta'minlaydi, balki ularning axloqiy va ijtimoiy ko'nikmalarini ham oshiradi. Bolalar
5
  O‘zbekiston Respublikasi “Maktabgacha ta’lim to‘g‘risida”gi qonuni. – Toshkent, 2020.
21 ijodiy   faoliyatlar   orqali   o'z   fikrlarini   ifodalash,   o'zaro   hamkorlik   va   jamoa   bo'lib
ishlash   ko'nikmalarini   rivojlantiradilar.   Bu   jarayon,   ularga   kelajakda
muvaffaqiyatli shaxslar sifatida shakllanishlariga yordam beradi.Umuman olganda,
maktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya usullari bolalarning shaxsiy va
ijtimoiy   rivojlanishini   ta'minlashda   muhim   o'rin   tutadi.   O'yinlar,   san'at   va   badiiy
faoliyatlar,   ilmiy   tajribalar   va   tabiiy   muhit   bilan   tanishish   bolalarning   ijodiy
fikrlash   qobiliyatlarini   oshirishda   samarali   vositalardir.   Tarbiyachilar   va
o'qituvchilar   bolalarning   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   kreativ   yondashuvlarni
qo'llashlari,   ularni   qo'llab-quvvatlash   va   rag'batlantirish   orqali,   kelajak   avlodni
tayyorlashda sifatli ta'lim va tarbiya jarayonini amalga oshirishlari zarur.
Bolalar   o'z   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirishda,   ularning   individual
ehtiyojlari   va   qiziqishlarini   inobatga   olish   muhimdir.   Har   bir   bolaning   o'ziga   xos
qobiliyatlari   va   qiziqishlari   bo'lib,   tarbiyachilar   ularni   kashf   etish   va
rivojlantirishda   yordam   berishlari   kerak.   Kreativ   tarbiya   usullari,   bolalarning   o'z
ichki   dunyosini   anglash   va   o'z   imkoniyatlarini   kashf   etishlariga   yordam
beradi.Maktabgacha   ta’limda   kreativ   tarbiya,   bolalarni   kelajakda   muvaffaqiyatli
shaxslar   sifatida   shakllantirishga   yordam   beradi.   Bu   jarayon,   nafaqat   bolalarning
intellektual   rivojlanishini,   balki   ularning   shaxsiy   va   ijtimoiy   qobiliyatlarini   ham
oshiradi.   Shuningdek,   kreativ   tarbiya   orqali   bolalar   o'zlarining   hissiyotlarini
ifodalashda, ijodiy fikrlashda va muammolarni hal qilishda mustaqil ravishda faol
bo'lishlariga imkoniyat yaratadi.
Maktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya usullari bolalarning ijodiy
fikrlashini   rivojlantirish,   o'zaro   munosabatlarni   yaxshilash   va   o'z   imkoniyatlarini
kashf etishga yordam berish uchun muhimdir. Ushbu jarayon, bolalarning shaxsiy
rivojlanishida,   shuningdek,   ijtimoiy   va   axloqiy   ko'nikmalarini   shakllantirishda
katta   ahamiyatga   ega.   Kreativ   tarbiya   usullari   orqali   bolalarga   o'z   fikrlarini
22 ifodalash,  tasavvurlarini kengaytirish va yangi  ko'nikmalarni  o'rganish imkoniyati
yaratiladi.Kreativ   tarbiya   usullarining   asosiy   elementlari   o'yin,   san'at,   ilmiy
tajribalar, tabiiy muhit bilan tanishish va badiiy faoliyatlar sifatida ko'riladi. Ushbu
usullar   bolalar   uchun   qiziqarli   va   qiziqarli   bo'lib,   ularni   o'zaro   muloqot   qilishga,
fikrlashga va ijod qilishga undaydi. Bu jarayon, bolalarning umumiy rivojlanishini
ta'minlab, ularning ichki dunyosini anglash va ifodalash imkoniyatini beradi.
O'yinlar,   bolalarning   kreativligini   rivojlantirishda   eng   samarali   vositalardan
biridir. Rol  o'ynash  o'yinlari, bolalarga  turli  xarakterlarni  o'ynash  va o'z  fikrlarini
ifodalash   imkoniyatini   beradi.   Bu   usul,   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini
rivojlantirish, o'zaro munosabatlarni o'rnatish va muammolarni hal qilishda yordam
beradi. O'yinlar orqali bolalar o'zaro muloqot qilishni, hamkorlik qilishni va jamoa
bo'lib   ishlashni   o'rganadilarSan'at   va   badiiy   faoliyatlar,   bolalarning   estetik   his-
tuyg'ularini   rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Rasm   chizish,   qo'l   san'ati,
musiqa  va  raqs   orqali  bolalar  o'z  ijodkorliklarini  ifodalaydilar.  San'at   faoliyatlari,
bolalarga   o'z   hissiyotlarini   ifodalash   va   o'zlarini   ifodalash   imkonini   beradi.   Bu
jarayon,   bolalarning   ijodiy   qobiliyatlarini   oshiradi   va   ularni   go'zallikni   anglashga
o'rgatadi.Ilmiy   tajribalar   ham   kreativ   tarbiyaning   muhim   qismidir.   Oddiy   ilmiy
tajribalar orqali bolalar yangi bilimlar oladilar va mantiqiy fikrlash ko'nikmalarini
rivojlantiradilar.   Masalan,   suv,   havo   va   yorug'lik   haqida   tajribalar   o'tkazish
bolalarga   tabiiy   hodisalarni   tushunishga   yordam   beradi.   Bu   tajribalar   bolalarda
qiziqish  paydo qiladi   va ularni   ilmiy  izlanishlarga  undaydi.Tabiat   bilan tanishish,
bolalarning ijodiy fikrlashini  rivojlantirishda muhim  rol  o'ynaydi.  Tabiiy muhitda
sayohatlar, o'simliklar va hayvonlar bilan tanishish bolalar uchun yangi bilimlar va
tajribalar   keltiradi.   Tabiatdagi   go'zalliklarni   kuzatish,   bolalarga   ijodiy   fikrlash   va
hissiyotlarini   oshkor   qilish   imkoniyatini   beradi.   Bu   jarayon,   bolalarning   estetik
rivojlanishini oshiradi va ularga tabiatni sevishni o'rgatadi.
23 Kreativ   tarbiya   usullarini   amalga   oshirishda   o'qituvchilarning   roli   juda
muhimdir.   O'qituvchilar   bolalarga   qulay   muhit   yaratish,   ularning   qobiliyatlarini
kashf   etishga   yordam   berish   va   ijodiy   fikrlashlarni   rag'batlantirishlari   zarur.
Bolalarga   erkinlik   berish,   ularni   o'z   fikrlarini   ifodalashga   undash   va   kreativ
fikrlashni   rivojlantirishda   muhimdir.   O'qituvchilar,   bolalarning   individual
qobiliyatlarini   inobatga   olib,   ularni   qo'llab-quvvatlash   va   rag'batlantirish   orqali,
kreativ   tarbiyani   yanada   samarali   qilishlari   mumkin.Kreativ   tarbiya   usullari,
bolalarning nafaqat intellektual rivojlanishini ta'minlaydi, balki ularning axloqiy va
ijtimoiy   ko'nikmalarini   ham   oshiradi.   Bolalarning   ijodiy   faoliyatlari   orqali   o'z
fikrlarini   ifodalash,   o'zaro   hamkorlik   va   jamoa   bo'lib   ishlash   ko'nikmalarini
rivojlantiradilar.   Bu   jarayon,   bolalarga   kelajakda   muvaffaqiyatli   shaxslar   sifatida
shakllanishlariga yordam beradi.
Maktabgacha   ta’lim   muassasalarida   kreativ   tarbiya   usullari,   bolalarning
shaxsiy va ijtimoiy rivojlanishini  ta'minlashda muhim o'rin tutadi. O'yinlar, san'at
va badiiy faoliyatlar, ilmiy tajribalar, tabiiy muhit bilan tanishish bolalarning ijodiy
fikrlash   qobiliyatlarini   oshirishda   samarali   vositalardir.   Tarbiyachilar   va
o'qituvchilar   bolalarning   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   kreativ   yondashuvlarni
qo'llashlari,   ularni   qo'llab-quvvatlash   va   rag'batlantirish   orqali,   kelajak   avlodni
tayyorlashda   sifatli   ta'lim   va   tarbiya   jarayonini   amalga   oshirishlari   zarur.Bolalar
o'z   ijodiy   qobiliyatlarini   rivojlantirishda,   ularning   individual   ehtiyojlari   va
qiziqishlarini inobatga olish muhimdir. Har bir bolaning o'ziga xos qobiliyatlari va
qiziqishlari   bo'lib,   tarbiyachilar   ularni   kashf   etish   va   rivojlantirishda   yordam
berishlari kerak. Kreativ tarbiya usullari, bolalarning o'z ichki dunyosini anglash va
o'z   imkoniyatlarini   kashf   etishlariga   yordam   beradi.Kreativ   tarbiyaning   yana   bir
muhim jihati, bolalarning o'zlariga bo'lgan ishonchlarini oshirishdir. 
2.2. Insonparvarlik va ijtimoiy moslashuv tamoyillari
24 Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv   tamoyillari   zamonaviy   jamiyatning
asosiy   poydevorlarini   tashkil   etadi.   Ushbu   tamoyillar   nafaqat   individual,   balki
ijtimoiy   darajada   ham   insonlarning   hayotini   yaxshilashga   xizmat   qiladi.
Insonparvarlik,   avvalo,   inson   qadr-qimmati   va   huquqlarini   hurmat   qilishga
qaratilgan. Bu tamoyil, odamlarni bir-biriga yaqinlashtiradigan, ularni bir-birining
ehtiyojlarini   tushunishga   undaydigan   asosiy   printsipdir.Ijtimoiy   moslashuv   esa,
jamiyatda   turli   ijtimoiy   guruhlar   o‘rtasidagi   aloqalarni   mustahkamlash,   madaniy
xilma-xillikni   qabul   qilish   va   har   bir   insonning   o‘z   o‘rnini   topishiga   yordam
berishga   qaratilgan.   Ijtimoiy   moslashuv   jarayoni,   yangi   sharoitlarda,   masalan,
iqtisodiy   o‘zgarishlar   yoki   migratsiya   natijasida,   odamlarning   o‘zaro
munosabatlarini qanday qilib yangilash va rivojlantirish mumkinligini ko‘rsatadi.
Insonparvarlik   tamoyillari,   asosan,   inson   huquqlari   va   erkinliklarini
ta'minlashga asoslanadi. Har bir insonning erkin fikrlash, o‘z fikrlarini ifoda etish,
va   o‘z   hayotini   boshqarish   huquqi   bor.   Bu   tamoyillar,   shuningdek,   insonlarning
bir-biriga   nisbatan   empatiya   va   tushunishni   rivojlantirishga   yordam   beradi.
Odamlar o‘rtasida ijtimoiy adolatni ta'minlash, ijtimoiy tenglikni yaratishga xizmat
qiladi.   Bu,   o‘z   navbatida,   ijtimoiy   barqarorlikni   ta'minlaydi.Ijtimoiy   moslashuv
tamoyillari,   o‘zaro   aloqalar   va   ijtimoiy   tuzilmalarda   muvozanatni   saqlashga
yordam beradi. Ijtimoiy integratsiya, turli madaniyatlar o‘rtasida o‘zaro hurmat va
tushunishni   rivojlantiradi.   Madaniy   moslashuv,   turli   ijtimoiy   guruhlar   o‘rtasida
muloqotni kuchaytiradi va jamiyatda tinchlikni saqlashga yordam beradi. Ijtimoiy
mobilitet   esa,   odamlarning   ijtimoiy   pozitsiyalarini   o‘zgartirish   imkoniyatini
yaratadi, bu esa adolat va tenglikni ta'minlaydi.Ta'lim va bilim olish imkoniyatlari,
ijtimoiy   moslashuv   jarayonida   muhim   ahamiyatga   ega.   Ta'lim,   insonlarning
ijtimoiy   hayotga   integratsiyasini   osonlashtiradi.   Bu   jarayon,   shuningdek,   ijtimoiy
aloqalarni   rivojlantirish   va   ijtimoiy   o‘zgarishlarga   moslashishga   yordam
