Информация о документе

Цена 12000UZS
Размер 60.3KB
Покупки 2
Дата загрузки 27 Январь 2024
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет История

Продавец

univer cafe

Дата регистрации 27 Январь 2024

35 Продаж

“Mustaqillik deklaratsiyasi” ning qabul qilinishi. Oʻzbekiston davlat suverenitetining eʼlon qilinishi va uning tarixiy ahamiyati

“ Mustaqillik deklaratsiyasi ” ning qabul qilinishi. O zbekiston davlat suverenitetining e lon qilinishi va uning tarixiyʻ ʼ ahamiyati. Mundarija: Kirish ............................................................................................................................................................ 2 I.Bob.Mustaqillik deklaratsiyasi va uning tarixiy ahamiyati ......................................................................... 5 1.1.1989 yil o‘rtalarida respublika ijtimoiy-siyosiy hayotidagi o‘zgarishlar. Milliy manfaatlar ustuvorligining o‘sib borishi. I.Karimov – O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti. ........................................... 5 1.2.Mustaqillik deklaratsiyasi va uning tarixiy ahamiyati. 1991 yil avgust voqealari. GKCHP. Sovet davlatining tanazzulga yuz tutishi. ............................................................................................................. 14 II.Bob.Mustaqil O‘zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida I.Karimovning tarixiy xizmatlari. .................................................................................................................................................. 24 2.2.Mustaqil O‘zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida I.Karimovning tarixiy xizmatlari. .................................................................................................................................................. 24 2.2 O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Abdug'aniyevich Karimovning xotirasini abadiylashtirish to'g'risida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining   qarori .............................................. 31 Xulosa ........................................................................................................................................................ 34 Foydalanilgan adabiyotlar .......................................................................................................................... 36 Kirish Kurs ishi mavzusining dolzarbligi: O‘zbekistonning davlat mustaqilligini qo‘lga kiritishi tufayli xalqimizning asriy orzusi ushaldi, o‘z taqdiri va kelajagini o‘zi yaratadigan bo‘ldi. Tarixan qisqa davrda jamiyatimiz ijtimoiy-siyosiy hayotining barcha sohalarida keskin burilish yasaldi. Mamlakatimizni modernizatsiya qilish, faol demokratik yangilanishlarni amalga oshirish bilan bog‘liq qator islohotlar o‘tkazildi. Jumladan, ana shu buyuk o‘zgarishlarni asrlar davomida orzu qilgan xalqimizning ko‘hna tarixiga bo‘lgan munosabati tubdan o‘zgardi. Zero, Birinchi Prezidentimiz Islom Karimov ta’kidlaganlaridek: “O‘z tarixini bilmaydigan, kechagi kunini unutgan millatning kelajagi yo‘q”. - Vatan fidoyilarini eslashimiz, ularning haqiga Qur'on o‘qishimiz yaxshi an'ana. Ma'rifatparvar bobolarimiz mustaqillik uchun, xalqimiz emin-erkin yashashi uchun kurashganini bilamiz. Oxirgi yillarda butun jamoatchiligimiz harakati bilan ularning nomlarini tiklash, muzeylarni yangi namunalar bilan to‘ldirish, ijod maktablari tashkil etish bo‘yicha ko‘p ishlar qilinyapti. Bularning hammasi - odamlarga tarixiy adolatni, haqiqatni yetkazish uchun, xalqimiz u kunlarni bilishi va hech qachon unutmasligi, bugungi kunlarning qadriga yetishi uchun, - dedi Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev. I.A.Karimov o‘z faoliyatining dastlabki kunlaridan yirik davlat arbobi va mohir siyosatchi, bunyodkor va tashkilotchi, katta tajribaga ega bo‘lgan amaliyotchi va teran nazariyotchi sifatida serqirra va samarali faodiyat bilan respublikada millatidan va dinidan qat’iy nazar, odamlar O‘zbekistonni o‘z Vatani deb hisoblashlariga nafaqat da’vat etdi, balki ular uchun shart-sharoit yaratish qayg‘usi bilan yashadi. 1989 yil sentyabrda KPSS MQning navbatdagi plenumida ham I.A.Karimov O‘zbekistoning yangi rahbari sifatida respublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy ahvol tang vaziyatga tushib qolganligini alohida ta’kidlab o‘tadi. Biroq, markaz respublikalar milliy manfaatlarini o‘ylashdan yiroq edi. Respublikada sodir bo‘layotgan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar avvadlari markazni qanchalik e’tiboridan chetda qolgan bo‘lsa endilikda ham uni mamlakatda iqtisodiy inqirozlar kuchayib turgan vaqtda bu hol umuman qiziqtirmas edi. Mana shu vaqtda respublika rahbarining haqiqiy milliy rahbar sifatidagi o‘rni yaqqol namoyon bo‘lgan edi. Kurs ishi maqsadi va vazifasi: Uzoq yillik tarix davomida dunyoning ko‘plab davlatlarida xalqlar millatlarning ozodlik kurashlari tarixida ona xalqining milliy ozodlik kurashiga boshchilik qilgan ko‘plab yo‘lboshchilar ma’lum. O‘zbekiston tarixida ham XX asr 90-yillariga kelib Islom Karimov ham millatning lideri, ulug‘ yo‘lboshchi sifatida maydonga chiqdi. U avvalo respublikadagi tang ahvolni qalban sezgan holda markazdan xoli xalq manfaatlarini ko‘zlab ish olib borish lozimligini anglab, og‘ir va mas’uliyatli vazifalarni hal etishni boshladi. Farg‘ona vodiysida kuchayib ketgan mesxeti-turklari va o‘zbeklar o‘rtasida turli ig‘volar va bo‘xtonlar natijasida boshlangan mojarolarga extiyotkorona va bosiqlik bilan, mojarolar ildizini bilib, mojarolar yana kuchayib ketishining oldini olish choralarini belgilagan holda siyosat yuritdi. Uning siyosiy etakchilikka xos fazilatlari, masalaga yondoshish usuli, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar borishini o‘ta nozik va chuqur anglay olish salohiyatiga ega ekanligi mana shu erda yaqqol ko‘zga tashlandi. 1 Kurs ishining ob’ekti va predmeti: 25 iyun kuni Farg‘ona vodiysiga borgan I.A.Karimov sarosimaga tushgan odamlar bilan chin dildan suhbatlashdi. Xavfsizlik hizmatining qattiq qarshiliga qaramay Qo‘qon shahriga bordi, yo‘l-yo‘lakay bir-ikki joyda to‘xtab, odamlarning ro‘y berayotgan voqealar haqidagi fikrini bilib oldi. Mojarolar tufayli zarar ko‘rganlar savdoga chiqariladigan zahira hisobidan oziq-ovqat bilan ta’minlandi. 1 Mustaqil O‘zbekiston tarixi. Mas’ul muharrir A.Sabirov. - Toshkent: Akademiya, 2013. Kurs ishi tadqiqotining davriy chegarasi Mamlakatimiz tarixida yangi davr – mustaqil taraqqiyot davri boshlandi. Xalqimiz demokratik huquqiy davlat va ochiq fuqarolik jamiyati qurish yo‘lida dastlabki sinovlardan o‘tdi. Istiqlol yillarida yurtimizda milliy ma’naviyatimizni tiklash, uni zamon talablari asosida rivojlantirish bo‘yicha ulkan ishlar amalga oshirildi. 1991 yil 2016 yillarda I.A.Karimov O’zbekiston uchun ulkan islohatlar amalga oshirdi . Kurs ishining ilmiy va uslubiy asoslari: Yangi jamiyat qurish, avvalo, yoshlarga, ularning ma’naviy dunyosi, kasb-mahoratiga bog‘liq. Binobarin, yosh avlodda milliy g‘oyani, yuksak ma’naviy fazilatlarni shakllantirishda, milliy ong va sog‘lom fikrni uyg‘otish, ularni Vatan, xalq va istiqlol taqdiri uchun g‘oyaviy kurashchanlik ruhida tarbiyalashda, yuksak ma’naviyatli komil inson bo‘lib shakllanishida, shuningdek, xalqimizning ma’naviy yuksalishi yo‘lida ahamiyati katta. Kurs ishining tuzilishi : Kurs ishi kirish, ikkita bob. 4 ta reja, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yixtidan iborat. 2 2 Mustaqil O‘zbekiston tarixining dastlabki saxifalari. - Toshkent, 2000. I.Bob.Mustaqillik deklaratsiyasi va uning tarixiy ahamiyati 1.1.1989 yil o‘rtalarida respublika ijtimoiy-siyosiy hayotidagi o‘zgarishlar. Milliy manfaatlar ustuvorligining o‘sib borishi. I.Karimov – O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti. Ayni paytda O‘zbekiston davlat siyosatining jabhalarida O‘zbekistonda istiqomat qilayotgan xalqlar va ularning manfaatlari bilan bog‘liq masalalar birinchi navbatda turar edi. Shunday vaziyatda tinch hayotni ta’minlash uchun davlatni boshqara oladigan, bo‘lib o‘tgan va o‘tayottan iqtisodiy, siyosiy jarayonlardan to‘g‘ri xulosa millat ravnaqi yo‘li asoslarini boshlab bera oladigan rahbar pecpublika uchun zarur edi. 1989 yil 23 iyunda I.A.Karimov O‘zbekiston rahbari etib saylanishi bilan O‘zbekiston SSR Ministrlar Sovetining Farg‘ona vodiysi oblastlarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini jadallashtirish masalalariga bag‘ishlangan Kengashda so‘zlangan nutqida: “Hozirgi kunda ko‘pgina odamlar Farg‘ona voqealarning sabablarini turlicha izohlashmoqda. Men ham barcha sabablarni sanab ularning eng asosiylarini qayd etmoqchi emasman. Lekin, barcha voqealarining ildizi – Farg‘ona vodiysida yashayotgan aholining og‘ir ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli bilan bog‘liq, desam, o‘ylaymanki, ko‘pchilik bu fikrga qo‘shiladi,” deb alohida ta’kidlab o‘tadi. O‘zbekistonning rahbari sifatida ish boshlagan I.A.Karimov "O‘zbekiston yetakchisi sifatida uzoq vaqtlar davomida echilmasdan, gazak oldirilgan kamchilik va nuqsonlar, o‘tkir ijtimoiy muammolarning ildizini ochib tashlaydi, mavjud ayanchli ahvolni tuzatish bo‘yicha Markaz rahbariyati oldinga qat’iy talablarni prinsipial tarzda qayta-qayta qo‘yishdan cho‘chimaydi". O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov o‘z faoliyatining dastlabki kunlaridan yirik davlat arbobi va mohir siyosatchi, bunyodkor va tashkilotchi, katta tajribaga ega bo‘lgan amaliyotchi va teran nazariyotchi sifatida serqirra va samarali faodiyat bilan respublikada millatidan va dinidan qat’iy nazar, odamlar O‘zbekistonni o‘z Vatani deb hisoblashlariga nafaqat da’vat etdi, balki ular uchun shart-sharoit yaratish qayg‘usi bilan yashadi. 