Dokument ma'lumotlari

Narxi 35000UZS
Hajmi 5.0MB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 24 Aprel 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Informatika va AT

Sotuvchi

Norboyev Ulugbek

Ro'yxatga olish sanasi 31 Yanvar 2024

1 Sotish

Matn va konturlar bilan ishlashda coreldraw dasturining boshqa grafik dasturlardan ustunlik jihatlari

Sotib olish
MAVZU: MATN VA KONTURLAR BILAN ISHLASHDA CORELDRAW DASTURINING BOSHQA GRAFIK DASTURLARDAN USTUNLIK JIXATLARI. MUNDARIJA KIRISH .......................................................................................................................................................... 2 I BOB. COREL DRAW DASTURI BILAN TANISHUV. ........................................................................................ 4 1.1§ Corel Draw dasturi haqida ma’lumot. .............................................................................................. 4 1.2§ Corel DRAW grafik muharririning asosiy elementlari . ..................................................................... 8 1.3§ Corel DRAW dasturining asosiy menyusi tarkibi. ........................................................................... 13 II BOB. COREL DRAW DASTURIDA MATN VA KONTUR BILAN ISHLASH. ................................................. 19 2.1§ COREL DRAW ob’ektlari va ularning shakllari bilan ishlash. ........................................................... 19 2.2§ Corel DRAWda bir nechta konturlar ustida bajariladigan amallar. ................................................. 21 .2.3§ Corel DRAWda matnlar bilan ishlash. ........................................................................................... 23 XULOSA ...................................................................................................................................................... 28 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 30 1 KIRISH Hozirgi zamon mutaxassislardan faoliyat doirasi qanday bo’lishidan qat’iy nazar, informatika bo’yicha keng ko’lamdagi bilimlarga zamonaviy hisoblash texnikasi va informatsion aloqa va kommunikatsiya tizimlari, orgtexnika vositalari va ulardan foydalanish borasida yetarli malakaga ega bo’lishi, hamda yangi informatsion texnika va texnologiya asoslarini uning ertangi kuni, rivoji to’g’risidagi bilimlarni o’zida mujassamlashtirgan bo’lishi shart. Zamonaviy hisoblash texnikalari va information texnologiyalarining kun sayin rivojlanib, jamiyatning esa, tobora informatsiyalashib borishi sababli, uzluksiz ta’lim tizimining o’rta va yuqori bosqichlariga informatika, ishlab chiqarish va boshqarish jarayonining kompyuterlashtirish bo’yicha bir qator o’quv fanlari kiritilgan. XX asr o’rtalariga kelib, tezkor mashina mexanizmlaridan foydalanila boshlandi, murakkab texnika va texnologiyalardan ko’p funksiyalilari o’ylab topildi. Ko’pgina masalalarni hal qilish jarayonida axborot hajmi behisob bir majmuaga aylandi, hamda bu axborotlarni yig’ish va uzatish vositalarini yaratish, ularni vaqtida qayta ishlab, boshqarish uchun zarur bo’lgan choralarni belgilab chiqish kerak bo’ladi. Axborot kommunikatsion texnologiyalar(AKT) talabalarning kelajakdagi faoliyatiga tayyorlashga ko’mak beradi. Hozirgi zamonda mehnat faoliyati o’quvchilar qoniqish bilan ishlayotgan kompyuterlar, texnologiyalar, dasturlar va qurilmalar yordamida boshqariladi. AKT o’rganish va o’qitishning yangi imkoniyatlarini ochib beradi. Inson multimediya ko’rgazma vositalari yordamida, o’quv ma’lumotlarini qabul qilganda sezgi a’zolari ishtirok etadi va u oson tushunadi. Multimediya ko’rgazma vositalari kompyuter animatsiyalari yordamida ham yaratiladi. Animatsiya obyektlar harakatini, immitatsiyasini namoyon etishga keng imkoniyat ochib beradi. O’quv ma’lumotlarini shartli grafik tasvirlar (sxemalar, bloksxemalar, diagrammalar, tarayektoriyalar) yordamida tushunishda animatsiyalardan foydalanish unumli hisoblaniladi. 2 Inson turmush tarzining rivojlanishi yangi yangi kashfiyotlarning yartilishiga sabab bo`lmoqda. Inson yangilik yaratilish jarayonida har xil to`siqlarga duch keladi va shu to`siqlarni yengish jarayonida yangi ixtirolar vujudgal kelaveradi. Lekin hayot tajribalardan ma’lumki, ko`pinch yangi kashfiyot ma’lum bir muommoni hal qilish jarayonida yuzaga keladi. O’zbekiston mustaqillikka erishgandan so’ng uning oldida iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun, madaniy va ma’naviy yangilanish uchun keng yo’llar ochildi.. Shu bois respublikaning barcha sohalarini texnik qayta qurollantirish, zamonaviy texnika va texnalogiya bilanta’minlash hamda xalqaro zamonaviy talablarga javob beruvchi telekommunikasiyali va kompyuterli aloqa tizimini rivojlantirish dolzarb masalalardan biri bo’lib qoldi. 