Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	144.3KB
Покупки	1
Дата загрузки	21 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Экономика

O‘zbekiston iqtisodiyotining oxirgi 100 yildagi umumiy rivojlanish tarixi haqida qisqacha ma’lumot

barqaror rivojlanish yo‘lida muvaffaqiyat qozonishiga umid
bag‘ishlaydi.

Kirish
O‘zbekiston iqtisodiyoti so‘nggi 100 yil ichida chuqur
o‘zgarishlarni boshdan kechirdi. 1917-yilgi inqilobdan keyin Sovet
Ittifoqi tarkibida bo‘lgan O‘zbekiston iqtisodiyoti markazlashgan
tizimga moslashtirilib, asosan qishloq xo‘jaligiga, ayniqsa paxta
yetishtirishga yo‘naltirildi. 1991-yilda mustaqillikka erishgach,
mamlakat o‘z iqtisodiy yo‘lini tanlash imkoniga ega bo‘ldi, ammo bu
davrda bozor iqtisodiyotiga o‘tish bosqichma-bosqich amalga oshirildi.
So‘nggi yillarda esa iqtisodiy islohotlar kuchayib, mamlakat global
iqtisodiyotga kengroq integratsiyalashmoqda. Mazkur esseda,
O‘zbekiston iqtisodiyotining o‘tgan asrdagi asosiy bosqichlari va
rivojlanish jarayonlari muhokama qilinadi.
Sovet Ittifoqi davri (1917–1991)
1917-yilda O‘zbekiston Sovet Ittifoqi tarkibiga kirganidan so‘ng,
iqtisodiy hayot to‘liq markaziy rejalashtirish tizimiga moslashtirildi.
O‘zbekistonning iqtisodiy modeli asosan qishloq xo‘jaligiga, ayniqsa
paxta yetishtirishga qaratildi. O‘zbekistonga "oq oltin" nomi berilgan
paxta mahsulotini yetishtirishda majburiy mehnat va katta miqdorda suv
resurslaridan foydalanish keng qo‘llanildi. Bu esa ekologik muammolar,
xususan, Orol dengizining qurishiga olib keldi.
Markaziy rejalashtirilgan tizim O‘zbekiston iqtisodiyotini boshqa
tarmoqlardan uzib qo‘ydi. Paxtachilikka asoslangan iqtisodiy struktura
ishlab chiqarish samaradorligini oshirishni chekladi, shuni ngdek,
iqtisodiy o‘sishni ta’minlovchi innovatsiyalar va raqobatbardosh
tarmoqlar rivojlana olmadi. Sovet davrida ishlab chiqarish asosan paxta

Reja:
I. Kirish
O‘zbekiston iqtisodiyotining oxirgi 100 yildagi umumiy
rivojlanish tarixi haqida qisqacha ma’lumot.
II. Asosiy qism
1. Sovet Ittifoqi davri (1917–1991)
2. Mustaqillik va o‘tish davri (1991–2000-yillar)
3. Iqtisodiy liberallashtirish va diversifikatsiya (2000-yillar –
hozirgi kungacha)
4. Hozirgi va kelajakdagi yo‘nalishlar
III. Xulosa

va undan ishlab chiqariladigan mahsulotlar bilan cheklangan edi, bu esa
mamlakatning iqtisodiy o‘zgaruvchanligini qiyinlashtirdi.
Mustaqillik va o‘tish davri (1991–2000-yillar)
O‘zbekiston 1991-yilda mustaqillikka erishgach, iqtisodiy
rivojlanishda o‘z yo‘lini tanlash imkoniga ega bo‘ldi. Biroq,
o‘zgaruvchan iqtisodiyotni yaratish uchun vaqt va resurslar talab qilindi.
Islom Karimov prezidentligida O‘zbekiston iqtisodiy siyosatini
ehtiyotkorlik bilan, davlat boshqaruvi ostida bosqichma-bosqich isloh
qilishga kirishdi.
Ushbu davrda iqtisodiyotda davlat nazorati saqlanib qoldi va paxta
yetishtirish asosiy tarmoq bo‘lib qoldi. Mamlakat iqtisodiy rivojlanishni
ta’minlash uchun ichki resurslarga tayanishga majbur bo‘ldi, xorijiy
investitsiyalarni jalb qilishda esa ehtiyotkorlik bilan yondashildi.
Mustaqillik yillarida kichik biznes va xususiy sektor sekin-asta rivojlana
boshladi, ammo iqtisodiy o‘sish darajasi hali ham past edi.
Iqtisodiy liberallashtirish va diversifikatsiya
(2000-yillar – hozirgi kungacha)
2000-yillarning boshlaridan boshlab iqtisodiyotni liberallashtirish
jarayoni bosqichma-bosqich amalga oshirila boshladi. 2016-yilda
Shavkat Mirziyoyev prezidentlikka saylangach, iqtisodiyotda keng
qamrovli islohotlar boshlandi. Bu islohotlar mamlakat iqtisodiyotini
diversifikatsiya qilish va ochiqlikni ta'minlashga qaratilgan edi.
Mirziyoyev islohotlarining asosiy yo‘nalishlari quyidagicha bo‘ldi:

- Valyuta bozorini liberallashtirish: Valyuta kurslari
erkinlashtirildi, bu esa xalqaro savdo va investitsiyalarni rivojlantirishga
zamin yaratdi.
- Xususiylashtirish va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash: Davlat
mulkini xususiylashtirish va xususiy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash
orqali raqobat muhiti yaratildi.
- Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish: Xorijiy investorlar uchun
qulay sharoit yaratish, investitsiya muhitini yaxshilash va iqtisodiyotni
yanada ochiqroq qilishga intilish.
- Soliq islohotlari: Soliq tizimi isloh qilinib, biznes yuritish
osonlashdi.
Mustaqillikka erishganimizdan beri O zbekiston ko‘plab yutuqlarʻ
va kamchiliklar bilan yuzlashdi. Bu jarayonni quyidagicha
umumlashtirish mumkin:
Yutuqlar:
Iqtisodiy o'sish va rivojlanish: Mustaqillik yillarida O zbekiston
ʻ
iqtisodiyotida sezilarli o‘sish kuzatildi. Ko‘pgina tarmoqlarda, jumladan,
qishloq xo‘jaligi, sanoat va qurilish sohalarida yangi loyihalar amalga
oshirildi. Milliy valyutaning mustahkamlanishi va investitsiyalarning
jalb qilinishi ham iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda yordam berdi.
Xorijiy investitsiyalar va iqtisodiy islohotlar: Xorijiy
sarmoyadorlarni jalb qilish uchun qulay sharoitlar yaratilib, O zbekiston
ʻ
bir qancha xalqaro moliyaviy institutlar bilan hamkorlikni

O‘ZB Е KISTON R Е SPUBLIKASI
RAQAMLI T Е XNOLOGIYALAR VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHK Е NT AXBOROT T Е XNOLOGIYALARI UNIV Е RSIT Е TI

“ Moliyaviy savodxonlik asoslari ” fanidan
Esse
Bajardi: Xojibobo Shokirov
Tekshirdi: Zuxurova Nargiza
Toshkent 2024

Hozirgi va kelajakdagi yo‘nalishlar
Bugungi kunda O‘zbekiston iqtisodiyoti qishloq xo‘jaligidan ko‘ra
ko‘proq xizmat ko‘rsatish va ishlab chiqarish tarmoqlariga
yo‘naltirilgan. Mamlakatda qayta tiklanadigan energiya manbalarini
rivojlantirishga katta e'tibor qaratilmoqda. Kelajakda raqamli
texnologiyalarni rivojlantirish va xalqaro integratsiyalashuv
jarayonlarini jadallashtirish orqali iqtisodiy o‘sishni davom ettirish
rejalashtirilmoqda.
Kelajakda energiya resurslari, xususan, quyosh va shamol
energiyasidan foydalanish rejalari bilan mamlakatning energetika
sohasidagi mustaqilligini oshirish kutilmoqda. Shuningdek, O‘zbekiston
xalqaro bozorlarga integratsiyalashish orqali raqobatbardosh iqtisodiyot
yaratishni maqsad qilmoqda.
Xulosa
O‘zbekistonning oxirgi 100 yillik iqtisodiy rivojlanishi turli
davrlarda o‘zgarishlarni boshdan kechirdi. Sovet Ittifoqi davridagi
markazlashgan iqtisodiyotdan tortib, mustaqillik yillaridagi ehtiyotkorlik
bilan bosqichma-bosqich o‘zgartirilgan iqtisodiy siyosat va oxirgi
yillarda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar O‘zbekiston
iqtisodiyotining o‘sishiga turtki bo‘ldi. Mamlakatning hozirgi iqtisodiy
islohotlari xalqaro maydonda raqobatbardoshligini oshirishga xizmat
qilmoqda.
Iqtisodiy o‘sish va farovonlikka erishish uchun davom etayotgan
islohotlar O‘zbekiston iqtisodiyotining diversifikatsiyalangan va

