Dokument ma'lumotlari

Narxi 19900UZS
Hajmi 481.8KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 09 Dekabr 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Pedagogika

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

256 Sotish

O’qituvchining sinf doskasida ishlashi va o’quvchilar grfik madaniyatini shakllantirish usullari

Sotib olish
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI AJINIYOZ NOMIDAGI NUKUS DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI “TA’SVIRIY SAN’AT VA TEXNOLOGIK TA’LIM ” FAKULTETI “TASVIRIY SAN’AT VA MUHANDISLIK GRAFIKASI” KAFEDRASI Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi ta’lim yo’nalishi Qalandarova Hilolaning chizmachilik o’qitish metodikasi fanidan “O’QITUVCHINING SINF DOSKASIDA ISHLASHI VA O’QUVCHILAR GRFIK MADANIYATINI SHAKLLANTIRISH USULLARI” mavzusida KURS ISHI Qabul qildi: Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi o’qituvchisi: Aderimov D “ ” 2025 yil NUKUS-2025 O’QITUVCHINING SINF DOSKASIDA ISHLASHI VA O’QUVCHILAR GRFIK MADANIYATINI SHAKLLANTIRISH USULLARI MUNDARIJA Kirish ........................................................................................................ I BOB . O’QITUVCHINING SINF DOSKASIDA ISHLASHI 1.1. Chizmalarni taxt qilish qoidalari va to’g’ri burchakli proyeksiyalash usullarini o’rgatish … ............................................... 4 1.2. To’g’ i chiziq, kesmasi va aylanani teng bo’laklarga bo’lish… .............................................................................. 1.3. O’quvchilarda chizmachilik haqida tugal tasavvur hosil bo’lishi va fanga qiziqishlarini shakllantirish … .................................. 1.4. O’quvchilarga o’rta asrlardagi O’zbekiston me’moriy obidalari ularga ishlangan me’moriy bezaklar haqida qisqacha ma’lumot berish. ...................................................................... 1.5. Rasm suratlar tasvirlanayotgan obyektning haqiqiy o’lchmlari va ichki tuzilishi haqida ma’lumot . ....................................... Xulosa ............................................................................................................ Adabiyotlar ro`yxati ..................................................................................... Maxsus chizmachilik kabineti va kurs bo'yicha metodik ta'minotlarsiz chizmachilik darslarining samaradorligini ta'minlash mumkin emas. O'quvchilaming fanga bo‘lgan qiziqishlarini orttirish, ulaming grafik bilimlami qiynalmasdan o‘zlashtirib, yuqori grat'ik madaniyatni egallashlari uchun chizmachilik o‘qituvchisining darsni to‘g‘ri tashkil qilishining ahamiyati juda katta. Shulami hisobga olgan holda biz quyida chizmachilik darslarini to‘g‘ri jihozlash va o’qituvchining darsga tayyorlanishiga doir asosiy ko’rsatmalarga to‘xtalib o‘tamiz. Maktabda zamonaviy jihozlangan chizmachilik xonasi mavjudligi, bu katta boylik. 1970-yillaming oxiri va 80-yiIlaming boshlaridagi metodik adabiyotlarda chizmachilik kabinetlarini jihozlash bo‘yicha tavsiyalar yetarlicha batafsil yoritilgan. Shu yerda vaziyatni ham real baholashga to‘g‘ri keladi. Hozirgi kunda chizmachilik bo‘yicha umumta’lim maktablari va kasb-hunar kollejlardagi chizmachilik o‘qitishdagi o‘quvmetodik komplekslari yetishmasligi va ko‘pchiligi butunlay yaratilmaganligi, buning ustiga chizmachilik jihozlari va asbobiarini faqat sirkul va chizg‘ichdan iborat deb tushunuvchi mutaxassis bo‘lmagan o‘qituvchilarga taqsimlanganligi fanni o‘rganishga boMgan zaruriyat hissining pasayishiga olib kelmoqda. Shunga o‘xshash salbiy «an’ana»lar ko‘pchilik maktablarda hozirgacha chizmachilik kabinetlarining tashkil qilinmaganligi, hatto ayrimlarida mavjudlari ham yo‘qolib ketishiga olib keldi. Har qanday vaziyatda ham, hatto maxsus jihozlangan kabinet boMmasa ham har bir darsni puxta tayyorlangan holda toMaqonli o‘tilishiga erishish zarur. Chizmachilik kabinetining minimal yuzasi 64,5 m2 dan kam bo‘lmasligi va unga preparatxona lutashgan boMishi kerak. 