1989 yil sentyabrda KPSS MQning navbatdagi plenumida ham O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov O‘zbekistoning yangi rahbari sifatida respublikadagi ijtimoiy-iqtisodiy ahvol tang vaziyatga tushib qolganligini alohida ta’kidlab o‘tadi. Biroq, markaz respublikalar milliy manfaatlarini o‘ylashdan yiroq edi. Respublikada sodir bo‘layotgan ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar avvallari markazni qanchalik e’tiboridan chetda qolgan bo‘lsa endilikda ham uni mamlakatda iqtisodiy inqirozlar kuchayib turgan vaqtda bu hol umuman qiziqtirmas edi. Mana shu vaqtda respublika rahbarining haqiqiy milliy rahbar sifatidagi o‘rni yaqqol namoyon bo‘lgan edi. 3 Uzoq yillik tarix davomida dunyoning ko‘plab davlatlarida xalqlar millatlarning ozodlik kurashlari tarixida ona xalqining milliy ozodlik kurashiga boshchilik qilgan ko‘plab yo‘lboshchilar ma’lum. O‘zbekiston tarixida ham XX asr 90-yillariga kelib Islom Karimov ham millatning lideri, ulug‘ yo‘lboshchi sifatida maydonga chiqdi. U avvalo respublikadagi tang ahvolni qalban sezgan holda markazdan xoli xalq manfaatlarini ko‘zlab ish olib borish lozimligini anglab, og‘ir va mas’uliyatli vazifalarni hal etishni boshladi. Farg‘ona vodiysida kuchayib ketgan mesxeti- turklari va o‘zbeklar o‘rtasida turli ig‘volar va bo‘xtonlar natijasida boshlangan mojarolarga extiyotkorona va bosiqlik bilan, mojarolar ildizini bilib, mojarolar yana kuchayib ketishining oldini olish choralarini belgilagan holda siyosat yuritdi. Uning siyosiy etakchilikka xos fazilatlari, masalaga yondoshish usuli, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar borishini o‘ta nozik va chuqur anglay olish salohiyatiga ega ekanligi mana shu erda yaqqol ko‘zga tashlandi. 25 iyun kuni Farg‘ona vodiysiga borgan I.A.Karimov sarosimaga tushgan odamlar bilan chin dildan suhbatlashdi. Xavfsizlik hizmatining qattiq 3 Mirziyoev Sh.M. Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz. T. 1. - Toshkent: O‘zbekiston.. 2017. qarshiliga qaramay Qo‘qon shahriga bordi, yo‘l-yo‘lakay bir-ikki joyda to‘xtab, odamlarning ro‘y berayotgan voqealar haqidagi fikrini bilib oldi. Mojarolar tufayli zarar ko‘rganlar savdoga chiqariladigan zahira hisobidan oziq-ovqat bilan ta’minlandi. Farg‘ona vodiysida tinchlik o‘rnatilgach, sovet davlati milliy siyosati o‘zini oqlay olmaydigan darajada sayoz ekanligini anglagan O‘zbekiston rahbari O‘zbekistonda istiqomat qilayotgan turli millat vakillarining milliy manfaatlarini himoya qilish, xususan ona Vatanlaridan majburan ko‘chirilgan xalqlarni 74 yil davomida ta’kib ostida ushlagan siyosatdan himoya qilish, ularga milliylik hissini berish, g‘ururni shakllantirish maqsadida respublikada milliy madaniy markazlar tuzish uchun xarakatlarni boshladi. Bu markazlarning faoliyatini muvofiqlashtirib turish maqsadida O‘zbekiston SSR Madaniyat ishlari vazirligi huzurida respublika millatlararo madaniyat markazi tashkil etildi va ularning soni 1989 yilda 12 ta edi. Ushbu markazga milliy madaniy markazlar faoliyatiga rahbarlik qilishi, turli millatlarning urf- odat, diniy qadriyatlarini tiklash va rivojlantirishda ko‘mak berishi asosiy vazifa qilib belgilandi. O‘sha yillari butun mamlakatda bo‘lganidek, milliy madaniy markazlar faoliyatida ko‘p voqealar birinchi marotaba sodir bo‘ldi. Bunday markazlar, xususan, polyak milliy madaniy markazi “Svetlitsa Polska”, koreys milliy madaniy markazi “Vozrojdenie” (Tiklanish), ozarbayjon milliy madaniy markazi “Gardashlo‘k” (Do‘stlik), nemis milliy madaniy markazi "Vidergeburt" (Tiklanish, Wiedergeburl), kabilar respublika ijtimoiy-iqtisodiy hayotida, xalqlar o‘rtasida do‘stlik, qardoshlikni mustahkamlashda sharafli xizmatni o‘tadi. Masalan, O‘zbekistonda “Wiedergebiirt” nemis milliy-madaniy markazi 1989 yildan boshlab O‘zbekistonda istiqomat qiladigan nemis xalqi manfaatlarini himoya qilib, o‘sib kelayotgan nemis yoshlariga nemis tili, xalq bayramlari, xalq qo‘shiq va raqslarini o‘rgatishni yo‘lga qo‘ydi. Ushbu milliy-madaniy markaz tashabbusi bilan birinchilardan bo‘lib Rojdestvo – “Weihnachten” bayramini qayta tiklandi, 1990 yilda Toshkentda nemis Evangelist-Lyuteran cherkovi qayta ta’mirlandi. Respublikaning umumta’lim o‘rta maktablarida tojik, qozoq, turkman va qirg‘iz tilida o‘qitish darajasini kengaytirish, respublika oliy o‘quv yurtlarida qozoq, tojik, qirg‘iz tillarida o‘qitish bo‘limlari va ularni darslik hamda o‘quv ko‘rgazmalari bilan qurollantirish vazifasi ham belgilandi. Respublikada kuchayib inqirozli jarayonlar o‘z navbatida iqtisodiy tanglik bilan bog‘liq ekanligi ma’lum edi. Avval milliy manfaatlari toptalgan xalqlarga o‘zligini anglashga yo‘l ochgan O‘zbekiston endi butun respublikada iqtisodiy tanglikni oldini olish chora-tadbirlarni ko‘rishi kerak, ularni izga solish uchun chora-tadbirlarni belgilab, amalga oshirish yo‘llarini ishlab chiqish ham muhim edi. 4 Respublikadagi vaziyatni yaxshi tushungan O‘zbekiston rahbari tashabbusi bilan 1989 yil 17 avgustda “Qishloqda yashovchi har bir oilani tomorqa bilan ta’minlash, ularga yakka tartibda uy-joy qurish uchun barcha sharoitlarni yaratib berish haqida” qaror qabul qilindi. Mazkur qaror qabul qilinganidan so‘ng o‘tgan bir yil mobaynida 60 mingdan ziyod oilaga er uchastkalari ajratib berildi. Respublikada mavjud bo‘lgan tomorqalar butun ekin maydonlarining 5 foizini tashkil etgan holla, jami 200 ming gektar erni tashkil etdi. Ayni paytda bu erlarning har gektaridan ko‘plab daromad olindi. Er uchastkalari yiriklashtirilgan holda dehqon shaxsiy yordamchi xo‘jalikda etishtirilgan mahsulotning oilasidan olgan qismini bozorga chiqarish imkoniga ham ega bo‘ldi. Natijada, mayda tovar ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yila boshladi. Bunday yordamchi xo‘jaliklar bozor munosabatlarini rivojlantirish, oziq-ovqat mahsulotlarini etishtirishga muayyan hissa qo‘sha boshladilar. 4 Mirziyoev S h .M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. - Toshkent: O‘zbekiston. 2017. Bu harakatlar zamirida mustaqil tiklanish, milliy davlatchilikni tuzish uchun harakatlarni sezish mumkin edi. 1989 yilning oxirlariga kelib o‘zbek tiliga ham Davlat tili makomini berish uchun harakatlar milliy davlatchilikni rivojlantirishning bir yo‘li edi. O‘zbek tiliga davlat tili makomini berish harakatlari 1988 yildan boshlangan bo‘lsada, hali-hanuz bir qarorga kelishning imkoni yo‘q, matbuotda esa bu haqida turli qarashlar va fikrlar bildirilar, aniq bir natija belgilashning imkoni bo‘lmas, markazniig ta’siri ham kuchli edi. Respublikada rahbarlikni boshlagan I.A.Karimov alohida komissiya tuzish haqida ko‘rsatma beradi. Ushbu komissiya xalq fikrini o‘rganib, o‘zbek tiliga davlat tili makomini beruvchi qonun loyihasini tayyorlashi kerak edi. YAngi tuzilgan komissiya tarkibiga norasmiy tashkilotlarning vakillari h am kiritilgan edi. Loyi h a mu h okama q ilinayotgan t o‘ r t oy davomida komissiyaga jami t o‘ rt mingga ya q in maktub kelib tushdi, bu xatlarga jami 150 mingdan orti q kishi imzo chekkan edi. Milliy manfaatlardan kelib chiqqan holda bu takliflar o‘rganib chiqildi va tezda qonun loyihasining yangi uch varianti yuzaga keldi. Bular komissiya loyihasi, yozuvchilar uyushmasi tuzgan loyiha, norasmiy tashkilotlar vakillari tuzgan loyihalardan iborat edi. Barcha loyihalar ochiq, xolis muhokama etildi va ularni o‘rganish, umumlashtirish asosida yangi loyiha tayyorlanib, u 1989 yil 11 oktyabr kuni matbuotda e’lon qilindi. Loyiha umumxalq muhokamasidan so‘ng O‘zbekiston SSR Oliy Sovetining 1989 yil 21 oktyabrda bo‘lgan 11 sessiyasida “O‘zbekiston SSRning Davlat tili haqida” Qonuni qabul qilindi. SHundan so‘ng davlat tilini izchil takomillashtirish maqsadida keng harakatlar boshlandi. Qonunda belgilangandek, Respublikada qonun loyihasini amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lgan tadbirlar aniq belgilangan holda faqat rahbar xodimlargina emas, balki turli millat vakillari bilan muntazam aloqada bo‘luvchi kishilar, huquqni himoya qiluvchi tashkilotlar, ijtimoiy ta’minot, xalq maorifi, madaniyat va sog‘liqni saqlash, savdo, maishiy hizmat ko‘rsatish, aloqa, transport, kommunal xo‘jalik, ommaviy axborot vositalari xodimlari, o‘z vazifalarini bajarishi uchun etarli darajada davlat tilini bilishlari kerakligi ta’kidlangandi. Ta’kidlash lozimki, O‘zbekiston rahbariyati o‘zbek tilini davlat tili darajasiga ko‘tarishda respublikada istiqomat qiladigan boshqa xalqlarning milliy manfaatlarini ham hisobga oldi. Davlat tili haqidagi qonunda o‘zbek tilining davlat tili sifatida rivojlanishi boshqa milliy tillarning manfaatlariga zid kelmasligi belgilangan edi. Qonunga respublikada yashovchi barcha xalq va millat vakillari teng huquqli ekanini ko‘rsatuvchi modda ham kiritildi. 