hisoblanadi. Bu muammolar xalqning davlat organlariga ishonchini
pasaytirib, iqtisodiy islohotlarni samaradorligini pasaytirishi mumkin.
Ekologik muammolar: Orol dengizi fojiasi va boshqa ekologik
muammolar aholi salomatligiga salbiy ta'sir ko'rsatmoqda. Atrof-muhit
muhofazasiga yetarli e'tibor berilmaganligi sababli ayrim hududlarda
suv va tuproq ifloslanishi kabi muammolar saqlanib qolmoqda.
Ijtimoiy xizmatlarning sifati: Ayrim mintaqalarda ijtimoiy
xizmatlar (ta’lim, sog‘liqni saqlash, uy-joy) sifati va qulayligi
kamchiliklarga ega. Bu hududiy tengsizlik va aholining hayot sifati
o‘rtasidagi tafovutni kuchaytirmoqda.
Demokratiya va inson huquqlari: O‘zbekistonda siyosiy islohotlar
olib borilgan bo‘lsa-da, ba’zi tanqidiy mavzularda so‘z erkinligi va inson
huquqlarini himoya qilish bo‘yicha kamchiliklar kuzatilmoqda.
O‘zbekistonning mustaqillikdan keyingi yutuqlari va
kamchiliklarini tahlil qilish mamlakat rivojlanish yo‘lida olib borilishi
kerak bo‘lgan islohotlarga nisbatan muhim tushuncha beradi. Shu bilan
birga, bu yutuqlar va kamchiliklardan xulosa chiqarib, oldinga intilishda
kuchliroq va barqaror davlat qurishga yo'naltirilgan yangi maqsadlar
qo‘yish zarur.
O ‘ zbekiston iqtisodiyoti bu davrda diversifikatsiyalashdi : xizmat
ko ‘ rsatish , texnologiya , qurilish va turizm kabi tarmoqlarda sezilarli
o ‘ sish kuzatildi . Xalqaro tashkilotlar O‘zbekistonning iqtisodiy
islohotlarini ijobiy baholab, mamlakat xalqaro savdo va investitsiyalar
bo‘yicha salohiyatini oshirib bormoqda.

mustahkamladi. So‘nggi yillarda investitsion jozibadorlik va islohotlar
tufayli xorijiy kapital oqimi ortdi.
Transport va infratuzilma rivojlanishi: Temir yo llar, avtomobilʻ
yo llari, aeroportlar va boshqa infratuzilma loyihalari rivojlantirilib,
ʻ
transport tarmog‘i mustahkamlandi. Ayniqsa, Xitoy bilan
loyihalashtirilgan yangi yo‘llar va “Yangi Ipak yo‘li” dasturi orqali
mintaqaviy aloqalar kengaydi.
Ta'lim va sog'liqni saqlash sohasidagi islohotlar: O‘zbekistonda
yangi universitetlar ochildi, xalqaro universitetlar bilan hamkorliklar
yo‘lga qo‘yildi. Sog‘liqni saqlash sohasida esa davolash muassasalari
soni va sifatini yaxshilash, tibbiy texnologiyalarni yangilash bo‘yicha
sezilarli o‘zgarishlar amalga oshirildi.
Kuchli milliy identitetni rivojlantirish: Mustaqillik yillarida
xalqning milliy iftixori, madaniy va tarixiy merosini qadrlash kuchaydi.
Navro‘z bayrami, Imom Buxoriy, Alisher Navoiy kabi allomalar merosi
keng nishonlana boshlandi va bu qadriyatlar milliy iftixorni oshirdi.
Kamchiliklar:
Ijtimoiy tengsizlik va qashshoqlik: Iqtisodiy yutuqlarga qaramay,
ayrim hududlarda va aholining ba’zi qatlamlari orasida qashshoqlik
darajasi yuqori darajada saqlanib qolmoqda. Ishsizlik muammosi ham
iqtisodiy yuksalishni sekinlashtiruvchi omil sifatida ko‘rilmoqda.
Korruptsiya va byurokratiya: Ma’muriy islohotlarga qaramay,
ba’zi sohalarda korruptsiya va byurokratiya muammosi hanuz dolzarb

O‘zbekiston iqtisodiyotining oxirgi 100 yildagi umumiy rivojlanish tarixi haqida qisqacha ma’lumot

Купить