Oʼzbekiston Respublikasi MDHga integratsiyalashuvi sharoitida tashqi savdoni tartibga solish - Экономика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	15000UZS
Размер	1.8MB
Покупки	0
Дата загрузки	07 Ноябрь 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Oʼzbekiston Respublikasi MDHga integratsiyalashuvi sharoitida tashqi savdoni tartibga solish

Купить

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
TOSHKENT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVERSITETI
“Iqtisodiy xavfsizlik” kafedrasi
“Bojxona ishi” fanidan
KURS ISHI
Mavzu: O zbekiston Respublikasi MDʼ H ga
integratsiyalashuvi sharoitida tashqi savdoni tartibga
solish
Komissiya ________________________
________________________
1

Mundarija

Kirish
1. O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy barqarorligini ta’minlash
bo’yicha Jahon hamjamiyatiga integrallashuvi ……………………6
2. Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkilotining paydo bo’lish tarixi
maqsadi va vazifalari… .. ………….……….……….…………………12
3. O‘zbekiston Respublikasi bojxona orgnlarining Xalqaro bojxona
hamkorligi…….. ………………….…………………………………...20
4. O‘zbekiston Respublikasi Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkiloti
bilan integratsiyasini rivojlantirish …………….……………………33
Xulosa va takliflar.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
2

Kirish.
Mavzuning dolzarbligi. Xozirgi paytda dunyo mamlakatlarining
integrallashuvi jarayoni iqtisodiy makonning tobora kengayishi va xalqaro
aloqalarni rivojlanishiga xam ijobiy ta sir ko rsatib kelmoqda.ʼ ʼ
Dunyo xo jaligi doirasida integratsiya jarayonlarining rivojlanishida aloxida
ʼ
mamlakatlar tomonidan olib borilayotgan tashqi iqtisodiy faoliyat xam katta
imkoniyatlar ochib beradi. Tashqi iqtisodiy faoliyatni rivojlantirish mamlakatlar
o rtasidagi savdo-sotiq, investitsiya, moliya-kredit jarayonlarini jadallashuviga olib
ʼ
keladi.
Xalqaro xuquqning teng xuquqli sub ekti sifatida o z mustaqil tashqi
ʼ ʼ
siyosatini yuritayotgan yosh davlatimiz dunyo mamlakatlari orasida o z mavqeini
ʼ
egallab olishi va jaxon xo jaligi aloqalarida samarali ishtirok etishi o ta muximdir.
ʼ ʼ
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 14 yanvarь 2017
ʼ
yildagi Vazirlar Majlisidagi qilgan «Tanqidiy tahlil, qat iy tartib-intizom va
ʼ
shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo lishi kerak»
ʼ
nomli ma ruzasida ta kidlab o tilganidek «2017-2021 yillarda O zbekistonni
ʼ ʼ ʼ ʼ
yanada rivojlantirish bo yicha Harakat strategiyasi loyihasini keng muhokama
ʼ
qilish davomida kelib tushgan takliflarni inobatga olgan holda, 2017 yil uchun
mo ljallangan iqtisodiy va ijtimoiy dasturning o n bitta eng muhim ustuvor
ʼ ʼ
vazifasini belgilashni taklif etaman » 1
.
Darxaqiqat, bugungi kunda respublikamizda ochiq iqtisodiyotni
shakllantirishga qaratilgan iqtisodiy isloxotlarning amalga oshirilishi,
O zbekistonning jaxon iqtisodiy tizimiga qo shilib borish yo llarini mustaqil
ʼ ʼ ʼ
ravishda belgilab olishni taqozo etadi. Xususan, O zbekistonnning jaxon iqtisodiy
ʼ
tizimiga integratsiyalashuvi jarayoni mamlakatda chuqur tarkibiy o zgarishlarni
ʼ
amalga oshirish bilan bir qatorda, tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishga
qaratilgan iqtisodiy tamoyillarning bozor iqtisodiyoti qonunlariga tamomila mos
1
Tanqidiy tahlil, qat iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo lishi
ʼ ʼ
kerak. O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy
ʼ
rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor
ʼ
yo nalishlariga bag ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma ruzasi. Xalq so zi, 2017 yil 16
ʼ ʼ ʼ ʼ
yanvar.
3