5 Bunday yondashuv asosida 1995 yil 24 avgustda “O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalarini tasdiqlash haqida”gi Vazirlar Mahkamasining qarori e’lon qilindi. Bu qaror Davlat tili haqidagi Qonunni to‘ldirdi. Shundan so‘ng respublikadagi rusiyzabon aholining davlat tilini egallashlari uchun yanada ko‘proq imkoniyat yaratish, shu munosabat bilan maktablar, maktabgacha ta’lim, maktabdan tashqari muassasalardagi o‘zbek ta’limini yanada yaxshilash, takomillashtirish, ular uchun yangi dastur, darslik hamda boshqa o‘quv qo‘llanmalarini yaratish, davlat tilini jadallashtirib o‘rgatishning zarur uslubiyotini tezkorlik bilan ishlab chiqish, bu muhim tadbirda ana shu soha mutaxassislarining keng va faol ishtirokini ta’minlash maqsadida bir qator vazifalar ham amalga oshirildi. SHuningdek, harbiy, diniy va boshqa sohalarda kerakli til belgilanishiga urg‘u berildi. O‘zbek tilining ijtimoiy-siyosiy va ilmiy-texnikaviy atamalarini tartibga keltirish va takomillashtirish maqsadida O‘zbekiston Ministrlar Soveti huzurida maxsus Atamalar qo‘mitasi tashkil etildi. Bu qo‘mita oldiga tegishli vazifalar qo‘yildi. Qo‘mita dastlabki vaqtdan boshlab matbuotda berilgan, radio va teleko‘rsatuvlarda qo‘llangan atamalarni, 15 ta vazirlik, 5 Erkaev A. O‘zbekiston yo‘li. - Toshkent: Ma’naviyat, 2011. qo‘mita va idoralardan kelgan, shu idoralarga talluqli atama va nomlanishlarni to‘plab, muhokama etdi. Umuman, 1989 yilda qabul qilingan davlat tili haqidagi qonun ayrim kamchiliklardan xoli bo‘lmasa-da, biroq bu qonunning murakkab ijtimoiy- iqtisodiy sharoitda qabul qilinganini hisobga olsak, bunday kamchiliklarning sabablarini tushunib olish qiyin emas edi. Mazkur qonun xalq madaniy merosi, milliy qadriyatlarini o‘rganish, tarixiy xotirani tiklash, shu asosda milliy ong, ruhiyat mustahkamligi, ijtimoiy faollik kuchayishiga ham yo‘l ochib berdi. Shu ma’noda milliy tillarga davlat maqomi berilishi sotsialistik tuzumga qarshi olib borilayotgan mustaqillik yo‘lidagi harakatlarning kuchayishiga ham ijobiy ta’sir etdi. Davlat tili haqidagi qonun milliy o‘zlikni anglash, milliy davlatchilikni tiklash yo‘lida respublikadagi yana bir tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim siyosiy qadam bo‘ldi va milliy mustaqillikning ma’naviy poydevoriga asos bo‘ldi. O‘z-o‘zidan, ushbu Qonun o‘zbek xalqining mavqeini tiklashga, uning ijtimoiy hayotning barcha sohalarida to‘la amal qilishiga katta imkon yaratdi. O‘zbekiston aholisi xohish-irodasini har tomonlama qo‘llab- quvvatlash, xalqning chinakam taraqqiyoti va gullab-yashnashini ta’minlash, uning ma’naviy imkoniyatlarini boyitish zarurligiga asoslanib, O‘zbekiston Birinchi Prezidentining “Navro‘z xalq bayramini o‘tkazish yakunlarn to‘g‘risida” gi 1990 yil 3 mayda qabul qilingan Farmonga asosan O‘zbekiston Respublikasi hududida har yili 21 martni dam olish kuni va umumxalq Navro‘z bayrami kuni deb e’lon qilindi. Navro‘zning bayram qilinishi teran xalq an’analari, erga va tabiatga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lish, dehqon mehnatini hurmat qilish, yaxshi qo‘shnichilik, mehr-muruvvatga va boshqalarning dardiga malham bo‘lishga intilishlari qudratli omil bo‘ldi. Ma’muriy-buyrukbozlik avj olgan milliy his-tuyg‘ularni poymol etish evaziga shovinistik ruh bilan shakllangan kommunistik tuzum XX asr 80- yillarida butun O‘zbekiston xalqini ta’na-dashnom va tuhmatlar domiga tortgan, “Paxta ishi” yoki keyinchalik “O‘zbeklar ishi” nomini olgan uydirmalar sovet tuzumi qatag‘onining yangi bosqichi bo‘lgan edi. Xalqning prokuratura organlariga ishonchini uyg‘otish, birinchi navbatda xalq va yurt manfaatlaridan kelib chiqib ish tashkil etish, Gdlyan- Ivanovlar tomonidan sodir etilgan qonunbuzarliklarga barham berish, ularga nisbatan jinoiy ish ko‘zg‘ash, noqonuniy jazoga tortilganlarni ozod qilish, markazdan kelgan “qonun posbonlarini” kelgan joyiga qaytarib yuborish, markaz bilan aloqani asta-sekin uzish ishlari eng muhim vazifaga aylandi. 6 O‘zbekiston SSR Oliy Soveti Prezidiumi 1989 yil 12 sentyabrda “paxtachilikdagi qo‘shib yozishga yo‘l qo‘ygani uchun jinoiy javobgarlikka tortilgan kishilarni avf etish maqsadida xo‘jjatlar tayyorlaydigan” komissiya tashkil etdi. Ushbu komissiya tayyorlagan hujjatlarga tayanib, O‘zbekiston SSR Oliy Soveti Prezidiumi jinoiy javobgarlikka tortilgan 43 kishini gunohidan o‘tishni O‘zbekiston SSR Oliy Sovetidan so‘radi. Unda ko‘plab shaxslarga belgilangan jazo muddatlarini engillashtirish choralari so‘ralgan edi. Ma’lum bo‘lishicha, shu vaqt oralig‘ida “Paxta ishi”da sudlanganlar soni 4018 kishini tashkil etgan bo‘lsa, respublikada boshlangan ijobiy o‘zgarishlardan so‘ng reabilitatsiya qilinganlar soni 2940 kishini, qayta tergovga yuborilganlar 63 kishini, asossiz sudlanganlar 1016 kishini tashkil etdi. O‘zbekistonning Birinchi rahbari I.A.Karimov boshchiligida boshlangan bu yo‘l tarixiy-ma’naviy tiklanish, markaz tomonidan olib borilgan qatag‘onlik siyosatiga chek qo‘yish, o‘zbek xalqi sha’nini himoya qilish, iqtisodiy tanazzul holatini cheklash, ichki bozorni himoyalash, butkul 6 Mustaqillik: Izohli ilmiy-ommabop lug‘at // M.Abdullaev va boshqalar: to‘ldirilgan uchinchi nashr. - Toshkent: Sharq, 2006. yangi ijtimoiy himoya siyosatini olib borish, markaz ta’sirini kamaytirish va boshqa keng qamrovli tadbirlarlan iborat bo‘ldi. 1990 yil bahorida O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti Islom Karimov Gorbachyovcha qayta qurish boshi berk ko‘chaga kirib qolganini anglab etdi. O‘sha vaqtda SSSR siyosatchilari orasida bunday odamlar kamdan-kam edi. Rossiyada va boshqa ittifoqdosh respublikalarda tobora kuchayib borayotgan tartibsizliklar O‘zbekistonda ham yuz bermasligi uchun qat’iy choralar ko‘rish kerak edi. O‘zbekistonda hokimiyatning ozgina zaiflashuvi ham respublikada millatlararo nizolar yangidan boshlanishiga, ijtimoiy portlashlarga olib kelishi mumkin edi. Shu sababli Gorbachev va uning atrofidagilar norozi bo‘lishiga va qarshilik ko‘rsatishiga qaramay, O‘zbekiston Respublikasi respublika Prezidentligini joriy etdi. 1990 yil 23 martda esa O‘zbekiston Kompartiyasi MQning Plenumi ham respublika siyosiy tizimi to‘g‘risidagi masalani ko‘rib chiqqan va unda O‘zbekiston hokimiyatning Prezidentlik boshqaruvi shakliga o‘tishi respublika suvereniteti va davlatchiligida mohiyatan yangi bosqich ekanligi ta’kidlangandi. 1990 yil 24 mart kuni O‘zbekiston SSR Oliy Sovetining XII chaqiriqk 1 sessiyasida SSSR doirasida birinchi bo‘lgan siyosiy hujjatni – “O‘zbekistonda Prezidentlik boshqaruvi ta’sis etish to‘g‘risida”gi qarorni qabul qildi va O‘zbekiston Kompartiyasi MQ birinchi kotibi Islom Abdug‘anievich Karimov O‘zbekiston SSR Prezidenti etib saylandi. Shu tariqa, O‘zbekiston – SSSR respublikalari ichida birinchi bo‘lib o‘zining milliy huquqiy va demokratik davlatiga mustahkam zamin yaratdi. O‘zbekiston xalqining manfaatlarini ko‘zlab I.A.Karimov tashabbusi bilan amalga oshirilgan dastlabki tadbirlarning o‘ziyoq prezidentlik boshqaruvining o‘z vaqtida ta’sis etilganidan dalolat berdi. 7 7 Mirziyoev S h .M. Qonun ustuvorligi va inson ma’nfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston 1.2.Mustaqillik deklaratsiyasi va uning tarixiy ahamiyati. 