Молия органлари, Ғазначилик ва унинг ҳудудий бўлинмаларида бухгалтерия ҳисобини ташкил этишнинг услубий асослари

Молия органлари, Ғазначилик ва 
унинг ҳудудий бўлинмаларида 
бухгалтерия ҳисобини ташкил 
этишнинг услубий асослари   РЕЖА
•
Молия  органлари,  Ғазначилик  ва  унинг  худудий  бўлинмаларида 
бухгалтерия ҳисобини ташкил этишнинг услубий асослари. 
•
Молия  органлари,  Ғазначилик  ва  унинг  худудий  бўлинмаларида 
бухгалтерия ҳисобини ташкил этишнинг меъёрий хуқуқий асослари. 
•
Молия  органлари,  Ғазначилик  ва  унинг  худудий  бўлинмалари 
бухгалтерия ҳисобида қўлланиладиган бухгалтерия хужжатлари. 
•
Молия  органлари,  Ғазначилик  ва  унинг  худудий  бўлинмаларида 
бухгалтерия  ҳисобида  қўлланиладиган  ҳисобварақлар  ва  бухгалтерия 
балансининг тузилиши. 
•
Молия  органлари,  Ғазначилик  ва  унинг  худудий  бўлинмаларида 
бухгалтерия ҳисоби регистрлари ва уларга ёзувлар қилиш тартиби.  Тавсия этиладиган адабиётлар:
  1. Ўзбекистон Республикасининг “Бюджет кодекси” 26 декабрь 2013 
йил;
2. “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида” Ўзбекистон Республикасининг 
қонуни  13 аперль 2016 йил № 404-сонли ;  
  3.  Бюджет ҳисоби  дарслик, ўқув қўлланмалар;
4. Интернет сайтлари:
www.Lex.uz
www.mf.uz Давлат бюджети ижроси амалга оширувчи ваколатли органлар
Молия органлари Ғазначилик бўлимлари
Ўзбекистон Республикаси 
молия вазирлиги ва унинг 
ҳудудий бошқармалари  
ҳамда бўлимлари 
(Молия бошқармалари, 
молия бўлимлари Ўзбекистон Республикаси 
молия вазирлиги  
Ғазначилиги  ва  унинг 
ҳудудий бўлинмалари 
(Ғазначилик бўлимлари)       БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИ 
ЮРИТИШДАН МАҚСАД Молия  органларида,  Ғазначилик 
ва унинг ҳудудий бўлинмаларида 
давлат  бюджети  ижроси 
жараёни  бўйича  бухгалтерия 
ахборотларини  шакллантириш-
дан иборатдир  БУХ
ГА
Л
ТЕРИ
Я
 Ҳ
И
СО
Б
И
Н
И
Н
Г ВА
ЗИ
Ф
А
Л
А
РИ
 Давлат бюджети ғазна ижроси жараёни муомалаларини 
бухгалтерия ҳужжатларида акс эттириш
Бухгалтерия ҳисобварақларда бюджет маблағларини ҳолати ва 
ҳаракатини  акс эттириш
Давлат бюджети ижроси натижаларини аниқлаш
Давлат бюджети ижроси бўйича ойлик, чораклик ва йиллик 
бухгалтерия ҳисоботларини тузиш, тақдим этиш       Давлат бюджети ижросининг бухгалтерия ҳисоби – 
КАССА УСУЛИДА   ташкил этилади.
Бунда  бюджет  даромадлари  ёки  харажатлари  ягона 
ғазна  ҳисоб  рақамига  маблағ  келиб  тушгандагина 
даромад  кўринишида  ҳисобда  тан  олинади.  Харажатлар 
ҳисоб  рақамдан  чиқарилган  вақтдагина  харажат 
кўринишида ҳисобда тан олинади.    Бухгалтерия ҳисобини юритишни алоҳида ҳусусиятлари
Бюджет таснифи асосида ҳисобни ташкил 
этилиши
Бюджет ижросини назорат қилиниши
Бухгалтерия ҳисобини касса усулида юритилиши 
юритилиши Бюджет  таснифи  асосида  ҳисобни  ташкил  этилиши  - 
Молия  органлари,    Ғазначилик  ва  унинг  худудий 
бўлимларида  бюджет  ижроси  жараёнида  даромадлар 
ва  харажатлар  Ўзбекистон  Республикаси  Адлия 
вазрилигида  2010  йил  11  октябрда  2146-сон  билан 
рўйхатга  олинган  “Ўзбекистон  Республикаси  Бюджет 
таснифини  қўллаш  бўйича  Йўриқнома”  асосида  таснифи 
бўйича  акс  эттирилади  ҳамда    ижроси  хақидаги 
бухгалтерия  ҳисоботлари  шаклларида  ҳам  бюджет 
даромадлари  ҳамда  харажатлари  таснифи  бўйича 
ахборотлар шакллантирилади. Бюджет  таснифи   Давлат  бюджети 
тузилмасига  кирувчи  бюджетлар  даромадлари 
ва  харажатларини,  шунингдек  унинг 
тақчиллигини  молиялаштириш  манбаларини 
гуруҳлашдан иборатдир.  Бюджет  ижросини  назорат  қилиниши   -    Давлат 
бюджети  ҳар  йили  белгиланган  тартибда  тузилади  ва 
тасдиқланади.  Тасдиқланган  бюджетга  мувофиқ 
даромадларни  шаклланиши  ва    харажатларни 
таснифи  асосида  назорат  қилинади.  Назорат 
қилиниши  харажатлар  тасдиқланган  сметалар 
доирасида  бюджет  таснифи  асосида  амалга 
оширилади.  Назорат  -  орқали  бюджет  маблағларидан 
мақсадли  фойдаланиш  тизими  йўлга  қуйилади.   
Бухгалтерия  ҳисобида    назоратни  учта  тури 
қўлланилади:  даслабки  назорат;  жорий  назорат; 
кейинги назорат. Бухгалтерия  ҳисобини  касса  усулида 
юритилиши   –  Бюджет  ижроси  жараёнига  оида 
барча ходисалар бухгалтерия ҳисобида бюджет 
пул  маблағларни  харакати  бўйича  қайд 
қилинади.  Яни  ягона  ғазна  хисобварағига 
маблағ  келиб  тушган  вақтда  даромад 
сифатида,  ҳисобварақдан  сарфланган  вақтда 
харажат сифатида акс эттирилади.  М
О
Л
И
Я
 О
РГА
Н
Л
А
РИ
, 	
Ғ
А
ЗН
АЧ
И
Л
И
К
Д
А
 Б
У
Х
ГА
Л
Т
Е
РИ
Я
 	
