Информация о документе

Цена 9000UZS
Размер 39.8KB
Покупки 7
Дата загрузки 11 Сентябрь 2023
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет История

Продавец

Bohodir Jalolov

Oʻzbekiston kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi amaliyot HISOBOTI

Купить
O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA LIM, FANʻ ʼ VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI MIRZO ULUG BEK NOMIDAGI O ZBEKISTON MILLIY ʻ ʻ UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI MANBASHUNOSLIK VA ARXIVSHUNOSLIK KAFEDRASI AMALIYOT HISOBOTI Amaliyoy o’tadi: Qabul qildi Toshkent-2023 Mundarija I.Kirish II.Asosiy Qism 2.1. O zbekiston kinofotofono hujjatlari Milliy arxiviʻ 2.2. O zbekiston Milliy arxivi ʻ 2.3. O'zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxivi 2.4. Toshkent shahar Markaziy davlat arxivi III.Xulosa Kirish Mustaqillikning qo’lga kiritganimizdan keyin O’zbekistonda Arxivshunoslik faniga bo’lgan e’tibor yanada oshdi. O’zbekistondagi Arxivlarning o’rganilishi, ulardagi saqlanayotgan manba va hujjatlarni saralash, restavratsiya ishlarini olib borish, hujjatlarni elektron shaklga keltirish ishlari jadal amalga oshirilmoqda. Mustaqillikkacha bo’lgan davrdagi barcha hududlardagi arxivga aloqador materiallar yig’ilishi tashlik etilib bu hujjatlarning barchasi O’z arxiv boshqarmasi nazoratiga o’tkazildi. O zbekiston Respublikasi hududidagi arxivlar tiziminingʻ barchasi 3 xil turdagi arxivlarga ajratiladi. 1 davlar arxivlari, 2 nodavlat arxivlari va so’nggisi shaxsiy kolleksiya arxivlariga ajratiladi. Hpzirgi kunda Mamlakatimizda 200 dan ortiq arxivlar faoliyat ko’rsatmoqda. Bulardan 3 tasiga Milliy arxiv nomi berilgan. Bular O’zbekiston Milliy Arxivi, O’zbekiston Respublikasi Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi va Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxividan iborat. Bundan tashqari Toshkent shahar Markaziy davlat arxivi, Qoraqalpog’iston Respublikasi markaziy davlat arxivi, viloyatlar arxiv boshqarmalari va tumanlar shaharlar arxiv bo’limlari faoliyat olib bormoqda. Sobiq SSSR davrida arxiv faoliyatini tashkil etish bo’yicha chora-tadbirlar majmuini nazariy jihatdan ishlab chiqarish uchun ko’plab ishlar amalga oshirilgan. Bir qator shaxslar tomonidan olib borilgan ko’plab sa’y-harakatlar natijasida arxivlar infratuzilmasini rivojlantirish hamda hududiy boshqarma tizimidagi o’zgarishlar yanada ko’zga ko’rina boshladi. Hozirgi kunda Mamlakatimizdagi arxivlarda saqlanayotgan manba va hujjatlar soni 12 milliondan ortiqni tashkil qiladi. Arxivlardagi saqlanayotgan hujjatlar 3 ta tarixiy davrga aloqador. M davr hujjatlari mustaqillikdan keyingi barcha hujjatlarni o’z ichiga oladi. R davri hujjatlari 1917-yildan boshlab 1991-yilgacha bo’lgan davrdagi barcha hujjatlarni R bo’limidan topishingiz mumkin. Arxivlardagi saqlanayotgan hujjatlardan eng qimmatbaho manbalar L bo’limidan topamiz. Ushbu bo’limdagi fondda saqlanayotgan hujjatlarning eng qadimiysi IX-asrga aloqador bo’lib Somoniylar davriga oid vaqf hujjati sanaladi. Shu davrdan boshlab Movaraunnahrda yashab hukmronlik qilgan barcha davlatlar va sulolaning o’z arxivi bo’lganligi manbalarda qayd etib o’tilgan. L davri hujjatlari 1917-yilga qadar bo’lgan yozma manbalar, xatlar soliq hujjatlari, farmonlar, qarorlar va shunga o’xshash barcha normativ hujjatlar tashkil etadi. Arxivshunoslik fanidan amaliyot mashg’uloti O’zbekistondagi arxiv sohasiga bo’lgan e’tibor va qiziqishni ko’rsatadi. O`zbekiston Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi O`zbekiston Kino-foto fono arxivi hujjatlarining yuritlishi. Arxiv faoliyatini tashkil qiladi va arxiv zimmasiga yuklatilgan vazifa va funksiyalarning bajarilishi uchun javobgarlikni o’z bo’yniga oladi; o’rinbosarning va tasarrufidagi bo’lim mudirlarining javobgarlik darajalarini belgilaydi; Arxivning asosiy faoliyati va xodimlarga oid buyruqlar chiqaradi va ularga oid ko’rsatmalar beradi hamda bajarilishini nazorat qiladi;arxiv xodimlarining belgilangan tartibda ishga oladi va ishdan bo’shatadi;arxiv xodimlarini muntazam ravishda malakasini va amaliy ko’nikmalarini oshirishni ta’minlaydi; arxivning moddiy-texnik bazasini doimiy takomillashtirish, zamonaviy texnologiyalar, shuningdek avtomatlashtirilgan ishchi o’rinlarini tadbiq etish bo’yicha tadbirlarni amalga oshiradi; va ijro intizomi, so’rovlarni ijro etish sifati va madaniyatini doimiy nazorat qilib boradi; O'zbekiston Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi tarkibiy bo’limlari Nizomlarni, xodimlarning lavozim yo’riqnomalari, Ekspert-tekshiruv uslubiy komissiyasi (ETUK) to’g’risidagi