25 beradiInsonparvarlik va ijtimoiy moslashuv tamoyillari jamiyatning barqarorligini
ta'minlaydi.   Ular,   tinchlik   va   xavfsizlik   muhitini   yaratadi,   ijtimoiy   aloqalarni
kuchaytiradi   va   insonlar   o‘rtasida   ishonchni   rivojlantiradi.   Bu   tamoyillar,
insoniyatning rivojlanishi va ijtimoiy hayotining yaxshilanishiga xizmat qiladi.
Shu   tariqa,   insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv   tamoyillari   bir-birini
to‘ldiruvchi jarayonlardir. Ular, nafaqat individual darajada, balki ijtimoiy darajada
ham   o‘zaro   aloqalarni   mustahkamlashga   yordam   beradi.   Inson   huquqlarining
himoyasi   va   ijtimoiy   adolatni   ta'minlash,   jamiyatda   tinchlik   va   barqarorlikni
saqlashga   yordam   beradi.   Bu   tamoyillar,   insoniyatning   rivojlanishiga   va   ijtimoiy
hayotining   yaxshilanishiga   xizmat   qiladi.Ushbu   tamoyillarni   yanada   chuqurroq
o‘rganish   zarur,   chunki   ular   hozirgi   kunda   yanada   dolzarb   ahamiyatga   ega.
Insonparvarlik va ijtimoiy moslashuv tamoyillari yordamida biz jamiyatda yanada
adolatli, tinch va barqaror muhit yaratishimiz mumkin. Bu jarayonlar, insonlarning
o‘zaro  aloqalarini  kuchaytiradi  va  jamiyatning ijtimoiy barqarorligini   ta'minlaydi.
Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv,   shuningdek,   ijtimoiy   o‘zgarishlarga
moslashishda muhim rol o‘ynaydi.
Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv   tamoyillari   zamonaviy   jamiyatda
muhim   ahamiyatga   ega   bo‘lib,   insonlarning   bir-biri   bilan   aloqalarini   yanada
kuchaytirishga,   ijtimoiy   barqarorlikni   ta'minlashga   va   inson   huquqlarini   himoya
qilishga   qaratilgan.   Ushbu   tamoyillar,   har   bir   insonning   qadr-qimmatini,
erkinliklarini va imkoniyatlarini hurmat qilishga asoslanadi.Insonparvarlik, avvalo,
insonning   tug‘ma   huquqlarini   tan   olish   va   hurmat   qilishdan   iboratdir.   Har   bir
odamning   o‘z   hayoti   va   erkinligini   tanlash   huquqiga   ega   ekanligi,   jamiyatda
tinchlik   va   barqarorlikni   ta'minlashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Insonparvarlik
tamoyillari   yordamida   odamlar   o‘rtasida   empatiya   va   tushunishni   rivojlantirish,
ijtimoiy   aloqalarni   kuchaytiradi   va   ijtimoiy   adolatni   ta'minlaydi.Ijtimoiy
26 moslashuv   tamoyillari   esa,   jamiyatning   o‘zgarishlariga   moslashishni   va   turli
ijtimoiy   guruhlar   o‘rtasida   aloqalarni   mustahkamlashni   ko‘zda   tutadi.   Ijtimoiy
integratsiya,   turli   madaniyatlar   o‘rtasida   o‘zaro   hurmat   va   tushunishni
rivojlantiradi 6
.   Bu,   o‘z   navbatida,   jamiyatda   tinchlik   va   barqarorlikni   saqlashga
yordam beradi.Ijtimoiy mobilitet, odamlarning ijtimoiy pozitsiyalarini o‘zgartirish
imkoniyatini   yaratadi.   Bu,   jamiyatda   tenglik   va   adolatni   ta'minlaydi.   Ta'lim   va
bilim olish imkoniyatlari ham ijtimoiy moslashuv jarayonida muhim rol o‘ynaydi.
Ta'lim,   insonning   o‘z   o‘rnini   topishiga,   ijtimoiy   hayotga   integratsiyasini
osonlashtirishga yordam beradi.
Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv   tamoyillari   bir-birini   to‘ldiruvchi
jarayonlardir.   Inson   huquqlarining   himoyasi   va   ijtimoiy   adolatni   ta'minlash,
jamiyatda tinchlik va barqarorlikni saqlashga yordam beradi. Bu jarayon, ijtimoiy
aloqalarni   kuchaytiradi   va   insonlar   o‘rtasida   ishonchni   rivojlantiradi.Jamiyatda
ijtimoiy   aloqalar,   odamlarning   madaniyati,   qadriyatlari   va   e'tiqodlari   bir-biriga
ta'sir   qiladi.   Ijtimoiy   moslashuv   jarayoni,   yangi   sharoitlarda   odamlarning   o‘zaro
munosabatlarini   qanday   yangilash   va   rivojlantirish   mumkinligi   haqidagi   fikrlarni
o‘z   ichiga   oladi.   Bu   jarayonlar,   jamiyatda   ijtimoiy   barqarorlikni   ta'minlaydi   va
odamlarni   bir-biriga   yaqinlashtiradi.Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv
tamoyillari,  jamiyatdagi  tinchlik  va  barqarorlikni  ta'minlash   uchun  zarurdir.  Ular,
ijtimoiy   adolat   va   tenglikni   yaratishga   xizmat   qiladi.   Bu   jarayonlar,   odamlarning
bir-biriga   nisbatan   e'tibor   va   hurmat   ko‘rsatishini   talab   qiladi,   bu   esa   ijtimoiy
aloqalarni kuchaytiradi.
Ushbu   tamoyillarni   yanada   chuqurroq   o‘rganish   zarur,   chunki   ular   hozirgi
kunda   yanada   dolzarb   ahamiyatga   ega.   Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv
tamoyillari   yordamida,   biz   jamiyatda   yanada   adolatli,   tinch   va   barqaror   muhit
yaratishimiz   mumkin.   Bu   jarayonlar,   insonlarning   o‘zaro   aloqalarini   kuchaytiradi
6
  Xodjayev Sh. “Maktabgacha ta’lim pedagogikasi” – Toshkent: Fan va texnologiya, 2021.
27 va   jamiyatning   ijtimoiy   barqarorligini   ta'minlaydi.Odamlar   o‘rtasidagi   ijtimoiy
aloqalar,   ularning   madaniyati,   qadriyatlari   va   e'tiqodlarini   bir-biriga   ta'sir   qiladi.
Ijtimoiy   moslashuv   jarayoni,   yangi   sharoitlarda   odamlarning   o‘zaro
munosabatlarini   qanday   yangilash   va   rivojlantirish   mumkinligini   ko‘rsatadi.
Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv,   shuningdek,   ijtimoiy   o‘zgarishlarga
moslashishda   muhim   rol   o‘ynaydi.Jamiyatda   ijtimoiy   adolatni   ta'minlash,
insonparvarlik   tamoyillari   orqali   amalga   oshiriladi.   Buning   natijasida,   odamlar
o‘rtasida ishonch va hamjihatlik rivojlanadi. Ijtimoiy moslashuv esa, turli ijtimoiy
guruhlar   o‘rtasidagi   aloqalarni   mustahkamlashga   yordam   beradi.Shunday   qilib,
insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv   tamoyillari,   jamiyatdagi   tinchlik   va
barqarorlikni   ta'minlashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ular,   ijtimoiy   adolat   va
tenglikni   yaratishga  xizmat  qiladi.  Bu  jarayonlar,  odamlarning  bir-biriga  nisbatan
e'tibor va hurmat ko‘rsatishini talab qiladi, bu esa ijtimoiy aloqalarni kuchaytiradi.
Ushbu   tamoyillarni   yanada   chuqurroq   o‘rganish   zarur,   chunki   ular   hozirgi
kunda   yanada   dolzarb   ahamiyatga   ega.   Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv
tamoyillari   yordamida,   biz   jamiyatda   yanada   adolatli,   tinch   va   barqaror   muhit
yaratishimiz   mumkin.   Bu   jarayonlar,   insonlarning   o‘zaro   aloqalarini   kuchaytiradi
va   jamiyatning   ijtimoiy   barqarorligini   ta'minlaydi.Insonparvarlik   va   ijtimoiy
moslashuv tamoyillari zamonaviy jamiyatning asosiy poydevorlarini tashkil etadi.
Bu tamoyillar, insonlarning o‘zaro aloqalarini rivojlantirish, ijtimoiy barqarorlikni
ta'minlash,   va   inson   huquqlarini   himoya   qilishga   qaratilgan.   Hozirgi   kunda,
insonparvarlik   tamoyillari   har   bir   insonning   qadr-qimmatini,   erkinligini   va
huquqlarini   tan   olishga   asoslangan.   Odamlar   o‘rtasida   empatiya   va   tushunishni
rivojlantirish,   ijtimoiy   adolatni   ta'minlashda   juda   muhimdir.Ijtimoiy   moslashuv
esa,   jamiyatda   turli   ijtimoiy   guruhlar   o‘rtasidagi   aloqalarni   mustahkamlash,
madaniy   xilma-xillikni   qabul   qilish   va   har   bir   insonning   o‘z   o‘rnini   topishiga
28 yordam   berishga   qaratilgan.   Ijtimoiy   integratsiya,   turli   madaniyatlar   o‘rtasida
o‘zaro hurmat va tushunishni rivojlantirishga xizmat qiladi. Bu, jamiyatda tinchlik
va barqarorlikni saqlashga yordam beradi
Odamlar   o‘rtasidagi   ijtimoiy   aloqalar,   ularning   madaniyati,   qadriyatlari   va
e'tiqodlari   bir-biriga   ta'sir   qiladi.   Ijtimoiy   moslashuv   jarayoni,   yangi   sharoitlarda
odamlarning   o‘zaro   munosabatlarini   qanday   qilib   yangilash   va   rivojlantirish
mumkinligini   ko‘rsatadi.   Bu   tamoyillar,   ijtimoiy   barqarorlikni   ta'minlaydi   va
odamlarni   bir-biriga   yaqinlashtiradi.Shu   tariqa,   insonparvarlik   va   ijtimoiy
moslashuv   tamoyillari,   jamiyatdagi   tinchlik   va   barqarorlikni   ta'minlash   uchun
muhim ahamiyatga ega. Ular, ijtimoiy adolat va tenglikni yaratishga xizmat qiladi.
Bu jarayonlar, odamlarning bir-biriga nisbatan e'tibor va hurmat ko‘rsatishini talab
qiladi,   bu   esa   ijtimoiy   aloqalarni   kuchaytiradi.Ijtimoiy   moslashuv   va
insonparvarlik   tamoyillari,   insonlar   o‘rtasida   ishonch   va   hamjihatlikni
rivojlantiradi.   Bu,   jamiyatda   tinchlikni   saqlashga   yordam   beradi   va   ijtimoiy
aloqalarni kuchaytiradi. 
2.3. Tarbiyaviy faoliyatda o‘qituvchi va ota-onalarning hamkorligi
Tarbiyaviy   faoliyatda   o‘qituvchi   va   ota-onalarning   hamkorligi   maktabgacha
ta'lim   jarayonida   muhim   rol   o'ynaydi.   Ushbu   hamkorlik,   bolalarning   shaxsiy   va
ijtimoiy   rivojlanishini   ta'minlashda,   ularning   ta'lim   jarayonida   muvaffaqiyatli
bo'lishini   qo'llab-quvvatlashda,   shuningdek,   bolalar   uchun   qulay   va
rivojlantiruvchi   muhit   yaratishda   zaruriy   shartdir.   Ota-onalar   va   o'qituvchilar
o'rtasidagi samarali hamkorlik, bolalarning o'z qobiliyatlarini kashf etishga, ijodiy
fikrlash   va   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.Ota-onalar
bolalarni   tarbiyalashda   birinchi   o'qituvchilar   bo'lib,   ularning   ta'lim   jarayonida
muhim   ta'sir   ko'rsatadilar.   Ota-onalar   o'z   farzandlarining   his-tuyg'ularini   anglash,
ularni   qo'llab-quvvatlash   va   tarbiyaviy   muhitni   yaratishda   o'qituvchilarning
29 yordamini   olishlari   zarur.   O'qituvchilar   esa,   ota-onalar   bilan   yaqin   hamkorlikda
ishlash   orqali,   bolalarning   individual   xususiyatlarini   inobatga   olib,   ularni
tarbiyalashda yanada samarali yondashuvlarni qo'llashlari mumkin.