1991 yil avgust voqealari. GKCHP. Sovet davlatining tanazzulga yuz tutishi. O‘zbekiston mustaqillikka erishishida qo‘yilgan yana bir muhim qadam bu 1990 yil 20 iyunda “Mustaqillik Deklaratsiyasi” qabul qilinishi bo‘ldi. Mazkur qonun O‘zbekiston qonunlarining Ittifoq qonunlaridan ustuvorligini ta’minladi. Deklaratsiyada har bir millat o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqidan kelib chiqqan holda, xalqaro huquq qoidalariga, umumbashariy qadriyatlariga va demokratiya tamoyillariga asoslanib O‘zbekiston SSRning davlat suvereniteti e’lon qilindi. 1990 yil 1 oktyabrda “O‘zbekiston SSR Prezidenti Kengashining tarkibi to‘g‘risida” O‘zbekiston SSR Prezidentining Farmoni e’lon qilindi. Farmon asosida O‘zbekiston SSR Prezidenti Kengashining 14 kishidan iborat a’zolari tayinlandi. 1991 yil 22 iyulda O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiumi “O‘zbekiston SSR hududida joylashgan Ittifoqqa bo‘ysunuvchi davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlarini “O‘zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga o‘tkazish to‘g‘risida” qaror qabul qilib, jumladan, unda “O‘zbekiston SSRning “Mustaqillik Dsklaratsiyasi”ga amal qilib, bozor iqtisodiyotiga o‘tish sharoitida mehnat jamoalari manfaatlarini himoya qilish va ularning xo‘jalik mustaqilligini ta’minlash maqsadida respublika hududida joylashgan ittifoqqa bo‘ysunuvchi davlat korxonalari, muassasalari va tashkilotlari O‘zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga o‘tadi”, deb qayd qilindi. S h uningdek, ushbu qarorda “O‘zbekiston SSR Prezident huzuridagi Vazirlar Mahkamasiga Ittifoqqa bo‘ysunuvchi korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning O‘zbekiston SSR huquqiy tobeligiga o‘tishi tartibini belgilash vazifasi topshirildi”. Shunday qilib, o‘tgan asr 90-yillarning dastlabki davrlarida O‘zbekiston SSR Prezidenti I.A.Karimov O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi va Hukumati O‘zbekistonning siyosiy-iqtisodiy mustaqilligi, uning milliy suvereniteti uchun dadil qadamlar qo‘ydilar. Bu qadamlar xalq tomonidan ham qoniqish bilan kutib olina boshladi. O‘zbekiston Prezidentining bevosita ko‘rsatmasi bilan respublika ichki ishlar vazirligining mas’ul lavozimlariga malakali mahalliy kadrlar qo‘yildi. Bu tadbirlarning huquqiy asosi bo‘lib. 1990 yil 31 oktyabrda Prezident imzolagan Militsiya xodimlarini ijtimoiy va huquqiy jihatdan himoya qilishni kuchaytirish to‘g‘risida”gi O‘zSSR Qonuni, 1991 yil 25 oktyabrda qabul qilingan Vazirlar Maxkamasining “O‘zbekiston Respublikasining Ichki ishlar vazirligi to‘g‘risida”gi qarorlari muhim ahamiyat kasb etdi. 1991 yil 31 avgustga kelib “Mustaqillik Deklaratsiyasi” O‘zbekistonning mavjud bo‘lgan boshqaruv, huquqiy faoliyatini ta’minlash, barcha sohada mustaqil siyosat olib borish imkonini berdi. 1991 yilga kelib O‘zbekistonda respublikaning davlat mustaqilligiga doir mutlaqo yangi davlat ramzlari tayyorlash va qabul qilish borasida dadil ishlar boshlandi. 1991 yil 15 fevralda O‘zbekiston Oliy Kengashi “O‘zbekistonning davlat ramzlari to‘g‘risida” maxsus qaror qabul qildi. 8 O‘zbekistonning o‘z suvereniteti uchun kurashi, avvalo, Respublikada qabul qilingan har bir qonunning mazmuni va mohiyati jihatidan sobiq Ittifoq qonunlaridan tubdan farq qilishida, bundan tashkari, har bir qonun avvalgidek Ittifoq qonuniga moslashtirib emas, balki respublika manfaati ifoda etilganligi bilan ajralib tura boshladi. Xususan, 1991 yil 21 iyulida O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi Prezidiuminiig “O‘zbekis ton SSR hududida joylashgan Ittifoqqa bo‘ysinuvchi davlat korxonlari, muassasalari va tashkilotlarini O‘zbekiston SSRning huquqiy tobeligiga o‘tkazish” to‘g‘risida qabul qilgan qarori ham O‘zbekiston SSR Prezidenti I.A.Karimov 8 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi. – Toshkent: Ma’naviyat, 2017. O‘zbekiston SSR Oliy Kengashn va hukumati O‘zbekistonning siyosiy- iqtisodiy mustaqilligi, uning milliy suvereniteti uchun dadil qadamlar tashlanganligining isboti bo‘lib qoldi. 1991 yil 18 avgustda Moskva shahrida bir guruh avantyuristlar M.Gorbachevni rahbarlikdan chetlashtirib, Favqulodda holat davlat komitetini tuzadi. Bu voqea “GKCHP voqeasi” nomi bilan tarixga kirdi. GKCHP rahbarlarining asosiy maqsadi mustaqillik sari intilayotgan milliy respublikalarga nisbatan tazyiq va ta’qiblarni kuchaytirib, tobora zaiflashib borayotgan qizil imperiyani saqlab qolishdan iborat edi. SHu maqsadda ular butun SSSR hududida favqulodda holat joriy etmokchi, milliy respublikalarning o‘z xalqi manfaatlarini o‘ylab qilgan qonun va qarorlarini bekor etmoqchi bo‘ladilar. 9 O‘zbekistonning rahbari bu vaqtda Hindiston safarida bo‘lib, Respublika rahbarining yo‘qligidan foydalangan O‘zbekiston SSR vitse- prezidenti va O‘zbekiston Kompartiyasining ikkinchi kotibi O‘zbekiston SSR hududida SSSRda Favqulodda holat davlat qo‘mitasining faoliyatini qo‘llab- quvvatlash haqida ko‘rsatma berib yuboradilar. O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov Favqulodda holat e’lon qilinganini eshitib, zudlik bilan Toshkentta qaytadi va O‘zbekiston SSR hududida GKCHPning qonunga zid qarorlarini bekor qilish haqida ko‘rsatma beradi. 1991 yil 20 avgust kuni O‘zbekiston SSR Oliy Kengashi Soveti, Vazirlar Mahkamasi, Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri rahbarlari ishtirokida majlis o‘tkazadi. Unda so‘zga chiqqan O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A.Karimov “har birimiz og‘ir va vazmin bo‘lishimiz kerakligini, boshimizga tushgan sinovlar, noaniq davr va sharoitdan, avvalambor, aql va idrokimizni bir joyga yig‘ishtirib, insof va vijdonni yo‘qotmasdan, sarosimaga tushmasdan chiqishmiz kerakligini” alohida ta’kidlab o‘tadi. 9 Mirziyoev S h .M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. - Toshkent: O‘zbekiston. 2017. 1991 yil 21 avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Farmoni bilan Favqulodda holat davlat qo‘mitasining O‘zbekiston Konstitutsiyasi hamda qonunlariga zid keladigan qarorlari va farmonlari noqonuniy deb e’lon qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 1991 yil 25 avgustdagi Farmoniga binoan Respublika ichki ishlar vazirligi va davlat xavfsizligi qo‘mitasi qonuniy ravishda O‘zbekiston Respublikasi tasarrufiga olindi. Respublika hududida joylashgan SSSR ichki ishlar vazirligining ichki qo‘shinlari bevosita O‘zbekiston Prezidentiga bo‘ysundirildi. Respublika ichki ishlar vazirligi, Davlat xavfsizlik qo‘mitasi, prokuraturasi, adliya organlari, ichki qo‘shinlar, Turkiston harbiy okrugi qismlari va qo‘shinlari partiyadan butunlay holi qilindi. 10 Umuman, XX asrning 80-yillari ro‘y bergan ulkan siyosiy voqealar jahon taraqqiyotini keskin o‘zgartirib yubordi, qarama-qarshilikka, sinfiy ziddiyatga, o‘zaro kamsitishlarga va zo‘ravonlikka asoslangan, besamar “sotsialistik taraqqiyot” yo‘lini mahkam ushlagan, dunyoning oltidan bir qismida umumbashariy g‘oyalarni rad etib, faqat kuch ishlatish va xalqlarni qaramlikda saqlab turish yo‘lini amalga oshirib kelgan yirik va so‘nggi imperiyalardan biri bo‘lgan SSSRning parchalanib ketishi dunyoda yangicha siyosiy, ijtimoiy, ma’naviy qiyofa kasb etdi. Mustamlakachilikning uslubiga asoslangan mustabid imperiya o‘rnida umuminsoniy qadriyatlar, insonparvarlik va demokratiya taraqqiyotining asosiy yo‘nalishi kilib olgan mustaqil davlatlar paydo bo‘ldi. YAngi paydo bo‘lgan MDH davlat o‘zlarining siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy-ma’naviy taraqqiyot yangi bosqichiga qadam qo‘ydilar. O‘zbekiston Respublikasining qaramlik asoratidan qutilib, davlat mustaqilligini qo‘lga kiritganligi xalqimiz taqdirida buyuk o‘zgarishlar yasadi. 10 Mustaqil O‘zbekiston tarixi. Mas’ul muharrir A.Sabirov. - Toshkent: Akademiya, 2013. Masalan, O‘zbekiston mustaqilligi haqida borganda, shubhasiz, O‘zbekiston SSR Oliy Sovetining ikkinchi sessiyasida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi “Mustaqillik Deklaratsiyasi”ning o‘rni va ahamiyatiga alohida to‘xtalish lozim. Zero, bu muhim hujjat O‘zbekistoning mustaqillikka erishishida qo‘yilgan navbatdagi muhim qadamlardan biri edi. Bu umumdavlat ahamiyatiga ega bo‘lgan Deklaratsiyani qabul qilishda respublika Oliy Soveti deputatlari faollik ko‘rsatdilar. O‘zbekistondagi tarixiy shart-sharoit va vaziyatni hisobga olgan 200 dan ortiq deputat XII chaqiriq respublika Oliy Sovetining ikkinchi sessiyasi (1990 yil 18 iyunda) boshlanishidayoq mustaqillik Deklaratsiyasi qabul qilishni kun tartibiga kiritishni va kechiktirmasdan shu sessiyada uni qabul qilishni qat’iy talab etdilar. 11 O‘zbekiston SSR Oliy Soveti Rayosati a’zolari, komissiya raislari va muovinlari “Mustaqillik Deklaratsiyasi” xususida fikrlashib, deputatlar fikrini olish va so‘ng uni sessiyaga olib chiqish lozim deb topdilar. 