Nizom, Mehnatni ilmiy tashkil etish kengashi (MITEK) to’g’risidagi Nizomlarni tasdiqlaydi; O'zbekiston Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi hujjatlarini korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga vaqtincha foydalanish uchun berish, matbuotda nashr qilish, tadqiqotchilarni arxiv o’quvxonasida hujjatlar bilan ishlashiga ruhsat berish masalalarini hal qiladi; O'zbekiston Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi faoliyatiga zamonaviy axborot- kommunikatsiya texnologiyalari, hujjatlarni jamlash, saqlash, ta’mirlash, zarar yetmaydigan holda saqlash (konservatsiyalash), nusxa ko’chirish, ulardan foydalanish va muhofaza qilishning samarali tizimi va usullarini joriy qiladi; arxivning uskunalar va boshqa zarur materiallarga bo’lgan ehtiyojini aniqlaydi, binodan texnik jihatdan foydalanish (texnik ekspluatatsiyasi)ni ta’minlaydi; O'zbekiston Kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi bazasida respublika arxivchilarining kasbiy malakalarini oshirishga imkoniyat yaratadi, shuningdek, arxiv xodimlarining malakasini oshirish, arxiv ishini ilmiy asosda tashkil etish va iqtisodiyotini rivojlantirish bo’yicha tadbirlar o’tkazadi; o’z vakolati doirasida tashkilotlar bilan arxiv xizmatlarini ko’rsatish uchun shartnomalar tuzadi; Jamoa shartnomasi va mehnat qonunchiligiga asosan mehnatni ilmiy tashkil etish va unga haq to’lashni takomillashtirish, arxiv xodimlarini ijtimoiy muhofaza qilish va rag’batlantirish bo’yicha tadbirlarni amalga oshiradi; o’z faoliyatini “O’zarxiv” agentligi va uning tizimidagi muassasalari, jamlash manbaiga kiritilgan vazirlik, idoralar va jamoat tashkilotlari bilan aloqada, ishchan hamkorlikda olib boradi Arxiv hujjatlari va ma’lumotlarining to’liqligi, butligi va xavfsizligi uchun javob beradi; amaldagi qonunchilikka muvofiq vakolati doirasida boshqa ishlarni amalga oshiradi. Aloqa makonida mavjud fono-arxiv institutlarini tizimlashtirish asosida aniqlangan fonohujjatlarni zamonaviy raqamli sharoitlarda saqlash xususiyatlari. Ushbu tadqiqotning dolzarbligi ushbu masala bo'yicha zamonaviy fundamental nazariy va uslubiy tadqiqotlarning yo'qligi bilan bog'liq. Ushbu maqolaning maqsadi fonoarxivistikaning yaxlit kontseptsiyasini ishlab chiqish doirasida fonohujjatning hayotiy tsiklida texnotronik aloqaning akkumulyatorli bosqichi chegaralarini kengaytirish tendentsiyalarini asoslashdan iborat. Dunyoning turli mintaqalarida audio hujjatlarni saqlash tizimini tashkil etish xususiyatlari ko'rib chiqiladi. Ovoz yozuvlarini saqlash sub'ektlarining ishlashi va o'zaro ta'sirining asosiy tamoyillari qayd etilgan. Hozirgi bosqichda milliy va nodavlat fonoarxivlar, kutubxonalar va muzeylar faoliyatining umumiy va farqlovchi xususiyatlari ochib berildi. Radiofonohujjatlarni saqlash va ulardan foydalanishni tashkil etishning o'ziga xos xususiyatlariga e'tibor qaratilgan, ushbu kichik turning o'zgarishining o'ziga xos xususiyatlari batafsil tavsiflangan. Tadqiqotning metodologik asosini ijtimoiy aloqa metateoriyasi (nookommunikologiya) tashkil etadi. Qiyosiy tahlil usullari, ilmiy prognozlash, terminologik tahlil, arxivlashtirish, fanlararo sintez, tizimli-funksional, tarixiy- genetik va tarixiy-tipologik yondashuvlar qo'llaniladi. Jahon audiovizual arxivlar tizimining fono-hujjatli aloqa jarayonlariga tizimli kiritilishi asoslab berilgan. Fono-hujjatli aloqa modeli uzviy ravishda birlashtirilgan va muvozanatli tizimga birlashtirilgan turli xil elementlar shaklida taqdim etiladi. Tadqiqotning yangiligi arxiv tovush yozuvlarini yangi raqamli muhitda aylanmasi uchun aloqa platformasini takomillashtirish bo’yicha taklif etilayotgan yo’nalishlarni asoslashdadir. Mallifning alohida hissasi logistika kanallarini funktsional va mazmunli segmentatsiyalash va audio hujjatlarning hayotiy tsiklidagi ayrim elementlarni rekonstruksiya qilish bo'yicha chora-tadbirlar majmuini nazariy jihatdan ishlab chiqishdir. Kompaniyalararo hamkorlik, uslubiy tavsiyalar asosida shaxsiy ovoz yozuvlari kolleksiyalarini shakllantirish va korporativ ovoz omborlarini modernizatsiya qilishning tematik stsenariylarini yaratish bo yicha innovatsionʻ ishlanmalarni chuqur taqdim etish orqali tadqiqot sohasini sezilarli darajada kengaytirish amalga oshirildi. byudjetli uy musiqa kutubxonasini loyihalash uchun. Fonoarxivist, uning eng muhim elementi fonohujjat audiomadaniyatning organik qismidir. Fono-hujjatlarda to'plangan eshitish ma'lumotlarini yaratish, aylanish va tarqatishning yaxlit jarayoni fono-hujjatli aloqa tuzilishi va dinamikasining ichki birligini belgilovchi integrativ xususiyatlar bilan