1991 – 1994 yillarda O’zbekiston hamdos’tlik davlatlari orasida birinchilardan bo’lib axborotlashning yaxlit davlat siyosatini amalgam oshirishga asos soldi. “Axborotlash haqida”gi, “EHM uchun dastur va ma’lumotlar bazasini huquqiy himoyasi haqidagi”, “Aloqalar haqidagi” qonunlar bilan O’zbekiston Respublikasini 2010 yilgacha axborotlash, qayta qurishning milliy dasturi va telekommunikasion tarmoqni rivojlanishining normative huquqiy asoslari yaratildi. Corel DRAW - bu illyustratsiyalarni vektor grafikasi printsipiga asoslangan holda yaratuvchi va tahrirlovchi dastur hisoblanadi. Corel DRAW dasturining imkoniyatlari unda turli hil grafik kompozitsiyalarni yaratishga yordam beradi. Ayniqsa dinamik interaktiv instrumentlar, turli hil effektlar va grafik ma'lumotlarni HTML va PDF formatlarida tayyorlash imkoniyatlari yaratilgan. Bundan tashqari Corel DRAW grafik muharririda ranglar palitralarida turli hil ranglarni tanlash mumkin. Shuningdek turli formatlar bilan ishlashda yordam beruvchi turli instrumentlar, import va eksport uchun zarur bo`lgan ko`plagan filtrlar, tasvirni nashr qiluvchi vositalar ijodkor uchun eng yuqori ijodiy muhit yaratib beradi. 3 I BOB. COREL DRAW DASTURI BILAN TANISHUV. 1.1 § Corel Draw dasturi haqida ma’lumot. Kanadaning Corel nomi bilan ataluvchi firmasi dasturiy ta’minot bilan shug’illanuvchi peshqadamlardan biri hisoblanadi. Corel firmasining dasturiy ta'minoti asosini tashkil etuvchi CorelDRAW 11 2002-yilning avgustida ishlab chiqarildi. U reklama mahsulotlarini ishlab chiqarishda, nashrlarni tayyorlashda hamda Web-sahifalari uchun tasvirlarni yaratishda katta imkoniyatga ega. Corel DRAW — bu grafikli dastur bo’lib, uning yordamida vektorli tasvirlarni, grafikli matnlarni hamda sizning tasavvuringizdagi barcha ijodiy g‘oyalaringizni amalga oshirishga yordam beradi. Corel DRAW dasturi ishlaydigan barcha tasvirlar ikki sinfga bo‘linadi: nuqtali va vektorli. Vektorli grafikada tasvirning asosiy elementi sifatida chiziq qaraladi. Rastrli grafikada bunday chiziqlar nuqtalar (piksellar) yordamida yaratilsa, vektorli grafikada esa tasvirlar yaratishda nuqtaga nisbatan umumiyroq bo'lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuning hisobiga tasvirlar aniqroq bo’liadi. Vektorli grafikaning ixtiyoriy tasviri chiziqlardan tashkil topadi va oddiy chiziqlardan murakkablari hosil qilinadi. Vektorli grafikaning matematik asosini geometrik figuralarning xossasini o‘rganish tashkil qiladi. Vektorli tasvirlarning kompyuter xotirasida ifodalanishi nuqtali tasvirlarga qaraganda murakkabroqdir. Nuqtali tasvirning kamchiligi — kompyuter xotirasida ularni saqlash katta joy talab etiladi. Nuqtali tasvirlar bilan yuqori aniqlikda ishlashda, ularga mos fayllarning o'lchami yuzlab megabaytlarni tashkil etadi. Ko‘pincha, bunday katta obyektlar bilan ishlaganda zamonaviy kompyuterlarning tezligi yetmay qoladi. Vektorli tasvir bilan ishlash juda ham oson. Uni katta yoki kichik qilish uchun, faqat uni boshqaradigan tasvir parametrini o‘zgartirish mumkin. Bunda vektorli tasvir faylining o’lchami bir baytga ham oshmaydi. Ma’lumotlar tasvirlar orqali berilganda ularni tahlil qilish va qabul qilish tezligi, ma’lumotni eshitish kanallari orqali berilgan ma’lumotlardan ko‘ra ancha yuqori bo‘ladi. Shuning uchun ham tasvirdan iborat birgina reklama plakati 4 (osongina kerakli ta’sirni bera oladigan) tomosha qilayotgan odamga bir necha qator e’londan ko‘ra kuchli ta’sir ko’rsatadi. Har qanday hajmdagi ma'lumot ko‘rish kanali orqali uzatilsa odam tomonidan yaxshi qabul qilinadi (bolalarga suratlardan iborat kitoblar yoqadi). Boshqa formatda esa bunday ma’lumotni qabul qilib bo’lmaydi (birjalardagi jadvallar). Shu sababli ham grafikli ma’lumotlarga bo’lgan ehtiyoj kundan kunga ortib bormoqda. Bunday grafiklar va tasvirlar bilan ishlashga mo’ljallangan dasturiy vositalar juda ham ko‘p va xilma-xil. Ana shunday dasturlardan biri CorelDRAW dasturidir. CorelDRAWning 12-versiyasi o‘zida zamonaviy imkoniyatlarni birlashtirgan bo’lib, 2004-yilda ishlab chiqarilgan. Bu dastur sanoat dizaynida, reklama mahsulotlarini ishlab chiqishda, nashriyot tizimlarida va web-sahifalar uchun turli tasvirlar yaratishda ishlatiladi. Corel DRAW dasturi paket dastur hisoblanib, o‘z ichiga bir nechta qism dasturlarni oladi. Bu dasturlar o'zaro ma’lumot almashishning yengil kechishini ta’minlaydi. Paketning yaxlitligi lining tarkibiga kiruvchi dasturlarning ma’lumotlarni oson almashinishi yoki shu ma’lumotlar ustida ketma-ket turli xil vazifalarni bajarishi bilan belgilanadi. «Obyektga yo'naltirilgan» atamasi tasvirlarni yaratish va o’zgartirish jarayonidagi barcha operatsiyalar, rasmning o‘zi yoki uni tashkil qilgan piksellar bilan emas, balki tasvirni tashkil qilgan semantik belgilangan elementlar ustida boradi. Standart obyektlarni qo’llagan holda (aylana, to‘g‘ri to‘rtburchak, matn va boshqalar) foydalanuvchi murakkab obyektlar qurishi va ularni birlashtirib yagona butun obyekt sifatida qarashi mumkin. Shu tarzda. rasrn iyerarxik tuzilishga ega bo’lib, eng yuqorisida butun vektorli tasvir boigan, eng quyida esa standart obyektlardan iborat bo‘ladi. Paket obyektga yo'naltirilishining yana bir afzalligi har bir obyektlarning standan sinfiga boshqaruv parametrlari yoki atributlar o'rnatiladi. Masalan, to'rtburchak balandligi 200 mm va eni 300 mm. ko'k rang bilan to‘ldirilgan, qalinligi 3 punkt bo'igan sariq rangdagi chiziq bilan chegaralangan. 