19 iyun kuni 40 dan ortiq deputat, doimiy komissiyalarning raislari, huquqshunoslar tayyorlagan Deklaratsiya matni batafsil ko‘rib chiqildi. Natijada bu masala 20 iyun kuni sessiyada kun tartibiga kiritildi. “Mustaqillik Deklaratsiyasi” deputatlar tomonidan moddama-modda, bandma-band muhokama qilindi, har bir millat o‘z taqdirini o‘zi belgilashi, Deklaratsiya qoidasi bilan kafolatlanishi qayta-qayta ta’kidlandi. Unda o‘zbek xalqining asrlar davomida qo‘lga kiritgan davlat qurilishi va madaniy taraqqiyot borasidagi boy tarixiy tajribasi va an’analari hisobga olinishi uqtirildi. Sessiyada qabul qilingan “Mustaqillik Deklaratsiyasi” kirish qismiga quyidagicha yozib qo‘yildi: “O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasi Oliy Kengashi o‘zbek xalqining davlat qurilishidagi tarixiy tajribasi va tarkib topgan an’analari, har 11 Noveyshaya istoriya Uzbekistana. Rukovoditel’ proekta i redaktor: M.A.Raximov. - Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2018. bir millatning o‘z taqdirini o‘zi belgilash huqukini ta’minlashdan iborat oliy maqsadi, O‘zbekistonning kelajagi uchun tarixiy mas’uliyatni chuqur his etgan holda xalqaro huquq qoidalari, umumbashariy qadriyatlarga va demokratiya prinsiplariga asoslanib O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasining davlat mustaqilligini e’lon qiladi”. Shuningdek, birinchi moddada: “O‘zbekiston SSRniig demokratik davlat mustaqilligi respublikaning o‘z hududida barcha tarkibiy kismlarni belgilashda va barcha tashqi munosabatlarda tanho hokimligidir” – deb belgilab qo‘yildi. Sessiya qabul qilgan “Mustaqillik Deklaratsiyasi” xalqimiz tomonidan katta mamnuniyat bilan kutib olindi. Shu kundan boshlab respublikada O‘zbekistonning iqtisodiy va siyosiy hayotiga doir masalalar mustaqil tarzda hal qilina bordi. 1991 yil 15 fevralda O‘zbekiston Oliy Kengashi “O‘zbekistonning davlat ramzlari to‘g‘risida” maxsus qaror qabul qildi. 12 O‘zbekiston Respublikasi Oliy Kengashi q abul q ilgan q onunlar. O‘zbekiston Prezidentining farmonlari, h ukumat qarorlari kat t a a h amiyatga ega b o‘ lib, ular respublikaning iqtisodiy va siyosiy ji hatdan musta q il rivojlanish y o‘ liga bevosita q aratila boshladi. XX asr 90-yillariga kelib jahon va sobiq Ittifoqdagi o‘zgarishlar, hamda yuzaga kelgan vaziyat o‘zbek xalqining mustaqillik uchun bo‘lgan kurashini tezlashtirib yubordi. O‘zbekistonning mustaqil davlat deb e’lon qilinishida Respublikasi Oliy Kengashining XII chaqiriq navbatdan tashqari 1991 yil 31 avgustdagi VI sessiyasi katta tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi. Unda “O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to‘g‘risida” hamda “O‘zbekiston Respublikasining davlat bayrog‘i to‘g‘risida”gi masalalar kun tartibiga 12 Karimov I.A. Inson uning huquq va erkinliklari - oliy qadriyat. T. 14. - Toshkent: O‘zbekiston, 2006. qo‘yilib, qizg‘in muhokama qilindi. Sessiyada O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to‘g‘risida O‘zbekistonning Birinchi Prezidenti I.A. Karimov ma’ruza qildi. U o‘z nutqida 1991 yil o‘rtalarida Markaziy Hukumat olib borayotgan ichki siyosatni tahlil qildi. 19-21 avgust kunlari Moskva Favqulodda holat davlat komiteti (GKCHP) a’zolarining xalqlar ozodligi, jumhuriyatlar mustaqilligiga qarshi qaratilganligi xalqqa ro‘yi-rost bildirildi. Oliy Kengash deputatlari moddama-modda muhokamadan so‘ng, O‘zbekiston, Respublikasining Davlat mustaqilligi to‘g‘risidagi qonuni qabul qilindi. So‘ngra Respublika Davlat mustaqilligi to‘g‘risidagi Bayonot qabul qilindi. O‘zbekiston SSR ning nomi O‘zbekiston Respublikasi deb o‘zgartirildi. Mustaqillik belgilangan kun 1 sentyabr 1991 yildan boshlab milliy bayram va dam olish kuni deb e’lon qilindi. “O‘zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi to‘g‘risida”gi qonun 17 moddadan iborat bo‘lib, mustaqil respublika uchun vaqtincha konstitutsiya rolini o‘ynaydigan bo‘ldi. Ushbu qonunda O‘zbekistonning ma’muriy-hududiy tuzilishi, hokimiyat va boshqaruv idoralari tizimini mustaqil belgilash qonunlashtirildi. Respublikaning davlat bo‘linishi hamda iqtisodiy asoslari ham qonunda o‘z aksini topdi. Hujjatda O‘zbekistonning Qoraqolpog‘iston bilan munosabatlari xususida so‘z borib, O‘zbekiston Qoraqolpog‘istonning hududiy yaxlitligini tan oldi, u O‘zbekiston tarkibida ekanligi e’tirof etildi. O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e’lon qilinishi bilan birga Davlat mustaqilligi bilan bog‘liq qonunlar tizimini yaratish zarur edi. O‘zbekiston erishgan istiqlolni mustahkamlash uchun mamlakatda referendum o‘tkazishga qaror qilindi. 1991 yili 18 noyabrda Oliy Kengash VIII sessiyasi O‘zbekiston Respulikasi referendumini o‘tkazish to‘g‘risida qaror qabul qildi. Shunga muvofiq 29 dekabrda; “Siz Oliy Kengash tomonidan O‘zbekiston Respublikasi mustaqil davlat deb e’lon qilinishini ma’qullaysizmi?” mavzuida referendum o‘tkazishga katta tayyorgarlik ko‘rildi. Referendum yakuniga ko‘ra unda qatnashgan aholining 98,2 foizi O‘zbekiston mustaqilligini yoqlab ovoz berdi. O‘zbekiston mustaqil respublika deb e’lon qilinishi jahon jamoatchiligi tomonidan ham zo‘r qoniqish bilan kutib olindi. 1991 yil 14 sentyabrida esa O‘zbekiston Kompartiyasining favqulodda XXIII s’ezdida O‘zbekiston Kompartiyasi KPSS tarkibidan chiqqanligi e’lon qilindi. Partiyaning bunday buyon faoliyat ko‘rsatmasligi e’tiborga olinib, ushbu partiya o‘rnida Xalq Demokratik partiyasi tuzildi. O‘zbekiston mustaqil davlat deb e’lon qilingan kunning o‘zidayoq mustaqil davlat ramzlarini joriy qilish yuzasidan amaliy choralar ko‘rildi. 1991 yil 6 sentyabrida Respublika mustaqilligi hamda hududiy yaxlitligini himoya qilish maqsadida Mudofaa ishlari vazirligi tuzildi. Shu maqsadlarni ko‘zlab uning tarkibida 1992 yil yanvar oyida 7 test O‘zbekiston Respublikasi milliy gvardiya brigadasi barpo etish lozim deb topildi. 1992 yil iyulida u Mudofaa Vazirligiga bo‘ysundirildi. Mustaqil O‘zbekistonda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish bilan shug‘ullanuvchi davlat idoralari tizimida tubdan o‘zgarishlar amalga oshirildi. Mamlakatda 1990 yil dekabrida Davlat reja qo‘mitasi Iqtisod komissiyasiga aylantirildi. 1992 yil 5 avgustida esa ushbu qo‘mita va statistika davlat qo‘mitasi negizida Vazirlar Mahkamasining Istiqbolni belgilash va statistika davlat qo‘mitasi hamda joylarda uning tegishli idoralari barpo etildi. 1997 yildan ushbu qo‘mita Makroiqtisodiyot Vazirligiga aylantirildi. Xalq xo‘jaligini boshqarishning yangi usuli sifatida konsernlar vujudga keltirildi. Bu avvalo iqtisodiy mustaqillik va bozor iqtisodiga o‘tish zaruriyati bilan bog‘liq bo‘ldi. “O‘zdonmahsulot”, “O‘zbekneftgaz” va boshqa ko‘plab konsernlar shular jumlasidandir. 1991 yil 7 sentyabrida O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyat milliy banki tashkil qilindi. O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan so‘ng kun tartibida ja hon andozalariga mos keladigan davlat qurish, siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy sohada tub islohotlami amalga oshirish, ulami qonun bilan mustahkamlaydigan huquqiy tizimni vujudga keltirish vazifasi turar e di. Chunki sobiq sotsialistik tuzumga xos ijtimoiy munosabatlar va jarayonlar endilikda respublikada barpo qilinajak yangi jamiyat manfaatlariga mos kelmas e di. Mulkchilik, mulkka egalik qilish va uni boshqarish, ishlab chiqarish omillari, bozor mexanizmi, davlat- ning ijtimoiy-iqtisodiy hayotini normal izga solish ana shunday jid- diy vangilanishlami taqozo etar e di. Shuni ham aytish kerakki, jahonda hamma mamlakatbop ijtimoiy- iqtisodiy rivojlanishning tamoyillari, barcha uchun tavsiya etish lozim bo‘lgan tayyor andozalari hech qachon bo‘lmagan va bo‘lmaydi ham. Shu bilan birga rivojlanishning madaniy, ma’rifiy, tarixiy jihatdan asrlar mobaynida shakllangan an’analari mavjud bo‘lgan O‘zbekistonday qadirniv makonda o‘ziga xos yo‘l tanlash uchun ancha-muncha izlanish lozim edi. Biroq, vaqtni boy bermay, tezkorlik bilan ish tutish lozim edi. Shuning uchun ham «Mustaqil O‘ zbeki s t on tug‘ilgan kuniyoq oyoqqa t u rishga, o‘zi yurishga m ajbur e di». Yana shuni ta’kidlash darkorki, O‘zbekiston o‘z mustaqilligi ni qo‘lga kiritgan paytda mamlakat ichkarisida bo‘lgani kabi uning tashqarisida ham unga ishonmaydigan, shubha bilan qaraydiganlar bor edi. Hatto sobiq markazdagi ayrim «bashorat» chi O‘zbekistonga nisbatan «O‘zlaringni Mustaqil boshqarishga, Mustaqil davlat qurishga qodir emassizlar», «Sizlar mute, qaram xalqsizlar», «Sizlar uchun biz fikrlaymiz, nazariya yaratamiz, sizlar esa bajarasizlar, xo los» deb