tavsiflanadi. Zamonaviy aloqa muhiti sharoitida fono-hujjatlar ajralmas qismi bo'lgan audiovizual hujjatlar jahon hujjatli merosida tobora ortib borayotgan o'rinni egallab kelmoqda. Ovozli yozuvlardan tashqari «audio manba» tushunchasi tovush hujjatlarini yaratish, tuzilishi va texnik jihatlari bilan bevosita bog’liq bo’lgan yozma matnli hujjatlar to’plamini ham o’z ichiga oladi. Jahon tarixi manbalari majmuasining ajralmas qismi bo'lgan ovozli hujjatlar fonoarxiv faoliyatining asosiy predmeti hisoblanadi. Biroq, hozirgi kunga qadar fono-hujjatlar kam o'rganilgan mustaqil manbalar bo'lib qolmoqda. Fono hujjatlarini o rganishning kelib chiqishi 1940-yillarning oxiriga ʻ borib taqaladi. 1950-yillarning ikkinchi yarmida. fono-hujjatlar maxsus guruhga ajratilib, kino va foto hujjatlari bilan birgalikda ko rib chiqildi.1960-yillarda kinoʻ va foto hujjatlardan foydalanish bo'yicha uslubiy ishlanmalar asosan simbiotik xususiyatga ega edi. Keyin O. Sedova, I. Polotovskaya, T. Nadolskaya, L. Kobelkova, L. Rozanova, I. Mironycheva, V. Ustinov, A. Yakupov, L. Tupchienko-Qodirova, N. Grunbergning 1978 yildan himoyalangan dissertatsiyalari. 2013 yil Arxiv ishi sohasidagi boshqa ilmiy ishlanmalar ham konseptual ahamiyatga ega edi (V. Avtokratov, S. Egorov, T. Emelyanova, G. Zalaev, V. Kolyada, L. Lishin, V. Magidov, R. Melnik, E. Starostin, P. Stoyan, A. Filippov, X. Xashchina, T. Horhordina va boshqalar). Biroq, kino, video, foto va ovozli hujjatlar ko'p funktsiyali "audiovizual hujjat" tuzilmasini qismlarga ajratish prezumpsiyasida an'anaviy tarzda ko'rib chiqilmoqda. Shu bilan birga, bugungi kunda ovozli energiya oqimlari darajasining tez o'sishi bilan sifat jihatidan yangi aloqa muhiti shakllanmoqda. Shu munosabat bilan fonoarxivistikani har xil turdagi tovush yozuvlarini maxsus axborot manbalari sifatida saqlashga oid yangi faktlar bilan to’ldirish zarurati yaqqol ko’rinib turibdi. Bugungi kunda fonoarxivlar yangi raqamli aloqa sharoitida katta hajmlarda to'plangan fonohujjatlarni yozib olish, saqlash va tiklash usullarini faol ravishda takomillashtirmoqda. Xorijiy fanda bu masalalar bo'yicha konseptual tadqiqotlar ham yetarli emas. Bir qator xorijiy tadqiqotchilar (J. Boyd, R. Uayz, X. Makelam, G. Melvil-Meson, R. Koulman, K. Eskot, J. Kollinz, K. Gardner, D. Xirshberg, C. Gillette) erishgan yutuqlar. , H. Klinton, S. Knab, D. Passman va boshqalar) asosan ovoz yozish yorliqlari arxivlari, musiqa kutubxonalari va boshqa ovoz saqlash omborlari faoliyatining ayrim jihatlariga, shuningdek, ovozni saqlash muassasalarining turli xususiyatlariga oid shaxsiy bilimlarga taalluqlidir. yozuvlar. Raqamli asrda fonohujjatni saqlash muammosini aloqa tadqiqotlari nuqtai nazaridan oqilona ilmiy bilim va tushunish amalga oshirilmagan. Shunday qilib, tizimlashtirishning aniq zarurligiga qaramay, fonoarxivistikaning yangilangan yaxlit ilmiy asoslangan kontseptsiyasi - barcha elementlarning organik birligida - hali yaratilmaganiga rozi bo'lishimiz kerak. Aloqa makonida fono-hujjatning o'ziga xos aloqa xususiyatlari va ishlash shakllarini o'rnatish tarixiy ahamiyatga ega bo'lgan noyob musiqa va boshqa ovoz yozuvlarini saqlash, tiklash (yangilash) va qayta foydalanishning zamonaviy tizimini takomillashtirish zaxiralarini aniqlashda haqiqiy yutuqlarga erishishga yordam beradi. Tadqiqotning eng muhim manba komponenti 20 ming nusxadagi har xil turdagi tovush tashuvchilardan iborat empirik massiv bo lib, uning asosiʻ muallif tomonidan 35 yil davomida to plangan fono-hujjatlar to plami edi. ʻ ʻ Taqdim etilgan tadqiqotning kontseptual yo'nalishi zamonaviy kommunikativ voqelikni tizimlashtirish va idrok etish usullarini "fono hujjat" sarlavhasini sarlavha tushunchasi sifatida belgilashga qaratilgan. Ushbu maqolada e'tibor fon hujjatining to'liq tarixiy manba sifatida ko'p qirraliligini ochib berishga imkon bergan va muhim ijtimoiy-madaniy va kasbiy ahamiyatga ega bo'lgan tarixiy, texnik, axborot va kommunikatsiya jihatlariga qaratilgan, chunki ular nazariy asosni yaratadi. sog'lom madaniy merosni va umuman jahon ijtimoiy xotirasini saqlashning kafolati sifatida fon hujjatining faoliyatining yangi tamoyillarini shakllantirishning uslubiy asoslari, shuningdek, uning axborot jamiyati hayotiga sifat jihatidan integratsiyalashuvi. yangi aloqa muhiti. Olingan natijalarning amaliy ahamiyati hayotda texnotronik aloqa chegaralarini yanada kengaytirish strategiyasini shakllantirish uchun xulosalar, natijalar va tavsiyalardan foydalanish imkoniyati bilan bog'liq. Ma’lumki, fonogrammalar ovozli hujjatlarning bir turi sifatida maxsus hujjatshunoslikning ilmiy