kelishini talab etadi. Respublika iqtisodiyotida bozor munosabatlarining
shakllanishi esa o z navbatida, iqtisodiyotning baynalminallashuvini va milliyʼ
doiradan tashqari chiqib, xalqaro xarakter kasb etishini dolzarb masalaga
aylantiradi. Bunday vaziyat yosh suveren davlatimiz oldida muxim bir vazifani –
dunyo mamlakatlari bilan teng xuquqli va samarali iqtisodiy xamkorlik aloqalarini
o rnatishni va xalqaro mexnat taqsimotida faol ishtirok etish orqali jaxon xo jaligi
ʼ ʼ
tizimiga yanada samaraliroq integratsiyalashishni zarurat qilib qo yadi.
ʼ
O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 5 iyundagi “Bojxona
ʼ
ma muriyatchiligini isloh etish va O zbekiston Respublikasi davlat bojxona
ʼ ʼ
xizmati organlari faoliyatini takomillashtirishi to g risida”gi Farmoni
ʼ ʼ
mamlakatimizning bojxona tizimida bosqichma-bosqich va izchillik bilan olib
borilayotgan islohotlarning mantiqiy davomi sifatida qabul qilingan, bojxona
faoliyatini kompleks tarzda, yangicha mazmun va shaklda tashkil etishga hamda
tadbirkorlik sub ektlariga qulay shart-sharoitlar yaratishga xizmat qiladigan muhim
ʼ
tarixiy hujjat bo ldi. 2
ʼ 2
Ushbu Farmon Butunjahon savdo tashkiloti, Butunjahon
bojxona tashkiloti va bojxona ishiga oid boshqa xalqaro tashkilotlarning
standartlari va tavsiyalari asosida bojxona ma muriyatchiligini takomillashtirish va
ʼ
bojxona tartib taomillarini soddalashtirish maqsadida, milliy qonunchilikka
implementatsiya qilish borasida amalga oshirilayotgan ishlarning bevosita
natijasidir. .
Kurs ishi ob'ekti va predmeti . O zbekiston Respublikasi MDXga
ʼ
integratsiyalashuvi sharoitida tashqi savdoni tartibga solish .
Tadqiqot predmeti - O zbekiston Respublikasi bojxona organlarining
ʼ
faoliyatini yanada takomillashtirish bo yicha xalqaro bojxona tashkilotlari bilan
ʼ
xamkorligini o rganish – tadqiqot predmetidir.
ʼ
Kurs ishi maqsadi va vazifalari: Kurs ishi maqsadi O zbekiston
ʼ
Respublikasi bojxona organlarini mamlakat iqtisodiy xavfsizligini ta minlashdagi
ʼ
asosiy vazifalarini, uni faoliyatini tashkil etishni xuquqiy asoslarini o rgangan
ʼ
2
O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 5 iyundagi “Bojxona ma muriyatchiligini isloh etish va
ʼ ʼ
O zbekiston Respublikasi davlat bojxona xizmati organlari faoliyatini takomillashtirishi to g risida”gi Farmoni
ʼ ʼ ʼ
4