shovinistlarcha g‘arazgo‘ylik qilsa, mamlakat ichkarisidagi ayrim toifalar o‘rtasida «Endi O‘zbekiston qanday yo‘ldan boradi? Qanday jamiyat quradi? Markazsiz yashay oladimi? Respublikada ijtimoiy-siyosiy barqarorlik ta’minlanadimi?» - qabilidagi savollar paydo bo‘lgan edi. Unga har ki m o‘zicha javob qidirar edi. Tabiiyki, ana shunday ziddiyatli va murakkab bir paytda O‘zbekiston uchun o‘ziga xos istiqlol va taraqqiyot yo‘lini tan lash, yangi jamiyat barpo qilish uchun o‘z andozasini ishlab chi qish g‘oyat dolzarb va ahamiyatli edi. O‘z navbatida bunday vazifani uddalash O‘ zbekistondagi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy vaziyat, odamlar o‘rtasida tarkib topgan munosabatlar, ula rn ing dunyoqara shi , jumladan, diniy e’tiqodi, ruhiyati va xulq-atvor normalari shuni taqozo etardi. Ayni chog‘da, O‘zbekistonning o‘z ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish andozasini ishlab chiqishda rivojlangan mamlakatlarning ko‘p asrlik tajribasini o‘rganish, ula rn ing foydali tomonlarini o‘zlashtirish bilan birga O‘zbekiston xalqining turmush tarzi va an’analariga ham tayanish lozim edi. Shuning uchun ham O‘zbekiston mustaqilligining dastlabki kunidanoq, «jahon va o‘zimizning amaliyotimizdan olingan bar cha unumli tajribani rad etmagan holda o‘z ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy- huquqiy taraqqiyot yo‘lini tanlab olishga kirishd i ». 13 13 Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. -Toshkent: Ma’naviyat, 2008. II.Bob. Mustaqil O‘zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida I.Karimovning tarixiy xizmatlari. 2.2. Mustaqil O‘zbekiston davlatining yuzaga kelishi va mustahkamlanishida I.Karimovning tarixiy xizmatlari. Islom Karimov nafaqat O‘zbekiston, balki jahon miqyosida katta hurmat va obro‘-e’tiborga sazovor bo‘lgan ulkan siyosatchi va davlat arbobi edi. Mustaqil O‘zbekiston davlatining asoschisi, buyuk davlat va siyosat arbobi, o‘zbek xalqining ulug‘ va ardoqli farzandi, mamlakatimizning birinchi prezidenti Islom Abdug‘anievich Karimov Vatanimizni mustabid tuzum qaramligidan ozod qilib, halokat yoqasiga kelib qolgan yurtimizni qayta tikladi. Bugungi O‘zbekiston — yangidan-yangi imkoniyatlarni namoyon etayotgan, kuchga to‘lib, nufuzi oshib borayotgan mamlakat. O‘zbekiston — barcha qiyinchiliklarni yengib, mustaqillik yo‘lidan yorug‘ istiqbol sari dadil qadam tashlayotgan, xalqaro maydonda obro‘si oshib borayotgan davlat. Bu — xalq bilan davlat birligidan, omma fikri bilan davlat siyosatining mushtarakligidan, prezident siyosiy yo‘lining naqadar xalqchilligidan dalolat beradi. Germaniya matbuoti Islom Karimovni mustaqillikning dastlabki yillaridayoq “O‘rta Osiyodagi eng kuchli Prezident”, O‘zbekistonni esa “Hamdo‘stlik mamlakatlari orasidagi eng tinch va rivojlanayotgan mamlakat” deb tan olgan edi. Bu yuksak baho bugungi kunda ham o‘z qiymatini yo‘qotgan emas. Mustaqil O‘zbekistonning B irinchi P rezidenti Islom Karimov har qanday tayyor andozalarga ham tanqidiy qaradi. Jahon tajribalari va milliy ehtiyojlardan kelib chiqqan holda, mavjud hodisalarga o‘ziga xos yondashdi. Natijada siyosat va davlat arbobi sifatida o‘zining yangidan-yangi imkoniyatlarini tobora ko‘proq namoyon etdi. Bu bilan jahon davlatchiligi tajribalarini boyitib borib, novator islohotchi va siyosatchi sifatidagi noyob bashoratlarini va amaliy faoliyatini yorqinroq ko‘rsata oldi. Bugungi kunda sobiq Ittifoq doirasidan ajralib chiqqan mamlakatlar o‘rtasida O‘zbekistonning eng barqaror rivojlanayotgan mamlakatga aylangani jahon jamoatchiligi, siyosatdonlari va yirik davlat arboblari tomonidan zo‘r qiziqish bilan o‘rganilayotganining boisi Prezident Islom Karimovning o‘z zamondoshlari va safdoshlaridan keskin farq qiladigan fazilatlari bilan bog‘liq desak, mubolag‘a bo‘lmaydi. Xo‘sh, bu jihatlar nimalarda ko‘rinadi? Birinchidan, bu fazilatlar mamlakat taraqqiyoti va xalq manfaati uchun zarur bo‘lgan eng muhim masalalarni ulkan qalb va tafakkur bilan tez ilg‘ab olishi va ularni o‘z vaqtida buyuk qat’iyat va azmu shijoat bilan hal etishga kirishishda yorqin namoyon bo‘ldi. Ikkinchidan, mamlakat va xalq manfaatiga, adolat va haqiqatga, mantiqqa zid bo‘lgan har qanday harakatlarga hamda hodisalarga keskin qarshi turishda ko‘rindi. Uchinchidan, har qanday soxta siyosiy o‘yinlarga o‘z vaqtida chek qo‘yish, barqarorlikni saqlab turish uchun butun imkoniyatni ishga solishda namoyon bo‘ldi. To‘rtinchidan, siyosiy yetakchi sifatida o‘ziga xos tafakkur tarzini, ijtimoiy-siyosiy jarayonlarning borishini oldindan payqash, baholash salohiyatini va eng muhimi, Shaxs sifatidagi siyosiy jasorat, siyosiy qat’iyat, mislsiz iroda va yuksak madaniyat fazilatlarini yorqin va yaqqol namoyon qila olishida ko‘rindi. I.A.Karimov voqelikka real qaradi va uni real baholadi. Kutilmaganda o‘ta aniqlik bilan ish yuritadi. S h uning uchun ham u qisqa fursatda xalqning mislsiz ishonchini qozondi. 1980-yillarning tahlika va umidsizliklarini, tushkun kayfiyati va ozurda muhitida xalqni to‘la safarbarlikka, yakdillikka yo‘naltira oldi. Bu jahon tarixida kamdan-kam yuz beradigan hodisadir. I.A.Karimov o‘zining chuqur asoslangan fikrlari va voqelikka salbiy oqibatlarning oldini olgan holda yondashuvlari bilan kommunistik afsonaning sarobligini isbot etdi. O‘zbekistonni, qolaversa, barcha ittifoqdosh respublikalarnin g‘oyaviy tanazzul girdobiga tortgan sovet totalitarizmiga qarshi tura oldi va uni qat’iyat bilan yengdi. Harbiy kommunizm va fuqarolar sotsializmining lenincha g‘oyalari uydirmalarini fosh etish bilan o‘zining noyob mafkuraviy va siyosiy jihatdan butunlay yangi, tasavvurimizga sig‘maydigan dunyoning kashf etuvchisi sifatida ko‘rsata oldi. Boshqacha qilib aytganda, I.A.Karimov fenomeni haqidagi mulohazalar shaxsning tarixdagi o‘rni to‘g‘risidagi fikrgina emas. Balki, tarixning shaxs borasida taqdiri va qadriyati bilan bog‘liqligi hamdir. Zotan, kamdan kam tarixiy shaxslar tarixning tub burilish nuqtasini belgilab beradilar, jarayonlar va turmush tarzining bir xildagi oqimini keskin o‘zgartirib yuboradilar. Butunlay yangi, hayotbaxsh va huzurbaxsh turmush kechirish, aniqrog‘i, Inson va Insoniyat taqdiridagi mislsiz ma’naviy ko‘tarilishlar davrini boshlab beradilar. 14 Ana shu nuqtai nazardan qaraganda, I.A.Karimov shaxsi xalqimizning tarixiy taqdiri, uning kechinmalari, iztirob va quvonchlari sifatida vujudga keldi. Boshqacha qilib aytganda, I.A.Karimov fenomeni o‘zbek xalqining milliy qadriyatlari va ruhiyati, millat sifatidagi fenomeni orqali umuminsoniy qadriyatlar va umumjahon siyosati fenomeniga aylandi. Darhaqiqat, I.Karimov siyosiy, tashkiliy, g‘oyaviy, ma’muriy va boshqa jihatlardan juda mustahkamlangan, yangicha yashashni mutlaqo istamaydigan tuzum tomirlari chirmashib ketgan bir sharoitda yangicha tafakkur va yangicha yashash tarafdori bo‘lib maydonga chiqdi. Eskilik bilan 14 Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. – Toshkent: O‘zbekiston, 2011. tinmay kurashib, yangilikni achchiq iztirob va mashaqqat bilan ongimizga singdirib keldi. Uning novatorlik kuchi mamlakatni bir tuzumdan ikkinchi bir tuzumga o‘ta hushyorlik, donolik bilan olib o‘tishida, o‘zi tanlagan yo‘lning to‘g‘riligiga qat’iy ishonch bilan, barcha sohadagi islohotlarni epchillik va uddaburonlik bilan joriy etishga intilishida namoyon bo‘ldi. Islom Karimovning davlatchilik borasidagi faoliyatiga nazar tashlar ekanmiz, beixtiyor ko‘z o‘ngimizda turli davrlarda faoliyat ko‘rsatgan siyosat va davlat arboblari gavdalanadi. Xususan, yer yuzining turli mintaqalarida milliy ozodlik harakatlariga boshchilik qilgan, o‘z Vatanini mustamlakachilik iskanjasidan ozod etib, milliy davlatchiligiga asos solgan daholar diqqatimizni tortadi. Darhaqiqat, haqiqiy baho taqqoslanganda beriladi. Tarixiy jarayon, voqea va hodisalar tahlil etilayotganda, ular bir-biriga qiyoslanganda o‘zining butun salmog‘I va miqyosi bilan namoyon bo‘ladi. Ana shu jihatdan qaraganda, milliy davlatchilikni barpo etish borasida O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan ishlarni jahonning ko‘plab mamlakatlari tarixida kechgan olamshumul jarayonlarga qiyoslash mumkin. Islom Karimovning O‘zbekiston hali SSSR tarkibida turgan paytdayoq milliy ozodlik uchun boshlagan harakati, mustamlakachilikka qarshi kurashish, mustaqillikka erishish va, nihoyat, milliy davlatchilikka asos solish borasidagi faoliyati yuqorida tilga olingan, mashhur davlat va siyosat arboblarining faoliyatini eslatadi. I.Karimovning o‘zbek xalqi uchun tarixiy xizmati shundaki, u butunlay yangi tarixiy sharoitda butunlay yangi o‘zbek milliy davlatchiligiga asos soldi. Qolaversa, O‘zbekiston rahbarining jahon davlatchiligi qurilishi tajribalarini boyitganligi, unga yangi mazmun, yangi shakl va joziba berganiuning o‘ziga xos daholik qudratidan dalolat berdi. Zero, O‘zbekistondagi islohotlarni, dunyoning eng ilg‘or davlatchilik tajribalari va demokratik tamoyillariga mos keladigan, ayni paytda nihoyatda milliy, tag-zaminli davlat qurilayotganligini xorijiy atoqli siyosatdonlar tan olmoqdalar va yuqori baholamoqdalar. 