yo’nalishlaridan biri bo’lgan fonogramma hujjatlari fani doirasida o’rganiladi. Fonografik hujjat fanining predmeti - fonografik hujjat haqidagi ilmiy bilimlar, uning ijtimoiy- madaniy, axborot va moddiy tarkibiy qismlari, asosiy va qo'shimcha elementlari, aloqa makonida fonografik hujjatlarning yaratilish, evolyutsiya va faoliyat ko'rsatish qonuniyatlari, shu jumladan fonografik o'zgarishlar. diskret tashuvchisiz aylanish bosqichlari. Hayotiy tsikl o'zaro bog'liq jarayonlardan iborat: ovozli asar yaratish, maxsus operatsiyalarning tashkiliy-ishlab chiqarish kompleksini amalga oshirish orqali uni fonogramma ko'rinishidagi moddiy tashuvchiga o'rnatish, yozib olish vositalarini takrorlash va tarqatish, ovoz tarkibini iste'mol qilish; fono- hujjatlarni saqlash va ulardan foydalanishni ta'minlash. Musiqiy fonohujjatning (bundan buyon matnda MFD deb yuritiladi) hayot aylanishi A (ishlab chiqarish va iqtisodiy) + B (axborot) + C (ijtimoiy-madaniy) jamidan tashkil topgan o'zaro markazlashgan sfera sifatida taqdim etiladi, bu esa barqarorlikka olib keladi. sinergik ta'sir. Xarakterli xususiyat - tsikl bosqichlarining doimiy takrorlanishi. Atributiv xususiyatlar hayot aylanishiga ta'sir qiladi: nom, mualliflar, ijrochilar, ovoz tarkibi, ommaviy axborot vositalarida timsoli, vizual komponentlar, ishlab chiqarish vositalari, ma'lumot kodlari belgilari, ruxsatsiz nusxa ko'chirishdan himoya qilish, belgilangan tarkib formatlarini o'zgartirish, narx, tiraj, hudud va tarqatish, saqlash va foydalanish xususiyatlari. Tadqiqot modeliga muvofiq, fono- hujjatli aloqaning kengaytirilgan modeli taklif etiladi - bu holda, biz fono-hujjatli hayot tsiklining to'plash va saqlash bosqichlarida chegaralarini kengaytirish haqida gapiramiz. Audio-hujjat aloqasining jahon metatizimining tashkiliy quyi tizimi to'rt darajani o'z ichiga oladi: global (transmilliy), milliy, mintaqaviy, tarmoq. Maxsus korporativ xususiyatlarga ega bo'lgan ushbu mexanizm ierarxik bosqichlar, o'zaro bog'liq darajalar, qo'shimcha pastki darajalar va sektorlar, integral tugunlar, logistika kanallari va zanjirlari, xizmat ko'rsatish tuzilmalari va ko'plab ixtiyoriy elementlardan iborat murakkab tashkil etilgan tuzilmadir. Audio hujjatlarni to'plash, saqlash va tiklash (tiklash) tizimi murakkab ijtimoiy-kommunikatsiya tizimi bo'lib, u ham ichki, ham tashqi omillar ta'sirida rivojlanadi va ishlaydi. O’zbekiston Milliy arxivi 2.2. O zbekiston Milliy arxiviʻ O’zbekiston Milliy arxivi (sobiq O’zbekiston Respublikasi Markaziy Davlat arxivi, 2019-yildan O zbekiston milliy arxivi respublika miqiyosidagi muassasa ʻ hisoblanib, O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi huzuridagi O’zarxiv agentligiga bo’ysunadi. O’z MA arxivshunoslik, hujjatshunoslik, arxeografiya va ular bilan bog’liq bo’lgan bir qator fanlar sohasida respublikada olib borilayotgan ilmiy-tadqiqot va uslubiy ishlar bo’yicha markaz sanaladi. O’zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivi (hozirgi O zbekiston ʻ Milliy arxivi) O’zbekiston SSR Sovet Ministirligining 1958-yil 20-noyabrda 759- son qarori asosida, 1931-yildan faoliyat ko’rsatib kelayotgan Oktyabr inqilobi markazi y davlat arxivi va markaziy davlat tarix arxivining birlashtirilishi natijasida tashkil etilgan. O’zbekiston Respublikasi Markaziy davlat arxivida saqlanayotgan qimmatbaho hujjatlarning soni va mohiyati jihatdan O’rta Osiyo respublikalari Markaziy davlat a rxivlari ichida eng yirigidir. Unda XIX asrning ikkinchi yarmidan boshlab, to hozirgi kunimizgacha bo’lgan ko’p sonli hujjatlar saqlanmoqda. Bugungi kunda arxivda 3 mingdan ziyod fondlar saqlanib, ulardan 200 tasi fuqarolarning shaxsiy fondlaridir. Umumiy holda 2 miliondan ortiq saqlov birligida hujjatlar saqlanadi. Mazkur hujjatlarda O’zbekiston tarixining turli davrlarga oid masalalar yoritilgan bo’lib, ularning o’ta qimmatlilari vaqf hujjatlari hisoblanadi. Vaqf hujjatlarda bayon etilgan ma lumotlarning eng qadimiysi IX ʼ asrga oid. O’zR MDA ning kutubxona fondi 3 mingdan ziyod turli xil kitoblarni o’z ichiga oladi. Ularning ichida 558 ta bosma nashrlar, to’plamlar, tarixiy davr (1917 yilgacha) ga oid adabiyotlar mavjud.. O zbekiston Milliy arxiv tomonidan quyidagi xizmatlar ʻ ko’rsatiladi:hujjatlarni tartibga solish, ilmiy-texnikaviy qayta ishlash va ularni kelgusida saqlash uchun arxivga topshirish uchun tayyorlash;tashkilotlar, korxonalarning bayram sanalari haqida, hamda atoqli shaxslarning yubiley sanasi tashabbus axborotini tayyorlash; radio- va teleko’rsatuvlarni tayyorlash; ekskursiyalarni o’tkazish; ko’rgazmalarni tashki etish;fuqarolarning