O'qituvchilar va ota-onalar o'rtasidagi hamkorlikning birinchi bosqichi — bu
o'zaro   muloqotdir.   Ota-onalar   o'z   farzandlari   haqida   o'qituvchilarga   ma'lumot
berishlari,   bolalarning   qiziqishlari,   qobiliyatlari   va   muammolari   haqida   o'z
fikrlarini   ifodalashlari   kerak.   Shuningdek,   o'qituvchilar   ota-onalarga   bolalarining
ta'lim jarayonidagi muvaffaqiyatlari va muammolari haqida xabar berishlari lozim.
Bu   jarayon,   o'qituvchilarga   bolalar   bilan   individual   ravishda   ishlashda   yordam
beradi   va   ota-onalarga   o'z   farzandlarining   rivojlanishini   yaxshilashda   qo'llanma
bo'lib xizmat qiladi.Ota-onalar va o'qituvchilar o'rtasida samimiy va ochiq muloqot
o'rnatish, bolalarning tarbiyasi va ta'limidagi muhim masalalarni muhokama qilish
imkoniyatini   yaratadi.   Bu   muloqot,   ota-onalarning   o'qituvchilar   bilan   ishonchli
aloqalarini   o'rnatishga   yordam   beradi,   bolalarning   ta'lim   jarayonida   o'zaro
anglashuvini   oshiradi.   Ota-onalar   va   o'qituvchilar   o'rtasidagi   doimiy   aloqalar,
bolalarning   tarbiyasi   va   ta'limidagi   muhim   masalalarni   birgalikda   hal   qilishga
yordam beradi.
Ota-onalarning   ta'lim   jarayonida   ishtiroki,   bolalarning   muvaffaqiyatiga
to'g'ridan-to'g'ri   ta'sir   ko'rsatadi.   Ota-onalar,   bolalarning   o'qishiga,   ularning
qiziqishlarini rivojlantirishga va ularning ta'lim jarayonida faol ishtirok etishlariga
yordam   berishlari   lozim.   Ota-onalar,   bolalar   bilan   birga   o'qish,   qiziqarli   o'yinlar
o'ynash   va   ijodiy   faoliyatlar   bilan   shug'ullanish   orqali,   ularning   ta'lim   jarayonini
yanada   qiziqarli   va   samarali   qilishlari   mumkin.O'qituvchilar   va   ota-onalar
o'rtasidagi   hamkorlik,   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishda   ham
muhimdir.   Ota-onalar   bolalarga   ijtimoiy   munosabatlarni   o'rganishda   yordam
berishlari, ularni do'stlik va hurmat asosida tarbiyalashlari zarur. O'qituvchilar esa,
30 bolalarga   guruh   bo'lib   ishlashni,   bir-biriga   yordam   berishni   va   o'zaro
munosabatlarni   o'rnatishni   o'rgatishlari   kerak.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijtimoiy
ko'nikmalarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega bo'ladi.
Ota-onalar   va   o'qituvchilar   o'rtasida   hamkorlik,   bolalarning   hissiy
rivojlanishida   ham   muhim   rol   o'ynaydi.   Ota-onalar   bolalarga   o'z   his-tuyg'ularini
anglash va ifodalashda yordam berishlari, ularni sevgi va qo'llab-quvvatlash bilan
tarbiyalashlari kerak. O'qituvchilar esa, bolalarga hissiy rivojlanishlari uchun qulay
muhit yaratishlari va ularning hissiyotlarini anglashda yordam berishlari zarur. Bu
jarayon, bolalarning o'zini anglashiga, o'z his-tuyg'ularini boshqarishga va o'zlariga
bo'lgan   ishonchlarini   oshirishga   yordam   beradi.Ota-onalar   va   o'qituvchilarning
hamkorligi,   bolalarning   o'zaro   munosabatlarini   rivojlantirishda   ham   muhimdir.
Ota-onalar   bolalarga   do'stlik,   hamkorlik   va   bir-biriga   yordam   berishning
ahamiyatini   o'rgatishlari   lozim.   O'qituvchilar   esa,   bolalarga   jamoa   bo'lib   ishlash,
birgalikda   muammolarni   hal   qilish   va   o'zaro   hurmatni   rivojlantirishda   yordam
berishlari   zarur.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishda
muhim   ahamiyatga   ega   bo'ladi.Ota-onalar   va   o'qituvchilarning   hamkorligi,
bolalarning   shaxsiy   rivojlanishida   ham   muhimdir.   Ota-onalar   bolalarga   o'z
potentsialini   kashf   etishga   yordam   berishlari,   ularni   qiziqishlari   va   qobiliyatlarini
rivojlantirishga   undashlari   kerak.   O'qituvchilar   esa,   bolalarga   o'z   qobiliyatlarini
kashf   etish   va   rivojlantirishda   yordam   berishlari   zarur.   Bu   jarayon,   bolalarning
o'ziga   bo'lgan   ishonchlarini   oshiradi   va   ularni   kelajakda   muvaffaqiyatli   shaxslar
sifatida shakllantiradi 7
.
Tarbiyaviy   faoliyatda   o‘qituvchi   va   ota-onalarning   hamkorligi   maktabgacha
ta'lim   jarayonida   muhim   ahamiyatga   ega.   Ushbu   hamkorlik,   bolalarning   shaxsiy
rivojlanishini   ta'minlash,   ta'lim   jarayonida   muvaffaqiyatli   bo'lishini   qo'llab-
7
  Qodirov A. “Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning zamonaviy usullari” – Toshkent: Ilm Ziyo,
2022.
31 quvvatlash,   shuningdek,   bolalar   uchun   qulay   va   rivojlantiruvchi   muhit   yaratishda
zaruriy   shartdir.   Ota-onalar   va   o'qituvchilar   o'rtasidagi   samarali   hamkorlik,
bolalarning   o'z   qobiliyatlarini   kashf   etishga,   ijodiy   fikrlash   va   ijtimoiy
ko'nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.Ota-onalar,   bolalarning   tarbiyalash
jarayonida   birinchi   o'qituvchilar   sifatida,   ularning   hayotiga   juda   katta   ta'sir
ko'rsatadilar.   Ota-onalar   o'z   farzandlarining   his-tuyg'ularini,   ehtiyojlarini   va
qobiliyatlarini   anglashda   muhim   rol   o'ynaydilar.   Ularning   ta'lim   jarayonidagi
ishtiroki,   bolalarning   o'ziga   bo'lgan   ishonchini   oshiradi   va   ularni   muvaffaqiyatga
erishishga   undaydi.   O'qituvchilar   esa,   ota-onalar   bilan   yaqin   hamkorlikda   ishlash
orqali,   bolalarning   individual   xususiyatlarini   inobatga   olib,   ularni   tarbiyalashda
yanada samarali yondashuvlarni qo'llashlari mumkin.
O'qituvchi   va   ota-onalar   o'rtasidagi   hamkorlikning   birinchi   bosqichi   –   bu
o'zaro   muloqotdir.   Ota-onalar   o'z   farzandlari   haqida   o'qituvchilarga   ma'lumot
berishlari,   bolalarning   qiziqishlari,   qobiliyatlari   va   muammolari   haqida   o'z
fikrlarini   ifodalashlari   kerak.   O'qituvchilar   esa   ota-onalarga   bolalarining   ta'lim
jarayonidagi   muvaffaqiyatlari   va   muammolari   haqida   xabar   berishlari   lozim.   Bu
jarayon, o'qituvchilarga bolalar bilan individual ravishda ishlashda yordam beradi
va   ota-onalarga   o'z   farzandlarining   rivojlanishini   yaxshilashda   qo'llanma   bo'lib
xizmat   qiladiOta-onalar   va   o'qituvchilar   o'rtasidagi   samimiy   va   ochiq   muloqot,
bolalarning   tarbiyasi   va   ta'limidagi   muhim   masalalarni   muhokama   qilish
imkoniyatini   yaratadi.   Bu   muloqot,   ota-onalarning   o'qituvchilar   bilan   ishonchli
aloqalarini   o'rnatishga   yordam   beradi,   bolalarning   ta'lim   jarayonida   o'zaro
anglashuvini   oshiradi.   Ota-onalar   va   o'qituvchilar   o'rtasidagi   doimiy   aloqalar,
bolalarning   tarbiyasi   va   ta'limidagi   muhim   masalalarni   birgalikda   hal   qilishga
yordam   beradi.Ota-onalarning   ta'lim   jarayonida   ishtiroki,   bolalarning
muvaffaqiyatiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir ko'rsatadi. Ota-onalar, bolalarning o'qishiga,
32 ularning   qiziqishlarini   rivojlantirishga   va   ularning   ta'lim   jarayonida   faol   ishtirok
etishlariga yordam berishlari lozim. Ota-onalar, bolalar bilan birga o'qish, qiziqarli
o'yinlar   o'ynash   va   ijodiy   faoliyatlar   bilan   shug'ullanish   orqali,   ularning   ta'lim
jarayonini yanada qiziqarli va samarali qilishlari mumkin.
O'qituvchilar   va   ota-onalar   o'rtasidagi   hamkorlik,   bolalarning   ijtimoiy
ko'nikmalarini   rivojlantirishda   ham   muhimdir.   Ota-onalar   bolalarga   ijtimoiy
munosabatlarni   o'rganishda   yordam   berishlari,   ularni   do'stlik   va   hurmat   asosida
tarbiyalashlari  zarur. O'qituvchilar  esa, bolalarga guruh bo'lib ishlashni, bir-biriga
yordam   berishni   va   o'zaro   munosabatlarni   o'rnatishni   o'rgatishlari   kerak.   Bu
jarayon,   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga
ega   bo'ladi.Ota-onalar   va   o'qituvchilarning   hamkorligi,   bolalarning   hissiy
rivojlanishida   ham   muhim   rol   o'ynaydi.   Ota-onalar   bolalarga   o'z   his-tuyg'ularini
anglash va ifodalashda yordam berishlari, ularni sevgi va qo'llab-quvvatlash bilan
tarbiyalashlari kerak. O'qituvchilar esa, bolalarga hissiy rivojlanishlari uchun qulay
muhit yaratishlari va ularning hissiyotlarini anglashda yordam berishlari zarur. Bu
jarayon,   bolalarning   o'zini   anglashiga,   o'z   his-tuyg'ularini   boshqarish   va   o'zlariga
bo'lgan ishonchlarini oshirishga yordam beradi.
Ota-onalar   va   o'qituvchilar,   bolalarning   o'zaro   aloqalarini   rivojlantirishda
hamkorlik   qilishlari   zarur.   Ular,   bolalarga   do'stlik,   hurmat,   hamkorlik   va   o'zaro
yordam   berishning   ahamiyatini   o'rgatishlari   kerak.   Bu,   bolalarning   ijtimoiy
ko'nikmalarini   rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Shu   bilan   birga,   bolalar
o'zaro   muloqot   qilishda   va   guruh   bo'lib   ishlashda   o'zlariga   bo'lgan   ishonchni
oshiradilar.Umuman   olganda,   tarbiyaviy   faoliyatda   o'qituvchi   va   ota-onalarning
hamkorligi, bolalarning shaxsiy rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Ota-onalar
va o'qituvchilar o'rtasidagi hamkorlik, bolalarning ta'lim jarayonida muvaffaqiyatli
bo'lishini ta'minlaydi va ularning rivojlanishiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Bu jarayon,
33 bolalarga   o'z   fikrlarini   ifodalashda,   ijodiy   fikrlash   va   o'zaro   munosabatlarni
o'rnatishda   yordam   beradi.   Tarbiyaviy   faoliyatda   o'qituvchi   va   ota-onalarning
hamkorligi,   bolalarning   kelajakda   muvaffaqiyatli   shaxslar   sifatida   shakllanishi
uchun zaruriy shartdir.
III-BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI BARKAMOL
TARBIYALASHNING AMALIY TAJRIBALARI VA
SAMARADORLIGI
3.1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash bo‘yicha