5 Joylashuvi vertikal bo‘yicha 150 mm, gorizontal bo'yicha 250 mm, 32 gradusga burilgan kabi boshqaruv parametrlariga ega. Paketning obyektga yo'naltirilishining nchinchi afzalligi obyektlarning har bir standart sinfiga standart operatsiyalar ro'yxati belgilangan. Masalan, vuqoridagi to'rtburchakni burish, o'lchamlarini burchaklarini o'zgartirish, boshqa sinf obyektlariga aylantirish kabi amallar. CorelDRAWning obyektga yo'nal- tirilganligi foydalanuvchiga ish vaqtida obyektlar ustida cheksiz o‘zgaruvchanlik amallarini bajarish imkonini beradi. Agar buyurt- machi ishning oxirgi bosqichida o'z fikrini o'/gartirsa va reklama plakatidagi olma o'rniga anorni tasvirlashni xohlab qolsa, bunday holatda ishni boshidan boshlash shart emas. Buning uchun ayrim obyektlarni almashtirish kifoya. Bunday holatda bir marta qurilgan obyektni saqlab qo'yib, kevingi yangi ishlarda foydalanish mumkin.  CorelDRAW paketi quvidagi dasturlardan iborat:  Corel CAPTURE;  Corel BARCODE WIZARD;  CorelDRAW;  Corel Photo-PAINT;  Corel OCR-TRACE;  CorelTRACE;  Corel VENTURA;  Corel SCRIPT Editor;  Corel SCRIPT Dialog Editor. Corel CAPTURE dasturi CorelDRAW dasturi oynasi va Lining qismlarini rasmga olish uchun ishlatiladi. Uning yordamida dastur oynasi ayni ko'rinishini to'liq yoki menyu ko'rinishini hamda biror qismni to'rtburchak shaklda, avlana yoki chips shaklida va ixtiyoriy shaklda aylantirib belgilab olish mumkin. Corel BARCODE WIZARD dasturi esa shtrix-kod bilan ishlashga mo‘ljallangan. Unda berilgan standart- lardan birini tanlab, so‘ng keltirilgan namuna bo'yicha raqam va harflarni kiritamiz. Corel Photo-PAINT dasturi esa rasmlar chizishga mo'ljallangan. 6 Corel DRAWni ishga tushirish. Corel DRAW 12 grafik muharririni ishga tushirish uchun Windows > Программы > Corel DRAW 12 buyrug‘i beriladi yoki Windows XP ish stolida uning yorlig‘i ustida «sichqoncha» chap tugmasi ikki marta bosiladi. CorelDRAW dasturini ishga tushirish Windowsning standart usullari singari: asosiy menyu orqali (unda paketni o‘rnatganda CorelDRAWni yuklash buyrug‘ini o‘z ichiga olgan yangi buyruqlar guruhi paydo bo‘ladi) yoki ish stolida joylashgan yorliq yordamida hamda CorelDRAW dasturida yaratilgan fayllar ustida «sichqoncha» chap tugmasini ikki marta bosish yo‘li bilan ishga tushiriladi. Bunday fayllarni biz albatta uning kengaytmasidan bilib olamiz. CorelDRAW dasturida yaratilgan fayllar .CDR, .CMX, .WMF kabi kengaytmalarini oladi. Kengaytmalar haqida 1.1-jadvaldan batafsil ma’lumot olishingiz mumkin. 1.1-jadval. CorelDRAW dasturida kengaytmalarning ro‘yxati № Kengaytma Izoh 1 . CDR CorelDRAW 2. CDT CorelDRAW shabloni 3. CGM Kompyuter grafikasi metafayli 4. CMX Corel Presentation Exchange 5.0. 5. CMX Corel Presentation Exchange 6. CSL Corel simvollari kutubxonasi 7. DES Corel DESIGNER 8. DWG AutoCAD 9. DXF AutoCAD 10. EMF Kengaytirilgan Windows metafayli 11. FMV Vektorli freym metafayli 12. GEM GEM fayli 13. PAT Uzor fayli 14. PCT Macintosh PICT rasmlari 15. PLT HPGL plotter fayli 7 16. SVG Masshtablanadigan vektor grafikasi 17. SVGZ Siqi SVG 18. WM F Windows metafayli 19. WPG Corel WordPerfect grafikasi fayli 20. CLK Corel R.A.V.E. 1.2 § Corel DRAW grafik muharririning asosiy elementlari . Corel DRAW dasturini ishga tushirgandan so`ng uning oynasi 1.1- rasmdagidek ko`zga tashlanadi. Grafika ustida ishlash uchun Welcom to Corel DRAW (Corel DRAWga xush kelibsiz) dialog oynasidagi variantlardan birini tanlash lozim. Agar biz New Graphic (Yangi hujjat) variantini tanlasak ekran markazida nashr varag`i bo`lgan - rasmdagidek standart oyna paydo bo`ladi. Ushbu dialog oynasidagi What is New (Yangiliklar) bo`limidagi Corel DRAW dasturiga oid yangi o`zgarishlarni bilib olamiz. 1.1-rasm. Corel DRAW dasturining ishga tushirilgan holati. Quyida Corel DRAW oynasining asosiy elementlari haqida ma'lumotlar keltiramiz. 8 Satr boshi qatoridan va nashr varag`idan boshqa barcha yuzalar ishchi soha deb yuritiladi. Oynaning chap burchagida grafika paneli, o`ng tomonida esa ranglar palitrasi joylashgan. Oynaning yuqoridagi chekkasidan ketma-ket holda satr boshi, menyu satri, standart instrumentlar paneli va atributlar paneli joylashgan. Oynaning pastki qismida gorizontal aylantirish yo`lchasi, undan pastda esa holat satri joylashgan. Oynaning markazida nashr varag`i joylashgan. Soyali ramka esa varaq chegarasi hisoblanadi. Varaqni o`rab turgan oq maydon esa hujjat oynasining ishchi maydoni deyiladi (1.2-rasm). 