ijtimoiy- huquqiy so’rovlarini bajarish; jismoniy va huquqiy shaxslarning mavzuli so’rovlarini bajarish va hujjatlarini aniqlash; ish yuritish va arxivshunoslik muaamolari bo’yicha ilmiy ishlarni tayyorlash va chop etish;arxiv hujjatlarining to’plamini nashr etish; arhiv hujjatlaridan nusxalarni va ko’chirmalarni berish; arxiv hujjatlarini raqamlashtirish; arxiv ishi bo’yicha seminarlarni, ma ruzalarniʼ o’tkazish. O zbekiston milliy arxivida saqlanayotgan tarixiy davr (1917-yilgacha) ʻ arxiv hujjatlaridan 56 ta yig majild o rnatilgan tartibda maxfiylikdan chiqarildi.Bu ʻ ʻ haqda “O zarxiv” agentligi axborot xizmati rahbari Anvar Aliyev ma lum ʻ ʼ qildi.2022-yil davomida O zbekiston milliy arxivida saqlanayotgan 1917-yilgacha ʻ bo lgan arxiv hujjatlaridan 10 ta fonddan jami 56 ta yig majild o rnatilgan tartibda ʻ ʻ ʻ maxfiylikdan chiqarilgan.Jumladan «Канцелярия Туркестанского генерал губернатора» (1868-1917y.) fondining 26-ta: И-3 «Российское императорское политическое агентство в Бухаре»; И-5 «Канцелярия началника Зеравшанского округа», И-16 «Управление переселенческим делом в Сыр- Даринском районе»; И-19 «Ферганское областное управление», И-46 «Управление Туркестанского таможенного округа»; И-194 «Патта Гисарская таможня», И-278 «Товарищ прокурора Самаркандского окружного суда по Самаркандскому участку», И-715 «Подготовителные материалы к составленной полковником А.Г.Серебренниковым публикации документов «Туркестанский край. Сборник материалов для истории его завоевания» va И- 722 «Штаб Туркестанского военного округа» fondlaridagi 56 ta yig majildlari ʻ o rnatilgan tartibda maxfiylikdan chiqarildi va tadqiqotchilar uchun ilmiy ʻ muomalaga kiritildi.Shuningdek, Р-314 «Уполномоченный управления по эвакуации населения при Совете Народных Комиссаров УзССР» fondi va Р- 837 «Совет Народных Комиссаров УзССР» fondlarining 603 ta varaqdan iborat arxiv hujjatlari o rnatilgan tartibda maxfiylikdan chiqarilgan.Qo shimcha ʻ ʻ qilinishicha, 2022-yil davomida 290 ta vazirlik, idoralar va ularning hududiy bo linmalari hamda boshqa tashkilotlarda arxiv ishi bo yicha davlat nazoratiʻ ʻ tadbirlari o tkazilgan. O tkazilgan tekshirish natijasida arxiv ishiga mas ul ʻ ʻ ʼ xodimlarning 10 nafariga ma muriy huquqbuzarlik to g risida bayonnomalar ʼ ʻ ʻ tuzilib, tegishli sud organlariga yuborilgan; 4 ta o tkazilgan tekshirishlar bo yicha ʻ ʻ to plangan materiallar huquqni muhofaza qiluvchi organlarga yuborilgan; ʻ qonunchilik hujjatlari talablari buzilganligini bartaraf qilish haqida 218 ta ko rib ʻ chiqilishi majburiy bo lgan taqdimnomalar kiritilgan. ʻ 2.3. O'zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxivi O'zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxivi O’zbekiston SSRda 3 ta markaziy arxiv tashkil qilingan bo’lsa ularning ichida eng oxirgi tashkil qilingan arxiv Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxividir. Hozirgi kunda bu arxivning tashkil topganiga 60 yil bo’lganligini ko’rish mumkin. O’zbekiston Respublikasi Ilmiy texnika va tibbiyot hujjatlari markaziy davlat arxivi sobiq Markaziy Ijroiya Qo’mitaning 1962 yil 2 iyundagi 403-sonli qaroriga binoan tashkil etilgan. Arxivning tashkil etilishidan asosiy maqsad tibbiyot xujjatlari asosida kasallik tarixlarini o’rganish, yo’q bo’lib ketgan kasalliklar (chuma (vabo) xolera, yashur) xaqidagi hujjatlarni arxivda saqlash, kelajak yosh avlod bu hujjatlardan ilmiy ishlar, monografiyalar yozishda foydalanishlari uchun imkoniyat yaratishdan iborat bo’lgan. Bu arxiv tashkil etilgan paytda tibbiyot xodimi To’xta Usmonov direktor qilib tayinlandi. Uning faoliyat davrida arxivning dastlabki ish rejalari va faoliyati tashkil qilingan. To’xta Usmonov 1962 yildan 1971 yilgacha faoliyat yuritgan. Arxiv xodimlari 100 dan ortiq tibbiyot sahasidagi tashkilotlarni boshqarib, ularning hujjatlarini qabul qilish va saqlashni nazorat qilish bilan birga uslubiy yordamlar ham ko’rsatdi. 1965-yili arxivda texnik hujjatlar bo’limi tashkil etilib, xodimlari soni 8 nafarga yetdi. Ilmiy-texnikaviy hujjatlarning ahamiyati oshib borgani sababli arxiv 1965-yil 26-martdagi O’zbekiston SSR Ministirlar Kengashining qaroriga binoan tibbiyot va texnikaviy hujjatlar Markaziy Davlat arxiviga aylantirildi. Shundan so’ng, ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari davlat saqloviga topshirishni tashkil qilish tartibli amalga oshirilib, shu yilning o’zida hujjatlarning umumiy soni 30 mingga yetdi. 1966 yil 1-yanvariga respublika bo’yicha davlat arxivlari nazorat qiladigan, kelajakda hujjatlari davlat arxivlariga qabul qilinadigan tashkilotlar 6489 ta bo’lgan. 1965-yilda 4930 ta tashkilot o’z arxivlarini tartibga keltirishgan edi. Tartibga solingan yig’majildlar soni tartibga solinishi kerak bo’lgan yig’majildlarning 70% ni tashkil qilgan. 