Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 116.7KB
Покупки 2
Дата загрузки 04 Август 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Экономика

Продавец

Bohodir Jalolov

Mamlakatimizda byudjetdan moliyalashtrishning mohiyati va amaldagi holati

Купить
Mamlakatimizda byudjetdan moliyalashtrishning mohiyati va amaldagi holati Kirish II. BOB. Byudjet balansini boshqarishning nazariy asoslari 1.1 Byudjet taqchilligi tushunchasi va ahamiyati 1.2 Byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining tasnifi 1.3 Mohiyat davlat qarzi va uni qanday boshqarish kerak II. BOB. Federal byudjetning byudjet taqchilligini tahlil qilish Rossiya Federatsiyasi 2.1 Federal byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining umumiy tavsifi 2.2 Davlat ichki qarzining tahlili 2.3 Tashqi davlat qarzining tahlili Xulosa Adabiyotlar ro'yxati Kirish Amalga oshirish iqtisodiy islohotlar mamlakat byudjet tizimining faoliyati asoslarini o'zgartirdi. Turli darajadagi davlat organlari o’rtasidagi munosabatlar ham o’zgardi, bu esa yangi byudjet mexanizmini shakllantirish metodologiyasini ishlab chiqishni taqozo etdi. Byudjet tizimi Har qanday federal davlat ma'lum vaqtlarda byudjetlarning muvozanatsizligi sharoitida mavjud. Bunday tizimning normal ishlashi uni amalga oshirishning aniq mexanizmidan foydalangan holda byudjet resurslarini oqilona qayta taqsimlash zarurati bilan bog'liq. Byudjet taqchilligi - bu dunyoning barcha davlatlari o'z tarixining muayyan davrlarida muqarrar ravishda duch kelgan moliyaviy hodisa. To'liq muvozanatlangan davlat byudjeti, ya'ni balanssiz byudjet faqat nazariy jihatdan mumkin. Byudjetga mablag'lar tushishini rag'batlantiruvchi barcha moliyaviy- iqtisodiy dastaklar beg'ubor ishlayotgan va davlat xarajatlari daromadlardan oshmaydigan davlatni amalda tasavvur qilib bo'lmaydi. Ko'pchilik iqtisodiy jihatdan qarzda yashagan va yashashda davom etmoqda. rivojlangan davlatlar , garchi iqtisodiy jihatdan byudjet taqchilligini kamaytirishga qaratilgan so'nggi tendentsiyani qayd etish adolatli bo'lar edi rivojlangan mamlakatlar ... Byudjet taqchilligi normal hisoblanadi, bu taxminan mamlakatdagi inflyatsiya darajasiga to'g'ri keladi. Muvozanatning buzilishiga davlat qarzi ham sabab bo'lmoqda. Davlat qarziga xizmat ko'rsatish (kreditorlarga foizlar to'lash) har qanday davlat uchun og'ir yuk hisoblanadi, chunki u doimiy ravishda aylanma mablag'larning ma'lum bir qismini o'ziga jalb qiladi va davlat byudjeti taqchilligining oshishiga olib keladi. So'nggi o'n yil ichida Rossiyada islohotning samarali usullarini izlash olib borildi. byudjetlararo munosabatlar ... Bugungi kunda, albatta, ilmiy asoslangan yaratish kerak moliyaviy mexanizm byudjetlarni muvozanatlash. Shu bilan birga, ularning byudjetlari balansining sifati katta ahamiyatga ega bo'lishi kerak. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining faoliyati uchun o'zgargan ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy sharoitlar tufayli byudjetlarni muvozanatlashning ko'plab nazariy va uslubiy muammolari hal qilinmagan. Bularning barchasi tegishlilikni belgilaydi muddatli ish ayniqsa davom etayotgan global moliyaviy inqiroz davrida. Ushbu ishning maqsadi davlat moliya tizimining eng muhim elementlari sifatidagi byudjet taqchilligi, uni moliyalashtirish manbalari va davlat qarzi, ularning asosiy belgilarini tahlil qilishdan iborat. Ushbu kurs ishining aniq maqsadlari quyidagilardan iborat: Rossiya Federatsiyasining federal byudjeti taqchilligining mohiyatini, uni moliyalashtirish manbalari va davlat qarzini aniqlash; taqchillikni, shuningdek, ichki va tashqi davlat qarzini moliyalashtirish manbalarining tarkibi va dinamikasini tahlil qilish; Tahlil zamonaviy va Rossiya Federatsiyasi byudjetini muvozanatlash muammolari, shuningdek, taqchillikni kamaytirishning mumkin bo'lgan istiqbollari va usullarini aniqlash. davlat byudjeti va davlat qarzi. 1. Byudjet balansini boshqarishning nazariy asoslari 1.1 Byudjet taqchilligi tushunchasi va ahamiyati Turli darajadagi byudjetlarda har doim mutanosiblik printsipi amal qiladi, ya'ni byudjet xarajatlari hajmi byudjet daromadlarining umumiy hajmiga va uning taqchilligini moliyalashtirish manbalaridan tushumlarga mos kelishi kerak. Byudjetni tuzish, tasdiqlash va ijro etishda vakolatli organlar byudjet taqchilligi hajmini minimallashtirish zaruratidan kelib chiqishi kerak. Biroq, daromad va xarajatlarning tengligiga erishish juda qiyin. Odatda byudjet daromadlari uning xarajatlaridan oshib ketadi va aksincha. Daromadlarning xarajatlardan oshib ketishi byudjet profitsiti, xarajatlarning daromadlardan oshib ketishi esa byudjet taqchilligi deyiladi. V zamonaviy dunyo o'z tarixining ma'lum davrlarida byudjet taqchilligiga duch kelmagan davlatlar yo'q. Bu turli sabablarga ko'ra. Ayrim hollarda davlat byudjet taqchilligini ataylab oshirishi mumkin. Xususan, iqtisodiy faollikni rag'batlantirish maqsadida va yalpi talab Ishlab chiqarishning pasayishi davrida hukumat aholi bandligi darajasini oshirishga qaratilgan maxsus qarorlar qabul qilishi mumkin (masalan, yangi ish o'rinlarini yaratish dasturlarini moliyalashtirish) yoki soliqlarni sezilarli darajada kamaytirishi mumkin. Natijada byudjet xarajatlari oshadi yoki byudjet daromadlari kamayadi va taqchillik yuzaga keladi. Lekin bu kamomad davlat tomonidan ataylab yaratiladi va tizimli defitsit deb ataladi. Tarkibiy tsiklik taqchillikdan farqli o'laroq, davlatning ongli fiskal siyosatiga kamroq darajada bog'liq. Bu inqiroz bosqichida yuzaga keladigan va iqtisodiyotning tsiklik rivojlanishining natijasi bo'lgan ishlab chiqarishning umumiy pasayishi bilan bog'liq. Ishlab chiqarishning qisqarishi sharoitida soliqlar va davlat daromadlari qisqaradi, demak, taqchillik yuzaga keladi. Bundan tashqari, faol va passiv defitsitlar mavjud. Faol taqchillik xarajatlarning daromadlardan oshib ketishi natijasida, passiv taqchillik esa kamayishi natijasida yuzaga keladi. soliq stavkalari va boshqa daromadlar, bu sekinlashuvning natijasidir iqtisodiy o'sish , kam to'lovlar va boshqalar. Qisqa muddatli va uzoq muddatli byudjet nomutanosibliklarini farqlang. Nomutanosiblik qisqa muddatli xarakterga ega, agar xarajatlarning daromaddan oshib ketishi bitta bilan cheklangan bo'lsa moliyaviy yil va makroiqtisodiy vaziyatning byudjet tuzilganiga nisbatan o'zgarishini aks ettiradi. Bu, asosan, makroiqtisodiy prognozlash bo'yicha zarur tajribaning