1.2-rasm. Corel DRAW dasturining asosiy elementlari joylashuv sxemasi. Grafika paneli. Grafika panelida grafik asar yaratish uchun zarur bo`lgan instrumentlar joylashgan. Shuningdek grafika panelida ob'ektlarning rangini, shaklini o`zgartiruvchi qo`shimcha instrumentlar ham mavjud. Ba'zi instrumentlar tugmalarining o`ng tomonidagi pastki qismida kichkina qora uchburchakliklar qo`yilgan(1.3-rasm). Agar bunday tugmani "sichqoncha" bilan bir oz vaqt bosib tursak, undan qo`shimcha instrumentlarning tugmalari ochiladi. 9 1.3-rasm. Grafika paneli elementlari. Quyidagi jadvalda grafika panelidagi barcha instrumentlar va ularga qo`shimcha bo`lgan instrumentlarning asosiy bajaradigan vazifalari to`g`risida ma'lumotlar keltirilgan(1.1-jadval). 1.1-jadval Gafika panel barcha elementlari va vazifasi T/ r Instrument Qo`shimcha instrumentlar Bajaradigan vazifalari 1 Pick (ko`rsatgich) Ob'ektlarni tanlash va qayta tuzish Shape (shakl) Kontur bog`lamlarini surish hisobiga ob'ektlarning shaklini o`zgartirish. Knife (Pichoq) Grafik ob'ektlarning qismlarini qirqish va chiziqlarni birlashtirish. 10 Eraser (o`chirg`ich) Ob'ekt qismlarini o`chirish. FreeTransform (Erkin holatda o`z-gartirish) Ob'ektlarni o`zgartirish va qayta tuzish. 3 Zoom (Масштаб) Ob'ektlarni kattalashtirilgan yoki kengaytirilgan holatda ko`rish. Pan (varaqni surish) Varaqni hujjat oynalari chekkasiga joylashtirish. 4 Freehand (egri) Egri shakldagi chiziqlarni xuddi qalamda chizgandek chizish Bezier (Egri Beze) "Nuqtalarni birlashtirish" va egri shaklni boshqarish orqali egri chiziqar chizish. Artistic (Badiiy vositalar) Turli tuman badiiy effektlarni qo`llagan holda mo`yqalam holatida rasm chizish. Dimension (o`lcham chiziqlari) Ob'ektlar yoki ular orasidagi o`lchamlarni qo`yish uchun o`lcham chiziqlari chizish. Connector Line (Birlashtiruvchi chiziq) Ob'ektlar orasidagi tutashuv chiziqlarni chizish. 5 Rectangle (To`g`rito`rt- burchaklik) Turli o`lcham va nisbatdagi to`g`ri to`rtburchaklik chizish 6 Ellipse (Ellips) Turli o`lcham va nisbatdagi ellipslarni chizish. 11 7 Polygon (Ko`p burchaklik) Turli qirrali ko`pburchaklik va yulduzlar chizish. Spiral (Spiral) Spiral chizish. Graph Paper (Diagramma to`ri) Turli hil qatorli diagramma to`ri chizish. 8 Text (Tekst) Figurali yoki oddiy tekst kiritish 9 Interactive Fill(Interaktiv quyish) Ob'ektlarni interaktiv bo`yash 10 Interactive Transpanency (Shaffoflikni interaktiv tuzish). Ob'ektlar shaffofligini interaktiv tuzish 11 Interactive Effects (Effektlarni interaktiv tuzish) Interactive Blend (qadam-baqadam o`tishni interaktiv tuzish) Ob'ektlarning qadam-baqadam o`tishini interaktiv tuzish. Interactive Contour (Oreolni interaktiv tuzish) Boshqa ob'ektlarning shaklini takrorlovchi ob'ektlarni interaktiv tuzish. Interactive Distortion (Interaktiv deformatsiyalash) Ob'ektlarni interaktiv deformatsiyalash. Interactive Envelope (Egiluvchi shakllarni interaktiv tuzish) Ob'ekt shakllarini interaktiv egish. 12 Interactive Extrude (hajmni interaktiv tuzish) Ob'ektlar uchun uch o`lcham li effektni immitatsiyalash. Interactive Drop Shadow (Soyani interaktiv tuzish) Ob'ektlardan tushuvchi yarimtonli soyani interaktiv tuzish. 12 Eyedropper (Tomizgich) Ob'ektning rangini tanlab rang kiritish. Paintbucket (To`ldiruvchi) Ob'ektga standart rang to`plamidan rang quyish. 1.3 § Corel DRAW dasturining asosiy menyusi tarkibi. Asosiy menyu satri Corel DRAW ekranining yuqorigi qismida, satr boshi qatorining ostida joylashgan. Bu dasturdagi ekranning xohlagan joyiga qo`yish mumkin bolmagan, ma'lum joyga ega bo`lgan yagona element hisoblanadi. Asosiy menyu 11 punktdan iborat (1.4-rasm). Bu menyuga foydalanuvchi qo`shimcha maxsus komandalarni ham qo`shishi mumkin. Agar asosiy menyuning xohlagan bir punktini bossak, undan komandalar ro`yxati ochiladi. Menyudagi komandani tanlash uchun "sichqoncha"dan yoki shu komandaga mos keluvchi klavishni bosish mumkin. Masalan, Color Management (ranglarni boshqarish) dialog oynasini ochish zarur bo`lsa, Tools (servis) menyusini "sichqoncha" bilan bosib keyin "S" klavishini bosish mumkin. "Sichqoncha"dan tashqari klavishlardan ham foydalanish ishni tezlashtirishga yordam beradi. 1.4-rasm. Corel DRAWning asosiy menyulari 13 Windows sistema menyusi. Hujjat oynasidagi sistema menyusi belgisi menyu satrining chap burchagida, File (Fayl) komandasidan chaproqda joylashgan. U hujjat varag`i fonida Corel DRAW (havo shari) emblemasi ko`rinishida turadi. Sistema menyusi Windows sistemasi oynasini boshqaruvchi standart komandalardan iborat, unda Restore (tiklash), Move (qayta joylashtirish), Size (o`lcham ), Minimize (yopib qo`yish), Maxsimize (ochish), Close (yopish), Next (keyingi) kabi komandalar mavjud. Corel DRAW asosiy oynasining sistema menyusi Corel DRAW so`zining chap tomondagi havo shari belgisini bosish orqali yoki ALT - PROBEL klavishlarini birgalikda bosish orqali chaqiriladi. Sichqonchaning o`ng tugmasini bosish yordamida menyuni chaqirish. Windows operatsion sistemasida ekranning hohlagan nuqtasida sichqonchaning o`ng tugmasini bosish orqali ba'zi bir harakatlar qilishadi. Bu imkoniyatdan ham Corel DRAW grafik muharririda keng foydalaniladi. O`ng tomondagi tugmani bosish orqali kontekst menyu chaqiriladi. 