15 Yana shuni alohida ta’kidlash kerakki, har qanday davlatchilik faqat milliy asosda qurilgandagina, tub aholi ma’naviy-ruhiy ehtiyojlaridan kelib chiqib barpo etilgan taqdirdagina yashovchan bo‘ladi. Ayni paytda, u milliy ravnaq uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Chunki, har bir xalq o‘zining boy o‘tmishini, tarixini, an’analarini va, xullas, o‘zligini bevosita davlat timsolida ko‘rishi kerak. Bu o‘zini bilgan, o‘zini tanigan xalq uchun juda katta ma’naviy-ruhiy ehtiyoj hisoblanadi. Islohotlar davrida yangilik bilan eskilik o‘rtasida hamma vaqt keskin kurashlar, ziddiyatlar va qarama-qarshiliklar bo‘lib o‘tadi. Taassufki, hayotda ko‘pincha yangilikdan ko‘ra eskilik, yaxshilikdan ko‘ra yomonlik, ezgulikdan ko‘ra yovuzlik yashovchan bo‘ladi. Ana shu hayotiy falsafadan kelib chiqib aytish mumkinki, turmush tarziga aylangan va kundalik hayot qobig‘ida o‘ralib qolgan dunyoqarashlarni o‘zgartirish oson ish emas. Bu vaqt talab etadigan hodisa. Ayni paytda, u siyosiy arbobdan nihoyatda kuchli iroda, mustahkam asab, sabot va matonat talab etadi. Bu intihosiz iztiroblar, o‘z hayotining har bir daqiqasini e’tiqod va g‘oya uchun qurbon qilishdek fidoyilik hamda oliy darajadagi shaxsiy fazilat ko‘rigidir. Jamiyat va odamlar hayotida yuz beradigan ana shunday tub burilishlar paytida Bosh islohotchi murakkab ma’naviy-ruhiy kechinmalar qurshovida qoladi. Ayni paytda O‘zbekiston ana shunday jarayonni boshidan kechirmoqda. Islom Karimov esa islohotlar samaralarini bevosita yangilik bilan eskilik o‘rtasidagi jarlikdan jamiyatni bexatar olib o‘tish, ya’ni eng avvalo, bosqichma-bosqich odamlar ongi va dunyoqarashida burilish yasash, shu asosda yangicha yashash afzalliklarini ko‘rsatish yo‘lini tutdi. 15 Mustaqil O‘zbekiston tarixining dastlabki saxifalari. - Toshkent, 2000. Mustaqillikdan keyin inson hayoti tobora chuqurroq mazmun kasb etdi. Insonlikni anglash, odam bo‘lib tug‘ilib odam kabi yashash zarurati milliy ehtiyoj darajasiga ko‘tarildi. Natijada milliy ravnaqqa, umumbashariy taraqqiyotga turtki bo‘ladigan jiddiy o‘zgarishlarga, umuminsoniy qadriyatlarni yangidan-yangi ne’matlar bilan boyitadigan tub burilishlar vujudga keldi. Mustaqillik – o‘zbek xalqining tarixiy va eng buyuk yutug‘i. Uni qo‘lga kiritish uchun xalqimiz o‘ta tahlikali va tahdidli, murakkab va mashaqqatli yo‘lni bosib o‘tdi. Asrlar osha xalqimiz qalbida asrab-avaylab kelingan bu buyuk orzuga ko‘plab qurbonlar, tahqirlar va iztiroblar bilan yetishdik. Shu sababli xalqimiz bugungi tinch va osoyishta hayotga, to‘kin va farovon dasturxonga, nurafshon orzular va rejalarga butkul haqli va munosibdir. Bugungi kunda bizning eng buyuk vazifamiz mustaqillikni asrab- avaylash, uni yanada mustahkamlashdan iboratdir. Bu esa, avalambor, el-yurt osoyishtaligi, xalq farovonligi va Vatan ravnaqi yo‘lida fidokorona mehnatimiz, yurtimizdagi bunyodkorlikka va xalqimizning tinch va osuda hayotiga turli ichki va tashqi tahdidlarga nisbatan murosasiz fuqarolik pozitsiyamiz bilan amalga oshadi, albatta. O‘zbekiston rahbari sifatida ishboshlagan Islom Karimovning mustaqillikka erishish masalasini kun tartibiga qat’iy qilib qo‘yganini aniq tarixiy hujjatlar orqali ko‘rsatish, bu yo‘lda qanday ulkan ishlar amalga oshirilgani haqida o‘quvchilar, ayniqsa, kechagi tarixni, o‘sha davrdagi zulm va adolatsizlikni o‘z ko‘zi bilan ko‘rmagan yoshlarga ma’lumot yetkazishdan iborat. Islom Karimov O‘zbekiston uchun, o‘z xalqining farovonligi uchun ulkan ishlar qilgan, eng murakkab paytlarda ham tinchlik va barqarorlikni taminlagan, mamlakat taraqqiyotiga xizmat qilgan buyuk davlat arbobidir. 16 16 Erkaev A. O‘zbekiston yo‘li. - Toshkent: Ma’naviyat, 2011. 2.2 O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Abdug'aniyevich Karimovning xotirasini abadiylashtirish to'g'risida O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori Mustaqil O'zbekiston davlatining asoschisi, buyuk davlat va siyosat arbobi, o'zbek xalqining ulug' va ardoqli farzandi, mamlakatimizning Birinchi Prezidenti Islom Abdug'aniyevich Karimov Vatanimizni mustabid tuzum qaramligidan ozod qilib, halokat yoqasiga kelib qolgan yurtimizni qayta tikladi. Buyuk Yo'lboshchimiz g'oyat qaltis va tahlikali bir vaziyatda og'ir qiyinchiliklar va sinovlarga qaramay, tarixan qisqa davrda O'zbekistonni jadal va barqaror sur'atlar bilan rivojlanayotgan zamonaviy demokratik davlatga aylantirdi. Islom Abdug'aniyevich Karimov o'zining serqirra siyosiy faoliyati, olijanob insoniy fazilatlari bilan Vatanimizning ko'p asrlik tarixida o'chmas iz qoldirdi. U nafaqat O'zbekiston, balki jahon miqyosida katta hurmat va obro'-e'tiborga sazovor bo'lgan ulkan shaxs va arbob sifatida tanildi. Ko'p millatli O'zbekiston xalqining qalbidan chuqur joy olgan Birinchi Prezidentimizning so'nmas xotirasini abadiylashtirish bo'yicha vazirliklar va idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, mamlakatimiz fuqarolaridan ko'plab takliflar tushmoqda. Xalqimizning samimiy tilaklari va xohish-irodasidan kelib chiqib, ona Vatanimiz mustaqilligi, el-yurtimiz ravnaqi yo'lidagi buyuk tarixiy xizmatlarini inobatga olib, O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti, O'zbekiston Qahramoni Islom Abdug'aniyevich Karimovning yorqin xotirasini abadiylashtirish maqsadida: 1. Quyidagilar: 2016-yil oktabr oyida Islom Karimov nomidagi Respublika xayriya jamoat fondi tuzilgani; Toshkent shahar, Yashnobod tumanining Farg'ona yo'li ko'chasida joylashgan jome masjidga "Islom ota jome masjidi" deb nom berilgani; 17 17 Mustaqil O‘zbekiston tarixi. Mas’ul muharrir A.Sabirov. - Toshkent: Akademiya, 2013. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2016-yil 2-dekabrda "Buyuk davlat va siyosat arbobi, O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Abdug'aniyevich Karimov siymosi tasvirlangan haykalni yaratish bo'yicha xalqaro ijodiy tanlovni tashkil etish to'g'risida"gi qarori qabul qilingani ma'lumot uchun qabul qilinsin. 2. Vazirlar Mahkamasi (A.Aripov) O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimovning xotirasini abadiylashtirish chora- tadbirlari rejasini o'rnatilgan tartibda ishlab chiqsin. Shu munosabat bilan quyidagi vazifalar topshirilsin: O'zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi, Moliya vazirligi, Davlat arxitektura va qurilish qo'mitasi, O'zbekiston Badiiy akademiyasi va Samarqand viloyati hokimligi bilan birgalikda Samarqand shahrida Islom Karimov dafn etilgan hududda yodgorlik majmuasini barpo etish; tegishli vazirlik va idoralar, mahalliy hokimliklar bilan birgalikda O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Abdug'aniyevich Karimov siymosini yaratish bo'yicha xalqaro ijodiy tanlovda g'olib deb topilgan haykallarni mamlakatimiz poytaxti Toshkent shahrida, Islom Karimov tug'ilib o'sgan Samarqand shahrida va u kishi birinchi rahbar bo'lib ishlagan Qashqadaryo viloyatining Qarshi shahrida o'rnatish; O'zbekiston Respublikasi Madaniyat va sport ishlari vazirligi, Moliya vazirligi, Adliya vazirligi, O'zbekiston Fanlar akademiyasi, O'zbekiston Badiiy akademiyasi, Toshkent shahri va Samarqand viloyati hokimliklari birgalikda: Birinchi Prezidentimiz ko'p yillar davomida faoliyat olib borgan Toshkent shahridagi Oqsaroy qarorgohida (O'zbekiston ko'chasi, 45) Islom Karimov nomidagi ilmiy-ma'rifiy yodgorlik majmuasini tashkil etish va Islom Karimov nomidagi Respublika xayriya jamoat fondini ham ushbu manzil bo'yicha joylashtirish; Samarqand shahrida Islom Karimov muzeyini tashkil etish; quyidagi muassasa va obyektlarga: Toshkent davlat texnika universitetiga; Asaka shahridagi avtomobil zavodiga; Farg'ona shahridagi San'at saroyiga; Toshkent xalqaro aeroportiga; Qoraqalpog'iston Respublikasi, Toshkent shahri va viloyatlardagi markaziy ko'chalarga (mahalliy davlat hokimiyati organlari takliflari asosida) Islom Karimov nomini berish; har yili Birinchi Prezidentimiz tavallud topgan sana – 30-yanvar kunini keng nishonlash, 2-sentabr kunini Xotira kuni sifatida yod etish. Ushbu sanalar munosabati bilan ommaviy axborot vositalarida Islom Karimov hayoti va faoliyatini keng yoritish; oliy o'quv yurtlari talabalari uchun Islom Karimov nomidagi davlat stipendiyasini joriy etish; Islom Karimovning hayoti va faoliyati haqida ilmiy va badiiy asarlar, hujjatli va badiiy filmlar yaratish; Islom Karimov siymosi aks ettirilgan maxsus pochta markalarini chiqarish. 