yo'qligi, bir qator vaziyatlarda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan o'zgarishlarning yetarlicha hisobga olinmaganligi bilan bog'liq. Masalan, byudjet daromadlarining qisqarishi eksport narxlarining pasayishi, ishlab chiqarish hajmining ko'zda tutilgan darajadan pastga tushishi, ishlab chiqarilgan mahsulotlarga talab tarkibining o'zgarishi va ularning raqobatbardoshligining pasayishi natijasida yuzaga kelishi mumkin. Davlat byudjeti taqchilligining o'sishiga kutilmagan keskin o'sish ham sabab bo'lishi mumkin davlat xarajatlari inflyatsiya darajasining belgilangan qiymatdan oshib ketishi hisobiga transfert to’lovlarini joriy etish bilan birgalikda kengaytirish. soliq imtiyozlari , bu keyingi saylovlar oldidan juda mashhur chora. Uzoq muddatli fiskal nomutanosibliklar yillar davomida va barqarorroq sabablarga ko'ra davlat xarajatlari va daromadlari o'rtasidagi tafovutning kengayishi bilan bog'liq. Shunday qilib, ko'pchilik rivojlangan mamlakatlarda so'nggi 15 yil ichida milliy byudjet taqchilligining o'sishining barqaror tendentsiyasi kuzatildi. Bu quyidagi omillarga bog'liq: 1) ijtimoiy to'lovlar sonining ko'payishi va buning natijasida byudjetga ijtimoiy yuk; 2) aholining qarishi bilan bog'liq noqulay demografik vaziyat, buning natijasida pensiyalar, sog'liqni saqlash uchun ajratmalar va boshqalarni to'lash uchun xarajatlar ko'payadi; 3) liberallashtirish soliq qonunchiligi va buning natijasida soliq stavkalari qiymatining pasayishi (davlat xarajatlariga tegishli tuzatish kiritilmasdan); 4) tashqi qarz hajmining oshishi. Umuman olganda, davlat byudjetining holati uchta asosiy omil bilan belgilanadi: 1) soliq tushumlari va davlat xarajatlari dinamikasining uzoq muddatli tendentsiyasi; 2) bosqich iqtisodiy tsikl iqtisodiyot tahlil qilinayotgan davrda bo'lgan; 3) davlatning byudjet xarajatlari va daromadlari sohasidagi amaldagi siyosati. Ko'pincha, ayniqsa, bizning mamlakatimizda va boshqa mamlakatlarda, byudjet taqchilligining haqiqiy qiymatini sun'iy yoki oshirib yuborish yoki past baholash. Shunday qilib, byudjet taqchilligini sun'iy ravishda kamaytirish quyidagi vositalar yordamida amalga oshirilishi mumkin: 1) ilgari soliqlarni to'lashdan bo'yin tovlagan soliq to'lovchilarga yig'imning umumiy miqdorining ma'lum qismiga teng bo'lgan barcha summani bir vaqtning o'zida to'lash imkonini beruvchi "soliq amnistiyasi"; 2) muddati o'tkazib yuborilgan soliq to'lovlarini undirish choralari; 3) vaqtinchalik yoki qo'shilgan soliqlarni joriy etish; 4) kechiktirilgan to'lovlar ish haqi davlat sektori xodimlari; 5) inflyatsiya darajasi dinamikasiga muvofiq ish haqini majburiy indeksatsiya qilishni kechiktirish; 6) davlat mulkini sotish; 7) kvazi-byudjet xarajatlari hisobiga yashirin taqchillikning mavjudligi. Ikkinchisiga markazlashtirilgan kreditlar kiradi imtiyozli shartlar Markaziy bank tomonidan. Bundan tashqari, markaziy bank davlat qarzi bilan bog'liq individual operatsiyalarni moliyalashtirishi, valyuta kursini barqarorlashtirish chora-tadbirlaridan ko'rilgan zararlarni qoplashi, qayta moliyalashi mumkin. Qishloq xo'jaligi va h.k. Natijada Markaziy bankning zararlari oshib, inflyatsiya kuchayadi, defitsit esa o’smaydi. Davlat byudjeti taqchilligi hajmini sun'iy ravishda oshirib ko'rsatish quyidagi holatlar natijasida yuzaga kelishi mumkin. Birinchidan, davlat xarajatlari miqdorini baholashda iqtisodiyotning davlat sektoridagi amortizatsiya har doim ham hisobga olinmaydi. Ikkinchidan, davlat qarziga xizmat ko'rsatish davlat xarajatlarining muhim moddasi hisoblanadi. Biroq, ko'pincha qarz bo'yicha foiz to'lovlari miqdori inflyatsiya to'lovlari tufayli oshirib yuboriladi. Da yuqori stavkalar inflyatsiya, nominal va real foiz stavkalari dinamikasidagi tafovutlar juda muhim bo'lsa, davlat xarajatlarini ortiqcha baholash juda muhim bo'lishi mumkin. Vaziyatlar hatto nominal (rasmiy) taqchillik va davlat qarzining o'sishi, real taqchillik va qarzning kamayishi bilan ham mumkin, bu esa hukumat siyosatini baholashni sezilarli darajada qiyinlashtiradi. Shuning uchun byudjet taqchilligini o'lchashda inflyatsiyani tuzatish talab etiladi. Ushbu tuzatish bilan byudjetning real taqchilligi aniqlanadi, bu nominal taqchillik va inflyatsiya darajasining davlat qarzi bo'yicha inflyatsiya darajasiga ko'paytirilishi o'rtasidagi farqdir. Jami byudjet taqchilligi foiz to'lovlarining inflyatsion qismini chegirib tashlagandan keyin operatsion taqchillik hisoblanadi. Byudjet taqchilligining mavjudligi hali iqtisodiy tanglikdan dalolat bermaydi, deb ishoniladi. Ko'pincha tanqislik muhim vosita sifatida qaraladi iqtisodiy siyosat davlat, birinchi navbatda, makroiqtisodiy tartibga solish. Ushbu vositadan mohirona foydalanish davlatga iqtisodiy va ijtimoiy muammolarni anchagina hal qilish imkonini beradi. Ammo shuni yodda tutish kerakki, byudjetdagi uzoq muddatli nomutanosiblik yalpi talab va daromadlar hajmiga, narxlar darajasiga, to'lov balansi holatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Shuning uchun har qanday davlat uchun strategik maqsad, albatta, muvozanatli byudjetdir. Balanslangan byudjetga qanday va qancha vaqt davomida erishish mumkinligi haqida turli fikrlar mavjud. Shunday qilib, keng tarqalgan bo'lib qo'llanilgan yillik balanslangan byudjet nazariyasiga ko'ra nazariy asos davlat siyosati 30-yillarga qadar rivojlangan mamlakatlarning ko'pchiligi. XX asrda har yili davlat daromadlari va xarajatlari tengligiga erishish zarur. Bu, ushbu nazariya tarafdorlari fikricha, milliy hukumatlarga yanada mas'uliyatli siyosat yuritish imkonini beradi. Davlat o'z mablag'lari doirasida yashaydi, qarz yig'maydi, inflyatsiyani qo'zg'atmaydi. Agar daromad kamaysa, davlat yo soliqlarni oshirishi yoki xarajatlarni kamaytirishi kerak. Ular ko'payadigan sharoitlarda pul daromadlari , davlat to'liq teskari harakat qilishi kerak, ya'ni. soliqlarni kamaytirish yoki xarajatlarni oshirish. Hozirgi vaqtda bu nazariyaga amalda cheklangan miqdordagi davlatlar, asosan, rivojlanayotgan va rivojlangan davlatlar amal qilmoqda. o'tish davridagi iqtisodiyotlar ... Aksariyat rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solish amaliyotida byudjetni tsiklik muvozanatlash nazariyasi keng tarqaldi. Bu nazariyaning asoslari 30-yillarda J. Keyns tomonidan yaratilgan. Yillik muvozanatli byudjet zarurligini rad etgan Keyns nazariyasi edi. U iqtisodiyotni rag'batlantirish uchun byudjet taqchilligini samarali tarzda