1.5-rasm.Sichqonchaning o`ng tugmasini bosish yordamida menyuni chaqirish. 14 1.5-rasmda Document (hujjat) kontekst menyusi ko`rsatilgan. Biz undagi Create Object (ob'ekt yaratish) komandasini bosish orq`ali grafika panelidagi instrumentlarni tanlash uchun zarur komandalar menyusini ochamiz. 1.6-rasmda Object (ob'ekt) menyusi tasvirlangan. Bu menyuni ajratilgan ob'ektlar guruhini ustiga borib o`ng tomondagi tugmani bosish orqali chaqiramiz. Bunday menyulardagi komandalar chaqirilayotgan daqiqalardagi holatga bog`liq bo`lganligi uchun kontekst menyusi deb yuritiladi. 1.6-rasm. Obyekt menyusi 1.7-rasmda ko`rsatilgan Toolbar (instrumentlar paneli) kontekst menyusi eng qiziqarli va kerakli menyulardan hisoblanadi. Bu menyu sichqonchaning o`ng tugmasini standart instrumentlar panelida, atributlar panelida yoki grafika panelida bosish orqali chaqiriladi. Bu menyu orqali instrumentlar panelini tanlash mumkin. 7-rasm. Toolbar (Instrumentlar paneli) kontekst menyusi 15 Standart instrumentlar paneli asosiy menyu satrining ostida joylashgan. Bu panelda Corel DRAWning turli funktsiyalarini tez va qulay topib berishni ta'minlovchi tugmalar joylashgan(1.8-rasm). Bu tugmalardan tashqari panelda Zoom levels (Масштаб) nomli ochiluvchi ro`yxat joylashgan. 1.8-rasm. Standart instrumentlar paneli Zoom levels (Масштаб) ochiluvchi ro`yxat orqali 12 hil masshtabni tanlash mumkin:  To Selected (faqat ajratilgan ob'ektlar)  To Fit (hamma ob'ektlar)  Po Page (Varaqni yaxlit holatda ochish)  To Width (eni bo`yicha)  To Height (balandligi bo`yicha)  10 %, 25 %, 50 %, 75 %, 100 %, 200 %, 400 %. Bundan tashqari Zoom (Масштаб) parametri maydonida standart bo`lmagan Масштаб koeffitsentlarini ham berish mumkin. Buning uchun talab qilinayotgan Масштабni protsentda berib ENTER klavishini bosish kerak. Standart instrumentlar panelini har kim o`zining ish uslubiga moslab tuzib olishi mumkin. Agar sichqoncha ko`rsatkichini instrumentlar panelidagi biron bir tugmaga ustiga qo`yib bir oz vaqt kutib tursak, tugmaning nomi yozilgan ma'lumot paydo bo`ladi. Shunda ekranning pastki qismidagi holat satrida bu tugmaning funktsiyasi haqidagi qo`shimcha ma'lumotlar paydo bo`ladi. 1.2-jadvalda standart instrumentlar panelining tugmalari haqidagi ma'lumotlar keltirilgan . 16 1.2-jadval Standart instrumentlar panelining tugmalari haqidagi ma'lumotlar New (yaratish) Yangi grafik hujjat yaratadi. Open (ochish) Grafik hujjat faylini ochadi. Save (saqlash) Fayldagi faol hujjatni saqlaydi. Agar fayl bungacha saqlanmagan bo`lsa Save As (qanday saqlash) dialog oynasi paydo bo`ladi. Print (nashr) Print (nashr) dialog oynasini chaqiradi. Cut (qirqish) Ekrandan ajratilgan ob'ektni olib, uni almashuv buferiga joylashtiradi. Copy (nusha olish) Asl nushani olib tashlamasdan turib ajratilgan ob'ektdan nusha oladi va uni almashuv buferiga joylashtiradi. Paste (Qo`yish) Almashuv buferidagi ma'lumotni Corel Draw varag`iga joylashtiradi. Undo (olib tashlash) Oxirgi bajarilgan operatsiyani olib tashlash. Undo Multiple actions (Bir necha harakatni olib tashlash) Bajarilish tartibiga qarab oldingi operatsiyalar ro`yxatini aks ettiradi, bu esa bir necha harakatlarni olib tashlaydi. Redo (takrorlash) Dastlabki holatga qaytarish. Redo Multiple actions (harakatlar guruhini olib tashlash) Olib tashlash tartibiga qarab oldingi operatsiya ro`yxatini aks ettiradi va bu harakatlarni qaytadan qo`llashga imkon beradi. Import (import) Import (Import) dialog oynasini chaqiradi. Export (eksport) Export (Eksport) dialog oynasini chaqiradi. Zoom Levels (Масштаб) Масштаб ro`yxatini ochadi. Application Launcher (ilovani yuklash) Corel DRAW ilovalarining ro`yxatini ochib beradi 17 Corel Craphics Community (Corel Craphics ham jamiyati) Corel DRAW paketi ilovalaridan maksimum foyda olishga yordam va foydali maslahatlar beruvchi Corel Web - varag`ini chaqirib beradi. What`s This Help (Bu nima ma'lumoti) Sichqoncha ko`rsatkichini so`roq belgisiga aylantirib, kontekst ma'lumotnomasi rejimini ishga tushiradi, Shundan keyin hohlagan element ustiga borib tugmani bossangiz shu element to`g`risidagi ma'lumotni beradi. Atributlar paneli (Property Bar) - bu hozirgi daqiqada qanday instrument yoki ob'ekt faol bo`lsa shunga qarab tarkibi va instrumental vositalari o`zgarib turuvchi panel hisoblanadi. Atributlar paneli standart instrumentlar paneli ostida joylashadi(1.9-rasm). 1.9-rasm. Atributlar paneli Atributlar panelida ishlash jarayonida ko‘plagan menyu komandalari va dialog oynalaridan foydalanishga hojat qolmaydi. 18 II BOB. COREL DRAW DASTURIDA MATN VA KONTUR BILAN ISHLASH. 