Ҳ
И
С
О
Б
И
 О
БЪ
Е
К
ТЛ
А
РИ           Бюджет даромадлари  ва харажатлари
Бюджет пул маблағлари, бюджет ссудалари
Бюджет ижроси жараёнлари, натижалари Ҳисоблашув бўйича маблағлар,  айланма 
касса маблағлари  1.   Бухгалтерия  ҳисобини  бевосита  ва  билвосита  ташкил  этишини  тартибга  солувчи 
қонунлар  ва  қонуний  хужжатлар  (Ўзбекистон  Республикаси  қонунлари,  Ўзбекистон 
Республикаси  Президенти  фармонлари,  қарорлари,    Ўзбекистон  Республикаси 
Вазирлар Маҳкамаси қарорлари)
2.  Бухгалтерия ҳисобини ташкил этишини базавий тамойилларини умумлаштирувчи 
меъёрий хужжатлар (йўриқномалар, низомлар)
3.   Бухгалтерия  хисобини  алоҳида  объектлари  ҳисобини  юритиш  механизми, 
ҳусусиятларини  акс  эттирувчи  ҳужжатлар  (Ўзбекистон  Республикаси  Молия 
вазирлигининг услубий кўрсатмалари, тавсиялари)  Молия органлари ҳамда Ғазначилик бўлимларида бухгалтерия ҳисобини ташкил 
этишнинг тартибга солиш тизими      БУХГА
Л
ТЕРИ
Я
 ХУЖ
Ж
АТЛ
А
РИХизмат кўрсатувчи банкларнинг тегишли белгилари қўйилган тўлов 
топшириқномалари ва бошқа тўлов ҳужжатлари (электрон ёки 
қоғоз ҳолатидаги) илова қилинган банк кўчирмалари
11-сонли шаклдаги ўзаро ҳисоб-китоблар бўйича билдиришнома
3-сонли  шаклдаги  бюджетларни  ғазна  ҳисобварақларига  Давлат 
бюджети,  жамғармалар  бюджети,  шунингдек  божхона  органлари 
ғазна  депозит  счётига  келиб  тушган  даромадлар  тўғрисидаги 
маълумотнома (№3-бс, 3-сф, 3-дст, 3-свб шакллар)
274-сонли шаклдаги мемориал ордер (№274-б, 274-ф, 274-в ва 
274-т шакллар) Бюджетларнинг  ғазна  ижроси  бўйича 
операцияларнинг  бухгалтерия  ҳисоби 
регистрлари  иккиёқлама  ёзув  қоидаларига 
мувофиқ  тасдиқланган  бланкалар  (шакллар), 
журналлар, китобларни ўзида ифодалайди Бюджетларнинг ижроси бўйича операцияларнинг бухгалтерия ҳисоби 
қуйидаги ҳисобга олиш регистрларида юритилади :
а) "Бош журнал" дафтари  (1-к шакл) ;
б) бюджет маблағлари касса харажатлари китоби (3кбс-шакл), жамғарма 
маблағлари тақсимловчилари касса харажатлари китоби (3ксф-шакл),  
бюджетдан ташқари Пенсия жамғармаси маблағлари тушуми ва сарфланиши 
ҳисоби китоби (3квпф-шакл), божхона органлари ғазна депозит счётига 
маблағлар тушуми ва сарфланиши ҳисоби китоби (3- кдсто шакл), 
бюджетдан маблағ олувчиларнинг бошқа бюджетдан ташқари маблағлари 