qonuniylashtirdi. Byudjetni tsiklik muvozanatlash nazariyasining mohiyati shundan iboratki, iqtisodiy tanazzul davrida iqtisodiy o'sishni rag'batlantirish uchun davlat soliqlarni qisqartirish va xarajatlarni ko'paytirishga majburdir. Davlat talabning keskin pasayishini qoplashi va davlat xarajatlarining kamayishiga yo'l qo'ymaslik kerak. Shu bilan birga, byudjet taqchilligi muqarrar ravishda yuzaga keladi. Iqtisodiyotni tiklash bosqichida davlat o'z qarzlarini hisobiga to'laydi yuqori stavkalar soliqqa tortish yoki yangi daromad olgan korxonalarning soliq tushumlarini oshirish orqali. Shunday qilib, iqtisodiy tsiklning oxiriga kelib, byudjet muvozanatli bo'ladi. Balanslash butun tsikl davomida amalga oshiriladi: ortiqcha byudjet mablag'lari tiklanish bosqichida inqiroz bosqichida byudjet taqchilligini qoplaydi. Shu bilan birga, "o'rnatilgan stabilizatorlar" ga katta rol beriladi (progressiv soliq tizimi, davlatdan transfer to'lovlari - ijtimoiy to'lovlar , ishsizlik nafaqalari va boshqalar). Ularning yordami bilan yalpi talabning hajmi kon'yukturaning harakatiga teskari yo'nalishda tsiklning fazasiga qarab avtomatik ravishda kamayishi yoki kengayishi mumkin. Masalan, tadbirkorlik faoliyati pasayganda, umumiy daromadning kamayishi natijasida soliq tushumlari va transfert to’lovlarining ayrim turlarining ko’payishi avtomatik ravishda yuzaga keladi, bu esa tsiklik taqchillikka olib keladi va yalpi talabning kamayishini qisman qoplaydi. Iqtisodiyotning tiklanish sharoitida buning aksi yuz bermoqda - soliq to'lovlari ko'paymoqda, transfert to'lovlari kamayadi. Ko'pchilik ichida zamonaviy nazariyalar , xususan, kompensatsion byudjet nazariyasi, uning muvozanatiga erishish uchun imkonsiz deb hisoblanadi va zarur emas. Agar zamonaviy sharoitda byudjet taqchilligini oshiruvchi barqaror omillar mavjudligini hisobga oladigan bo’lsak, u holda byudjet daromadlarining qonuniy manbai sifatida davlat kreditidan to’liqroq foydalanish zarur. Aynan davlat krediti, bu nazariya vakillarining fikricha, nafaqat daromadlar va xarajatlar o'rtasidagi tafovutni qoplashga, balki jamg'armalarning ortiqcha qismini jalb qilishga va uni iqtisodiyotga investitsiyalashga qodir. Aksariyat rivojlangan mamlakatlarda bozor iqtisodiyoti hukumat byudjetni uzoq muddatda - tsiklik yoki funksional asosda muvozanatlashga intiladi. Beqaror iqtisodda, umumiy vaziyatni oldindan aytib bo'lmaydigan bo'lsa, hukumat har yili byudjetni muvozanatlashga majbur bo'ladi. Shu sababli, Rossiya Federatsiyasining Byudjet kodeksida federal, mintaqaviy yoki mahalliy byudjetni profitsit yoki taqchillik bilan qabul qilish mumkin emasligi bejiz emas, byudjet har yili muvozanatli bo'lishi kerak. Bu, albatta, unchalik samarali emas, chunki u iqtisodiyotning o'rnatilgan barqarorligi darajasining pasayishiga olib keladi, soliq stavkalarining tez-tez o'zgarishiga olib keladi, investitsiya faolligini, shuningdek, daromadlarni taqsimlash samaradorligini pasaytiradi. Biroq, bu ma'lum darajada oqlanadi, chunki beqaror iqtisodiyotda vaziyatni oldindan aytib bo'lmaydi. Rossiyada, Rossiya Federatsiyasining Byudjet kodeksiga muvofiq, Davlat Dumasi faqat muvozanatli byudjetni qabul qilishi mumkin. Shuning uchun, daromad moddalari bilan bir qatorda, federal byudjet balanslash elementi sifatida kamomadni o'z ichiga olishi kerak. Shu bilan birga, byudjetning xarajat qismida “Davlat qarziga xizmat ko’rsatish va to’lash xarajatlari” maxsus moddasi ajratilgan. Rossiyaning byudjet amaliyoti, masalan, Amerikanikidan shunday farq qiladi. Qo'shma Shtatlarda byudjet taqchilligi bilan qabul qilinishi mumkin, ya'ni. u tabiatan muvozanatli emas. Shu bilan birga, qarzni to'lash manbalari, shuningdek, qarzni to'lash uchun olingan, berilgan kreditlar bo'yicha daromadlar byudjetdan chiqarildi. 1.2 Byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining tasnifi Kelgusi moliya yili uchun byudjet taqchilligi bilan qabul qilingan taqdirda byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarini aniqlash zarur. Defitsitni moliyalashtirish manbalari byudjet tizimining darajalariga qarab farqlanadi. Shunday qilib, federal byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalari: 1) ichki manbalar: Rossiya Federatsiyasining kredit tashkilotlaridan Rossiya Federatsiyasi valyutasida olingan kreditlar; Davlat ssudalari emissiya orqali amalga oshiriladi qimmatli qog'ozlar rossiya Federatsiyasi nomidan; davlat mulkini sotishdan tushgan tushumlar va boshqalar; 2) tashqi manbalar: yilda amalga oshirilgan davlat kreditlari xorijiy valyuta rossiya Federatsiyasi nomidan qimmatli qog'ozlarni chiqarish orqali; Xorijiy hukumatlar, banklar va firmalarga kreditlar, xalqaro moliya institutlari xorijiy valyutada taqdim etiladi. Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining byudjet taqchilligini va mahalliy byudjetni moliyalashtirish manbalari faqat ichki manbalar bo'lishi mumkin: Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ekti yoki munitsipal tuzilma nomidan qimmatli qog'ozlarni chiqarish orqali amalga oshiriladigan davlat kreditlari; Rossiya Federatsiyasi byudjet tizimining boshqa darajadagi byudjetlaridan olingan byudjet ssudalari; Kredit tashkilotlaridan olingan kreditlar; Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlariga tegishli bo'lgan mulkni va kommunal mulkni sotishdan tushgan tushumlar va boshqalar; Ko'pgina mamlakatlarda, shu jumladan Rossiyada byudjet taqchilligini moliyalashtirishning quyidagi asosiy usullari qo'llaniladi: 1) pul emissiyasi (monetizatsiya); 2) qarzni moliyalashtirish (ichki va tashqi); 3) davlat byudjetiga soliq tushumlarining, shuningdek xususiylashtirishdan, davlat mulkini sotishdan tushadigan daromadlarning oshishi. Oxirgi, uchinchi usulni faqat byudjet taqchilligini moliyalashtirish uchun qo'llaniladigan usullar bilan bog'lash qiyin. U keng tarqalgan va oddiygina byudjet daromadlarini to'ldirish maqsadida qo'llaniladi. Shuning uchun birinchi va ikkinchi usullar ko'proq byudjet taqchilligini moliyalashtirishning haqiqiy manbalari bilan bog'liq. Byudjet taqchilligini kamaytirish usuli sifatida monetizatsiya - bu muomaladagi pul miqdorini ko'paytirish (shu jumladan, bank moliyalashtirish ). Monetizatsiya bilan muomaladagi pul miqdori, o'sish sur'ati ortadi pul massasi real YaIMning o'sish sur'atlaridan sezilarli darajada oshib ketadi, bu esa o'rtacha narxlar darajasining oshishiga olib keladi. Shu bilan birga, barcha xo'jalik sub'ektlari o'ziga xos