ilg‘or tajribalar
  Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   bo‘yicha   ilg‘or
tajribalar   jamiyatimizda   bolalarning   sifatli   ta'lim   va   tarbiyasi   uchun   muhim
ahamiyatga ega. Bu tajribalar, bolalarning intellektual, hissiy, jismoniy va ijtimoiy
rivojlanishiga   xizmat   qiladi.   Barcha   bolalar   o'zlarining   individual   xususiyatlari,
qobiliyatlari  va qiziqishlariga  ega bo'lib, ularni  to'g'ri  tarbiyalash  orqali  barkamol
shaxslar   sifatida   shakllantirish   mumkin.   Ushbu   jarayonda   ilg‘or   tajribalar   bolalar
uchun   qulay   va   rivojlantiruvchi   muhit   yaratishga   yordam   beradi. Maktabgacha
ta'lim   muassasalarida   ilg‘or   tajribalar   o'z   ichiga   zamonaviy   pedagogik
yondashuvlar,   innovatsion   ta'lim   metodlari,   faol   o'qitish   usullari   va   bolalar   bilan
ishlashda zamonaviy texnologiyalarni qo'llashni oladi. Ushbu tajribalar bolalarning
qiziqishlarini   oshiradi,   ularning   ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini   rivojlantiradi   va
ijtimoiy   ko'nikmalarini   shakllantiradi.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol
tarbiyalashda   o'qituvchilarning   roli   juda   muhimdir,   chunki   ular   bolalar   bilan
bevosita ishlaydilar va ularning rivojlanishida asosiy ta'sir ko'rsatadilar 8
.
8
Karimova D. “Maktabgacha yoshdagi bolalarni rivojlantirishning innovatsion yondashuvlari” – Toshkent: 
Yangiyo‘l nashriyoti, 2023.
34 Zamonaviy   pedagogik   yondashuvlar   bolalarning   individual   ehtiyojlarini
inobatga   olib,   ta'lim   jarayonini   moslashtirishga   imkon   beradi.   Bu   yondashuvlar
bolalar   o'z   qobiliyatlarini   kashf   etishlariga,   o'z   fikrlarini   ifodalashlariga   va   ijodiy
yondashuvlarni   rivojlantirishlariga   yordam   beradi.   O'qituvchilar   bolalarning
qobiliyatlarini   aniqlash   va   ularni   rivojlantirishda   individual   yondashuvlarni
qo'llashlari zarur. Bu orqali bolalar o'zlarining ichki potentsialini kashf etadilar va
kelajakda   muvaffaqiyatli   shaxslar   bo'lishlari   uchun   zarur   asoslarni
olishadiInnovatsion   ta'lim   metodlari,   maktabgacha   ta'lim   jarayonini   qiziqarli   va
samarali qilishga yordam beradi. O'qituvchilarning o'yin, san'at, musiqa va boshqa
faoliyatlarni   ta'lim   jarayoniga   integratsiya   qilishlari   bolalarning   qiziqishini
oshiradi.   Masalan,   o'yin   orqali   o'qitish,   bolalarda   ta'limni   qiziqarli   va   interaktiv
qilish imkonini beradi. O'yinlar, bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini  rivojlantirish,
muammolarni hal qilish va o'zaro munosabatlarni o'rnatish uchun zarurdir.
Bundan   tashqari,   zamonaviy   texnologiyalarni   qo'llash   bolalarning   ta'lim
jarayonini   yanada   qiziqarli   va   samarali   qiladi.   Kompyuterlar,   interaktiv   ta'lim
uskunalari   va   dasturlar   bolalarga   yangi   bilimlar   olishda   yordam   beradi.
O'qituvchilar   zamonaviy   texnologiyalarni   qo'llash   orqali   bolalarning   qiziqishini
oshirishi   va   ularning   intellektual   rivojlanishini   ta'minlashi   mumkin.   Bu   jarayon,
bolalarga   yangi   ko'nikmalarni   o'rganish   va   ijodiy   fikrlashni   rivojlantirish
imkoniyatini   beradi.Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   ilg‘or   tajribalar,
shuningdek, bolalarning hissiy rivojlanishiga ham e'tibor qaratadi. Bolalar o'z his-
tuyg'ularini   anglash,   ifodalash   va   boshqarish   ko'nikmalarini   o'rganishlari   zarur.
O'qituvchilar   bolalarga   hissiy   muhit   yaratish,   ularning   his-tuyg'ularini   anglash   va
ifodalashda  yordam  berishlari  lozim. Hissiy rivojlanish bolalarning o'ziga  bo'lgan
ishonchini   oshiradi   va   ularni   kelajakda   muvaffaqiyatli   shaxslar   sifatida
shakllantiradi.
35 Bolalarning   jismoniy   rivojlanishi   ham   barkamol   tarbiyalash   jarayonida
muhim   ahamiyatga   ega.   Jismoniy   faoliyat,   bolalarning   sog'lom   turmush   tarzini
shakllantirish   va   jismoniy   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   katta   rol   o'ynaydi.   Sport
va   jismoniy   o'yinlar,   bolalar   uchun   nafaqat   jismoniy   rivojlanish,   balki   ruhiy
salomatlik   va   ijtimoiy   ko'nikmalarni   ham   rivojlantiradi.   O'qituvchilar   bolalarga
jismoniy   faoliyatlarni   rag'batlantirish   va   ularning   jismoniy   rivojlanishiga   yordam
berishlari   zarur.Bolalar   o'rtasida   ijtimoiy   ko'nikmalarni   rivojlantirish   ham
barkamol   tarbiyalash   jarayonining   ajralmas   qismidir.   Ota-onalar   va   o'qituvchilar
bolalarga   o'zaro   munosabatlarni   o'rganishda   yordam   berishlari,   do'stlik   va
hamkorlikni   rivojlantirishga   e'tibor   qaratishlari   lozim.   Bu   jarayon   bolalarning
ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishda   muhimdir,   chunki   ijtimoiy   ko'nikmalar
kelajakdagi   muvaffaqiyatli   hayot   uchun   zarurdir.Maktabgacha   ta'lim
muassasalarida   ilg‘or   tajribalar,   shuningdek,   bolalar   uchun   qulay   va
rivojlantiruvchi   muhit   yaratishga   qaratilgan   bo'lishi   kerak.   O'qituvchilar   va
tarbiyachilar   bolalarni   o'z   qobiliyatlarini   kashf   etishga   undab,   ularni   qo'llab-
quvvatlashlari   zarur.   Bolalar   o'z   fikrlarini   erkin   ifodalash,   ijodiy   yondashuvlarni
rivojlantirish va yangi ko'nikmalarni o'rganish imkoniyatiga ega bo'lishlari kerak.
Bundan   tashqari,   bolalar   bilan   ishlashda   o'qituvchilar   va   ota-onalar   o'rtasida
yaqin hamkorlik o'rnatish muhimdir. Ota-onalar bolalarning ta'lim jarayonida faol
ishtirok   etishlari,   o'qituvchilar   bilan   doimiy   aloqada   bo'lishlari   zarur.   Bu
hamkorlik, bolalarning rivojlanishi  va ta'lim  jarayonining muvaffaqiyatli  o'tishida
muhim   rol   o'ynaydi.Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   ilg‘or   tajribalar,   kelajak
avlodni tarbiyalashda sifatli va innovatsion yondashuvlarni qo'llashni  talab qiladi.
O'qituvchilar   va   tarbiyachilar   bolalar   bilan   ishlashda   zamonaviy   pedagogik
metodlarni   o'z   ichiga   olgan   dasturlarni   ishlab   chiqishlari   lozim.   Bu   jarayon,
bolalarning barkamol rivojlanishini ta'minlash va ularni kelajakdagi muvaffaqiyatli
36 shaxslar sifatida shakllantirishda muhimdir.Ilg‘or tajribalarni qo'llash orqali bolalar
o'z   qobiliyatlarini   kashf   etish,   ijodiy   fikrlash   va   ijtimoiy   ko'nikmalarini
rivojlantirish   imkoniyatiga   ega   bo'lishadi.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni
barkamol   tarbiyalash   jarayoni,   bolalarni   o'zini   anglash,   o'z   his-tuyg'ularini
ifodalash   va   o'ziga   bo'lgan   ishonchini   oshirishga   yordam   beradi.   Bu   jarayon,
bolalarning kelajakdagi muvaffaqiyatlari va ijtimoiy hayotda faol ishtirok etishlari
uchun muhim ahamiyatga ega.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash   bo‘yicha   ilg‘or
tajribalar,   ta'lim   jarayonining   samaradorligini   oshirish   va   bolalarning   shaxsiy
rivojlanishini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Ushbu tajribalar, bolalar uchun
qulay   va   rivojlantiruvchi   muhit   yaratishga,   ularning   intellektual,   hissiy,   jismoniy
va   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   yordam   beradi.   Maktabgacha   ta'lim
jarayonida   ilg‘or   tajribalarni   qo'llash,   bolalarning   kelajakdagi   muvaffaqiyatlari
uchun   zarur   asoslarni   berish   imkonini   yaratadi.Bolalarni   barkamol   tarbiyalashda
birinchi   navbatda,   o'qituvchilar   va   tarbiyachilarning   roli   juda   muhimdir.   Ular
bolalar   bilan   bevosita   ishlaydilar   va   ularning   rivojlanishida   asosiy   ta'sir
ko'rsatadilar.   O'qituvchilar   bolalarning   individual   xususiyatlarini   inobatga   olib,
ularni   tarbiyalashda   zamonaviy   pedagogik   yondashuvlarni   qo'llashlari   zarur.   Bu
orqali bolalar o'z qobiliyatlarini kashf etadilar va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar
bo'lishlari uchun zarur ko'nikmalarga ega bo'ladilar.
Zamonaviy   pedagogik   yondashuvlar,   bolalarning   individual   ehtiyojlarini
inobatga   olib,   ta'lim   jarayonini   moslashtirish   imkonini   beradi.   Masalan,
o'qituvchilar   bolalarga   o'z   qobiliyatlarini   rivojlantirish   va   ijodiy   fikrlashlarini
oshirishda   yordam   berishlari   zarur.   Bu   jarayon,   bolalarning   ichki   potentsialini
kashf   etishiga   yordam   beradi   va   ularni   kelajakdagi   muvaffaqiyatlari   uchun
tayyorlaydi.Innovatsion   ta'lim   metodlari,   maktabgacha   ta'lim   jarayonini   qiziqarli
37 va samarali  qilishga  yordam  beradi. O'qituvchilar  o'yin, san'at,  musiqa  va boshqa
faoliyatlarni   ta'lim   jarayoniga   integratsiya   qilish   orqali   bolalarning   qiziqishini
oshirishlari   mumkin.   O'yinlar,   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirish,
muammolarni hal qilish va o'zaro munosabatlarni o'rnatish uchun zarurdir. Bolalar
o'yin orqali o'rganish jarayonida ko'proq qiziqish va motivatsiya ko'rsatadilar.
Zamonaviy   texnologiyalarni   qo'llash,   bolalarning   ta'lim   jarayonini   yanada
qiziqarli   va   samarali   qiladi.   Interaktiv   ta'lim   uskunalari,   kompyuterlar   va   mobil
dasturlar bolalarga yangi bilimlar olishda yordam beradi. O'qituvchilar zamonaviy
texnologiyalarni   qo'llash   orqali   bolalarning   qiziqishini   oshirish   va   ularning
intellektual   rivojlanishini   ta'minlashlari   mumkin.   Bu   jarayon   bolalarga   yangi
ko'nikmalarni   o'rganish   va   ijodiy   fikrlashni   rivojlantirish   imkoniyatini
beradi.Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   ilg‘or   tajribalar,   shuningdek,