тушуми ва сарфланиши ҳисоби китоби (3-квбс шакл) ;
в) бюджетлар билан ҳисоблашувлар китоби, бюджетлар ва жамғармалар 
билан ҳисоблашувлар, шунингдек жамғармалар билан ссудалар бўйича 
ҳисоблашувлар китоби (4-бсфс шакл) ;
г) бошқа бюджетлар билан ҳисоб-китоблар китоби (4-к шакл);
д) бюджет маблағлари даромадлари ва тушумлари ҳисоби китоби (5-к(бс) 
шакл), жамғармалар маблағлари даромадлари ва тушумлари ҳисоби китоби 
(5-к(сф) шакл). Ҳисобга олинадиган 
объектларнинг иқтисодий 
мазмуни бўйича
Актив-пассив счётлар Пассив 
счётларАктив 
счётлар Ҳисобга олинадиган 
объектларнинг номланиши 
бўйича
Берилган ва олинган бюджет 
ссудалариДавлат бюджети, ДМЖ,
  бошқа бюджетдан 
ташқари  
     жамғармалар, 
бошқа маблағлари  ХаражатларПул маблағлари
ДаромадларОбъектларни 
ҳисобда акс 
эттириш усули 
бўйича
Аналитик 
счётлар Синтетик 
счётлар Бухгалтерия 
счётларининг таснифи
Ҳисоб-китоблар
НатижаларБерилган ва олинган маблағлар
Курс бўйича фарқ 01	 	Пул маблағлари	 	
010	 	Республика бюджети маблағлари	 	
011	 	Маҳаллий бюджет маблағлари	 	
012	 	Давлат мақсадли жамғармалари ва бошқа 
бюджетдан ташқари жа	мғармалар маблағлари	 	
013	 	
Божхона органлари ғазна депозит счёти 
маблағлари	 	
014	 	
Хорижий валютадаги Давлатнинг ташқи 
қарзи бўйича маблағлар	 	
015	 	
Миллий валютадаги Давлатнинг ташқи қарзи 
бўйича маблағлар	 	
016	 	Валюта ҳисобварағи	 	
017	 	Бюджетга ўткази	ш учун маблағлар	 	
018	 	Бюджетдан ташқари Пенсия жамғармасининг 
ижтимоий нафақалар тўлови учун маблағлар	и 	
019	 	
Бюджетдан маблағ олувчиларнинг бюджетдан 
ташқари бошқа маблағлари	 	
  02	 	Харажатлар	 	
020	 	Бюджет харажатлари	 	
022	 	
Давлат мақсадли жамғармалари ва 	бошқа 	
бюджетдан ташқари жамғармалар маблағлари	 	
ҳисобидан амалга оширилган харажатлар	 	
023	 	
Божхона органлари ғазна депозит счёти 
маблағлари	 ҳисобидан амалга оширилган 	
харажатлар	 	
025	 	
Давлатнинг ташқи қарзи маблағлари 
ҳисобидан харажатлар	 	
028	 	
Бюджетда	н ташқари Пенсия жамғармаси 	
маблағлари ҳисобидан амалга оширилган 
харажатлар	 	
029	 	
Бюджетдан маблағ олувчиларни б	ошқа 	
бюджетдан ташқари маблағлари ҳисобидан 
амалга оширилган харажатлар	 	
  03	 	
       	Давлат бюджети, 
ДМЖ, бошқа 
бюджетдан 	 	
ташқари  	 	
    	жамғарм	алар, 	 	
бошқа 	 	
маблағлар 	 	
махсус счёти	 	
 	