inflyatsiya solig'ini to'laydilar va ularning daromadlarining bir qismi narxlarni oshirish orqali davlat foydasiga qayta taqsimlanadi. Davlat qo'shimcha daromad keltiradi - senyoraj, ya'ni. yangi daromad pul chop etishdan. Davlat byudjeti taqchilligini monetizatsiya qilish bevosita naqd pul emissiyasi bilan birga olib borilishi mumkin emas, balki boshqa shakllarda ham amalga oshirilishi mumkin. Masalan, Markaziy bankning davlat korxonalariga imtiyozli stavkalar bo'yicha kreditlarini kengaytirish yoki to'lovlarni kechiktirish shaklida. Monetizatsiya byudjet taqchilligini moliyalashtirishning ancha xavfli usuli bo'lib chiqadi, chunki u to'lov balansi holatiga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Buning sababi shundaki, monetizatsiya natijasida pul taklifining o'sishi sodir bo'ladi va aholi qo'lida ortiqcha naqd pul to'planadi. Bu muqarrar ravishda mahalliy va import qilinadigan tovarlarga, shuningdek, turli moliyaviy aktivlarga, shu jumladan chet elga bo'lgan talabning oshishiga olib keladi. Bu esa , o ’ z navbatida , narxlarning oshishiga olib keladi va to ’ lov balansiga bosim o ’ tkazadi . Agar to'lov balansi salbiy bo'lsa, bu federal byudjet taqchilligini kamaytirmaydi, aksincha, uning oshishiga olib keladi. Bundan tashqari, bu kursga salbiy ta'sir qiladi milliy valyuta - uning qisman devalvatsiyasi sodir bo'ladi. Bunday sharoitlarda to’lov balansi muvozanatini tiklash mexanizmi ortiqcha “bog’lash”ga asoslanadi pul massasi Markaziy bank rasmiy zahiralarining bir qismini valyuta bozorida sotish orqali, bu umuman pul bozorini barqarorlashtirish imkonini beradi. Davlat byudjeti taqchilligini monetizatsiya qilish mamlakatda inflyatsiya darajasining o'sishi qanchalik kichik bo'lsa, iqtisodiyot shunchalik ochiq bo'ladi va Markaziy bank milliy valyutaning nisbatan qat'iy kursini qo'llab-quvvatlash va qayta tiklash uchun sarflanishi mumkin bo'lgan ko'proq valyuta zahiralariga olib keladi. to'lov balansi. Shu bilan birga, byudjet taqchilligining monetizatsiyasi natijasida inflyatsiyaning o'sishi egiluvchanlik sharoitida muhimroq bo'lib chiqadi. valyuta kursi , rasmiy valyuta zaxiralari xarajatlari kamaygan bo'lsa-da. Byudjet taqchilligini monetizatsiya qilishning salbiy inflyatsion oqibatlarini qattiq pul-kredit siyosati choralari bilan yumshatish mumkin. Agar markaziy bank qisqartirsa kredit imkoniyatlari tijorat banklari (odatda, bu zaxira koeffitsientini yoki foizlarning diskont stavkasini oshirish orqali amalga oshiriladi) bir vaqtning o'zida byudjet taqchilligini moliyalashtirish uchun davlat sektoriga kreditlarni kengaytirish, keyin esa mahalliy. bozor stavkalari oshirish, iqtisodiy faollikni cheklash. Natijada, xususiy investitsiyalar va sof eksport kamayadi va inflyatsiya endi bunday xususiyatga ega emas salbiy ta'sir to'lov balansining holati to'g'risida. Pul emissiyasi faqat iqtisodiy o'sishning sezilarli sur'atlarida inflyatsiyasiz bo'lishi mumkin, chunki iqtisodiy faollikning o'sishi qo'shimcha pul taklifining bir qismini o'zlashtiradigan pulga talabning oshishi bilan birga keladi. Umuman olganda, monetizatsiya davlat byudjeti taqchilligi muammosini hal qilish usuli sifatida ishlatilishi mumkin. Biroq, bu iqtisodiy jihatdan xavfli yo'l ekanligini yodda tutish kerak. U odatda milliy hukumatlar tomonidan istisno hollarda qo'llaniladi, masalan: 1) byudjet taqchilligini imtiyozli moliyalashtirishni istisno qiladigan muhim tashqi qarz mavjud bo'lsa; tashqi manbalar ; 2) ichki qarzni moliyalashtirish imkoniyatlari amalda tugallangan; 3) valyuta zahiralari Markaziy bank tugadi, buning natijasida to'lov balansini tartibga solish eng muhim vazifa bo'lib qolmoqda; 4) iqtisodiyot yuqori inflyatsiyaga bardosh bera oladi va fuqarolar allaqachon narxlarning doimiy o'sishiga o'rganib qolgan. Agar hukumat baribir byudjetdan moliyalashtirishning emissiya usulini tanlasa, u holda Markaziy bankka birinchi navbatda kreditlashda cheklovlar (limitlar) joriy etish zarur davlat korxonalari va tashkilotlar. Aks holda, xususiy sektorning kredit bozoridan butunlay siqib chiqishi va investitsion faollikning pasayishi xavfi mavjud. Shuningdek, inflyatsiya darajasini doimiy nazoratda ushlab turish, to’lov balansi holatini kuzatib borish zarur. Davlat byudjeti taqchilligi muammosini hal qilishning kamroq og'riqli va boshqariladigan usuli bu qarzni moliyalashtirishdir. Qarz bilan moliyalashtirish natijasida byudjet taqchilligi davlat tomonidan ham mamlakat ichida, ham chet elda beriladigan kreditlar hisobidan qoplanadi. Buning asosida davlatning tashqi va ichki qarzi shakllanadi. Iqtisodiy fikrning turli sohalari qarzni moliyalashtirishga turlicha munosabatda bo'ladi. Demak, A.Smitdan boshlab neoklassik yo’nalish vakillari qarzni moliyalashtirishga salbiy munosabatda bo’lishadi. Ularning fikricha, A. Smit defitsitni moliyalashtirish “bir tomonlama ko’cha, bir marta kirgandan keyin orqaga burila olmaysiz” deganida haq edi. Qarz bilan moliyalashtirish natijasida xalqning boyligi kamayib, soliq yuki ortib boradi, bu esa kapital to’planishiga to’sqinlik qiladi. Zamonaviy monetaristlar (M.Fridman, F.Keyten va boshqalar) agar davlat kapital bozoridagi ssudalar hisobidan o’z ehtiyojlarini moliyalashtirsa, u holda bu o’z ehtiyojlarini oshirishga olib keladi, deb hisoblaydilar. stavka foizi , va shuning uchun xususiy investitsiyalarni siqib chiqarish va investitsiyalarning keskin pasayishi. Bundan tashqari, davlat qarzi orqali iqtisodiy yuk kelajak avlodlar zimmasiga yuklanadi, bunda fuqarolar kelajakda soliq tushumlari hisobidan davlat qarzlarini to'lashga majbur bo'ladilar. Keynschilarning fikricha, davlat qarzining hech qanday yomon joyi yo'q. Ularga rahmat, soliq yuki vaqt o'tishi bilan tarqaladi, bu unchalik yomon emas, chunki bunday qarzlarning natijalari bir necha avlod tomonidan qo'llanilishi mumkin, shuning uchun ular ularni qoplash yukini ko'tarishlari kerak. Davlat qarzi safarbarlik manbai bo'lib xizmat qiladi qo'shimcha resurslar va moliyaviy imkoniyatlarni oshirish, shuning uchun davlat kreditlari bo'lishi mumkin muhim omil ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish sur'atlarini tezlashtirish. Bugungi kunda jamiyat ehtiyojlarini qondirish uchun qarzni moliyalashtirishdan foydalanishning ob'ektiv zarurati ko'plab omillar, birinchi navbatda, davlat xarajatlarining oshishi bilan bog'liq. Faol o'tkazish ijtimoiy siyosat , mudofaani ta'minlash, xalqaro faoliyat va boshqalar. davlatdan byudjet