2.1 § COREL DRAW ob’ektlari va ularning shakllari bilan ishlash . COREL DRAW dasturi vektorli tasvirlarni yaratishda turli vositalarni qo’llaydiingichka chiziqlar,patsimon shtrixlar.Sho’nga karamay vektorli grafikaning ish usuli,"ko’lda" chizishdan ancha farq qiladi.Shuning uchun vektorli konturni yaratishni va taxrirlashni tasavvur qila olish kerak. Shu maqsadda COREL DRAW dasturi geometrik figuralarni yaratish (tugri turtburchak, kupburchak, ellips, spiral) uchun muljalgan asboblarga ega,bundan tashqari "erkin chizish" asboblari (pero, kalligrafik, pero). Gradientli setka (Mesh Fill), vektorli grafikaning asosiy instrumenta bo’lgan Bez’e— egri chiziqlari, Bez’easbobi(Vezier). Vektorli konturlarni tuliq taxrirlash qanday asboblar orqali yaratilganligadan qattiy nazar bir xil usulda bajariladi: Forma (Share) asbobi yordamida, redaktor maxsus paneli (Node Edit) tarmog’i orqali yoki uni almashtiruvchi xossalar asboblar qatori (Rgoregtu Var). К onturlar va tayanch nuqtalar. К ontur (rath) bu chiziq bo’lib dasturning chizuvchi asboblar orqali yaratiladi va ob’ektning simli strukturasini tashkil qiladi. К eyinchalik kontur obvodka parametrlarini (outine) va ranglarini (fill) taqdim qilishi mumkin va buning natijasida u ko’rinishga ega bo’lib chop etilishi mumkin. Agar konturda qaysidir parametrlar etishmayotgan bo’lsa u oddiy rejimda ko’rinishga ega bo’lmaydi, to’liq ob’ekt shaklida xujjatda saqlansada, pechatga chiqarilmaydi. Forma (Shape) asbobi yordamida ajratish mumkin bo’lgan - kontur (tashkil qiluvchi kontur – kombinatsiyalanuvchi konturlar yigindisidir), aloxida ob’ekt xisoblanadi (o Ь ject). Odatda kontur ko’p segmentlardan tashkil topadi, bu konturlar tayanch nuqtalarida ulangan Bez’e egri chiziqlaridan tashkil topgan. Segmentning bir tayanch nuqtasi joyini o’zgartirishi shaklni o’zgartiradi. Segment shaklini boshqaruvchi nuqtalar orqali xam o’zgartirish mumkin. 19 Standart geometrik figuralarni (tugriturtburchak, elips, yoy, aylana) yaratish uchun muljallangan asboblar sichqonchaning bir xaraqati orqali geometrik figurani chiza oladi. To’g’rito’rtburchak ( Rectangle ) Tugriturtburchak asbobi istalgan tugriturtburchak yoki kvadratlarni chiza oladi. Tugriturtburchak chizish uchun asbob ustida sichqoncha tugmasini bosib quyib yubormagan xolda kerakli o’lcham olinadi. Agar tugriturtburchakni markaziy nuqtadan chizish lozim bo’lsa,<Shift> tugmasini bosib turish kerak, kvadrat chizish uchun <Ctrl> tugmasi ishlatiladi. Ajratilgan ob’yektda o’ng tugma orqali kontekst menyusini chaqirish mumkin, bunda ekranga ob’yekt xossalari paneli chiqadi. Bu panelda to’g’rito’rtburchak asbobi va chetlari silliqlangan burchaklar maydoni bo’lib bunda xar bir burchakni silliklanishi foyizlarda ifodalanadi. Silliqlangan burchaklarni Forma yoki Strelka asboblari orqali yaratish mumkin.Buning uchun sichqoncha ko’rsatkichini to’rtburchak burchagiga olib kelib bosib turgan xolda chetga tortiladi. Ellips asbobi ( Ellipse ) Ellips asbobi ellipslar va aylanalar chizish uchun mo’ljallangan. Ellips o’ziga tashqi chizilgan to’rtburchak burchaklaridan boshlab chiziladi.Ellipsni chizish uchun markazda <Shift> tugmasi, aylana uchun <Stg1> bosilishi lozim.Ob’ekt xossalari paneli yordamida ellips parametrlarini o’zgartirish mumkin. Ellips tugmachasining yuqori qismidagi vkladka orqali ellipsning tipini tanlash mumkin.Ellips, Sektor, Yoy.Bu tugmalar xosalar asboblar qatorida qaytariladi. Uchta asbob, ko’pburchak (Rolugon), Spiral (Spiral), К ordinata varaq i (Graph Paper), ob’yekt guruxiga yig’ilgan bo’lib asboblar panelidan aloxida panel ko’rinishida ajratish mumkin. Spiralasbobi( Spiral ). 20 Spirallar yaratish uchun muljallangan yoki uzluksiz egri chiziqlar shaklidagi geometrik shakillarini yaratish mumkin. Spiral chizish jarayoni turtburchak chizish jarayoni bilan bir xil. Spiral asboblari bo’limidan semetrik va logorifmik tugmalar orqali spiral turini tanlash mumkin. Muntazam spiral yaratish uchun <Ctr1> tugmasini bosib turish kerak. Spiral parametrlarini xossalar asboblar qatoridan o’zgartirish mumkin. 2.2§ Corel DRAWda bir nechta konturlar ustida bajariladigan amallar. Bir nechta konturlar ketma – ket chizib olinadi va ular ustida kerakli amallar bajariladi. “shift” tugmasini bosgan holda yoki sachqoncha yordamida har bir kontur belgilab olinganda, хossalar panelida quyidagi buyruqlar aktiv bo’ladi. 1) ob’ektni biror burchakka aylantirish. Kerakli burchak qiymati kiritilib, aylantiriladi. 2) oynada teskari ko’rinish yaratish. 3) Bir nechta shakldan tashkil topgan bir atroflama chiziqli, kerak holda bir to’ldirishli shakl yaratiladi. Agar ob’ektlar ustma – ust tushgan bo’lsa, shu sohada “teshik ” hosil bo’ladi. Ochiq konturlar ham birlashadi. 21 4) guruhlash va guruhdan ajratish. Bu buyruqni tanlaganda kesishgan ob’ektlar bilan birga ishlash yoki har bir ob’ektlar bilan alohida ishlash imkoniyati mavjud. 