0 ‘quvchilaming ish o‘mi derazaga nisbatan shunday joylashishi kerakki, bunda tabiiy yorug‘lik chap tomondan tushsin. Chizmachilik kabineti derazasi shimol, shimoli-sharq yoki shimoli-g‘arb tomonga qaragan bo’lishi tavsiya qilinadi. Chizmachilik kabinetlari uchun maktab sharoitida ko‘pincha gorizontal qopqoqli plastik bilan qoplangan stol partalar qo'llaniladi. Bunday holiarda chizma taxtasi va reysshina bilan ishlash uchun qiya taglik o'matish tavsiya qilinadi. (7-shakl). Standart maktab partalaridan (8- shakl) tashqari ay rim maktab mebeli laboratoriyalar va amaliyotchilar tomonidan qopqog‘i ko‘tariladigan va ma'lum vaziyatlarda o ‘rnatiladigan ikki o'rinlik o'quvchilar partalari va individual (yog‘ochdan va metalldan tayyorlangan) partalar taklif qilingan (9-,10-shakIlar). Bunday stollaming afzalligi ulaming qulayligi va o'quvchilarning alohida o‘tirishida. Buning ustiga bunday stollaming tuzilishi juda sodda bo‘lib, duradgorlik va slesarlik ustaxonalarida tayyorlash ham mumkin. 0 ‘quvchilar uchun chizma taxtaiarida ishlashiariga qulay sharoit yaratishda ulaming o‘tirgan yoki tikka vaziyatlardagi holatlaming ahamiyati katta. Chizma taxtasida ishlovchilarning kasallanish ko‘rsatgichlari 11-shaklda keltirilgan. (Ройтман И.A. Методика преподавания черчения. — М., 2000. с. 89). 0 ‘quvchilaming ish o‘mi asbob va jihozlam ing zarur minimumi bilan ta’minlanishi kerak. Buiarga chizma gotovalnyasi, qalamlar to‘plami, ikkita uchburchaklik (burchaklari 45° va 90° hamda 30°, 60° va 90°), masshtabli chizg‘ich, transportir, izometriyada ellips chizish uchun trafaretlar, lekalo, o'chirg’ich, skrepka yoki uni o'mini bosadigan yopishqoq lenta (skotch) kabilar kiradi. 0 ‘quvchilamingning diqqatini ikki holga: chizma bajarish uchun qog‘oz va uchburchakük tanlashga alohida qaratish kerak. Haqiqiy «vatman», «yarim vatman» yoki oddiy «chizmachilik qog‘ozi» o‘quv chizmalariga mos keladi. 0 ‘quvchilarga bir tomoni mayda g'adirbudir qog'ozni sotib olmaslikni aytish kerak. Qog‘ozning bu navi o‘chirg‘ichga chidamsiz bo'iib, saiga uqalanib ketadi. Sotuvdagi yog‘och va piastmassa uchburchaklardan plastmassa uchburchaklar o‘quvchilarga tavsiya qilinmaydi. Chunki plastmassa dielektrik materialligi sababli u qog'ozga ishqalanishda sirtida o'ziga chang tortish xususiyatiga ega bo'lgan statik eiektir tokini yig‘adi. Natijada chizma ifloslanadi. Yog‘och uchburchakliklami tekshirib kokrib sotib olish kerak. Bu kimgadir mayda-chuyda boklib ko‘ringan tavsiyalar amalda kuzatilishicha, o‘quvchilaming ish sifatiga katta ta'sir ko‘rsatadi. O 'qituvchi sinf doskasini chizma bajarishga moslashtirish va ish o'm ini tashkil qilinishiga alohida ahamiyat berishi kerak. Uning qismlarini 12-shaklda ko‘rsatilganidek qilib yuvilmaydigan bo‘yoq yoki temir chizg‘ichda chizib chiqish kerak. Bu shrift yozish, eskiz bajarish ketmaketligi, detail izometrik proyeksiyasini bajarish kabilarini ko‘rsatishda qulay. O kqituvchi uchun zarur barcha anjomlar: sinf chizg‘ichi, ikkita uchburchaklik, bo‘r bilan ishiashga sirkul, transportir, latta kabilar doskaga joylashtiriladi (9-shakl). Chizmachilik kabineti jihozlariga shuningdek shkaflar, stellajlar, o‘quv jadvallari saqlanadigan qutilar, devoriy gazetalar uchun vitrinalar ham kiradi. Chizmachilik kabinetlarida albatta mavzular bo'yicha detallar to‘plamlari, elcktrlashtirilgan stcndlar, ma'lumotnomalar. jadvaliar bo‘ lishi zarur. Xona devorlariga chizma haqidagi sitata. alohida chiroyli jadvaliar, maktab uchun nashr qilingan plakatlar komplektidan va okquvchilaming eng yaxshi ishlaridan namunalar joylashtiriladi. Kabinet devorlarini ortiqcha tasviriy vositalar bilan toMdirib tashlash ham maqsadga muvofiq emas. Bundan tashqari doimiy namoyish qilinadigan eskponatlarga o'quvchilar ko'nikib qoladilar va ulami qayta namoyish qilishda ulaming diqqatini jalb qilishi qiyin. Shuning uchun bunday qo'llanmalami shkafda saqlab, dars mavzusi uchun zarur hollarda ulami namoyish qilish kerak. Detallaming mavzuli to'plamlari fikrlash, obrazli tasavvurlarni rivojlanishiga katta yordam ko’rsatadi. Umuman puxta tayyorlangan o‘quv ko‘rgazmali va didaktik materiallar komplektlari mashg'ulotlami to‘g ‘ri tashkil qilinishi uchun juda katta ahamiyatga ega. O‘quv jarayonida ko‘rgazmali qoMlanmalaming xarakteri va ahamiyati o‘quvchilaming yoshi, tayyorgarlik darajasi, hayotiy kuzatishlariga ko‘p bog‘liq. Chizmachilikdan o‘quv ko‘rgazmali qo‘llanmalar quyidagi talablarga javob beradigan qilib tayyorlanishi kerak: a) o‘qituvchining bayoni bilan birgalikda tushuntirilayotgan qonuniyat, qoida, yasash tartihi va hokazolarni tushunishni osonlashtirishi; b) o’quvchilaming ko'rish xotirasi xususiyatlaridan tejamli foydalanish; v) fanni o'zlashtirish uchun zarur bo‘lgan tasavvurlarining rivojlanishiga ko‘maklashish; g) obyektiv to‘g’ri tasvirlash uchun zarur bo’lgan tahlil qilish ko'nikmalarini rivojlantirish; d) chizmani o‘qish va chizish jarayoni uchun zarur bo‘lgan obyektning aniq xususiyatlarini uning mavhum chizmasiga asosan aniqlashga o'rgatish (osonlashtirish). O‘quv ko'rgazmali qo’llanmaning ikki xili (yassi qo‘llanmalar — chizma va shakllar, hajmiy qo'llanmalar — model va detal namunalari)dan har birining o‘z afzallik tomonlari bor. O'qituvchi butun dars davomida vaziyatni qo‘lda saqlashi va o'quvchilar diqqatini jalb qilib turishi kerak. Busiz ta’limning pedagogik maqsadlariga erishish mumkin emas. Shuning uchun yuqorida aytilganidek, sinf doskasida doimiy mashq qilib borish o'qituvchining og‘ir faoliyatidagi muvaffaqiyati garovidir. Ish muvafîaqiyatini faqatgina yaxshi grafika va sinf doskasida tez chizma bajarishgina hal qilmaydi. O‘qituvchi darsga tayyorlanish jarayonida chizmaning sinf doskasida joylashish, ko‘rinishi komponovkasini ham puxta o’ylab olishi kerak. O‘quvchilaming murakkab detallar bo'yicha grafik materiallarini yuzaki, rasman o'zlashtirishlaridan saqlanish uchun sinf doskasida bajariladigan chizmalarini metodik jihatdan to’g‘ri ketma-ketlikda, bosqichlar bo’yicha bajarib borish kerak. Doskada ishlash metodikasini o'quvchiiarga ko‘rsatib borishning ahamiyati juda katta. Agar o‘qituvchi doskada chizma bajarish jarayonida gavdasi bilan doskani to‘sib, butun diqqatini chizma bajarishga qaratsa, sinf bilan aloqa uziladi, uni qayta tiklash uchun qo‘shimcha vaqt va o'qituvchi mahorati talab qilinadi. Buning bilan o‘quvchilarda mavzudan chalg‘ib, dars jarayoniga nisbatan salbiy reaksiya yuzaga keladi. Chizma bajarishda detal chiziqli o‘lchamlari proporsiyalarini saqlashga (taxminiy bo’lsa ham) e’tibor qilish kerak. Chizmani og'zaki tushuntirmasdan bajarish, uning ko‘p qismlarini