bolalarning   hissiy   rivojlanishiga   ham   e'tibor   qaratadi.   Bolalar   o'z   his-tuyg'ularini
anglash   va   ifodalash   ko'nikmalarini   o'rganishlari   zarur.   O'qituvchilar   bolalarga
hissiy   muhit   yaratish,   ularning   his-tuyg'ularini   anglash   va   ifodalashda   yordam
berishlari   lozim.   Bu   jarayon   bolalarning   o'zini   anglashiga,   his-tuyg'ularini
boshqarishga   va   o'zlariga   bo'lgan   ishonchlarini   oshirishga   yordam
beradi.Bolalarning   jismoniy   rivojlanishi   ham   barkamol   tarbiyalash   jarayonida
muhim   ahamiyatga   ega.   Jismoniy   faoliyat,   bolalarning   sog'lom   turmush   tarzini
shakllantirish va jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirishda katta rol o'ynaydi. 
3.2. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan tarbiyaviy
ishlar
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,
ularning   rivojlanishida   va   shaxs   sifatida   shakllanishida   muhim   ahamiyatga   ega.
Ushbu   davrda   bolalar   o‘zlarini   tanish,   atrof-muhitni   o‘rganish   va   boshqalar   bilan
38 munosabatlarni o‘rnatishga tayyorlashadi. Tarbiyaviy ishlar, bolalarning jismoniy,
aqliy,   ruhiy   va   ijtimoiy   rivojlanishiga   xizmat   qiladi.   Bu   jarayonlar,   bolalarning
o‘ziga   bo‘lgan   ishonchini   oshirish,   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   rivojlantirish   va
mustaqil   fikrlash   qobiliyatini   shakllantirishga   qaratilgan.Maktabgacha   yoshdagi
bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,   odatda,   o‘yin   orqali   amalga
oshiriladi.   O‘yin,   bolalar   uchun   o‘rganish   va   rivojlanishning   eng   samarali
vositasidir.  O‘yin  jarayonida   bolalar  yangi   bilimlarni   o‘zlashtiradi,   ijodiy  fikrlash
qobiliyatini   rivojlantiradi   va   o‘zaro   muloqot   qilishni   o‘rganadi.   O‘yinlar   orqali
bolalar   o‘z   hissiyotlarini   ifoda   etish,   boshqalar   bilan   hamkorlik   qilish,   va
muammolarni hal qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Tarbiyaviy ishlar doirasida bolalar bilan olib boriladigan faoliyatlar, ularning
qiziqishlari   va   ehtiyojlariga   mos   ravishda   tashkil   etilishi   zarur.   Bu   jarayonda
tarbiyachilar   bolalar   bilan   aloqada   bo‘lib,   ularning   fikrlarini,   his-tuyg‘ularini   va
xohishlarini tinglashlari muhimdir. Bolalar o‘zlarini erkin ifoda eta olishlari uchun
xavfsiz va qulay muhit yaratish, ularga o‘z fikrlarini bildirish imkoniyatini berish
zarur.Maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   rivojlanishida   ijtimoiy   ko‘nikmalarni
shakllantirish   juda   muhimdir.   Buning   uchun   turli   o‘yinlar,   guruhli   faoliyatlar   va
muloqotlar   tashkil   etish  kerak.  Bolalar   o‘zaro  aloqalarda to‘g‘ri  muloqot   qilishni,
boshqa   bolalar   bilan   o‘ynashni,   o‘z   fikrlarini   bildirishni   o‘rganadilar.   Bularning
barchasi   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   rivojlantirishga   yordam   beradi.Shuningdek,
tarbiyaviy   ishlar   davomida   bolalarga   axloqiy   qadriyatlarni   o‘rgatish   ham
muhimdir.   Axloqiy   tarbiya,   bolalarga   to‘g‘ri   va   noto‘g‘ri   tushunchasini
shakllantirishga   yordam   beradi.   Tarbiyachilar   bolalarga   do‘stlik,   mehr-oqibat,
yordam berish va o‘zaro hurmat kabi qadriyatlarni o‘rgatishlari kerak. Bu jarayon,
bolalarning ijtimoiy hayotga tayyorlanishida muhim rol o‘ynaydi.
39 Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,
shuningdek,   ularning   jismoniy   rivojlanishiga   ham   qaratilgan   bo‘lishi   zarur.
Jismoniy   faoliyat,   bolalarning   sog‘lom   rivojlanishi   uchun   zarurdir.   Bolalarni
jismoniy tarbiyaga jalb qilish, ularning kuch-quvvatini oshiradi, sog‘lom odatlarga
ega   bo‘lishlariga   yordam   beradi.   Turli   sport   o‘yinlari,   raqs,   va   jismoniy
mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   o‘z   jismoniy   ko‘nikmalarini   rivojlantiradi.Intelektual
rivojlanish ham maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida muhim ahamiyatga ega.
Bolalarga   yangi   bilimlar   berish,   ularning   qiziqishini   oshirish   va   aqliy   faoliyatini
rivojlantirish   uchun   turli   o‘yinlar,   jumboqlar,   va   qiziqarli   vazifalar   berish   kerak.
Bu   jarayon,   bolalarning   fikrlash   qobiliyatini   yanada   oshirishga   yordam   beradi   va
o‘qishga bo‘lgan qiziqishlarini shakllantiradi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,
ularning hissiy rivojlanishiga ham qaratilishi zarur. Hissiy tarbiya, bolalarning o‘z
his-tuyg‘ularini   tushunish,   boshqalarning   his-tuyg‘ularini   hurmat   qilish   va   o‘zaro
munosabatlarda   to‘g‘ri   muloqot   qilish   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   yordam
beradi.   Tarbiyachilar   bolalarga   hissiyotni   ifoda   etish,   hissiyotlarni   tan   olish   va
boshqalarga   yordam   berish   kabi   ko‘nikmalarni   o‘rgatishlari   kerak.Bularning
barchasi,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   to‘g‘ri   tarbiyasini   ta'minlaydi   va
ularning   shaxs   sifatida   rivojlanishiga   yordam   beradi.   Tarbiyaviy   ishlar   doirasida
bolalar   o‘zlariga   bo‘lgan   ishonchlarini   oshiradilar,   yangi   qobiliyatlarni
o‘zlashtiradilar   va   mustaqil   fikrlash   qobiliyatini   rivojlantiradilarShunday   qilib,
maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,   ularning
barcha rivojlanish jihatlarini qamrab olishi zarur. Bular, jismoniy, aqliy, hissiy va
ijtimoiy   rivojlanishga   qaratilgan   faoliyatlar   bo‘lishi   kerak.   Tarbiyachilar   bolalar
bilan   ishlashda   kreativ   yondashuvni   qo‘llashlari,   ularning   qiziqishlari   va
ehtiyojlarini inobatga olishlari kerak 9
.
9
  Raximov N. “Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ishlash metodikasi” – Toshkent: O‘qituvchi, 2021.
40 Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,
ularning   ruhiy,   jismoniy,   ijtimoiy   va   aqliy   rivojlanishida   muhim   rol   o‘ynaydi.
Ushbu   davrda   bolalar   o‘z   shaxsiyatini   shakllantirish,   atrof-muhitni   o‘rganish   va
o‘zaro aloqalarni  rivojlantirish jarayonida faol  ishtirok etadilar. Tarbiyaviy ishlar,
bolalarning muhitga moslashishiga, o‘z qobiliyatlarini rivojlantirishga va mustaqil
fikrlash qobiliyatlarini shakllantirishga yordam beradi.
O‘yin   bolalar   uchun   asosiy   faoliyatdir.   O‘yin   jarayonida   bolalar   o‘z   his-
tuyg‘ularini   ifoda   etish,   ijodkorlik   ko‘nikmalarini   rivojlantirish   va   ijtimoiy
munosabatlarni o‘rganish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Tarbiyachilar bolalarga turli
xil   o‘yinlar   va   faoliyatlar   taklif   etish   orqali,   ularning   qiziqishlari   va   ehtiyojlariga
javob   berishlari   zarur.   Buning   natijasida   bolalar   o‘zaro   muloqot   qilishni,
hamkorlikni,  va muammolarni  hal   qilishni   o‘rganadilar.Bolalarning rivojlanishida
ijtimoiy   ko‘nikmalarni   shakllantirish   juda   muhimdir.   Tarbiyaviy   ishlar   doirasida,
bolalar o‘zaro muloqot qilish, o‘rtoqlik qilish va boshqalar bilan aloqada bo‘lishni
o‘rganadilar.   Bu   jarayonda   tarbiyachilar   bolalarning   fikrlarini   va   his-tuyg‘ularini
tinglash orqali, ularning o‘zlarini  erkin ifoda etishlariga imkon yaratishlari kerak.
Bunday muhit, bolalar orasida ishonch va hamjihatlikni rivojlantiradi.
Axloqiy   tarbiya   ham   maktabgacha   yoshdagi   bolalar   uchun   muhimdir.
Tarbiyachilar bolalarga do‘stlik, yordam berish, mehr-oqibat va o‘zaro hurmat kabi
qadriyatlarni   o‘rgatishlari   lozim.   Bolalarga   axloqiy   qoidalarni   o‘rgatish   orqali,
ularning shaxs sifatida to‘g‘ri rivojlanishiga yordam beriladi. Axloqiy qadriyatlarni
o‘rganish, bolalarga ijtimoiy hayotga tayyorlanishda muhim rol o‘ynaydi.Jismoniy
rivojlanish ham maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida muhim ahamiyatga ega.
Jismoniy   faoliyat,   bolalarga   sog‘lom   rivojlanish   uchun   zarurdir.   Turli   sport
o‘yinlari,   raqs,   jismoniy   mashg‘ulotlar   orqali   bolalar   o‘z   jismoniy   ko‘nikmalarini
rivojlantiradilar.   Jismoniy   tarbiya,   bolalarning   kuch-quvvatini   oshirish,   sog‘lom
41 odatlarga ega bo‘lishlariga yordam beradi.Intelektual rivojlanish ham maktabgacha
yoshdagi   bolalar   tarbiyasida   muhim   ahamiyatga   ega.   Bolalarga   yangi   bilimlar
berish,   ularning   qiziqishini   oshirish   va   aqliy   faoliyatini   rivojlantirish   uchun   turli
o‘yinlar,   jumboqlar,   va   qiziqarli   vazifalar   berish   zarur.   Bu   jarayon,   bolalarning
fikrlash   qobiliyatini   oshirishga   yordam   beradi   va   o‘qishga   bo‘lgan   qiziqishlarini
shakllantiradi.
Hissiy   rivojlanish,   bolalarning   o‘z   his-tuyg‘ularini   tushunish   va   boshqalar
bilan   aloqalarida   to‘g‘ri   muloqot   qilish   ko‘nikmalarini   rivojlantirishga   qaratilgan.
Tarbiyachilar bolalarga hissiyotni ifoda etish, hissiyotlarni tan olish va boshqalarga
yordam berish kabi ko‘nikmalarni o‘rgatishlari kerak. Bu jarayon, bolalarda o‘zini
hurmat   qilish   va   boshqalar   bilan   yaxshi   aloqalar   o‘rnatishga   yordam
beradi.Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,
ularning   barcha   rivojlanish   jihatlarini   qamrab   olishi   zarur.   Tarbiyachilar   bolalar
bilan   ishlashda   kreativ   yondashuvni   qo‘llashlari,   ularning   qiziqishlari   va
ehtiyojlarini   inobatga   olishlari   kerak.   Bu   jarayon,   bolalarning   shaxs   sifatida
rivojlanishiga, ijtimoiy ko‘nikmalarini shakllantirishga va mustaqil fikrlarini ifoda
etishlariga yordam beradi.Shunday qilib, maktabgacha yoshdagi bolalar bilan olib
boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,   ularning   jismoniy,   aqliy,   hissiy   va   ijtimoiy
rivojlanishiga   qaratilishi   va   har   tomonlama   o‘rganilishi   zarur.   Bolalar   uchun
xavfsiz va qulay muhit yaratish, ularning o‘zlarini ifoda etishlariga yordam berish
va   tarbiyaviy   ishlar   jarayonida   qiziqarli   faoliyatlarni   taklif   etish,   bolalarning
mukammal rivojlanishiga xizmat qiladi.
Ushbu   jarayonlar   bolalar   uchun   qiziqarli   va   samarali   bo‘lishi   uchun
tarbiyachilar   doimo   yangiliklar   kiritib,   o‘z   faoliyatlarini   diversifikatsiya   qilishlari
zarur. Shu tarzda, bolalar nafaqat bilim oladi, balki shaxs sifatida to‘g‘ri rivojlanish
imkoniyatiga   ega   bo‘ladilar.   Tarbiyaviy   ishlar   doirasida   bolalar   o‘zlariga   bo‘lgan
42 ishonchlarini   oshiradilar,   yangi   qobiliyatlarni   o‘zlashtiradilar   va   mustaqil   fikrlash
qobiliyatini   rivojlantiradilar.Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib   boriladigan
tarbiyaviy   ishlar,   ularning   shaxsiyatini   shakllantirishda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Bu
jarayon,   bolalarning   ijtimoiy   va   hissiy   rivojlanishiga,   shuningdek,   jismoniy   va
aqliy   ko‘nikmalarini   oshirishga   yordam   beradi.   Tarbiyachilar,   bolalarning
ehtiyojlarini   tushunib,   ularni   yaxshiroq   tarbiyalash   uchun   zarur   vositalarni
qo‘llashlari zarur.Ushbu tamoyillarni inobatga olgan holda, maktabgacha yoshdagi
bolalar bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlar yanada samarali va foydali bo‘lishi
mumkin.   Bular,   bolalarning   barcha   rivojlanish   jihatlarini   qamrab   olgan   holda,
ularga   mustaqil,   ijodkor   va   ijtimoiy   muvaffaqiyatli   shaxslar   sifatida   o‘sishlariga
yordam beradi.
3.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashni
takomillashtirish yo‘llari
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalashni   takomillashtirish
yo‘llari,   ta'lim   jarayonining   sifatini   oshirish   va   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishini
ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Bolalar tarbiyasi  jarayoni murakkab va ko'p
qirrali   bo'lib,   bu   jarayonda   ko'plab   omillarni   hisobga   olish   zarur.   Maktabgacha
ta'lim   muassasalarida   ilg‘or   tajribalarni   qo'llash,   o'qituvchilar   va   ota-onalar
o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish, innovatsion pedagogik yondashuvlarni tatbiq
etish   va   bolalarga   mos   keluvchi   rivojlantiruvchi   muhit   yaratish,   barkamol
tarbiyalashni   takomillashtirishning   asosiy   yo'llaridan   biridir.Maktabgacha   ta'lim
muassasalarida   pedagogik   yondashuvlarni   yangilash   zarur.   O'qituvchilar
bolalarning individual qobiliyatlari va ehtiyojlarini inobatga olib, ta'lim jarayonini
moslashtirishlari   lozim.   Bu   jarayonni   amalga   oshirish   uchun   o'qituvchilar   doimiy
ravishda   o'z   bilimlarini   kengaytirishlari   va   zamonaviy   pedagogik   metodlarni
o'zlashtirishlari   kerak.   Ta'lim   jarayonida   faol   o'qitish   usullarini   qo'llash,
43 bolalarning   qiziqishini   oshiradi   va   ularning   ta'lim   jarayonida   faol   ishtirok
etishlarini ta'minlaydi. O'qituvchilar o'yinlar, san'at, musiqa va boshqa faoliyatlarni
ta'lim   jarayoniga   integratsiya   qilib,   bolalarning   ijodiy   fikrlash   qobiliyatlarini
rivojlantirishlari mumkin.
Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   hissiy   rivojlanishga   alohida   e'tibor
qaratish zarur. Bolalarga o'z his-tuyg'ularini anglash va ifodalashda yordam berish,
ularning hissiy salomatligini kuchaytiradi va o'ziga bo'lgan ishonchlarini oshiradi.
O'qituvchilar   hissiy   muhit   yaratish,   bolalarning   his-tuyg'ularini   anglash   va   ularga
qo'llab-quvvatlash   ko'nikmalarini   o'rgatishlari   lozim.   Bu   jarayon   bolalarning
ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishga   ham   yordam   beradi,   chunki   bolalar   o'zaro
muloqot   qilishda   va   do'stlikni   rivojlantirishda   ko'proq   ishtirok   etadilar.Jismoniy
rivojlanish   ham   barkamol   tarbiyalash   jarayonida   muhim   ahamiyatga   ega.   Bolalar
uchun   jismoniy   faoliyatlar,   ularning   sog'lom   turmush   tarzini   shakllantirish   va
jismoniy   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   katta   rol   o'ynaydi.   Sport   va   jismoniy
o'yinlar   bolalarning   jismoniy   ko'nikmalarini   rivojlantirish   bilan   birga,   ruhiy
salomatliklarini   ham   yaxshilaydi.   O'qituvchilar   bolalarni   jismoniy   faoliyatlarga
jalb etish, ularga sportni sevdirish va jismoniy rivojlanishlariga yordam berishlari
kerak.
Bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishda ota-onalar va o'qituvchilar
o'rtasidagi hamkorlikni kuchaytirish zarur. Ota-onalar bolalarga do'stlik, hamkorlik
va o'zaro hurmatni o'rgatishlari, o'qituvchilar esa bolalarga guruh bo'lib ishlashni,
bir-biriga yordam berishni o'rgatishlari kerak. Ota-onalar va o'qituvchilar o'rtasida
o'zaro   aloqalar   bolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishda   muhim
ahamiyatga ega. Bu jarayon, bolalarning o'zaro munosabatlarni o'rganishlariga va
jamoa   bo'lib   ishlash   ko'nikmalarini   rivojlantirishlariga   yordam   beradi.Bolalarning
ta'lim   jarayonida   faol   ishtirok   etishlarini   ta'minlash   uchun   zamonaviy
44 texnologiyalarni qo'llash zarur. Interaktiv ta'lim uskunalari, kompyuterlar va mobil
dasturlar bolalarga yangi bilimlar olishda yordam beradi. O'qituvchilar zamonaviy
texnologiyalarni   ta'lim   jarayoniga   integratsiya   qilib,   bolalarning   qiziqishini
oshirishi   va   ularning   intellektual   rivojlanishini   ta'minlashi   mumkin.   Bu   jarayon
bolalar uchun o'qish jarayonini qiziqarli va interaktiv qilish imkoniyatini beradi 10
.
Bolalarni   tarbiyalash   jarayonida   ijtimoiy   muhitni   yaxshilash   zarur.
Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   bolalar   o'rtasida   do'stlik   va   hamkorlikni
rivojlantirish,  ularning  ijtimoiy  ko'nikmalarini   oshirishda   muhimdir.  O'qituvchilar
bolalarga   o'zaro   hurmat,   bir-biriga   yordam   berish   va   ijtimoiy   mas'uliyatni
o'rgatishlari   lozim.   Bu   jarayon   bolalarning   kelajakda   muvaffaqiyatli   shaxslar
bo'lishlariga   yordam   beradi.Bolalarning   qiziqishlari   va   qobiliyatlarini
rivojlantirishda   innovatsion   faoliyatlarni   qo'llash   zarur.   Maktabgacha   ta'lim
muassasalarida   ilmiy   tajribalar,   san'at   va   badiiy   faoliyatlar,   ijodiy   o'yinlar   va
boshqa   innovatsion   faoliyatlar   bolalarning   ijodiy   fikrlashlarini   rivojlantirishga
yordam   beradi.   O'qituvchilar   bolalarning   qiziqishlariga   mos   faoliyatlarni   taklif
etishlari   va   ularni   rag'batlantirishlari   zarur.   Bu   jarayon,   bolalarning   ijodiy
qobiliyatlarini oshirish va o'z imkoniyatlarini kashf etishga yordam beradi.Bolalar
o'rtasida   o'zaro   hurmat   va   muloqotni   rivojlantirishda   o'qituvchilar   va   ota-onalar
o'rtasidagi   doimiy   aloqalar   muhimdir.   Ota-onalar   bolalarining   ta'lim   jarayonidagi
muvaffaqiyatlari   va   muammolari   haqida   o'qituvchilarga   ma'lumot   berishlari,
o'qituvchilar   esa   ota-onalarga   bolalarining   rivojlanishi   haqida   xabar   berishlari
zarur. Bu jarayon bolalarning tarbiyasi va ta'limidagi muhim masalalarni birgalikda
hal   qilishga   yordam   beradi.Bolalarning   hissiy   rivojlanishini   qo'llab-quvvatlashda
o'qituvchilar   va   ota-onalar   o'rtasidagi   hamkorlikni   kuchaytirish   muhimdir.   Ota-
onalar   bolalarga   o'z   his-tuyg'ularini   anglash   va   ifodalashda   yordam   berishlari,
10
  O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi. “Maktabgacha ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar 
dasturi” – 2021-yil.
45 o'qituvchilar   esa   hissiy   muhitni   yaratish   va   bolalarning   his-tuyg'ularini   anglashda
yordam   berishlari   zarur.   Bu   jarayon   bolalarning   hissiy   rivojlanishini   oshirishga
yordam beradi va ularda o'ziga bo'lgan ishonchni kuchaytiradi.
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalashni   takomillashtirish
yo‘llari,   ta'lim   jarayonining   sifatini   oshirish   va   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishini
ta'minlashda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ushbu   jarayonda   ko'plab   omillarni   hisobga
olish   zarur.   Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   ilg‘or   tajribalarni   qo'llash,
innovatsion   pedagogik   yondashuvlar,   o'qituvchilar   va   ota-onalar   o'rtasidagi
hamkorlikni   kuchaytirish   va   bolalar   uchun   rivojlantiruvchi   muhit   yaratish,
barkamol tarbiyalashni takomillashtirishning asosiy yo'llaridan biridir.
Maktabgacha   ta'lim   muassasalarida   pedagogik   yondashuvlarni   yangilash
zarur.   O'qituvchilar   bolalarning   individual   qobiliyatlari   va   ehtiyojlarini   inobatga
olib, ta'lim jarayonini moslashtirishlari lozim. Bu jarayonni amalga oshirish uchun
o'qituvchilar   doimiy   ravishda   o'z   bilimlarini   kengaytirishlari   va   zamonaviy
pedagogik   metodlarni   o'zlashtirishlari   kerak.   Ta'lim   jarayonida   faol   o'qitish
usullarini   qo'llash,   bolalarning   qiziqishini   oshiradi   va   ularning   ta'lim   jarayonida
faol ishtirok etishlarini ta'minlaydi. O'qituvchilar o'yinlar, san'at, musiqa va boshqa
faoliyatlarni   ta'lim   jarayoniga   integratsiya   qilib,   bolalarning   ijodiy   fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishlari mumkin.Maktabgacha ta'lim muassasalarida hissiy