xarajatlarini doimiy ravishda oshirishni talab qilish. Shu bilan birga, davlat byudjeti daromadlari doimo soliqqa tortish imkoniyatlari bilan cheklanadi. Shu ma’noda davlat krediti jamiyatning doimiy ortib borayotgan ehtiyojlari bilan davlatning cheklangan mablag’lari o’rtasidagi ziddiyatni yumshatishga yordam beradi. Qo'shimcha davlat xarajatlarini moliyalashtirish uchun davlat kreditlaridan foydalanish, masalan, qo'shimcha emissiya bilan solishtirganda, ularning iqtisodiyot uchun salbiy oqibatlarining sezilarli darajada pastligi bilan belgilanadi. Boshqa tomondan, qarzni moliyalashtirish amaliyoti soliqlarni oshirishdan ko'ra hukumat uchun siyosiy jihatdan qulayroqdir. Shu sababli, kreditni moliyalashtirish orqali hukumat mashhur bo'lmagan soliq yukini oshirmasdan, o'z xarajatlarini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Davlat xarajatlarining o'sishi kelajakdagi kamomadni nazorat qilish muammosini murakkablashtiradi va davlat qarzi bo'yicha doimiy ravishda o'sib borayotgan foiz to'lovlari hukumatning byudjetdan iqtisodiyotga barqarorlashtiruvchi ta'sir dastagi sifatida foydalanish imkoniyatlarini sezilarli darajada cheklaydi. Shu bilan birga, tashqi qarz nafaqat iqtisodiy, balki siyosiy ahamiyatga ega jiddiy omilga aylanishi mumkin. Davlat byudjetidan qarzlar bo'yicha ortiqcha to'lovlar mablag'larni ijtimoiy, iqtisodiy, mudofaa va boshqa davlat dasturlarini moliyalashtirishdan chalg'itadi. Soliq tushumlarini ko'paytirish birinchi qarashda federal byudjet taqchilligini kamaytirish yoki yo'q qilishning eng oson yo'li bo'lib tuyuladi. Ammo ba'zi holatlar borki, soliqlarning oshishi faqat defitsitning oshishiga olib kelishi mumkin. Yuqori soliq stavkalari kichikroq emas, balki kattaroq defitsitlar bilan bog'liq. Buning sababi, agar hukumat ko'proq olsa moliyaviy resurslar , qonunchilar nafaqat barcha qo'shimcha soliq tushumlarini sarflaydi, balki ko'proq mablag' sarflaydi. Shunday qilib, soliqlarni oshirish kamomadni kamaytirishning samarali vositasi bo'lishi haqidagi tezisga shubhalar mavjud. Soliqlarning oshishi muammoni engillashtirmaydi, balki yomonlashtirishi mumkin. 1.3 Davlat qarzining mohiyati va uni boshqarish usullari Byudjet xarajatlari uning daromadlaridan oshib keta boshlaganda, byudjet taqchilligi surunkali hodisaga aylanganda va u emissiyasiz usullar bilan qoplanganda qarzlar paydo bo'ladi. Ya'ni, Rossiya Federatsiyasi hukumati bir vaqtning o'zida yuridik va jismoniy shaxslardan, xorijiy davlatlardan, xorijiy moliyaviy va xalqaro tashkilotlardan qarz olish faoliyatini amalga oshiradi. Turli darajadagi byudjetlar tomonidan qarz mablag'larini jalb qilish asosiy qarz va u bo'yicha hisoblangan foizlar shaklida to'lanishi kerak bo'lgan qarzlarning to'planishiga olib keladi. Davlat qarzi - bu chiqarilgan va to'lanmagan qarz miqdori davlat kreditlari , olingan kreditlar, shu jumladan ular bo'yicha foizlar hisoblab chiqilgan va davlat kafolatlari berilgan. Darhaqiqat, davlat qarzi Rossiya Federatsiyasining huquqiy va qarz majburiyatlarini ifodalaydi shaxslar , xorijiy va xalqaro tashkilotlar, boshqa huquq subyektlari. Rossiya Federatsiyasining davlat qarzi davlat g'aznasini tashkil etuvchi barcha federal mulk bilan ta'minlanadi. Rossiya Federatsiyasining davlat qarzi quyidagi shakldagi qarz majburiyatlarini o'z ichiga oladi: Rossiya Federatsiyasi nomidan tuzilgan kredit shartnomalari va shartnomalari kredit tashkilotlari , xorijiy davlat va xalqaro moliya tashkilotlari; Rossiya Federatsiyasi nomidan chiqarilgan davlat qimmatli qog'ozlari; Rossiya Federatsiyasining davlat kafolatlarini ta'minlash to'g'risidagi shartnomalar; Uchinchi shaxslar tomonidan majburiyatlarning bajarilishini ta'minlash uchun Rossiya Federatsiyasining kafillik shartnomalari; Qabul qilingan federal qonunlar asosida uchinchi shaxslarning Rossiya Federatsiyasining davlat qarzi bo'yicha qayta rasmiylashtirilgan shartnoma majburiyatlari; Rossiya Federatsiyasi nomidan tuzilgan o'tgan yillardagi qarz majburiyatlarini qayta tuzish bo'yicha bitimlar va bitimlar. Rossiya Federatsiyasining qarz majburiyatlari qisqa muddatli (bir yilgacha), o'rta muddatli (1 yildan 5 yilgacha) va uzoq muddatli (5 yildan 30 yilgacha) bo'linadi. Majburiyatlar kreditlarning muayyan shartlarida belgilangan muddatlarda to'lanadi va 30 yildan oshmasligi kerak. Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining davlat qarzi - bu Rossiya Federatsiyasining ta'sis etuvchi sub'ektining g'aznasini tashkil etuvchi Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektiga tegishli bo'lgan barcha mol-mulk bilan ta'minlangan qarz majburiyatlari to'plami. Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining qarz majburiyatlari quyidagi shakllarda amalga oshiriladi: Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ekti nomidan jismoniy va yuridik shaxslar, kredit tashkilotlari bilan tuzilgan kredit shartnomalari va shartnomalari; Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining qimmatli qog'ozlar ko'rinishidagi davlat kreditlari; Rossiya Federatsiyasi sub'ekti nomidan davlat kafolatlarini berish to'g'risidagi shartnomalar; Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining uchinchi shaxslar tomonidan majburiyatlarning bajarilishini ta'minlash bo'yicha kafillik shartnomalari; Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining davlat qarzi bo'yicha uchinchi shaxslarning majburiyatlari bo'yicha qayta tuzilgan shartnomalar; Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ekti nomidan tuzilgan Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektining o'tgan yillardagi qarz majburiyatlarini uzaytirish va qayta tuzish to'g'risidagi shartnomalar va bitimlar. Munitsipal qarz - bu munitsipalitetning g'aznasini tashkil etuvchi barcha kommunal mulk bilan ta'minlangan qarz majburiyatlari to'plami. Munitsipalitetning qarz majburiyatlari quyidagi shaklda amalga oshiriladi: Munitsipalitet tomonidan tuzilgan kredit shartnomalari va shartnomalari; Munitsipalitetning qimmatli qog'ozlar chiqarish shaklidagi kreditlari; Munitsipal kafolatlar berish bo'yicha shartnomalar; Uchinchi shaxslar tomonidan majburiyatlarning bajarilishini ta'minlash uchun munitsipalitetning kafillik shartnomalari; Mahalliy davlat hokimiyati organlarining huquqiy hujjatlari asosida munitsipal qarzga aylantirilgan yuridik shaxslarning qarz majburiyatlari. Davlat qarzini to'lash tegishli darajadagi byudjet daromadlari hisobidan yoki yangi davlat kreditlari