3. O'zbekiston Milliy axborot agentligi, O'zbekiston milliy teleradiokompaniyasi va boshqa ommaviy axborot vositalari tomonidan O'zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Abdug'aniyevich Karimovning xotirasini abadiylashtirish bilan bog'liq tadbirlar keng yoritilsin. 4. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish O'zbekiston Respublikasining Bosh vaziri A.Aripov zimmasiga yuklansin. O'zbekiston Respublikasi PrezidentiSh.Mirziyoyev Xulosa Ma'lumki, O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishish jarayoni sobiq sovet hududidagi boshqa mamlakatlar singari murakkab siyosiy o‘zgarishlar sharoitida yuz berdi. Davlat mustaqilligining e'lon qilinishi mamlakatning barcha siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy tizimini tubdan o‘zgartirishga yo‘l ochdi. Demokratik prinsiplarga ko‘ra milliy davlatchilik va siyosiy tizimning asoslari shakllantirildi, ularda hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatlari funksiyalari va vakolatlari taqsimlandi. Respublikaning siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy hayotini erkinlashtirish bosqichma-bosqich, keskin inqilobiy larzalarsiz amalga oshirildi. Tashqi siyosatning milliy strategiyasi ishlab chiqilib, O‘zbekiston zamonaviy xalqaro munosabatlar tizimiga munosib ravishda kira oldi. O‘zbekiston tanlagan mustaqil taraqqiyot yo‘li xalqimizning milliy xususiyatlari, urf-odatlari va madaniyatini har tomonlama hisobga olgan holda, to‘plangan xalqaro tajribadan ijodiy foydalanishga asoslangandir. Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning 2011 yilda nashr etilgan "O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida" deb nomlangan asari O‘zbekiston tarixidagi eng yangi davrni chuqur o‘rganishga kuchli turtki bo‘ldi. Unda respublika rahbari sifatida Islom Abdug‘anievich Karimovning mustaqillik masalasidagi qat'iy pozisiyasi aniq tarixiy hujjatlar asosida ko‘rsatib berilgan.U davlat yetakchisi sifatida eng mashaqqatli davrda o‘z faoliyatini boshladi. Hali Sovet Ittifoqi o‘z kuchini saqlab, repressiv siyosatini davom ettirar, ammo, shunga qaramay, chuqur tanazzul yoqasiga kelib qolgan, kishilar orasida kelajakka ishonchsizlik va vahima kayfiyati hukmron edi. Bunday murakkab sharoitda odamlarni kutilmagan zarbalardan himoya qilish, tushkun ruhiy vaziyatdan olib chiqish, ularda ertangi kunga bo‘lgan ishonch hissini qaror toptirish g‘oyat muhim edi. Sirasini aytganda, ushbu kitob - eski tizimni buzish paytida, erkin va mustaqil hayot yo‘lida paydo bo‘lgan savollarga javoblarni o‘z ichiga oladi. Shu jihatdan ham u juda ko‘p faktik va tahliliy materiallarni o‘z ichiga olgan ensiklopedik asardir. 1990 yil 31 oktyabrga kelib Oliy Sovetning 12-chaqiriq uchinchi sessiyasida O‘zbekiston Prezidenta tavsiyasi bilan respublika prokurorining ittifoq prokuroriga qaramligiga barham berish va bu tizimning mustaqilligini mustahkamlash maqsadida O‘zbekiston Prokurori Respublika oliy organi tomonidan tayinlandi. Umuman, 1990 yilga kelib sovet davlatining hukmronligi inqirozga uchrayotgan, ittifoqdosh respublikalar o‘z milliy mustaqilligi uchun keng harakatlarni olib borayotgan davrlar bo‘ldi. O‘zbekistoning yangi rahbariyati ham mustabid tuzum uchun butkul yot bo‘lgan yangi ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy o‘zgarishlar bilan maydonga chiqdi. Aynan mana shu davr respublikaning mustaqillik sari yo‘l olishi bilan ifodalandi. O‘zbekistonning rahbari I.A.Karimov boshchiligida boshlangan bu yo‘l tarixiy-ma’naviy tiklanish, markaz tomonidan olib borilgan qatag‘onlik siyosatiga chek qo‘yish, o‘zbek xalqi sha’nini himoya qilish, iqtisodiy tanazzul holatini cheklash, ichki bozorni himoyalash, butkul yangi ijtimoiy himoya siyosatini olib borish, markaz ta’sirini kamaytirish va boshqa keng qamrovli tadbirlarlan iborat bo‘ldi. 1990 yil bahorida Islom Karimov gorbachyovcha qayta qurish boshi berk ko‘chaga kirib qorganini anglab etdi. O‘sha vaqtda SSSR siyosatchilari orasida bunday odamlar kamdan-kam edi. Rossiyada va boshqa ittifoqdosh respublikalarda tobora kuchayib borayotgan tartibsizliklar O‘zbekistonda ham yuz bermasligi uchun qat’iy choralar ko‘rish kerak edi. O‘zbekistonda hokimiyatning ozgina zaiflashuvi ham respublikada millatlararo nizolar yangidan boshlanishiga, ijtimoiy portlashlarga olib kelishi mumkin edi. SHu sababli Gorbachev va uning atrofidagilar norozi bo‘lishiga va qarshilik ko‘rsatishiga qaramay, O‘zbekiston Respublikasi Oliy respublika Prezidentligini joriy etdi. Foydalanilgan adabiyotlar Rahbariy adabiyotlar 1. Mirziyoev Sh.M. Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz. T. 1. - Toshkent: O‘zbekiston.. 2017. 2. Mirziyoev S h .M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. - Toshkent: O‘zbekiston. 2017. 3. Mirziyoev S h .M. Qonun ustuvorligi va inson ma’nfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yiligiga bag‘ishlangan tantanali marosimidagi ma’ruzasi. - Toshkent: O‘zbekiston. 2017. 4. Mirziyoev S h .M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. - Toshkent: O‘zbekiston. 2017. 5. Karimov I.A. Inson uning huquq va erkinliklari - oliy qadriyat. T. 14. - Toshkent: O‘zbekiston, 2006. 6. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat-yengilmas kuch. -Toshkent: Ma’naviyat, 2008. 7. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. – Toshkent: O‘zbekiston, 2011. 8. Karimov I.A. Ona yurtimiz baxtu iqboli va buyuk kelajagi yo‘lida xizmat qilish – eng oliy saodatdir. - Toshkent: O‘zbekiston. 2015. Asosiy adabiyotlar 9. Mustaqil O‘zbekiston tarixining dastlabki saxifalari. - Toshkent, 2000. 10. Erkaev A. O‘zbekiston yo‘li. - Toshkent: Ma’naviyat, 2011. 11. Mustaqillik: Izohli ilmiy-ommabop lug‘at // M.Abdullaev va boshqalar: to‘ldirilgan uchinchi nashr. - Toshkent: Sharq, 2006. 12. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi. – Toshkent: Ma’naviyat, 2017. 13. Mustaqil O‘zbekiston tarixi. Mas’ul muharrir A.Sabirov. - Toshkent: Akademiya, 2013. 14. Noveyshaya istoriya Uzbekistana. Rukovoditel’ proekta i redaktor: M.A.Raximov. - Toshkent: Adabiyot uchqunlari, 2018. 15. Qo‘shimcha adabiyotlar 16. Azizxo‘jaev A.A. Mustaqillik: kurashlar, iztiroblar, quvonchlar. - Toshkent: 2001. 17. Azizxo‘jaev A.A. Chin o‘zbek ishi. - Toshkent, 2003. 18. Axmedov E. O‘zbekiston shaharlari mustaqillik yillarida. - Toshkent: Abu Ali ibn Sino nashriyoti, 2002. 19. Islomov Z.M. O‘zbekiston modernizatsiyalash va demokratik taraqqiyot sari. - Toshkent: O‘zbekiston, 2005. 20. Levitin L. O‘zbekiston tub burilish pallasida. - Toshkent: O‘zbekiston, 2005. 21. Usmonov Q. O‘zbekistonning jahon hamjamiyatiga integratsiyalashuvi. –Toshkent: Moliya, 2003. 22. O‘zbekiston mustaqillik yillarida. - Toshkent: O‘zbekiston, 1996. 23. O‘zbekiston tarixi. R.H.Murtazaevaning umumiy tahriri ostida. – Toshkent, 2005. 24. O‘zbekiston xalqining dini, madaniyati va urf-odatlari: tarix va hozirgi holat. - Toshkent: TIU, 2011. 25. O‘lmasov A., Vaxobov A. Iqtisodiyot nazariyasi. - Toshkent: Sharq, 2006. 26. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va bag‘rikenglik: tarixiy tajriba va hozirgi zamon. Mas’ul muharrir R.H.Murtazaeva. - Toshkent: Mumtoz so‘z, 2010. 27. O‘zbekiston tarixi (1917-1991 yillar). 2 tom. Mas’ul muharrirlar: R.Abdullaev, Q.Rajabov, M.Rahimov. - Toshkent: O‘zbekiston, 2019. 28. Murtazaeva R.H. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va tolerantlik. Darslik. - Toshkent: Mumtoz so‘z, 2019. 29. Yunusova X. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va ma’naviy jarayonlar (XX asr 80-yillari misolida). - Toshkent: Abu matbuot- konsalt, 2009. 30. Bobojonova D. O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar (70 80- yillar misolida). Qo‘llanma. – Toshkent: Sharq, 1999. 31. Qoraqalpog‘iston tarixi (1917-1994 yy.). - Nukus, 1995. 32. G‘ulomov S., Ubaydullaeva R., Ahmedov E. O‘zbekiston. -Toshkent: Mehnat, 2001. 33. Quldoshev A. Fuqarolik jamiyati taraqqiyotida O’zbekistonni rivojlantirish strategiyasi. O’quv qo’llanma (barcha bakalavr ta’lim yo’nalishlari uchun). T.: “Fan va texnologiya”, 2020. - 160 bet. 34. Xoliqulov R., G’aniyev K., Nasrullayev M. Ozbekiston tarixi. O’quv qollanma (nomutaxassis yo’nalish talabalari uchun). Samarqan d.: SamDU nashri, 2019. -324 b. Axborot manbalari 1. www.ziyonet.uz . 2. www.edu.uz . 3. www.google.uz . 4. www.gov.uz .

Mustaqillik deklaratsiyasi

Купить