030	 	Республика бюджети ҳисобидан нақд пул 
маблағлари олиш учун махсус ҳисобварақ	 	
031	 	Маҳаллий бюджетлар ҳисобидан нақд пул 
олиш учун махсус ҳисобварақ	 	
032	 	
Давлат мақсадли жамғармалари ва бошқа 
бюджетдан ташқари 	жамғармалар 	
ҳисобидан нақд пул олиш учун махсус 
ҳисобварақ 	 	
033	 	Пул маблағларини конвертация қилиш 
ҳисобварағи	 	
034	 	Йўлдаги бошқа маблағлар ҳисоби бўйича 
ҳисобварақ	 	
035	 	
Давлатнинг ташқи қарзи бўйича 
маблағларни конвертация қилиш учун 
ҳисобварақ 	 	
036	 	
Ғазначиликнинг Давлат бюджети ва 
бюджетдан ташқари фондлар маблағлари 
бўйича банкдаги депозит ҳисобварағи	 	
037	 	
Ғазначиликнинг б	юджетдан маблағ 	
олувчиларнинг бюджетдан ташқари 
маблағлари 	бўйича банкдаги депозит 	
ҳисобварағи	 	
038	 	
Бюджетдан ташқари Пе	нсия жамғармаси 	
ҳисобидан нақд пул олиш учун махсус 
ҳисобварақ	 	
039	 	
Бюджетдан маблағ олувчиларнинг 
бюджетдан ташқари бошқа маблағлари 
ҳисобидан нақд пул олиш учун махсус 
ҳисобварақ	 	
  04	 	Даромадлар	 	
040	 	Бюджет даромадлари	 	
041	 	Аниқланмаган тушумлар	 	
042	 	ДМЖ ва бюджетдан ташқари жамғармалар 
даромадлари	 	
043	 	
Юқори бюджетнинг прогноз 
кўрсаткичларини ошириб бажаришдан 
маҳаллий бюджетга келиб тушган даромадлар	 	
044	 	
Республика бюджети ҳисобварақларидан 
республика ғазна ҳисобварағига маблағлар 
тушуми	 	
045	 	
Давлат мақсадли жамғармалари ва бошқа 
бюджетдан ташқари жамғармалари	 	
ҳисобварақларидан 	жамғарма 	 ғазна 	
ҳисобварағига маблағлар тушуми	 	
046	 	Тўловчилардан ғазна депозит счё	тига бож ва 	
бошқа  тўловлар тушу	ми	 	
047	 	Бюджетга ўтказилиши лозим бўлган 
суммалар	 тушуми	 	
048	 	
Бюджетдан ташқари Песния жамғармасининг 
ижтимоий нафақалар тўлови учун маблағлар 
тушуми	 	
049	 	
Бюджетдан маблағ олувчиларнинг	 шахсий 	
ҳисобварақларига тушган бошқа бюджетдан 
ташқари маблағлар	 	
  05	 	Берилган ва 	
олинган ссудалар	 	
051	 	Республика бю	джетидан қуйи бюджетларга 	
ажратиладиган бюджет ссудалари	 	
052	 	
Юқори маҳаллий бюджетлардан қўйи 
маҳаллий бюджетларга ажратиладиган 
бюджет ссудалари	 	
053	 	
Республика бюджетидан резидент 	– юридик 	
шахсга ёки хорижий давлатга ажратиладиган 
бюджет ссудалар	 	
054	 	Давлатнинг ички қарзи ҳисоби бўйича 
ҳисобварақ	 	
055	 	Давлатнинг ташқи қарзи ҳисоби бўйича 
ҳисобварақ	 	
056	 	
Давлат мақсадли жамғармалари ва бошқа 
бюджетдан ташқари жамғармаларининг 
Республика бюджетидан олинган ва 
берилган бюджет ссудалари	 	
057	 	
Дав	лат мақсадли жамғармалари ва бошқа 	
бюджетдан ташқари жамғармаларининг 
Давлат мақсадли жамғармалари ва бошқа 
бюджетдан ташқари жамғармалардан 
олинган ва берилган бюджет ссудалари	 	
  06	 	Ҳисоб	-китоблар	 	061	 	
Республика бюджети билан ўзаро ҳисоб	-	
китоблар	 	
 	 	062	 	
Юқ	ори ва қуйи маҳаллий бюджетлар 	
билан ўзаро ҳисоб	-китоблар	 	
07	 	
Берилган ва	 	
  олинган 	
маблағлар	 	
071	 	
Республика  бюджетидан берилган ва олинган 
маблағлар	 	
 	 	072	 	
Маҳаллий бюджетлардан берилган ва олинган 
маблағлар	 	
08	 	
Курс бўйича 	 	
фарқ	 	
080	 	Курс фарқи бўйича даро	мадлар ва 	
харажатлар 	 	
  09	 	Натижалар	 	090	 	Бюджет ижросининг натижалари	 	
 	 	