1966-1980-yillarda davlat arxivlariga tashkilot va korxonalardan 580 ming boshqarish hujjatlari yig majildlari, 5939 ta Ilmiy-texnikaviy hujjatlar yig’majildlari, 5048 ta kino-hujjatlar saqlov birligi, 53987 ta fotohujjatlar saqlov birligi va 5345 ta fonohujjatlar saqlov birligi qabul qilingan.1980-yil 18-dekabrda O’zbekiston SSR tibbiyot va texnikaviy hujjatlar Markaziy davlat arxivi Ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Markaziy davlat arxivi deb o’zgartirildi. Arxivda 1930-yillarga tegishli hujjatlardan tortib sovet davri va mustaqillik yillariga oid hujjatlar saqlanadi. Xalilova Ra no Mirzaxidovna 1971-1997 yillar arxivda direktor lavozimida faoliyat olib borgan Ra'no Xalilova 1940 yilda Toshkent shahrida ishchi oilasida tug'ilgan. 1957 yil Toshkent shahridagi Pushkin nomli 13-o'rta maktabni tugatib, "Barovskiy" nomli tibbiyot bilim yurtiga o'qishga kirgan. Bilim yurtini tamomlab 1959-1970 yillarda turli tibbiyot muassasalarida o'z sohasi bo yicha faoliyat olibʻ borgan. Ra'no Xalilova rahbarligi yillarida arxivning rivojlanishi va faoliyat yo'nalishiga aloqador hujjatlarni saqlovga qabul qilish ishlari rivojlantirilgan. Rano Xalilovaning arxivga qo’shgan beqiyos hissasidan biri o’sh vaqtda Bosharxiv boshqarma boshlig’i o’rinbosari M. L. Vays bilan hujjat tayyorlab, 1987-yildan yangi arxiv binosi qurila boshlangan. O’zbekiston Respublikasi “Bosharxiv boshqarmasining direktiori 1997 yil 26 dekabrdagi 32 son buyrug’iga asosan o’z arizasiga binoan lavozimidan ozod etilgan. Hojimetova Mastura To' xtamuratovna 1998-2009 yillar arxivda direktor lavozimida faoliyat olib borgan Mastura To’xtamuratovna Xojimetova Mastura 1950 yilda Toshkent shahrida tug’ilgan. 1965 yilda o’rta maktabni tamomlab, "Oxunboboyev" nomli Respublika tibbiyot bilim yurtining farmasevtika fakultetiga o’qishga qabul qilingan. 1991 yilda Toshkent davlat universitetining (hozirgi O'zbekiston Milliy universiteti) huqugshunoslik fakul'tetini tugatgan. Mastura To'xtamuratovna direktor lavozimida faoliyat olib borgan yillarda arxivning asosiy faoliyat rejalari bajarilib, ko'zga ko'ringan arxivlar qatorida bo'lgan. M.Xojimetova 2004 yilda arxivning alohida yangi binoga ko'chirilishida ulkan hissa qo'shgan direktor sifatida arxiv tarixida qolgan. Mastura To’xtamuratovnaning ko’pgina shogirdlari arxiv sohasida, jumladan O’zbekiston lImiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliydi. 2020- yil 1-iyundan quyidagi davlat xizmatlarini Davlat xizmatlari markazlari va Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali orqali ko’rsatilishi belgilandi:o’qiganlikni tasdiqlash haqidagi arxiv ma’lumotnomasini berish;ish stajini tasdiqlash haqidagi arxiv ma’lumotnomasini berish;ish haqini tasdiqlash haqidagi arxiv ma’lumotnomasini berish;arab alifbosida yaratilgan turkiy, forsiy va arabcha hujjatlardagi axborotlar bo’yicha annotatsiya ma’lumotlarini tayyorlab berish;arxiv hujjatlari, kitoblar va qo’lyozmalarni raqamlashtirish (elektron nusxa olish).Farmon bilan yil oxiriga qadar doimiy saqlovga olinadigan hujjatlar tarkibini optimizatsiya qilish, Milliy arxiv fondining davlatga tegishli qismini doimiy saqlash huquqi berilgan vazirliklar, idoralar, tarmoq davlat fondlari va tashkilotlar ro’yxatini qisqartirish, arxiv ishi jarayonlarini to’liq qamrab oluvchi va interaktiv qidiruv imkoniyatlari mavjud bo’lgan «Arxiv ishi» yagona axborot tizimi yaratish bo’yicha takliflar kiritish topshirildi. 2021-yil 1-yanvargacha davlat arxivlarida saqlanayotgan fondlarni xatlovdan o’tkazib, ular haqida tegishli ma’lumotlarni qamrab olgan ma’lumotlar bazasini yaratish rejalashtirilmoqda. Quyidagilar tuziladi: Markaziy davlat arxivi negizida O’zbekiston Milliy arxivi; Kinofotofono hujjatlari markaziy davlat arxivi negizida O’zbekiston Kinofotofono hujjatlari milliy arxivi; Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari markaziy davlat arxivi negizida O’zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxivi; Toshkent shahar davlat arxivi negizida Toshkent shahar markaziy davlat arxivi; huzurida muassasa shaklida Arxiv ishi va ish yuritish bo’yicha malaka oshirish ilmiy-metodik markazi. Agentlik huzurida yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan Arxiv ishini rivojlantirish jamg’armasi. Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent shahar hokimliklari 2020 yil 1 martgacha respublika shaharlari va tumanlari hokimliklari tomonidan tuzilgan shaxsiy tarkib bo’yicha idoralararo arxivlarni Agentlik idoraviy bo’ysunuviga o’tkazishlari va ular negizida shaxsiy tarkib hujjatlari davlat arxivlarini tashkil etishlari lozim. 