berish yo'li bilan amalga oshiriladi. Davlat qarzi g'aznachilik va banklar orqali obligatsiyalarni to'lash orqali to'lanadi Birja yoki to'lovlarni yoki yillik to'lovlarni amalga oshirish orqali to'g'ridan-to'g'ri kreditorlar bilan. Rossiya uchun bozor sharoitida byudjet taqchilligini tartibga solishning eng maqbul usuli uni faqat davlat qarzi hisobidan qoplashdir, bu esa o'z navbatida markazlashtirilgan boshqaruvni talab qiladi. Davlat qarzini boshqarish deganda davlat tomonidan ssuda kapitali bozorini o’rganish, ssudalar berish, berilgan ssudalar bo’yicha foizlarni to’lash, ssudalarni konvertatsiya qilish va konsolidatsiya qilish, pul bozoridagi obligatsiyalar stavkasini aniqlash, obligatsiyalar stavkasini aniqlash, kreditlar berish bilan bog’liq harakatlar majmui tushunilishi kerak. bo'yicha foiz stavkalarini aniqlash choralari davlat krediti va berilgan kreditlarni qaytarish. Davlat qimmatli qog'ozlarini sotish uchun zarur bo'lgan hujjatlarni tayyorlash, ssuda kapitali bozoridagi vaziyatni o'rganish, kreditorlar o'rtasida kreditlarni joylashtirish, foizlarni to'lash va hisoblash bilan bog'liq operatsiyalar Rossiya Moliya vazirligi tomonidan amalga oshiriladi. va Rossiya Federatsiyasi hukumati huzuridagi boshqa bo'linmalar. Davlat qarzini boshqarish xarajatlari maxsus sifatida ko'rsatilgan moliyaviy operatsiyalar byudjetdan alohida va faqat qarzlar bo'yicha foizlar to'lovlari byudjet xarajatlariga kiritiladi. Davlat qarzini boshqarishda qimmatli qog'ozlar savdosi amalga oshiriladigan davlat obligatsiyalarining ikkilamchi bozori muhim rol o'ynaydi. Birlamchi va ustidagi operatsiyalar ikkilamchi bozorlar davlat obligatsiyalari investitsion va universal banklar (dilerlar) tomonidan amalga oshiriladi. Davlatning kreditorlardan ssudalar bo’yicha oladigan summalari, shuningdek ular bo’yicha foizlar asosan byudjet mablag’lari, joriy daromadlar va yangi kreditlar berish hisobidan to’lanadi. Davlat kreditlarini qaytarishning bunday usuli qayta moliyalash deb ataladi. Davlat qarzini boshqarish operatsiyalari byudjetning kassa ijrosi bilan bog'liq bo'lib, operatsiyalar emitent banklar tomonidan amalga oshiriladi. Banklar kreditlar berishda, ular bo'yicha foizlarni to'lashda va sotib olinishi shart bo'lgan obligatsiyalarni to'lashda ishtirok etadilar. Davlat davlat qarzini boshqarish maqsadida nominal foizlar miqdorini kamaytirish (konvertatsiya) yoki qisqa muddatli majburiyatlarni o'rta muddatli yoki uzoq muddatli (konsolidatsiya) yoki birlashtirish yo'li bilan rentabellik bo'yicha kredit shartlarini aniqlashtirishga murojaat qiladi. birlashtirilgan (moliyalashtirilgan) bojni tashkil etadigan bir nechta kreditlarni bitta kreditga (unifikatsiya qilish). Davlat qarzini boshqarish usullaridan biri ssuda kapitali bozorida sotiladigan kreditlarni sotib olishdir. Bu variantda davlat markaziy va tijorat banklariga kreditlarni keyinchalik ularga to’lash sharti bilan qaytarib sotib olishni topshiradi. Pul ... Agar davlatning davlatni to'lash uchun mablag'lari bo'lmasa ichki qarz (bankrotlik) u kreditni bekor qilishi yoki uni to'lashdan bosh tortishi mumkin, lekin Bu yerga amaliyotda juda kam qo'llaniladi. Rossiya Federatsiyasida davlat qarzini boshqarish tashkiliy jihatdan Rossiya Moliya vazirligi tarkibiga kiruvchi Federal G'aznachilik tomonidan amalga oshiriladi. U quyidagi vazifalarni hal qilish uchun javobgardir: Barcha davlat qarz majburiyatlarini va qarz kafolatlarini (tashqi va ichki) ro'yxatdan o'tkazish; Xizmat takliflarini tayyorlash davlat qarzlari ; Ichki va xorijiy kreditlar, shu jumladan davlat qimmatli qog’ozlarini chiqarish darajalari, tarkibi, muddati va shartlarini aniqlash. Rossiya Federatsiyasi Moliya vazirligi Rossiya Federatsiyasi hukumati nomidan ichki va tashqi moliya bozorlarida qarz oluvchi sifatida ishlaydi. Shu munosabat bilan, Rossiya Moliya vazirligi va Rossiya Federatsiyasi Markaziy banki davlat qimmatli qog'ozlarini chiqarish va ichki va tashqi davlat qarzlarini boshqarish sohasida hamkorlikni yo'lga qo'yadi. Rossiya Federatsiyasi Markaziy banki davlat qimmatli qog'ozlari bo'yicha operatsiyalarni amalga oshiradi, ya'ni ularni sotib olish va sotish, to'lash, davlat qimmatli qog'ozlari bilan garovga olingan kreditlar berish, davlat qarzining yangi emissiyalarini joylashtirish bo'yicha Rossiya Moliya vazirligining agenti sifatida ishlaydi. . II. BOB Rossiya Federatsiyasi federal byudjetining byudjet taqchilligini tahlil qilish 2.1 Federal byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining umumiy tavsifi 2005-2008 yillarda Rossiya Federatsiyasi Federal byudjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalarining miqdori Hisob palatasining statistik ma'lumotlariga ko'ra 2.1-jadvalda keltirilgan. 2.1-jadval. 2005-2008 yillarda Rossiya Federatsiyasining federal byudjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalari (milliard rubl) 2005 2006 2007 2008 Umumiy moliyalashtirish - 1612,9 - 1994,1 - 1794,6 - 1705,1 shu jumladan: ichki moliyalashtirish -707,4 - 1243,6 - 1614,1 - 1570,0 undan: Rossiya Federatsiyasining, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining, munitsipalitetlarning Rossiya Federatsiyasi valyutasida ko'rsatilgan qimmatli qog'ozlarda ko'rsatilgan qarz majburiyatlari. 98,1 177,6 223,5 171,6 35,0 17,6 19,3 6,7 qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlarning davlat zaxiralari 9,6 1,6 12,9 -2,1 byudjet balanslari -815,7 - 1398,2 - 1761,1 - 1991,3 tashqi moliyalashtirish -905,5 -750,5 -180,5 -135,0 shu jumladan: -108,0 -41,2 -95,3 -80,1 -639,3 -681,4 -85,2 -34,5 -158,2 -27,9 - -20,4 Shunday qilib, Rossiya Federatsiyasining federal byudjeti taqchilligini umumiy moliyalashtirish manbalarining miqdori ushbu to'rt yil davomida deyarli o'zgarmadi. Aktsiya nisbati 2.2-jadvalda keltirilgan. 2.2-jadval. 