xolda mamlakatimiz bojxona tizimini xalqaro bojxona tizimlari bilan
integrallashuvini o rganishdir. Bunda O zbekiston Respublikasi bojxonaʼ ʼ
organlarini Xamdo stlik davlatlari xamda Butunjaxon bojxona tashkiloti bilan
ʼ
xamkorligini yanada rivojlantirish vazifalari birinchi o ringa qo yiladi.
ʼ ʼ
Tashqi iqtisodiy faoliyatni liberallashtirish masalalari doimo iqtisodiy
olimlarning diqqat markazida bo lgan. Bu masalalarni o rganishga xorijiy
ʼ ʼ
iqtisodchilarni va shu jumladan mamlakatimiz iqticodchilaridan E.Trushin,
А.Аlimov, I.Xamedov, B.Ergashev, N.Sirojiddinov, S.Аlimboev va boshqalarning
ishlari bag ishlangan. Lekin, tashqi iqtisodiy faoliyatni liberallashtirish sharoitida
ʼ
xalqaro bojxona qonun va meьyorlari va bojxona taomillarini soddalashtirish
masalalarini o rganishga xali yetarli e tibor berilmagan. Chunki, bojxona
ʼ ʼ
taomillarini soddalashtirish bo yicha xalqaro Kioto konventsiyasiga O zbekiston
ʼ ʼ
Respublikasi qo shilish arafasida turibdi.
ʼ
Kurs ishi nazariy va amaliy axamiyati bo lib, Respublikamiz Prezidenti
ʼ
Sh.Mirziyoevning respublikamiz iqtisodiy manfaatlarini ximoya qilish, MDX va
boshqa xalqaro tashkilotlar bilan aloqalarni mustaxmlashga bag ishlangan
ʼ
risolalari ma ruzalari va mamlakatimiz tadqiqotchilari bojxona organlarini xalqaro
ʼ
bojxona tashkilotlari bilan aloqalarini o rganishga bag ishlangan asarlarida olib
ʼ ʼ
borilgan izlanish natijalari xizmat qiladi.
Kurs ishi qo llaniladigan uslublarning qisqacha tavsifi. Dissetatsiyada
ʼ
o rtacha miqdorlar, nisbiy miqdorlar va dinamika qatorlari hamda iqtisodiy
ʼ
indekslar usullaridan keng foydalanilgan
5

1. O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy barqarorligini ta’minlash
bo’yicha Jahon hamjamiyatiga integrallashuvi .
Bozor iqtisodiyoti o zining mazmun va moxiyatiga ko ra dunyoʼ ʼ
mamlakatlarida ochiq iqtisodiyotni shakllantirish va uni bosqichma-bosqich
erkinlashtirish bilan bog liq isloxotlarni amalga oshirishda barcha zaruriy
ʼ
qulayliklarga ega bo lgan samarali iqtisodiy model sifatida tarkib topdi va doimiy
ʼ
ravishda takomillashib bordi.
Shu munosabat bilan O zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti Sh.
ʼ
Mirziyoev ta kidlaganlaridek: “Evropa Ittifoqi tuzilmalari bilan yaqin hamkorlikda
ʼ
mamlakatimizga kengaytirilgan savdo preferentsiyalari – “GSP+” tizimini tatbiq
etish bo yicha, muhim qadamlar tashlandi. Ushbu tizim kelgusida respublikamizda
ʼ
ishlab chiqariladigan 6 mingdan ziyod turdagi mahsulotlarni Yevropa bozoriga boj
to lamasdan olib kirish imkonini beradi. ”.
ʼ
Biroq bu jarayon uzoq davom etgan bo lib, yer yuzida tabiiy resurslarning
ʼ
notekis taqsimlanganligi tufayli jaxon xo jaligi tizimida xalqaro mexnat
ʼ
taqsimotini vujudga keltirdi va uni ob ektiv zaruratga aylantirdi.
ʼ
Shuni aloxida ta kidlash lozimki, jaxon xo jaligi tizimida xalqaro mexnat
ʼ ʼ
taqsimoti jarayonining keng miqyosda tarqalib borishi, turli mamlakatlar va
qit alar o rtasida muntazam iqtisodiy aloqalarni o rnatish zarur ekanligini taqozo
ʼ ʼ ʼ
etdi va iqtisodiyotning milliy aloxidalashuvini keskin chekladi. Dunyo
mamlakatlari o rtasida iqtisodiy, madaniy va shuningdek, ilmiy-texnikaviy
ʼ
aloqalarning chuqurlashib borishi, o z navbatida, jaxon xo jaligi tizimida iqtisodiy
ʼ ʼ
integratsiya jarayonlarini yuzaga keltirdi.
O zbekiston tez surьatlar bilan iqtisodiy o sishga erishdi. Jaxon xo jaligi
ʼ ʼ ʼ
iqtisodiy integratsiyasi – bu milliy bozorlar va mamlakatlar milliy xo jaliklari
ʼ
o rtasida uzviy bog liqni anglatib, turli mamlakatlar doirasida resurslarning erkin
ʼ ʼ
xarakatlani shi orqali yagona umumiy bozorlarning vujudga kelish jarayoni
demakdir.
6