2020-yil 1-iyunga qadar shaxsiy tarkib bo’yicha davlat arxivlari davlat-xususiy sheriklik asosidagi shaxsiy tarkib hujjatlari arxivlariga aylantiriladi va 2023-yil 1-yanvargacha bosqichma-bosqich davlat arxivlari saqlovida bo’lgan shaxsiy tarkib hujjatlari shaxsiy tarkib hujjatlari davlat arxivlariga o’tkaziladi. O’zbekiston Respublikasi ilmiy-texnikaviy va tibbiyot hujjatlari Markaziy davlat arxivida hujjatlar saqlovxonalarini ko’zdan kechirganimizda bu yerda ham hujjatlar maxsus hujjat saqlovanjom (stelaj)larida va maxsus tayorlangan quti (korobka) larda joylashtirilgan edi. Hujjatlar ketma ket raqamlashtirilib quti(korobka)larga joylashtiriladi. Qutilar esa yilma yil joylashtiriladi. Hujjatlar qutilarga joylashtirilganidan so’ng qutilar yuziga maxsus qog’ozlarda hujjat qaysi muassasa yoki korxonaga tegishli ekanligi yozib qo’yiladi. Hujjat saqlanayotgan xona harorati bir xilda saqlanib turishi alohidaahamiyat kasb etadi. Havo haroratini o’lchovchi asbob termometr, namliknio’lchovchi asbob barometr deyiladi. Hujjatlar saqlanayotgan xona harorati 15 – 18gr namlik esa 50 – 55 gr. bo’lishi lozim. Hujjatlar saqlanayotgan xonaga eng asosiysi quyosh nuridan saqlash lozim.MDH mamlakatlari arxivlari orasida O’zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot milliy arxivi birinchi bo’lib va bugungi kunda yagona ISO 9001:2008 sifat menejmenti tizimi sertifikati hamda ISO 37001: 2016 korrupsiyaga qarshi kurashish menejmenti tizimi sertifikatiga ega bo’ldi. Arxiv mutaxassislarining ishi nihoyatda mas’uliyatli va mashaqqatli. Tarixning tilsiz guvohlari bo’lgan, vaqt sinovlari natijasida uvadalanib, sarg’ayib ketayotgan qo’lyozma, durdona manbalarni tiklaydi. Hujjatlarni asrab-avaylaydi, kelgusi avlodga bezavol etib borishi uchun jon kuydiradi. Bitta misol. Shu kungacha Ikkinchi jahon urushida 1 million 500 ming O’zbekistonlik ishtirok etgan deb hisoblanar edi. Arxiv hujjatlarini o’rganish asnosida fashizmga qarshikurashda 1 million 951 ming nafar vatandoshimiz qatnashgani ma’lum bo’ldi. Bu bir qarashda shunchaki raqamlar o’zgarishiga o’xshashishi mumkin. Biroq buning uchun millionlab arxiv hujjatlari qayta o’rganib chiqilgan. O’zbekistonda arxivlarning paydo bo’lishi uch ming yillik davlatchilik tarixi bilan bog’liq. Davlat boshqaruvi tizimini isloh qilish sharoitida an’anaviy saroy, diniy va shaxsiy arxivlar bilan bir qatorda devon, kutubxona va madrasalarda ham hujjatlarni jamlash hamda saqlash rivojlangan. Markaziy Osiyo hukmdorlarining bugungi kungacha saqlanib qolgan arxiv hujjatlari, asosan, mukofotlar berish to’g’risidagi qaydlar, soliqlarning to’lov qog’ozlari, iqtisodiy mazmundagi yozishmalar va kamdan-kam hollarda hujjatlar nusxasidan iborat. Saroylarda ish yuritish va hujjatlarni saqlash bilan shug’ullanuvchi devonbegi, parvonachi, kitobdor, shotir kabi lavozimlar bo’lgan. 2019-yil 20 sentyabr kuni O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston Respublikasida arxiv ishi va ish yuritishni takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi PF-5834-son Farmoni hamda, “O’zbekiston Respublikasi “O’zarxiv” agentligi faoliyatini takomillashtirish to’g’risida”gi PQ-4463-son qarori qabul qilinganligi soha vakillari bilan bir qatorda idoraviy arxiv va ish yuritishga mas’ul xodimlarni mas’uliyatini yanada oshiradi. Mazkur normativ hujjatlarni mazmun mohiyatini targ’ib qilish va kelgusida idoraviy arxivlar tomonidan amalga oshirilishi lozim bo’lgan ishlarni mas’ullarga yetkazish maqsadida arxivning jamlash manbai bo’lgan quyidagi tashkilotlarga o’quv-seminarlari o’tkazildi. Jamlash manbalariga ushbu o’quv seminarlarini tashkil etish davom etmoqda. 1. O’zbekiston Respublikasi sog’liqni saqlash vazirligi Respublika Sud tibbiy ekspertiza ilmiy amaliy markazida 2. Respublika Ftiziatriya va Pulmonologiya ilmiy-amaliy tibbiyot Markazi 3. Respublika ixtisoslashtirilgan travmotologiya va ortopediya ilmiy-amaliy tibbiyot Markazi”.4. Toshkent Davlat stomotologiya instituti 5. “Neft va gaz konlari gealogiyasi hamda qidiruv instituti” Aksiyadorlik jamiyati 6. “Tashgiprogor” Aksiyadorlik jamiyati 7. “ToshkentboshplanLITI” Davlat Unitar Korxonasi 8. “Gdroproekt” Aksiyadorlik jamiyati Prezidentimizning 2020-yil 1- iyungacha O’zbekiston Respublikasi Davlat xavfsizlik xizmati bilan birgalikda davlat arxivlarida saqlanayotgan tarixiy davr arxiv hujjatlarini o’rnatilgan tartibda maxfiylikdan chiqarish bo’yicha choralarni ko’rish ko’rsatmalariga muvofiq arxivda