2005-2008 yillarda Rossiya Federatsiyasining federal byudjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalarining ulushi. (milliard rubl) 2005 2006 2007 2008 Umumiy moliyalashtirish 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% shu jumladan: ichki moliyalashtirish 43,86% 62,36% 89,94% 92,08% undan: Rossiya Federatsiyasining, -6,08% -8,91% -12,45% -10,06% Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining, munitsipalitetlarning Rossiya Federatsiyasi valyutasida ko'rsatilgan qimmatli qog'ozlarda ko'rsatilgan qarz majburiyatlari. davlat va munitsipal mulkda bo'lgan ulushlar va kapitalda ishtirok etishning boshqa shakllari -2,17% -0,88% -1,08% -0,39% qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlarning davlat zaxiralari -0,60% -0,08% -0,72% 0,12% byudjet balanslari 50,57% 70,12% 98,13% 116,78% tashqi moliyalashtirish 56,14% 37,64% 10,06% 7,92% shu jumladan: Rossiya Federatsiyasining, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining chet el valyutasida ko'rsatilgan qimmatli qog'ozlarda ko'rsatilgan qarz majburiyatlari 6,70% 2,07% 5,31% 4,70% chet el valyutasida ko'rsatilgan Rossiya Federatsiyasi, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlari nomidan tuzilgan kredit shartnomalari va shartnomalari 39,64% 34,17% 4,75% 2,02% tashqi moliyalashtirishning boshqa manbalari 9,81% 1,40% - 1,20% Ushbu jadvaldan ko'rinib turibdiki, 2007-2008 yillarda byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining asosiy ulushi ichki moliyalashtirishga, ozgina qismi esa tashqi moliyalashtirishga to'g'ri kelgan. Biroq, 2005-2006 yillarda ichki va tashqi manbalar ulushi taxminan teng bo'lgan, 2005 yilda esa tashqi moliyalashtirish jami ichki mablag'lardan ko'proq edi. Katta ulush ichki manbalar taqchillikni moliyalashtirish Rossiya Federatsiyasining, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining, munitsipalitetlarning Rossiya Federatsiyasi valyutasida ko'rsatilgan qimmatli qog'ozlarda ko'rsatilgan qarz majburiyatlariga tegishli. 2005-2006 yillarda taqchillikni moliyalashtirishning tashqi manbalarining muhim ulushini chet el valyutasida ko'rsatilgan Rossiya Federatsiyasi, Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlari nomidan tuzilgan kredit shartnomalari va shartnomalari tashkil etdi. Va 2007-2008 yillarda kredit shartnomalari va shartnomalarining ulushi sezilarli darajada kamaydi va tashqi manbalarning asosiy qismi Rossiya Federatsiyasining ta'sis sub'ektlarining chet el valyutasida ko'rsatilgan qimmatli qog'ozlarda ko'rsatilgan qarz majburiyatlari bo'la boshladi. Buning sababi, 2007 va 2008 yillarda xorijiy hukumatlar, banklar va firmalarning tashqi moliyaviy qarzlari va kreditlari (qarzlari) tashqi qarz olish dasturida nazarda tutilmagan, bu esa kredit shartnomalari va shartnomalari ulushining 34,17 foizdan kamayishiga olib kelgan. 2006 yilda % 2007 yilda 4,75 % ga, keyin esa 2008 yilda 2,02 % gacha. Moliyalashtirish manbalarining umumiy hajmida davlat va munitsipal mulkka tegishli bo’lgan aktsiyadorlik ulushlari va kapitalda ishtirok etishning boshqa shakllari, shuningdek qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlarning davlat zaxiralari ahamiyatsiz. 2003-2008 yillarda federal byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining dinamikasi quyidagi diagrammada keltirilgan. Guruch. 2.1. Defitsitni moliyalashtirish manbalarining dinamikasi 2003-2008 yillardagi federal byudjet Ushbu diagrammadagi ma'lumotlar buni tasdiqlaydi o'tgan yillar federal byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining ortib borayotgan ulushi ichki moliyalashtirish manbalariga to'g'ri keladi, tashqi moliyalashtirish manbalarining ulushi esa pasaymoqda. 2.2 Davlat ichki qarzining tahlili Davlat ichki qarzi hajmining 1993-2009 yillardagi dinamikasi 2.3-jadvalda keltirilgan. 2.3-jadval. Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining hajmi Sifatida Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining hajmi, milliard rubl Jami shu jumladan rossiya Federatsiyasi valyutasida davlat kafolatlari 01.01.1993 3,57 0,08 01.01.1994 15,64 0,33 01.01.1995 88,06 2,14 01.01.1996 187,74 7,46 01.01.1997 364,46 17,24 01.01.1998 490,92 3,47 01.01.1999 529,94 0,88 01.01.2000 578,23 0,82 01.01.2001 557,42 1,02 01.01.2002 533,51 0,02 01.01.2003 679,91 8,62 01.01.2004 682,02 5,58 01.01.2005 778,47 12,93 01.01.2006 875,43 18,86 01.01.2007 1064,88 31,23 01.01.2008 1301,15 46,68 01.01.2009 1499,82 72,49 Hisob palatasining hisobotiga ko'ra, Rossiya Federatsiyasining rubldagi davlat ichki qarzining umumiy hajmi 2008 yil 1 yanvar holatiga 1301,15 milliard rublni yoki 2007 yil uchun YaIMning 4,3 foizini va 2009 yil 1 yanvar holatiga ko'ra 1301,15 milliard rublni tashkil etdi. - 1499,82 milliard rubl yoki 2008 yil uchun YaIMning 3,5 foizi. 2008 yilda Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining umumiy hajmining o'sishi 198,67 milliard rublni yoki 15,27 foizni tashkil etdi, davlat qarzi hajmining YaIM hajmiga nisbati ushbu davrda 0,8 foiz punktga kamaydi. 2008 yilda Rossiya Federatsiyasining davlat qarzining umumiy hajmining o'sishi, xususan, davlat ichki qarzining 198,67 milliard rublga yoki 15,27 foizga o'sishi hisobiga sodir bo'ldi. 2008 yil davomida Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining Rossiya Federatsiyasi davlat qarzining umumiy hajmidagi ulushi 54,2% dan 55,7% gacha o'sdi. Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining hajmi va tarkibi 2.2- rasmlarda keltirilgan. va 2.3. Guruch. 2.2. 2008 yil 1 yanvar holatiga Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining hajmi va tarkibi (1301,2 milliard rubl) Guruch. 2.3. 2009 yil 1 yanvar holatiga Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining hajmi va tarkibi (1499,8 milliard rubl) Davlatning ichki holati to'g'risidagi hisobotga ko'ra va tashqi qarz Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzi 2008 yil 1 yanvar holatiga 1 301 151,9 million rublni tashkil etdi (2007 yildagi YaIMning 3,9%); 2009 yil 1 yanvar holatiga - 1 499 824,4 mln. 2009 yil 1 yanvardagi davlat ichki qarzi 2007 yil 24 iyuldagi 198- FZ-sonli Federal qonunining 1-moddasida belgilangan davlat ichki qarzining chegarasidan oshmaydi (1 804 189,6 million rubl). Maxsus ma'no Davlat ichki qarzining shakllanishida davlat qimmatli qog'ozlari (2.4-rasm) Guruch. 2.4. Rossiya Federatsiyasining davlat qimmatli qog'ozlarida ko'rsatilgan davlat ichki qarzi, milliard rubl 2009 yil 1 yanvar holatiga davlat qimmatli qog’ozlarida ifodalangan ichki davlat qarzining 2009 yil 1 yanvar holatiga ichki davlat qarzi hajmidagi ulushi 2008 yil 1 yanvar holatiga nisbatan 1,2 foiz bandiga kamaydi va 94,8 ni tashkil etdi. %. 2.3 Tashqi davlat qarzining tahlili Rossiya Federatsiyasi Byudjet kodeksining 6-moddasiga muvofiq, tashqi qarz xorijiy valyutada yuzaga keladigan majburiyatlardir. Davlat tashqi qarzining dinamikasi va tuzilishi 2.4-jadvalda keltirilgan. 