091	 	Республика бюджети олдидаги маҳаллий 
бюджетларнинг бюджет ссудалари бўйича 
қарздорлиги	 	
 	 	
092	 	Республика бюджетининг(га) маҳаллий 
бюджетларга (нинг) ўзаро ҳисоб	-китоблар 	
бўйича қар	здорлиги	 	
 	 	
093	 	Юқори м	аҳаллий бюджетларга 	қуйи 	
маҳалий	 бюджетларининг бюджет 	
ссудалари бўйича қарздорлиги	 	
 	 	
094	 	Қуйи бюджетнинг(га) юқори 
бюджетга(нинг) ўзаро ҳисоб	-китоблар 	
бўйича қарздорлиги	 	
 	 	095	 	Давлатнинг ташқи қарзи бўйича маблағлар 
тушуми ва ишла	тилиши натижаси	 	
 	 	
096	 	Давлат мақсадли жамғармалари ва бошқа 
бюджетдан ташқари жамғармалар 
бюджети 	ижросининг натижалари	 	
 	 	
097	 	Божхона органлари  депозит счётига 
маблағлар тушими ва сарфланиши ижроси 
натижалари	 	
 	 	        	098	 	
Бюджетдан ташқари Пенсия жамғ	армаси 	
маблағлари 	тушими ва сарфланиши 	ижроси 	
натижалари	 	
 	