Shuni aloxida ta kidlash lozimki, xozirgi kunga qadar jaxon xo jaligiʼ ʼ
amaliyotida tarkib topgan iqtisodiy aloqalar tizimi xar doim xam iqtisodiy
integratsiyani anglatevarmaydi. Dunyo xo jaligida integratsiya jarayonlarini
ʼ
yuzaga keltiradigan kuch-bu g oyat yuksak darajada tarkib topgan iqtisodiy
ʼ
aloxalar tizimining mavjudligi shartidir. Shu borada mamlakatimiz birinchi
Prezidenti Sh. Mirziyoev shuni ta kidladilar: “O zbekiston “Ochiq ma lumotlarni
ʼ ʼ ʼ
kuzatish” xalqaro indeksida 125 pog onaga ko tarilib, 44-o rinni egalladi. Bunda
ʼ ʼ ʼ
davlat va jamiyat boshqaruvi sohasidagi 20 ta yo nalish bo yicha ko rsatkichlarni
ʼ ʼ ʼ
oshkor qilib borish amaliyoti joriy etilgani muhim ahamiyat kasb etdi.”
Mamlaktlarning xalqaro integratsiya jarayonlarida ishtirok etishi uchun
quyidagi asosiy shartlarning mavjud bo lishi talab etiladi.
ʼ
Birinchidan, yirik sanoatlashgan ishlab chiqarishning chuqur ixtisoslashuvi
oqibatida tashqi aloqalarni rivojlantirish zarurati paydo bo ladi, ya ni
ʼ ʼ
mashinalashgan ishlab chiqarish tashqi aloqalarsiz rivojlanolmay qoladi;
Ikkinchidan, turli mamlakatlar iqtisodiy qudratida g oyat katta tafovutlar
ʼ
bo lmasdan, ularning iqtisodiy rivojlanishi darajasi bir-birini taqozo etadi;
ʼ
Uchinchidan, turli mamlakatlar xududiy umumiylik ega bo lib ularning
ʼ
tarixan rivojlangan xamkorlik aloqalari mavjud bo ladi.
ʼ
3. Jaxon tajribasi guvoxlik berishiga, xozirgi paytga qadar dunyo
iqtisodiyotida integratsiyaning erkin savdo xududi, bojxonalar ittifoqi.
Umumiy bozor va shuningdek, to la iqtisodiy ittifoq singari bir-biridan
ʼ
mazmun va moxiyatan tubdan farq qiluvchi bir qator shakllari tarkib topgandir.
Bunday integratsiya uyushmalarida qatnashuvchi mamlakatlar o zaro savdo-
ʼ
sotiq munosabatlarida barcha bojlarni va import cheklarini bekor qilib, uchinchi
mamlakatlardan tashib keltiriladigan tovarlarga qo yiladigan talablarni bir
ʼ
xillashtirish, pul mablag larining biridan ikkinchisiga bemalol ko chib yurishi va
ʼ ʼ
o z fuqarolarining chegaradan erkin o tib yurishini ta minlayotgan bo lsalar-da,
ʼ ʼ ʼ ʼ
7