5) qo’shib yuborish. Bir nechta belgilangan ob’ektlarni kesishgan konturlarini o’chirib qo’shib yuboradi, rangi ham bir х il holatga o’tadi. 6) Eng ostidagi ob’ektni oynada ko’ringan qismini alohida qirqib olish uchun mo’ljallangan buyruq. 7) oradan ob’ekt ajratish. Ob’ektlar orasidan ajratilgan yangi ob’ektlar hosil qilish mumkin. 8) soddalashtirish. Har bir shaklni alohida qirqib olish. 22 9 – 10) ob’ektlarni oldida yoki orqasida joylashgan shaklni qirqib oladi. 11) ob’ektlarni bir – biriga nisbatan tekislash. Ushbu buyruq orqali chiqadigan quyidagi muloqot oynasidan maqsadga ko’ra tanlanadi va “ Применить ” buyrug’i bosiladi. . 2.3 § Corel DRAWda matnlar bilan ishlash. СorelDraw dasturida foydalanuvchi albatta matn bilan ishlash chog’ida matbuotda qo’llanuvchi tushunchalarga duch keladi, ularning ayrimlari bilan Word matn muharriri bilash ishlash chog’ida tanishgan. Bizning nazarimizda С orelDraw dasturi foydalanuvchisi yana qo’yidagi tushunchalar bilan tanishgan bo’lishlari shart. Bu tushunchalar quyida keltirilgan: Shriftlar – kompyuterda har х il hujjatlar yaratishda va grafik ob’ektlar tarkibida juda ko’p qo’llaniladi. CorelDraw ikki х ildagi matnli ob’ektlar bilan ishlay oladi. 23 Artistic Text (shaklli matn)- bu matn turida bir yoki bir necha qatorli matnlarni har х il formatda (kegl, interlinyaj, belgi kengligi, tepa va past indekslar, ustki va ostki chiziqlar, kerning, chizishlar, tekislashlar) yaratish mumkin. Paragraph Text (Oddiy matn)-matnlarni blokda terish imkoniyatini beradi. Bu usul aynan matn protsessori kabi bo’lib, blok ichida tekislash, kolonkalar sonini belgilash, intervallarni aniqlash kabi amallarni bajarish mumkin. Bu usulda maqola, qaydlar kabi matnlarni yaratish va tahrirlash mumkin. Matnli ob’ektlar – tekst uskunasi yordamida yaratiladi. Uning х ossalar paneli figurali matn va oddiy matn uchun bir х il, ammo figurali matn uchun ayrim boshqarish elementlaridan foydalanib bo’lmaydi. Qo’yidagi tasvirda х ossalar paneli keltirilgan bo’lib, Word matn muharririda ishlagan foydalanuvchi uchun muammosiz foydalanish imkoniyatini beradi. Keyingi tasvir esa, matnni formatlash uchun zarur holatlarni qamrab olgan. 24 Matn bilan ishlashda CorelDraw foydalanuvchi uchun sodda va zarur imkoniyatlarni beradi. Masalan, matnni formatlash imkoniyatidagi « Эффекты » bandi orqali har х il uslubdagi matnlarni yaratish mumkin, jumladan quyidagi holatlarga e’tibor bering: Kegl tushunchasi. Kegl punktlarda o’lchanuvchi va poligrafiyada qo’llanuvchi o’lchov birligi hisoblanadi. Kegl bu shriftning balandligi, shrift osti va ustidagi masofalari yig’indisidir. 1 punkt=1/72 dyum=0,352 mm. Ko’p hollarda 8,10, 12 punktli kegllardan foydalaniladi. Poligrafiyada shuningdek pik kattaligidan foydalaniladi. 1 pik 12 punktga teng. Kerning tushunchasi. Kerning bu ikki simvol orasidagi «bo’shliq» belgisini uzunligi hisoblanadi. Simvollar orasidagi «bo’shliq» uzunligi barcha simvollar uchun bir х il bo’lmasligi kerak. Bir х il simvollarning eni boshqasiga nisbatan uzun bo’lganligi tufayli avtomatik kerning o’rnatish imkoniyatidan foydalanish va ayrim zarur hollarda matnni formatlash menyusidan kerning diapazonini qo’ldan o’rnatish lozim. 25 Interlinyaj tushunchasi. Matndagi qatorlar orasidagi masofa har bir blok yoki abzats uchun beriladi va u « по умольчанию » holatida aniqlangan. Alohida interlinyaj uchun matnni formatlash oynasidagi abzats parametrlaridan foydalanamiz. Keltirilgan jadvalgagi « линия » qiymati o’zgarishiga e’tibor bering. Simvollar orasidagi masofa – interval deb yuritiladi va blokdagi matnning barcha simvollari orasidagi masofani tenglashtirish, ba’zi hollarda o’zgartirish muhim hisoblanadi. Bu hol matnni formatlash bandining « абзац » bo’limi orqali, ya’ni foydalanuvchining bo’shliq belgisini uzunligini oshirish (simvollar va so’zlar orasida) orqali bajariladi. « Форма »(figura) uskunasi bilan ishlash. Matnning simvollari bilan bajariladigan interaktiv amallar (siljitish va burish) - uskuna yordamida bajariladi. Masalan, matn blokiga « Космонавтика » so’zini kiritamiz va blokni bu uskuna yordamida belgilaymiz. Quyidagi holat yuzaga keladi: 26 Har bir belgi yonida manipulyator ko’zga tashlanadi. Biz bu markerlar yordamida simvolni tanlashimiz va uning o’rnini gorizontal hamda vertikal yo’nalishda o’zgartirishimiz mumkin. Shuningdek har bir simvolning ko’rinishi, stili, shrift formati kabi parametrlarini formatlash bandidan vizual holatda o’zgartirishimiz mumkin. Shuningdek har bir simvolni muayyan burchakka «og’dirish» ham mumkin. Buning uchun « абзац » bandining « сдвиг » maydonida kerakli burchak koeffitsientini kiritish zarur. 