 	 	        	099	 	
Бюджетдан маблағ олувчиларнинг 	 	
бюджетдан ташқари 	ва бошқа 	маблағлар 	
тушими ва сарфланиши 	ижроси натижалари	 	
  Давлат бюджети ижроси бўйича бухгалтерия баланси  
 
АКТИВ     ПАССИВ  
Бўлим       Бўлим    
I   Пул маблағлари     I   Даромадлар  
II   Харажатлар     II   Олинган ссудалар  
III   Берилган ссудалар     III   Ҳисоблашувлар  
IV   Ҳисоблашувлар     IV   Олинган маблағлар  
V   Берилган маблағлар     V   Натижалар  
  БАЛАНС       БАЛАНС  
   Ғазначилик ва унинг ҳудудий бўлинмалари бош бухгалтерининг асосий 
вазифалари қуйидагилардан иборат:
-
бухгалтерия ҳисобини бюджет ҳисобига оид норматив-ҳуқуқий ҳужжатларга амал 
қилган ҳолда юритиш, шунингдек, ҳисоб ишларини замонавий техник воситалар ва 
ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда ташкил этиш;
-
бухгалтерия ҳужжатларини ўз вақтида ва тўғри расмийлаштирилишини ҳамда амалга 
оширилаётган операцияларнинг қонунийлигини олдиндан назорат қилиш;
- бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботларни тузиш масалалари юзасидан кўрсатмалар бериш 
ҳамда улар устидан назоратни амалга ошириш;
- бюджет маблағларини, шунингдек, жамғармалар маблағлари, бюджетдан ташқари 
маблағларни харажатлар сметасида кўзда тутилган муайян мақсадларга тўғри 
сарфланиши, шунингдек, пул маблағлари ва моддий қимматликларнинг бутлиги устидан 
мунтазам назорат қилиш;
- бюджет ижроси жараёнида вужудга келадиган бюджетлар ўртасида ўзаро 
ҳисоблашувлар, бюджет ссудалари бўйича ҳисоб-китобларни ўз вақтида амалга ошириш;
- бюджет ижроси жараёнига оид молиявий ҳисоботларни белгиланган муддатларда тузиш 
ва топшириш;
- бухгалтерия ҳужжатларини, ҳисоб регистрларини, шунингдек, харажатлар сметаларини 
(илова ҳисоб-китоблари билан бирга) сақланишини таъминлаш;
-  қонунчиликда назарда тутилган бошқа вазифаларни бажарилишини таъминлаш. Ғазначилик бўлими бош ҳисобчиси юқоридаги вазифа ва 
мажбуриятлардан келиб чиққан ҳолда қуйидаги ҳуқуқларга эга: 
-
бухгалтерия ҳисоби ва назорат ишлари тўғри ташкил этилишини 
таъминлаш юзасидан тегишли чора-тадбирлар кўришни раҳбардан 
талаб қилиш;
-
барча бўлинмаларидан бухгалтерия ҳисобини юритиш учун талаб 
қилинадиган ҳужжатлар ва маълумотларни расмийлаштиришни 
ҳамда бухгалтерияга тақдим қилишни талаб қилиш;
- қонунчиликда белгиланган бошқа ҳуқуқларни амалга ошириш. Бош ҳисобчи қуйидагилар учун жавобгар ҳисобланади:
-
бухгалтерия  ҳисоби  нотўғри  юритилиб,  натижада  тартибсиз  ҳолатга 
келгани  ва  бюджет  ижросига  оид  молиявий  ҳисоботлар  бузилганда 
(нотўғри тузилганда);
-
бюджет  ижроси  жараёни  юзасидан  қонунчиликда  белгиланган 
тартибга  зид  операциялар  бўйича  ҳужжатлар  расмийлаштирилган  ва 
ижрога қабул қилинган ҳолларда;
-  бухгалтерия  ҳисобини  ташкил  этишга  доир  бошқа  норматив-ҳуқуқий 
ҳужжатлар талаблари бузилганда. ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАХМАТ!!!

Молия органлари, Ғазначилик ва унинг ҳудудий бўлинмаларида бухгалтерия ҳисобини ташкил этишнинг услубий асослари