2.4-jadval. Rossiya Federatsiyasining davlat tashqi qarzining tarkibi (yil boshida; milliard AQSh dollari) 2005 2006 2007 200 8 2009 Davlat tashqi qarzi (shu jumladan sobiq SSSRning Rossiya Federatsiyasi tomonidan o'z zimmasiga olgan majburiyatlari) 114,1 76,5 52,0 44,9 40,6 shu jumladan: Parij klubiga a'zo mamlakatlar oldidagi qarzlar 47,5 25,2 3,1 1,8 1,4 Parij klubi bo'lmagan mamlakatlarga qarz 6,4 5,7 5,2 3,7 3,3 tijorat qarzi 2,2 1,1 0,8 0,7 1,2 xalqaro moliya tashkilotlariga qarz 9,7 5,7 5,5 5,0 4,6 Evrobond kreditlari 35,3 31,5 31,9 28,6 27,7 ichki davlat obligatsiyalari xorijiy valyutadagi kredit (OVGVZ) 7,1 7,1 4,9 4,5 1,8 Rossiya Banki hisobidan taqdim etilgan Vneshekonombankdan olingan kreditlar bo'yicha qarzlar 5,5 - - - - rossiya Federatsiyasining chet el valyutasida kafolatlarini taqdim etish 0,4 0,3 0,6 0,6 0,6 2007 yil 24 iyuldagi 198-FZ-sonli Federal qonunining 1-moddasi (o'zgartirishlar bilan) Rossiya Federatsiyasining 2009 yil 1 yanvar holatiga davlat tashqi qarzining yuqori chegarasini 41,9 milliard AQSh dollari (27,2 milliard evro) miqdorida belgilaydi. Hisobot moliya yilining boshi va oxiridagi Rossiya Federatsiyasining davlat tashqi va ichki qarzining holati to'g'risidagi hisobotga ko'ra, Rossiya Federatsiyasining davlat tashqi qarzi hajmi 1 yanvar holatiga 40,6 milliard dollarni tashkil etdi. 2009 yil, bu audit natijalari bilan tasdiqlangan va davlat qarzining belgilangan yuqori chegarasidan oshmaydi. Rossiya Federatsiyasining davlat ichki qarzining hajmi va tarkibi 2.5-rasmlarda keltirilgan. va 2.6. Guruch. 2.5. 2008 yil 1 yanvar holatiga Rossiya Federatsiyasining davlat tashqi qarzining hajmi va tarkibi (44,9 milliard AQSh dollari) Guruch. 2.6. 2009 yil 1 yanvar holatiga Rossiya Federatsiyasining davlat tashqi qarzining hajmi va tarkibi (40,6 milliard AQSh dollari) Hisob palatasining ma'lumotlariga ko'ra, 2008 yil 1 yanvar holatiga rublda davlat tashqi qarzi 1 101 649,8 million rublni (44 880,7 million AQSh dollari) tashkil etdi yoki 2007 yilda YaIMning 3,3 foizini tashkil etdi, 2008 yilga nisbatan 90 538,9 million rublga yoki 2008 yilga nisbatan o'sdi. , va 2009 yil 1 yanvar holatiga ko'ra 1 192 188,7 million rublni (40 577,7 million AQSh dollari) yoki 2008 yil uchun YaIMning 2,9 foizini tashkil etdi. Shu bilan birga, dollar hisobida davlat tashqi qarzi hajmi 4 303,0 million AQSh dollariga yoki 9,6 foizga kamaydi. Davlat tashqi qarzining aksariyat turlari bo'yicha qarzning kamayishi natijasida uning tarkibi o'zgardi: bozor qarzlarining ulushi (Rossiya Federatsiyasining chet el valyutasida ifodalangan davlat qimmatli qog'ozlari) 74 foizdan 73 foizga kamaydi. -bozor qarzi (xorijiy hukumatlar, XFI, xorijiy tijorat banklari va firmalarining kreditlari, xorijiy valyutadagi davlat kafolatlari) 26% dan 27% gacha. Xulosa Hozirgi vaqtda ko'pgina mamlakatlar davlat byudjeti uchun byudjet taqchilligi tez-tez uchraydigan hodisaga aylandi. So'nggi paytlarda Rossiya Federatsiyasining federal byudjeti ham kamomadga aylandi. Byudjet taqchilligi noqulay iqtisodiy muhit yoki maqsadli olib borilgan byudjet siyosatining natijasi bo'lishi mumkin. Byudjet taqchilligini moliyalashtirishning turli usullari mavjud. Agar u pul emissiyasi orqali amalga oshirilsa, bu muomaladagi pul miqdorining oshishiga, narxlarning oshishiga va inflyatsiyaga olib keladi. Kamomadni xususiy sektor kreditlari bilan qoplash davlat qimmatli qog’ozlarini chiqarish natijasida xususiy investitsiyalarning qisqarishiga olib keladi. Byudjet taqchilligi davlat qarzi tushunchasi bilan uzviy bog'liq bo'lib, u kredit manbalariga ko'ra ichki va tashqi bo'lishi mumkin. Muhim davlat qarzi iqtisodiyotga salbiy ta'sir ko'rsatadi: bu jamiyatning qutblanishining kuchayishiga olib keladi, iqtisodiy o'sish sur'atlariga salbiy ta'sir qiladi, davlat qarziga xizmat ko'rsatish xarajatlari byudjet taqchilligini oshiradi. Tashqi davlat qarzi (boshqa davlatlarga qarz, xorijiy kompaniyalar , banklar va xalqaro iqtisodiy tashkilotlar ) eksport tushumlaridan to'lanadi, bu ham iqtisodiy rivojlanish sur'atlariga salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Byudjet tarkibidagi ijobiy siljishlarga davlatning noratsional xarajatlarini qisqartirish, byudjetlararo munosabatlarni tartibga solish va eng muhimi, soliq islohoti natijasida erishilmoqda. Davlat qarzini boshqarish bo'yicha qonun hujjatlarida mustahkamlangan eng muhim chora-tadbirlar qatoriga davlat ichki va tashqi qarzlarining maksimal hajmlarini, tashqi qarzlar chegaralarini belgilash kiradi; byudjet taqchilligini ichki moliyalashtirish manbalari, shu jumladan davlat qimmatli qog'ozlarini chiqarishdan tushgan tushumlar; tashqi qarzning maksimal miqdori; davlat ichki va tashqi qarziga xizmat ko'rsatish xarajatlari; davlat ichki va tashqi kafolatlarining yuqori chegaralari. Rossiya Federatsiyasining hozirgi iqtisodiy holati byudjet taqchilligi bilan tavsiflanadi (2009 yildan). Byudjet taqchilligini moliyalashtirish manbalarining asosiy ulushi ichki moliyalashtirishga to'g'ri keladi. Natijada, federal byudjet taqchilligini moliyalashtirishning asosiy manbalaridan biri sifatida foydalaniladigan Zaxira jamg'armasi sezilarli darajada tugaydi. Qolaversa, ichki va tashqi davlat qarzlari miqdori muttasil ortib bormoqda. Kelajakda qarzning yanada oshishi kutilmoqda. Bularning barchasidan kelib chiqib xulosa qilishimiz mumkinki, bu hodisalar butun mamlakat taraqqiyotiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Shu bois Hukumat ham byudjet taqchilligini kamaytirish, ham ichki va tashqi qarzlarni qisqartirish bo’yicha maxsus dasturlar ishlab chiqishi va amalga oshirishi zarur. Faqatgina ushbu sohalarda samarali choralar ko'rish Rossiyaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga yordam beradi. Adabiyotlar ro'yxati 2. 2008 yilgi federal byudjetning ijrosi to'g'risidagi hisobot bo'yicha Rossiya Federatsiyasi Hisob palatasining xulosasi - Moskva, 2009 yil. 3. Agapova T. A., Seregina S. F., Makroiqtisodiyot: Darslik; Moskva: Biznes va xizmat, 2004 yil 4. Aleksandrov IM Rossiya Federatsiyasining byudjet tizimi; Moskva, Dashkov va K °, 2007 yil 5. Godin A. M., Maksimova N. S., Podporina I. V., Rossiya Federatsiyasining byudjet tizimi; M .: Dashkov va Co, 2006 yil 6. Kulikov N. I., Chainikova L. N., Babenko E. Yu., Rossiyaning zamonaviy byudjet tizimi; Tambov TDTU, 2007 yil 7. Myslyaeva IM, Davlat va shahar moliyasi; Moskva, INFRA-M, 2007 yil 8. http://ach.gov.ru 9. http://budgetrf.ru 10. http://gks.ru 11. http://minfin.ru 12. http://politika.su 13. http://statistika.ru

Mamlakatimizda byudjetdan moliyalashtrishning mohiyati va amaldagi holati

Купить