27 XULOSA Bugungi kunda Informatika va axborot kommunikatsiya texnologiyalari sohasi jadal rivojlanmoqda, shu bilan birgalikda kompyuter tarmoqlari ham. Biz yoshlar o’zimiz va o’zimizdan keyingi avlodlarga Informatika va axborot kommunikatsiya texnologiyalari sirlarini chuqurroq o’rganishlari uchun yordam berishimiz kerak. COREL DRAW dasturi bir necha xujjatlarni bir vaqtda ochish imkoniyatiga ega, u xolda shu paytda kerak bo’lmagan xujjatlarni yopish kuzda tutilgan. Menyu Fayl (FILE) bo’limida yoping (Zakryt, Close) komandasi bajarilganda aktiv xujjat yopiladi. Dastur yuqlangandlan so’ng ekranda paydo dastur oynasiga foydalanuvchining interfeysi deyiladi(User1Tzeg t1egtaze). Interfeys inson va kompyuter orasida bog’lovchi bo’lib ishlash uchun panel, asboblar, muloqot oynasi va x.k larni taklif etadi. Foydalanuvchi interfeysiga saxifa, bosh menyu, xujjatlarni aks ettiruvchi ishchi oynalari xamda tasvirlarni muxarrirligini amalgam oshiruvchi xar xil panellar tuplami. Oynaning markazidagi katta oq maydon ishchi ishchi xudud bo’lib xar bir xujjat aloxida - aloxida ochiladi. Yurtimizda ham dasturlashga bo`lgan talab va e`tibor oshib bormoqda. O`zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoyevning 2020-yil 24- yanvardagi Oliy majlisga qilgan murojaatnomasida ta`kidlangan, Soha uchun yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash maqsadida xorijiy hamkorlarimiz bilan birgalikda “Bir million dasturchi” loyihasini amalga oshirilishi dasturlashga bo`lgan e`tibordan darak beradi. Bu loyihadan ko`zlangan maqsad kelgusida jamiyatimizning qurilish, energetika, qishloq va suv xo`jaligi, transport, geologiya, kadastr, sog`liqni saqlash, ta`lim, arxiv sohalarini raqamlashtirishdan iborat. Hozirda kompyuter grafikasi ilmiy xodimlar uchungina emas, balki rassomlar, loyihachilar, dizayn va reklama bilan shug`ullanadigan mutaxassislar, web sayt yaratuvchilar, o`qitish jarayoni va boshqa sohalarda keng qo`llanilmoqda. Shuning uchun kompyuter grafikasi sohasida yetuk kadrlarni tayyorlash, yosh kitobxonlarga kompyuter grafikasiga doir adabiyotlarni yetkazish oldimizda turgan vazifalardan biri hisoblanadi. 28 С orelDraw vektorli grafikaning Windows amaliyot tizimida ishlaydigan tahrirlovchi dasturlardir. Uning yordamida turli grafik ko’rinishlarni loyihalash, foto, matn, tasvirlar ustida, ayniqsa, badiiy ko’rinishdagi kompozitsiyalarni tahrirlash bilan bog’liq amallarni bajarish mumkin. CorelDraw boshqa grafik muharrirlarga nisbatan matnlar bilan yaxshi ishlaydi, ya’ni nashriyot tizimlarida, masalan, yumoristik yoki boshqacha kitoblarni turli o’lchamdagi harflar bilan yozish mumkin. Masalan, pasportdagi rasmni skanerdan o’tkazib va CorelDraw yordamida shu rasmni portretga aylantirish mumkin. O’z-o’zidan ma’lumki, bunday professional murakkab grafik muharrirlarda, ya’ni CorelDraw ning boy asboblari va ranglaridan foydalanib ham rasm chizish mumkin. CorelDraw muharririda fayllarning kengaytmasi file .cdr ko’rinishda bo’ladi. Fayllarni import va eksport qilish eng yaxshi qulayliklaridan biri hisoblanadi. Ayniqsa, kompakt diskdan fayllarni import qilishda ko’p qo’llaniladi. Iqtisodiy sohalarda ham korxonalarning emblemalarini va reklama bannerlarini tuzishda ko’p qo’llaniladi. Men bu kurs ishini yozish davomida o’z bilim va ko’nikmalarimni oshirib oldim. CorelDRAW dasturining imkoniyatlari bilan tanishib chiqib, yangi imkoniyatlarini o`rganib oldim. 29 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. E.I.Ruziеv. Grafik dizayn – T 1993 2. E.I.R o` zi е v. «Grafika» Int е grativ kursining variativ dasturlari.T 1997 3. E.I.R o` zi е v. T ех nik grafika va dizayn as о slari. T 1995 4. Е.Х.Хоlmatоv,N.I.Tayla q оv,U.A.Nazarоv «Infоrmatika va h isоblash tехnikasi.T-2001. 5. T. Rixsibotv : « Rompyuter grafikasi », O ’ zbekiston Yozuvshilar uyushmasi Adabiyot jamg ’ armasi nashriyoti , Toshkent , 2006 y , 22-26 betlar . 6. Д. Миронов « Corel Draw 10». Учебный курс. Санкт-Петербург. 2002 год. 7. А . Тайц «Adobe Illustrator-9». Учебный курс . Санкт-Петербург. 2002 год. 8. WWW . Info - baz . narod . ru , II -глава «Свойства», 1-часть. 9. A.Sattоrоv «Infоrmatika va aхbоrоt tехnоlоgiyalari». Tоshkеnt. «O`qituvchi» nashriyoti. 2003 yil. 10. Соснин Н.В. «Компьютерная графика» Учебник – СПб: Питер, 2003, 736 11. Mamarajabov M.E., Tursunov S.Q., Nabiulina L.M. Kompyuter grafikasi va web-dizayn: darslik. O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi. - Toshkent: Cho`lpon nomidagi NMIU, 2013. 376-b. 12. Nazirov Sh.A., Nuraliyev F.M., Aytmuratov B.Sh. “Rastr va vektor grafika” O`zR oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi, O`rta maxsus, kasb-hunar ta`limi markazi. – T.: G`afur G`ulom nomidagi nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2007.–192 b. 13. Rixsiboyev T. “ Kompyuter grafikasi” O`zbekiston Yozuvchilar uyushmasi adabiyot jamg`armasi nashriyoti , T.; 2006, 168 b. 14. Tayloqov N.S., Axmedov A.B. va boshqalar. “Informatika va axborot texnologiyalari”. Darslik. Toshkent, “Extremum-press”. 2018. 128 b. Internet saytlar 1. http://www.ziyonet.uz 2. http://www.wikipedia.org 3. http://www.tuit.uz 4. http://www.ziyonet.uz 30

Matn va konturlar bilan ishlashda coreldraw dasturining boshqa grafik dasturlardan ustunlik jihatlari

Sotib olish