o‘quvchilarga tushunarsiz bo'lishiga sabab bo‘ladi. O'qituvchi chizmachilik asboblaridan. ayniqsa chizg‘ichdan sinf doskasida ishlashning ratsional usullarini egallaganligining ahamiyati katta. Asboblar bilan doskada ishlashga o'rganishning dastlabki bosqichlarida iloji boricha ikkita (chizg ich va burchaklik) asbobdan birgalikda foydalanish tavsiya qilinadi. Sinf sirkulidan doskada foydaianish usullari alohida ahamiyatga ega. Ayrim o'qituvchilaming chizma asbobisiz doskada ishlashi o'quvchilarda chizma, eskiz va rasm o'rtasidagi farqqa e’tibor qilmaslikka sabab bo’lishi mumkin. Doskada biror texnik detal chizmasini bajarishda qat’iy metodika asosida ishlash kerak. Odatda chizmani asosiy ko‘rinishni chizishdan boshlab, buyum yoki jismlarining proyeksiyalari ketma-ket chizib boriladi. Ayrim hollarda chizmani ustdan ko‘rinish tasvirini bajarishdan ham boshlash mumkin. Bu ayniqsa silindrik, konussimon. ba’zan prizmatik yoki piramida sirtlar chizmasini bajarishga tegishlidir. ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. Bogolyubov S.K. Voinov A.V. Texnikaviy chizmachilik kursi- T., «O`qituvchi».1976. 2. Rozov S. V. Sbornik zadaniy po chercheniyu. M. ―Ma sh in ostroe nie‖ 1978. 3. Qirg‘izboev.Y, Sobitov.E, Hakimov.l,Rahmonov.I.Mashinasozlik chizmachiligi kursi. - T., «O`qituvchi».1981. 4. Yodgorov J.Y, Narzullayev A.X. Mashinasozlik chizmachiligi. T., 2009. 5. Qobiljonov K.M. va boshqalar. Chizmachilik va chizma geometriya asoslari. Toshkent, 1983. 6. Qirg`izboev.YU, Inog`omova.Z.L, Rixsiboev.T, Texnik chizmachilik kursi. - T., «O`qituvchi».1987. 7. Vorotnikov I.A. Zanimatelnoe cherchenie-M., «Prosveshenie». 1990. 8. Yodgorov J., Odilov P., Narzullaev S. Chizma geometriya. Toshkent, ―O`qituv chi,‖ 1991 9. Rahmonov I. chizmalarni chizish va o`qish . T., «O`qituvchi».1992. 10.Rahmonov I.T. Chizmachilikdan didaktik o‗yinlar – T., «O‗qituvchi». 1992. 11.Isayeva M. Chizmachilikdan topshiriqlar» T. «O‗qituvchi». 1992. 12.Yodgorov J. va boshqalar «Chizmachilik» T. «O‗qituvchi». 1992. 13.Raxmonov I. Chizmalarni chizish va o‗qish. - T., ―O ‗qit uvchi .‖ 1992. 14.Odilov P va boshqalar. Chizmachilik., - T., TDPU. 2000. 15. Umronxo`jayev A. «Chizmachilik» - T., «O`qituvchi». 2006. 16. Ro‘ziyev E.I., Ashirboyev A. Muhandislik grafikasini o‘qitish metodikasi. – T., 2010. Elektron ta’lim resurslari 1. www.tdpu.uz 2. www.pedagog.uz 3. www.Ziyonet.uz 4. www.edu.uz 5. tdpu-INTERNET.Ped

O’qituvchining sinf doskasida ishlashi va o’quvchilar grfik madaniyatini shakllantirish usullari

I BOB.O’QITUVCHINING SINF DOSKASIDA ISHLASHI 

  1. Chizmalarni taxt qilish qoidalari va to’g’ri burchakli proyeksiyalash usullarini o’rgatish…............................................................................ 4
  2. To’g’i chiziq, kesmasi va aylanani teng bo’laklarga bo’lish…..............................................................................
  3. O’quvchilarda chizmachilik haqida tugal tasavvur hosil bo’lishi va fanga qiziqishlarini shakllantirish….................................................................. 
  4. O’quvchilarga o’rta asrlardagi O’zbekiston me’moriy obidalari ularga ishlangan me’moriy bezaklar haqida qisqacha ma’lumot berish............. 
  5. Rasm suratlar tasvirlanayotgan obyektning haqiqiy o’lchmlari va ichki tuzilishi haqida ma’lumot............................................................................ 

Xulosa................................................................................................................... 

Sotib olish