ushbu guruxlar tarkibidagi ayrim mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanish darajasida
3
xamon tafovutlar saqlanib qolayotganligi kuzatilmoqda.
Masalan, 1994-1995 yillarda Meksikada ro y bergan kuchli valyuta inqiroziʼ
oqibatida uning iqtisodiy saloxiyati sezilarli darajada erkin savdo uyushmasida
(NАFTА)qatnashuvchi ilg or rivojlangan mamlakatlar tomonidan uyushtirilgan
ʼ
moliyaviy yordamlar tufayli Meksikaning iqtisodiy sharoiti tubdan yaxshilana
bordi. Аna shunday bir sharoitda Shimoliy Аmerika Erkin savdo Uyushmasida
qatnashuvchi mamlakatlar, shu jumladan Аmerika Qo shma Shtatlari Meksikada
ʼ
investitsiyalar oqimining sezilarli darajada ortishida salmoqli xissa qo shdilar.
ʼ
E tiborli tomoni shundaki, Meksika iqtisodiyotida investitsiyalarning ommaviy
ʼ
ravishda oqib kelishi, ularga nisbatan o rnatilgan past foiz stavkalari sharoitida
ʼ
amalga oshdi. Mesksikaning Shimoliy Аmerika Erkin savdo uyushmasidagi
ishtiroki o z navbatida favqulodda chora-tadbirlar tayyorlashni yengillashtirib, ro y
ʼ ʼ
bergan iqtisodiy tanazzulning oldini olishda shubxasiz yordam bo lsada, pirovarnd
ʼ
natijada, Meksikaning mazkur mamlakatlar oldidagi tashqi qarzdorligi
muammolarining paydo bo lishiga olib keldi.
ʼ
Shuni ta kidlash joizki, bu paytda Meksikani qamrab olgan iqtisodiy inqiroz
ʼ
Chilini chetlab o tdi. Chunki Chili iqtisodiyoti jadal sur atlar bilan rivojlanayotgan
ʼ ʼ
bir paytda Meksikada olib borilayotgan makroiqtisodiy va moliyaviy siyosat
maqsadga muvofiq kelmas edi.
Аynan mana shu kabi muammolarning xanuzgacha saqlanib kelayotganligi,
o z navbatida NАFTА dan integratsiya jarayonlarining chuqurlashuvida o zining
ʼ ʼ
salbiy ta sirini ko rsatib kelmoqda.
ʼ ʼ
Darxaqiqat, iqtisodiy siysati va vaziyati turlicha mamlakatlar o rtasida
ʼ
integratsiya jarayonlarini vujudga keltirish, bevosita jaxon iqtisodiyoti tizimidagi
vaziyatning yomonlashuviga, inqirozli jarayonlarning chuqurlashuviga
shuningdek, siyosiy beqarorlikka xam olib kelishi mumkindir.
3
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi // Halq so zi, 2020 yil
ʼ ʼ
30 dekabr
8

Xar bir mamlakat, shuningdek, mintaqalar iqtisodiy taraqqiyoti turli
darajadagi iqtisodiy ustunliklarga ega bo lsada, erkinlashtirish va integratsiyaʼ
jarayonlarining takomillashuvi xamon bosh tamoyil sifatida saqlanib qolmoqda.
Xozirgi paytda dunyo mamlakatlarining integratsiyalashuvi jarayoni iqtisodiy
makonning tobora kengayishi va fan-texnika taraqqiyotini jadallashtirishiga xam
ijobiy ta sir ko rsatib kelmoqda. Bizning fikrimizcha, bunday jadallashtirish
ʼ ʼ
faqatgina eng yangi texnika va texnologiyani olib kirish orqaligina emas, balki
ko proq birgalikdagi ilmiy ishlanmalar va tadqiqotlarni amalga oshirish, yangi
ʼ
loyixalarni ishlab chiqish va shuningdek, uskunalar, mashinalar va materiallar
namunalarini tayyorlash mexanizmlari orqali xam amalga oshirilshi zarurdir.
Xozirgi paytga qadar respublikada 30ga yaqin oltin konlari aniqlangan bo lib,
ʼ
ularning atigi 9 tasidan mamlakat manfaatlari yo lida foydalanilmoqda.
ʼ
O zbekiston oltinining sifati jaxon standartlari bo yicha oliy navga mos kelganligi
ʼ ʼ
boj, so nggi yillarda uch karra xalqaro mukofotlarga sazovor bo ldi. Muruntovdagi
ʼ ʼ
oltin konlari miqdori va sifati bo yicha Аmerika Qo shma Shtatlaridagi
ʼ ʼ
Kolondayk, Janubiy Аfrika Respublikasidagi Vitvatersrand, Xindistondagi Kolar
singari jahonning eng yirik konlari bilan bemalol raqobatlasha oladi.
Mamalakatdagi oltin zaxiralarini oqilona tasarruf etib, ishonchli xorijiy xamkorlar
bilan oltin savdosi shartnomalarini ko plab amalga oshirayotgan O zbekiston
ʼ ʼ
davlati jaxon oltin bozori maydonida eng ishonchli xamkor sifatida tanilib
bormoqda.
Markaziy Osiyo mintaqasidagi gaz kondensati zaxiralarning 74%i, neft
zaxiralarining 31%i, tabiiy gazning 40%i, ko mirning 55%i O zbekiston xissasiga
ʼ ʼ
to g ri keladi. Xususan, tabiiy gaz qazib olish bo yicha respublika MDX
ʼ ʼ ʼ
mamlakatlari ichida 3-o rinni egallash bilan bir qatorda, dunyo bo yicha bu
ʼ ʼ
soxaning yetakchi 10 mamlakatining biri xisoblanadi. Xozirgi paytda respublikada
150 ta neft va gaz konlari topilgan bo lib, ularning 92 tasi ustida o rganishi ishlari
ʼ ʼ
olib borilmoqda. Gaz qarib chiqarish xajmi xozirning o zidayoq mamlakat
ʼ
extiyojini to la ta minlaydi va gazni qo shni mamlakatlarga eksport qilish imkonini
ʼ ʼ ʼ
9