rivojlanishga   alohida   e'tibor   qaratish   zarur.   Bolalarga   o'z   his-tuyg'ularini   anglash
va ifodalashda yordam berish, ularning hissiy salomatligini kuchaytiradi va o'ziga
bo'lgan ishonchlarini oshiradi. O'qituvchilar hissiy muhit yaratish, bolalarning his-
tuyg'ularini anglash va ularga qo'llab-quvvatlash ko'nikmalarini o'rgatishlari lozim.
Bu jarayon bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini rivojlantirishga ham yordam beradi,
chunki   bolalar   o'zaro   muloqot   qilishda   va   do'stlikni   rivojlantirishda   ko'proq
ishtirok etadilar.
46 Jismoniy rivojlanish ham barkamol tarbiyalash jarayonida muhim ahamiyatga
ega.   Bolalar   uchun   jismoniy   faoliyatlar,   ularning   sog'lom   turmush   tarzini
shakllantirish   va   jismoniy   qobiliyatlarini   rivojlantirishda   katta   rol   o'ynaydi.   Sport
va jismoniy o'yinlar bolalarning jismoniy ko'nikmalarini rivojlantirish bilan birga,
ruhiy   salomatliklarini   ham   yaxshilaydi.   O'qituvchilar   bolalarni   jismoniy
faoliyatlarga   jalb   etish,   ularga   sportni   sevdirish   va   jismoniy   rivojlanishlariga
yordam   berishlari   kerakBolalarning   ijtimoiy   ko'nikmalarini   rivojlantirishda   ota-
onalar   va   o'qituvchilar   o'rtasidagi   hamkorlikni   kuchaytirish   zarur.   Ota-onalar
bolalarga   do'stlik,   hamkorlik   va   o'zaro   hurmatni   o'rgatishlari,   o'qituvchilar   esa
bolalarga guruh bo'lib ishlashni, bir-biriga yordam berishni o'rgatishlari kerak. Ota-
onalar va o'qituvchilar o'rtasida o'zaro aloqalar bolalarning ijtimoiy ko'nikmalarini
rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Bu   jarayon,   bolalarning   o'zaro
munosabatlarni   o'rganishlariga   va   jamoa   bo'lib   ishlash   ko'nikmalarini
rivojlantirishlariga yordam beradi.
Bolalarning   ta'lim   jarayonida   faol   ishtirok   etishlarini   ta'minlash   uchun
zamonaviy   texnologiyalarni   qo'llash   zarur.   Interaktiv   ta'lim   uskunalari,
kompyuterlar   va   mobil   dasturlar   bolalarga   yangi   bilimlar   olishda   yordam   beradi.
O'qituvchilar   zamonaviy   texnologiyalarni   ta'lim   jarayoniga   integratsiya   qilib,
bolalarning   qiziqishini   oshirishi   va   ularning   intellektual   rivojlanishini
ta'minlashlari   mumkin.   Bu   jarayon   bolalar   uchun   o'qish   jarayonini   qiziqarli   va
interaktiv   qilish   imkoniyatini   beradi.Bolalar   o'rtasida   o'zaro   hurmat   va   muloqotni
rivojlantirishda   o'qituvchilar   va   ota-onalar   o'rtasidagi   doimiy   aloqalar   muhimdir.
Ota-onalar   bolalarining   ta'lim   jarayonidagi   muvaffaqiyatlari   va   muammolari
haqida   o'qituvchilarga   ma'lumot   berishlari,   o'qituvchilar   esa   ota-onalarga
bolalarining   rivojlanishi   haqida   xabar   berishlari   zarur.   Bu   jarayon   bolalarning
tarbiyasi va ta'limidagi muhim masalalarni birgalikda hal qilishga yordam beradi.
47 XULOSA
Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash,   ta'lim   jarayonining
muhim   qismi   bo'lib,   bolalarning   shaxsiy   va   ijtimoiy   rivojlanishini   ta'minlashda
muhim rol o'ynaydi. Barkamol tarbiya tushunchasi, bolalarning intellektual, hissiy,
jismoniy   va   ijtimoiy   ko'nikmalarini   bir   vaqtning   o'zida   rivojlantirishga   qaratilgan
jarayon   sifatida   ko'riladi.   Ushbu   jarayonning   asosiy   jihatlari   -   bolalarning
individual   ehtiyojlariga   mos   keladigan   ta'lim   muhitini   yaratish,   ularning
qobiliyatlarini   kashf   etishga   yordam   berish   va   ijtimoiy   ko'nikmalarini
rivojlantirishdir.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   har   tomonlama   rivojlantirish
omillari,   o'qituvchilarning   pedagogik   mahorati,   ota-onalar   bilan   hamkorlik,
shuningdek,   ta'lim   muassasalaridagi   innovatsion   yondashuvlar   orqali   amalga
oshiriladi.
Kreativ   yondashuvlar,   maktabgacha   tarbiyada   bolalarning   ijodiy   fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Maktabgacha ta’lim muassasalarida
kreativ   tarbiya   usullari,   bolalar   uchun   qiziqarli   va   interaktiv   ta'lim   jarayonini
yaratishga   qaratilgan   bo'lishi   kerak.   Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv
tamoyillari  esa,  bolalarga muhitga moslashish,  bir-biriga yordam  berish  va o'zaro
hurmatni o'rgatadi. Tarbiyaviy faoliyatda o'qituvchi va ota-onalarning hamkorligi,
bolalarning   rivojlanishini   yanada   samarali   qilishda   muhim   ahamiyatga   ega.   Ota-
onalar   bolalarining   tarbiyasi   va   ta'lim   jarayonida   faol   ishtirok   etishlari,
o'qituvchilar bilan yaqindan hamkorlik qilishlari zarur.
Maktabgacha yoshdagi  bolalarni barkamol tarbiyalashning amaliy tajribalari,
ta'lim   jarayonining   samaradorligini   oshirishga   yordam   beradi.   Ilg‘or   tajribalar,
bolalarning   individual   qobiliyatlarini   inobatga   olib,   ta'lim   jarayonini
moslashtirishga   xizmat   qiladi.   Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   olib
48 boriladigan   tarbiyaviy   ishlar,   o'z   ichiga   ijodiy   faoliyatlar,   o'yinlar   va   interaktiv
mashg'ulotlarni   oladi.   Ular   bolalarning   ijodiy   fikrlashini   rivojlantirishga   yordam
beradi   va   ularni   o'z   his-tuyg'ularini   ifodalashga   undaydi.   Barkamol   tarbiyalashni
takomillashtirish   yo'llari   esa,   pedagogik   yondashuvlarni   yangilash,   zamonaviy
texnologiyalarni   qo'llash   va   bolalar   bilan   ishlashda   innovatsion   metodlarni   joriy
etishni o'z ichiga oladi.
Insonparvarlik   va   ijtimoiy   moslashuv   tamoyillari,   bolalarning   ijtimoiy
ko'nikmalarini   rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   O'qituvchilar   bolalarga
muhitga   moslashish,   bir-biriga   yordam   berish   va   o'zaro   hurmatni   o'rgatishlari
zarur.   Bu   tamoyillar,   bolalarning   kelajakdagi   ijtimoiy   hayotida   muvaffaqiyatli
bo'lishlari   uchun   zarur   ko'nikmalarni   shakllantiradi.   Ota-onalar   va   o'qituvchilar
o'rtasidagi   hamkorlik,   bolalarning   rivojlanishini   yanada   samarali   qilishda   muhim
ahamiyatga ega. Ota-onalar, bolalarining tarbiyasi va ta'lim jarayonida faol ishtirok
etishlari,   o'qituvchilar   bilan   yaqindan   hamkorlik   qilishlari   zarur.Maktabgacha
yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning amaliy tajribalari, ta'lim jarayonining
samaradorligini  oshirishga  yordam  beradi. Ilg‘or  tajribalar, bolalarning individual
qobiliyatlarini   inobatga   olib,   ta'lim   jarayonini   moslashtirishga   xizmat   qiladi.
Tarbiyaviy ishlar, o'z ichiga ijodiy faoliyatlar, o'yinlar va interaktiv mashg'ulotlarni
oladi.   Ushbu   faoliyatlar   bolalarning   ijodiy   fikrlashini   rivojlantirishga   yordam
beradi va ularni o'z his-tuyg'ularini ifodalashga undaydi. 
Barkamol   tarbiyalashni   takomillashtirish   yo'llari,   pedagogik   yondashuvlarni
yangilash,   zamonaviy   texnologiyalarni   qo'llash   va   bolalar   bilan   ishlashda
innovatsion metodlarni joriy etishni o'z ichiga oladi. O'qituvchilar va tarbiyachilar,
bolalarga qiziqarli va rivojlantiruvchi muhit yaratish uchun zamonaviy pedagogik
usullarni  qo'llashlari  zarur. Bu jarayon, bolalarning ta'lim  jarayonida  faol  ishtirok
etishlarini ta'minlaydi va ularning qobiliyatlarini kashf etishga yordam beradi.
49 Umuman   olganda,   maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalash
jarayoni,  ta'lim   va tarbiya  jarayonining  bir-biri   bilan bog'liq  ekanligini  ko'rsatadi.
Bu   jarayon,   bolalarning   shaxsiy   rivojlanishi,   hissiy   va   ijtimoiy   ko'nikmalarini
rivojlantirishda   muhim   ahamiyatga   ega.   O'qituvchilar,   ota-onalar   va   ta'lim
muassasalari   o'rtasida   samarali   hamkorlik,   bolalarning   kelajakdagi
muvaffaqiyatlari   uchun   zarur   asoslarni   yaratadi.   Barkamol   tarbiya,   bolalarning
ijtimoiy hayotda faol ishtirok etishi va kelajakda muvaffaqiyatli shaxslar bo'lishlari
uchun zarur shart-sharoitlarni ta'minlaydi.
FOYDALANILGAN   ADABIYOTLAR
1) Shavkat   Mirziyoyev.   “Yangi   O‘zbekiston   strategiyasi.”   –   Toshkent:
O‘zbekiston, 2021.
2) Shavkat   Mirziyoyev.   “Ta’lim   va   tarbiya   –   kelajak   poydevori”   –   Toshkent:
Ma’naviyat, 2022.
3) O‘zbekiston   Respublikasi   Prezidenti   qarori.   “Maktabgacha   ta’lim   tizimini
rivojlantirish to‘g‘risida” PQ-4312-sonli qaror. – 2020-yil 8-may.
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2030-yilgacha maktabgacha ta’limni
rivojlantirish strategiyasi” bo‘yicha farmoni. – 2023-yil.
5) O‘zbekiston   Respublikasi   “Maktabgacha   ta’lim   to‘g‘risida”gi   qonuni.   –
Toshkent, 2020.
6) Xodjayev   Sh.   “Maktabgacha   ta’lim   pedagogikasi”   –   Toshkent:   Fan   va
texnologiya, 2021.
7) Qodirov   A.   “Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   barkamol   tarbiyalashning
zamonaviy usullari” – Toshkent: Ilm Ziyo, 2022.
50 8) Karimova   D.   “Maktabgacha   yoshdagi   bolalarni   rivojlantirishning   innovatsion
yondashuvlari” – Toshkent: Yangiyo‘l nashriyoti, 2023.
9) Raximov   N.   “Maktabgacha   yoshdagi   bolalar   bilan   ishlash   metodikasi”   –
Toshkent: O‘qituvchi, 2021.
10) Nurmatova   Z.   “Maktabgacha   ta’lim   muassasalarida   kreativ   yondashuvlar”   –
Toshkent: Fan, 2023.
11) Mahmudov   O.   “Pedagogik   texnologiyalar   va   innovatsiyalar”   –   Toshkent:
Sharq, 2022.
12) O‘zbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Mahkamasi.   “Maktabgacha   ta’lim   sifatini
oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar dasturi” – 2021-yil.
13) Toshpulatova   G.   “Maktabgacha   yoshdagi   bolalarning   ijodiy   tafakkurini
rivojlantirish” – Toshkent: Badiiy adabiyot, 2023.
51

Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol qilib tarbiyalashda ibn sino ijodidan foydalanish

MUNDARIJA

KIRISH…………………………………………………………………………….3

I-BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI BARKAMOL TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI

1.1. Barkamol tarbiya tushunchasi va uning asosiy jihatlari……………………….7

1.2. Maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama rivojlantirish omillari…...…11

1.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalashga oid pedagogik………….……15

II-BOB.  MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI TARBIYALASH JARAYONIDA KREATIV YONDASHUVLAR

2.1. Maktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya usullari…………………19

2.2. Insonparvarlik va ijtimoiy moslashuv tamoyillari……………………………23

2.3. Tarbiyaviy faoliyatda o‘qituvchi va ota-onalarning hamkorligi……………..27

III-BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI BARKAMOL TARBIYALASHNING AMALIY TAJRIBALARI VA SAMARADORLIGI

3.1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash bo‘yicha ilg‘or tajribalar………………………………………………………………………………31

3.2. Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlar………………………………………………………………………………….35

3.3. Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashni takomillashtirish yo‘llari………………………………………………………………………………..39

XULOSA…………………………………………………………………………43

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………..…45
 

KIRISH

O'zbekiston Prezidenti, shuningdek, ta'lim tizimini rivojlantirish bo'yicha qilinayotgan islohotlar, bolalarni maktabga tayyorlash va ularning aqliy tayyorgarligini oshirishga katta e'tibor qaratmoqda. Prezidentning fikrlariga ko'ra, bolalar uchun maktabga tayyorgarlik jarayoni – bu ularning aqliy rivojlanishi, ijodkorlik qobiliyatlari va shaxsiy fazilatlarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayon doirasida, bolalarning aqliy qobiliyatlarini rivojlantirish uchun zamonaviy uslublar va ta'lim metodlaridan foydalanish zarur. 

Shavkat Miromovich Mirziyoyev

Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash bugungi kundagi eng muhim pedagogik vazifalardan biridir. Zero, bu yosh davrida bolaning jismoniy, aqliy, axloqiy va estetik rivojlanishiga asos solinadi. Maktabgacha ta’lim tizimi bolalarning shaxsiy kamolotini ta’minlash, ularni mustaqil fikrlaydigan, ijtimoiy hayotga moslashgan shaxs sifatida shakllantirishga xizmat qiladi. Shu sababli, tarbiyaviy jarayonda bolalarning yosh va psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda, ularni har tomonlama rivojlantirishga yo‘naltirilgan samarali metod va yondashuvlardan foydalanish zarur.

Barkamol tarbiya bolaga nafaqat bilim va ko‘nikmalarni singdirish, balki uning insoniy fazilatlarini rivojlantirish, hayotga ijobiy munosabatda bo‘lishga o‘rgatish orqali jamiyatning yetuk a’zosi bo‘lib shakllanishini ta’minlaydi. Maktabgacha yosh – bu bolaning asosiy xarakter xususiyatlari, qiziqishlari va qobiliyatlari rivojlanadigan davr bo‘lib, bu bosqichdagi tarbiya jarayoni bola kelajagiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, tarbiyaviy faoliyatni to‘g‘ri tashkil etish va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash masalalari dolzarb hisoblanadi.Bugungi kunda bolalarni barkamol tarbiyalash jarayonida kreativ yondashuvlar muhim ahamiyat kasb etmoqda. Tarbiya jarayonida ijodiy va innovatsion usullardan foydalanish bolalarning dunyoqarashini kengaytiradi, ularni yangi bilimlarni o‘zlashtirishga rag‘batlantiradi va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, tarbiyachilar va ota-onalarning hamkorligi bolalarning shaxs sifatida shakllanishida muhim o‘rin tutadi. Oila va ta’lim muassasasi o‘rtasidagi samarali hamkorlik bolalar tarbiyasining yaxlit tizimini yaratishga imkon beradi.

Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash bo‘yicha ilg‘or tajribalar va innovatsion yondashuvlarni o‘rganish, ularni ta’lim tizimiga tatbiq etish bu jarayonning samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Bu yo‘nalishda xalqaro tajribalarni o‘rganish va mahalliy sharoitlarga moslashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bilan birga, pedagog kadrlarning malakasini oshirish, ta’lim dasturlarini takomillashtirish ham bolalarni barkamol tarbiyalash jarayonida asosiy vazifalardan biri hisoblanadi.Ushbu tadqiqot ishi maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning nazariy asoslari, kreativ yondashuvlar va amaliy tajribalarni tahlil qilishga qaratilgan bo‘lib, ta’lim muassasalarida tarbiyaviy jarayonning samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.

Mavzuning dolzarbligi:   Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash mavzusi bugungi kunda ta’lim tizimining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Chunki globallashuv jarayonida shaxsiy rivojlanish, ijtimoiy moslashuv va ta’lim tizimidagi yangilanishlar bolalar tarbiyasiga bo‘lgan yondashuvlarni ham tubdan o‘zgartirishni talab qilmoqda. Ilm-fan va texnologiyaning jadal rivojlanishi, axborot makonining kengayishi bolalarning ta’lim-tarbiya jarayoniga yangicha yondashishni zarur qiladi. Shu sababli, maktabgacha yoshda mustahkam poydevor qo‘yish kelajak avlodning yetuk, bilimli va ijtimoiy mas’uliyatli bo‘lishini ta’minlaydi.

Bugungi jamiyatda bolalarni har tomonlama rivojlantirish, ularga zamonaviy bilim va ko‘nikmalarni berish, ijodiy tafakkurni shakllantirish va axloqiy tarbiyani mustahkamlash dolzarb vazifalardan biridir. Ayniqsa, maktabgacha ta’lim muassasalarida bolalarni tarbiyalash jarayonida kreativ yondashuvlarni joriy etish, o‘yin va innovatsion metodlardan samarali foydalanish bolalarning rivojlanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Shuningdek, oilaning ta’lim jarayonidagi o‘rni, tarbiyachilar va ota-onalar hamkorligi ham bolalar tarbiyasining samaradorligini belgilovchi muhim omillardan biridir.

Barkamol tarbiya bolaga nafaqat bilim va ko‘nikmalarni singdirish, balki uning insoniy fazilatlarini rivojlantirish, hayotga ijobiy munosabatda bo‘lishga o‘rgatish orqali jamiyatning yetuk a’zosi bo‘lib shakllanishini ta’minlaydi. Maktabgacha yosh – bu bolaning asosiy xarakter xususiyatlari, qiziqishlari va qobiliyatlari rivojlanadigan davr bo‘lib, bu bosqichdagi tarbiya jarayoni bola kelajagiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, tarbiyaviy faoliyatni to‘g‘ri tashkil etish va zamonaviy pedagogik texnologiyalarni qo‘llash masalalari dolzarb hisoblanadi.

Bugungi kunda bolalarni barkamol tarbiyalash jarayonida kreativ yondashuvlar muhim ahamiyat kasb etmoqda. Tarbiya jarayonida ijodiy va innovatsion usullardan foydalanish bolalarning dunyoqarashini kengaytiradi, ularni yangi bilimlarni o‘zlashtirishga rag‘batlantiradi va mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, tarbiyachilar va ota-onalarning hamkorligi bolalarning shaxs sifatida shakllanishida muhim o‘rin tutadi. Oila va ta’lim muassasasi o‘rtasidagi samarali hamkorlik bolalar tarbiyasining yaxlit tizimini yaratishga imkon beradi.Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash bo‘yicha ilg‘or tajribalar va innovatsion yondashuvlarni o‘rganish, ularni ta’lim tizimiga tatbiq etish bu jarayonning samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. Bu yo‘nalishda xalqaro tajribalarni o‘rganish va mahalliy sharoitlarga moslashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Shu bilan birga, pedagog kadrlarning malakasini oshirish, ta’lim dasturlarini takomillashtirish ham bolalarni barkamol tarbiyalash jarayonida asosiy vazifalardan biri hisoblanadi.

Ushbu tadqiqot ishi maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning nazariy asoslari, kreativ yondashuvlar va amaliy tajribalarni tahlil qilishga qaratilgan bo‘lib, ta’lim muassasalarida tarbiyaviy jarayonning samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.

Kurs ishining maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalash jarayonini o‘rganish, uning nazariy asoslarini tahlil qilish va samarali tarbiyaviy yondashuvlarni aniqlashdan iborat. Tadqiqot doirasida bolalarning jismoniy, aqliy, axloqiy va estetik rivojlanishini qo‘llab-quvvatlovchi pedagogik metodlar tahlil qilinadi hamda zamonaviy innovatsion texnologiyalar yordamida tarbiya jarayonining samaradorligini oshirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, bolalarni har tomonlama rivojlantirishda oilaning, ta’lim muassasalarining va jamiyatning tutgan o‘rni tahlil qilinadi. Ushbu ishning natijalari maktabgacha ta’lim muassasalarida tarbiyaviy faoliyatni yanada samarali tashkil etish bo‘yicha amaliy tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.

Ushbu tadqiqot ishi maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning nazariy asoslari, kreativ yondashuvlar va amaliy tajribalarni tahlil qilishga qaratilgan bo‘lib, ta’lim muassasalarida tarbiyaviy jarayonning samaradorligini oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.

Maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashning nazariy asoslarini o‘rganish, unga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilish.Barkamol tarbiya tushunchasining pedagogik, psixologik va sotsiologik jihatlarini aniqlash.Bolalarni har tomonlama rivojlantirish jarayonida qo‘llaniladigan ilg‘or pedagogik texnologiyalar va innovatsion usullarni o‘rganishMaktabgacha ta’lim muassasalarida kreativ tarbiya metodlarining o‘rni va ahamiyatini aniqlashBolalarni axloqiy, jismoniy, aqliy va estetik jihatdan rivojlantirish bo‘yicha samarali strategiyalarni ishlab chiqish.Ota-onalar, pedagoglar va jamiyatning bolalarni tarbiyalashdagi o‘zaro hamkorligini mustahkamlashga oid takliflar ishlab chiqishTarbiyaviy faoliyat jarayonida insonparvarlik tamoyillarini qo‘llash va bolalarning ijtimoiy moslashuv jarayoniga ta’sirini tahlil qilish.Maktabgacha yoshdagi bolalarni tarbiyalash bo‘yicha milliy va xorijiy ilg‘or tajribalarni o‘rganish, ularning samaradorligini tahlil qilish va mahalliy sharoitga moslashtirishAmaliy tadqiqotlar asosida maktabgacha yoshdagi bolalarni barkamol tarbiyalashni takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqishBolalarning mustaqil fikrlash, ijodkorlik va ijtimoiy moslashuv qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan ta’lim dasturlarini takomillashtirishga oid takliflarni ilgari surish.

Kurs ishining tarkibiy tuzilmasi: Ushbu kurs ishi 3 ta bob,9 ta reja,xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

 

 

I-BOB.MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI BARKAMOL TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI

1.1. Barkamol tarbiya tushunchasi va uning asosiy jihatlari