sog liqni saqlash sohasiga oid arxiv hujjatlarini e lon qilish davomʼ ʼ etmoqda. O zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlari milliy arxivi axborot ʼ xizmatining 2021 yil 2-yarim yillikda arxiv faoliyatini keng targ ib qilishga ʼ qaratilgan rejaga muvofiq O zbekiston Ilmiy-texnika va tibbiyot hujjatlarida milliy ʼ arxivida saqlanayotgan sog liqni saqlash faoliyatiga oid arxiv hujjatlarini e lon ʼ ʼ qilish ishlari davom etmoqda. Аrxiv bilan ijodiy hamkorlikni yo lga qo ygan ʼ ʼ "Denov ovozi" gazetasining 16-sonida O z ITTH MА da saqlanayotgan hujjatlar ʼ asosida "O zbekiston Epidemiologiya va mikrobiologiya instituti tarixi - arxiv ʼ hujjatlarida" deb nomlangan katta ilmiy maqola nashr qilindi. Ushbu maqolada institut tarixi, uning faoliyati va olib borgan muvafaqqiyatli loyihalari, shuningdek institut faxrli olimlari xususidagi qimmatli ma lumotlar arxiv hujjatlari asosida ʼ yoritilgan 2.4 Toshkent shahar markaziy davlat arxivi. Toshkent shahar hokimiyatiga (keyingi o’rinlarda Hokimiyat deb ataladi) bo’ysunadi hamda hududiy boshqarma tizimiga kiradi. Toshkent shahar markaziy davlat arxivi o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi “O’zarxiv” agentligi va Boshqarma buyruqlari, farmoyishlari, ko’rsatmalari shuningdek, boshqa qonun hujjatlariga amal qiladi. Toshkent shahar markaziy davlat arxivi qoshida yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan tashkilotlar arxiv hujjatlarini tartibga keltirish bo’yicha xo’jalik hisobidagi “Tashkilotlarga shartnoma asosida arxiv ishi va ish yuritish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish guruhi” faoliyat yuritadi. Arxivning joylashgan manzili (pochta manzili): 100132, Toshkent shahri, Uchtepa tumani, Istirohat ko’chasi, 14- uy.Toshkent shahar Markaziy davlat arxivida ham bu sohaga oid ham sovet davri, ham mustaqillik davriga oid juda ko’plab e’tiborga molik ma’lumotlar jamlangan. Bu ma’lumotlarni o’rganish orqali biz sovet davri bilan mustaqillik davrida, Toshkent shahri hayoti misolida butun O’zbekiston Respublikasi hududida ijtimoiy hayot, sog’liqni saqlash sohalari qay darajada ekanligini, yillar davomida ro’y bergan,o’zgarishlar, mustaqillik yillarida bu soha rivojida qilingan ishlar xususida batafsil, ma’lumot olishimiz mumkin.Bundan tashqari jamoat tashkilotlari va kasaba uyushmalari va ularga yaratilgan imkoniyatlar haqida ham bilib olishimiz mumkin.Ijtimoiy hayotni yoritishda asosan quyidagi sohalarga e’tibor qaratildi:. Xulosa Arxiv sohasidagi olib borilayotgan barcha islohotlar avvalo shuni ko’rishimiz mumkinki kelajakda eng ko’p insonlar ilmiy tadqiqotchilar borib ilmiy ish olib boradigan maskan hisoblanadi. Arxivlardagi fond ma’lumotlari butun boshli millatning o’tmishini yoritishga, o’tmishdagi xatlardan to’g’ri xulosa chiqarib bu xatoni boshqa takrorlanmasligi uchun eng zarur manba hisoblanadi. Arxivshunoslik fanidan amaliyot mashg’ulotlari bizga shuni o’rgatdiki hali bu sohada o’rganilishi kerak bo’lgan narsalar juda ham ko’p ekanini ko’rishimiz mumkin Arxivlarning ta’minlanganlik darajasi juda ham past darajada bo’lib ilmiy xodimlar yetishmasligi eng dolzarb muammo bo’lib qolmoqda. Arxiv mutaxassislarining oylik maoshlari juda past darajada va bu maosh oliy ma’lumotli insonga oila boqish uchun yetishmasligi takidlash joizdir. Hukumat tomonidan e’tibor qaratilishi kerak bo’lgan birinchi dolzarb masalalardan biri shu edi. Keyingi muammo arxivlardagi xodimlar zamonaviy asbob uskunalar bilan jihozlanmagan bu esa yuz minglab qog’ozlar orasidagi bitta hujjatni topish qanchalar qiyinligini anglasgingiz mumkin. Arxiv binolari ham talab darajasiga javob bermaydi. Har bir binoni qayta ta’minlash va eng zamonaviy uskunalar bilan jihozlab fondlarni qaytadan saralash eng noyob hujjatlarni keyingi avlodlarga ham yetib borishi uchun ularni elektron shaklga keltirish ishlarini tez va sifatli amalga oshirish talab etiladi. Zamonaviy arxiv xodimini tayyorlash unga zarur bazaviy bilimlarni o’rgatish, hujjatlar bilan ishlash malakasini oshirish eng muhim vazifa hisoblanadi. Arxivshunoslik fanidan amaliyot mashg’ulotlari bizga arxivlar haqidagi dastlabki ma’lumotlarni olishga juda muhim vosita sifatida xizmat qiladi. Arxivlardagi o’rganilishi kerak bo’lgan o’n minglab hujjatlarni saralash ulardagi ma’lumotlarni fanga olib kirish va ilmiy muomalaga kiritish kabi muammolar mavjud. Xulosa o’rnida shuni aytishim mumkinki Arxivshunoslik fani jamiyatni rivojlantirishda va kelajakda katta yutuqlarga erishishda eng muhim fan sifatida krltirib o’tishim mimkin.

Oʻzbekiston kinofotofono hujjatlari Milliy arxivi amaliyot HISOBOTI

Купить