beradi. O zbekiston yaqin kelajakda xorijiy mamlakatlardan neft va neftʼ
maxsulotlarini sotib olish zaruratidan batamom xoli bo lishi va neft xamda uni
ʼ
qayta ishlashdan olinadigan maxsulotlar xisobiga tashqi savdoda eksport
saloxiyatini yanada orttirish imkoniyatiga xam ega bo ladi.
ʼ
O zbekiston Markaziy Osiyoda va MDX doirasida paxta yetishtiruvchi asosiy
ʼ
mamlakat xisoblanadi. Markaziy Osiy davlatlari jami 2 mln.tonna paxta tolasi
yetishtirish imkoniyatiga ega bo lsa, uning 1,4 mln.tonnasi o zbek tolasidir.
ʼ ʼ
Аynan, O zbekiston paxta tolasi yetishtirishi bo ychia dunyoda 4-o rinda turadi.
ʼ ʼ ʼ
O zbekiston ulkan mexnat resurlariga ega bo lib, Markaziy Osiyo umumiy mexnat
ʼ ʼ
resurslarining 40% O zbekiston xissasiga to g ri keladi. Shuningdek, mamlakat
ʼ ʼ ʼ
mexnat potentsialidan o ziga xos xususiyati, uning yuksak ilimlik darajasidir. Xalq
ʼ
xo jaligida mexnat qilayotgan xar to rt kishining biri oliy yoki o rta-maxsus
ʼ ʼ ʼ
ma lumotlidir.
ʼ
O zbekiston tabiiy resurslarga boy o lka bo lib, mamlakat xududida 2700 dan
ʼ ʼ ʼ
ortiq foydali qazilma boyliklari koni topilgan va xozirgia qadar ularning bor-yo g i
ʼ ʼ
900 ga yaqinigina o zlashtirilgan. Xususan, O zbekiston qazib olinadigan oltinning
ʼ ʼ
umumiy xajmi bo yicha dunyoda 8-o rinni, uni axoli jon boshiga ishlab chiqarish
ʼ ʼ
bo yicha egallaydi.
ʼ
10

2. Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkilotining paydo bo’lish tarixi maqsadi
va vazifalari .
Markaziy Osiyo iqtisodiy xamjamiyati negizida tuzilgan «Mustaqil davlatlar
xamdo stligi» tashkiloti mintaqa mamlakatlari o rtasidagi ko p tomonlamaʼ ʼ ʼ
munosabatlarga oid barcha masalalarni muvofiqlashtiruvchi vosita bo lib
ʼ
qolmoqda.
MUSTАQIL DАVLАTLАR HАMDO STLIGI (MDH) — davlatlararo
ʼ
tashkilot. 1991 y. 8 dek. da Minskda Belorussiya, Rossiya, Ukraina tomonidan
tuzilgan. Аna shu davlat rahbarlari imzo chekkan Bitimda SSSR chuqur tanazzulga
uchrab parchalanib ketish natijasida yo q bo lganligi qayd qilindi, uchala davlat
ʼ ʼ
siyosiy, iktisodiy, gumanitar, madaniy va b. sohalarda hamkorlikni rivojlantirishga
intilishini bayon etdi. 1991 y. 21 dek. da Bitimga Ozarbayjon, Аrmaniston,
Qozog iston, Qirg iziston, Moldaviya, Tojikiston, Turkmaniston, O zbekiston
ʼ ʼ ʼ
ko shildi, ular Belorussiya, Rossiya va Ukraina bilan birga MDHning maqsad va
ʼ
qoidalari to g risidagi Deklaratsiyaga Olmaota sh. da imzo chekdilar. 1993 y.
ʼ ʼ
MDHga Gruziya qo shiddi. 1993 y. MDH Ustavi qabul qilindi, u davlatlarning
ʼ
inson huquklari va erkinliklarini ta minlash, tashki siyosiy faoliyatini
ʼ
muvofiklashtirish, umumiy iqtisodiy makonni vujudga keltirish, transport va aloqa
tizimlarini rivojlantirish, aholi sog lig i va atrof mu-hitni muhofaza qilish, ijtimoiy
ʼ ʼ
masalalar va immigratsiya siyosati, uyushgan jinoyatchilikka karshi kurash,
mudofaa siyosatida hamkorlik qilish va tashqi chegaralarni qo riklashda birgalikda
ʼ
faoliyat yuritishni nazarda tutadi. MDH haqiqiy a zolari bilan birga qatnashuvchi
ʼ
a zolar bo lishi mumkin. kilingan: Davlat boshliklari kengashi, Hukumat
ʼ ʼ
boshliklari kengashi, Tashki ishlar vazirlari kengashi, Davlatlararo iktisodiy
ko mita, markazi SanktPeterburgda bo lgan Parlamentlararo assambleya va b.
ʼ ʼ
MDHning doimiy ishlovchi organi Minsk sh. da joylashgan
Muvofiqlashtiruvchimaslahat qo mita hisoblanadi. Uning qoshida doimiy kotibiyat
ʼ
ishlaydi. Davlat boshliqlari kengashi 1 y. da kamida 2 marta o tkaziladi. fuqarolik
ʼ
11

urushi kelib chiqishining oldini oldi, mamlakatlarni bosqichmabosqich xalqaro
munosabatlar tizimiga kirib, mustaqilliklari, suverenitetini mustahkamlashga
ko mak berdi. MDH o z faoliyati davomida haddan ta-shqari ko p qarorlar qabulʼ ʼ ʼ
qildi-yu, lekin aksariyat hollarda ularning kupi bajarilmadi. Hozir MDH ga
kiruvchi davlatlarning aholisi 283 mln. kishini tashkil etadi. Bu aholining 120,5
mln. iqtisodiyotda mashg uldir. Ularning 29,4 foizi sanoat va qurilishda, 21,5 foizi
ʼ
q. x., o rmon va baliqchilik sohasida ishlaydi.
ʼ
O zbekiston o z milliy manfaatlaridan kelib chiqqan holda MDHda ishtirok
ʼ ʼ
etmoqda. U MDHga davlatlar ustidan tuzilgan tashkilot sifatida emas, balki
mustaqil davlatlarning harakatlarini muvofiklashtiruvchi organ sifatida qaraydi.
MDH hududida davlatlarning teng huquqligi asosida yagona iqtisodiy makonni
yaratish, tashkilotda umuman iqtisodiy munosabatlarning ustuvorligiga erishish,
davlatlar o rtasida savdoiqtisodiy aloqalarni rivojlantirish uchun harakat qiladi.
ʼ
«Mustaqil davlatlar xamdo stligi» tashkiloti oldiga mintaqada iqtisodiy
ʼ
integratsiyani rivojlantirishning, siyosiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy-
ma rifiy aloqalari kengaytirishning shakl va mexanizmlarini takomillashtirish
ʼ
asosiy maqsad qilib qo yilgan. Prezidentlar bu masalalr yuzasidan atroflicha
ʼ
fkrlashib, qukumatlarga tegishli topshiriqlar berishga kelishib oldilar.
Joriy yilning 9 sentyabrь kuni videokonferentsiya shaklida Mustaqil Davlatlar
Hamdo stligi (MDH) Iqtisodiy forumining birinchi yig ilishi o tkazildi.
ʼ ʼ ʼ
O zbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbusi bilan tashkil etilgan mazkur
ʼ
tadbirda Hamdo stlik mamlakatlarining iqtisodiy va savdo idoralari rahbarlari
ʼ
qatnashdi. O zbekiston Respublikasi nomidan Bosh vazir o rinbosari -
ʼ ʼ
investitsiyalar va tashqi savdo vaziri S.Umurzakov ishtirok etdi.
Yig ilish kun tartibiga savdo-iqtisodiy, investitsiya va sanoat sohasida
ʼ
hamkorlik bilan bog liq masalalarning keng ko lami kiritildi. Ishtirokchilar ko p
ʼ ʼ ʼ
tomonlama hamkorlikni mustahkamlash va qo shma tashabbuslarni ilgari surishda
ʼ
Hamdo stlikning alohida rolini bir necha bor ta kidladilar. Ular Forumni
ʼ ʼ
koronavirus pandemiyasi fonida jahon iqtisodiyoti o zgarayotgan bir paytda MDH
ʼ
12

