Marjinalizm va Keynschilik ta'limoti



 

MUNDARIJA:

Kirish ……………………………………………………………………………...3

I.BOB.MARJINALIZM IQTISODIY TA’LIMOTI …………………………...6
1.1.Marjinalizm ta’limotining mohiyati. Avstriya iqtisodiy maktabi 
ta’limoti. …………………………………………………………………………...6
1.2.Kembrij iqtisodiy maktabi. A. Marshall ta’limoti. …………………………….8
1.3.Marjinalizm ta’limotining mohiyati. Avstriya iqtisodiy maktabi 
ta’limoti…………………………………………………………………………...12

II.BOB.KEYNSCHILIK……………………………………………………...…20

2.1.J.M. Keyns ta’limoti…………………………………………………………..20

2.2.Yangi keynschilik……………………………………………………………..36

Xulosa …………………………………………………………………………….38

Foydalanilgan adabiyotlar ………………………………………………………..41

KIRISH 

Mavzuning dolzarbligi: Iqtisodiy ta’limotlarda marjinalizm va neoklassik yo‘nalishning shakllanishi va umumiy ta’rifi. Avstriya maktabi: K.Menger, F.Vizer va E.Byom-Baverk. Lozan maktabi vakillari. Marjinalizmning anglo-amerika maktabi.

Institutsionalizmning kelib chiqishi va undagi yangi rahnamolar. T.Veblen g‘oyalari. Vasley Klar Mitchel. Jon Rodjer Kommons. Urushdan keyingi institutsionalizm (XX asrning 40–70-yillari). “Yangi industrial jamiyat” kontsepsiyasi. Konvergensiya konsepsiyasi. «Xalq kapitalizmi». «Industrial jamiyatdan keying jamiyat».

Monetarizm iqtisodiy talimotlar tarixida keng tarqalgan mashhur va nufuzli oqimdir. Bu oqimning atoqli namoyandasi Chikago universitetining professori, iqtisodiy sohasida Nobel mukofoti sohibi Milton Fridmen (1912) hisoblanadi. Monetarizm (monetary – pul) bu iqtisodiyotdagi tebranma harakatda pul hal qiluvchi ahamiyatga ega, deb tasdiqlovchi iqtisodiy fandagi oqim. Monetarizm nafaqat pul togrisidagi talimot. Bu maktab vakillarining diqqat markazida pul kategoriyasi, pulkredit dastaklari turadi; ammo ularni pul mexanizmi, bank tizimi, pul-kredit siyosati, valyuta munosabatlari shunchaki qiziqtirmadi. Monetaristlar ularni pul massasi bilan ishlab chiqarish orta-sidagi bogliqlikni aniqlash uchun tadqiq qildilar. Monetarizm keynschilar talimotiga muqobil tarzda yuzaga kelgan bozor iqtisodiyotida pulni olqishlovchi nazariyadir. Bozor mexanizmi ustunligiga asoslangan M.Fridmen naza-riyasiga kora, erkinlik va xususiy tadbirkorlik ortasida ichki bogliqlik mavjud. Faqat xojalik erkinligi sharoitida siyosiy erkinlikka, iqtisodiy samaradorlikka va tenglikka erishish mum-kin. Iqtisodiyotda nima qilish kerakligini millionlab kishilar-dan kora davlat amaldorlarining yaxshi bilishi dargumon, deydi M.Fridmen. Davlatning xojalik jarayonlarga aralashuvi iqtiso-diyotning ozini-ozi tartiblash tizimini buzishga olib keladi. Shuning uchun davlat pul va ishlab chiqarish barqarorligini taminlagan holda, pul muomalasini nazorat qilish bilan cheklanmogi lozim.

Mustaqil taraqqiyot yo`liga o`tgan o`zbekistonlik olimlar oldida, ko`pgina fanlar kabi, iqtisodiyot fani borasida ham katta ishlarni amalga oshirish vazifasi turibdi. Iqtisodiyot insoniyat tarixi kabi qadimiydir. Iqtisodiyotga oid fikr, g`oya, qarash, nazariya va ta'limotlar ham ko`p ming yillik tarixga ega. Lekin ularning asosiy qismi yozuv paydo bo`lganidan so`ng, yozma manbalardan bizgacha yetib kelgan. Bu manbalar, ulardagi g`oyalar avvalo insoniyatning muqaddas mulkidir, uni topish, o`rganish va kelajak uchun saqlash savobli bo`lsa, ulardagi nodir fikrlarni hayotga tatbiq etish ham nazariy, ham amaliy ahamiy`t kasb etadi, katta tarbiyaviy ahamiyatga ega. Iqtisodiyot baynalmilal xodisa bo`lib, uning oldida turgan vazifalar barcha xalqlar va mamlakatlar uchun bir xil, ammo ular rivojlanish davomida turlicha natijalarga erishganlar. 

Hozirgi davrda ham bozor iqtisodiyotining prinsiplari hamma uchun bir xil bo`lishiga qaramasdan natijalar turlichadir.XVIII asr oxirida klassik iqtisodiy maktab vakillari Adam Smit va David Rikardo obyektiv, ya'ni inson xohishiga bog`liq bo`lmagan, ammo, ular tomonidan o`rganilishi mumkin bo`lgan qonunlar asosida amal qiluvchi xo`jalik tizimi to`g`risidagi ta'limotni yaratdilar. Ularning fikricha, davlatning iqtisodiy siyosati bu qonunlarga xilof bo`lmay, aksincha, bu qonunlarga suyanishi kerak, ana shunda iqtisodiyot ravnaq topadi va aksincha. Demak, bu qonun va qonuniyatlarni bilish, ulardan amaliyotda to`g`ri foydalanish hayot talabi bo`lib bormoqda. Uzoq o`tmishdagi ko`pgina o`gitlar, hayotiy tajribalar, allomalarning fikri va g`oyalari hozirgi kunda asqotmoqda, ularni o`rganish va eng muhimi hayotga tadbiq etish zarur. Iqtisodiy ta'limotlar tarixi deyarli to`rt ming yillik rivoji davomida bir qancha bosqichlarni bosib o`tdi. Ularning turli yo`nalishlari va maktablari mavjud (1-chizmaga qarang). Hozirgi davrda O`zbekiston Respublikasidagi 60 dan ortiq oliy o`quv yurtlarining ko`pchiligida, iqtisodiyot universiteti, in-stituti, ayrim fakul'tet va guruhlarida "Iqtisodiy ta'limotlar tarixi" iqtisodiy zarur fan sifatida o`qitilmoqda. Ayrim akademiya, kollej, iqtisodiy yo`nalishdagi litsey, o`rta maktablarda "Iqtisodiyot tarixi" va "Iqtisodiy ta'limotlar tarixi" ham maxsus fan sifatida o`qitilmoqda. Ammo bu fanlarni o`qish va o`qitish bilan bog`liq bo`lgan uslubiy ishlar aslini olganda bir kafedrada olib borilmoqda.

Merkantilizmning yemirilishi va klassik siyosiy iqtisod maktabining paydo bo’lishi (Angliyada) XVII asrga to’g’ri keladi. XVI asrning o’rtalarida boshlangan manufaktura davri XVII asrga kelib sanoatning ayrim tarmoqlarining rivojlanishiga olib keldi. Ayni paytda, qishloq xo’jaligida ham kapitalizm rivojlana boshladi. Buyuk Britaniya iqtisodiyoti dunyoda eng rivojlangan mamlakatga aylandi. XVIII asrga kelib bu erda kapitalistik ishlab chiqarish munosabatlari faqat savdoda emas, balki sanoat va qishloq xo’jaligida ham g’alaba qozondi. Bu jarayon mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotiga yo’l ochib berdi. Ijtimoiy ishlab chiqarishning rivojlanishiga imkoniyat, tadbirkorlar tashabbusiga erkinlik berishga harakat qilgan kapitalistik tuzumning afzalliklarini nazariy jihatdan asoslab beradigan iqtisodiy ta’limotlar endi taqozo etila boshladi.[1]

Kurs ishining maqsadi: Ushbu kurs ishida Marjinalizm va Keynschilik ta'limoti

davrda yashab ijod qilgan turli xil shaxslar va ularning fikrlari haqida aytib o’tiladi.

Kurs ishining vazifasi: Marjinalizm ta’limoti va neoklassik iqtisodiy maktablar. Institutsionalizm yo‘nalishining mohiyati va ahamiyati.

[1] Jo‘raev T.T., D. Tojiboeva Iqticodiyot nazapiyaci (ko‘pgazmali qo‘llanmalap va tect cavollapi 1-kicm). - T.:"Fan va texnologiya", 2012