faoliyatining iqtisodiy ustuvorliklarini ishlab chiqish va barqaror rivojlanish
masalalarini hal etish hamda mintaqaviy va global darajadagi dolzarb
muammolarga qarshi choralar ko rish bo yicha nihoyatda muhim va samaraliʼ ʼ
platforma deb hisoblashga tayyor ekanliklarini bildirdilar.
4.Tadbir doirasida pandemiyaning salbiy oqibatlarini yumshatish va
Hamdo stlik mamlakatlarida iqtisodiy faollikni rag batlantirish bo yicha hamkorlik
ʼ ʼ ʼ
mexanizmlari yuzasidan konstruktiv fikr almashildi.
Shu nuqtai nazardan investitsiyaviy hamkorlikni va o zaro savdoni
ʼ
rivojlantirish, shuningdek, transport-kommunikatsiya aloqalarini tiklashga
qaratilgan inqirozga qarshi qo shma dasturlarni ishlab chiqishda mamlakatlararo
ʼ
hamkorlik istiqbollari ko rib chiqildi
ʼ 4
.
4
O zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo mitasi. 2017 yil.
ʼ ʼ
13

3. O‘zbekiston Respublikasi bojxona orgnlarining Xalqaro bojxona
hamkorligi
Bojxonalar xamkorlik qo mitasi (BXQ) kattat o rin tutadi. 2019 yilʼ ʼ
avgustning birinchi yarmida shu mintaqaviy tuzilmaning ish rejasiga muvofiq
Isiqko lda «Savdoga va bojxona xizmatini modernizatsiyalashga ko maklashish»
ʼ ʼ
mavzusida seminar o tkazildi. Unda milliy bojxonalar tomonidan BXQga a zo
ʼ ʼ
mamlakatlar bojxona xizmatlari boshliqlarining birinchi Olmati uchrashuvida
qabul qilingan dasturiy rejalar bajarilishini taxlil qilishga xamda taxminan
14

oktyabrda respublikamiz poytaxtida bo ladigan ikkinchi uchrashuvda muxokamaʼ
qilish uchun xujjatdar loyixasini tayyorlashga katta e tibor berildi.
ʼ

O zbekiston Respublikasining jaxon jamoatchiligi, shuningdek, taraqqiy
ʼ
etgan mamalakatlar o rtasida siyosiy va iqtisodiy mavqeining kundan kunga
ʼ
oshishi, respublikamizning tashqi iqtisodiy aloqalari yanada rivojlanib
borayotganligi Davlat bojxona qo mitasi, jumladan Tashqi aloqalar departamenti
ʼ
zimmasiga yangidan-yangi vazifalar qo ymoqda.
ʼ
O z oldiga qo yilgan vazifalardan kelib chiqqan xolda, 2003 yil davomida
ʼ ʼ
Tashqi aloqalar departamenti Jaxon bojxona tashkiloti, Yevropa iqtisodiy
komissiyasi, Birlashgan Millatlar Tashkilotining giyoxvand moddalar va uyushgan
jinoyatchilikka qarshikurash dasturi, Аvtomobilь transporti xalqaro ittifoqi, Аtom
energetikasi bo yicha xalqaro agentlik, Xalqaro valyuta jamg armasi, Osiyo
ʼ ʼ
taraqqiyot banki, Yevropa taraqqiyot va ta mirlash banki, Jaxon banki, Koreya va
ʼ
15Т а ъ м и р л а ш Қ а й т а и ш л а ш Т а ъ м и р л а ш Қ а й т а и ш л а ш Т а ъ м и р л а ш Қ а й т а и ш л а ш
2 0 1 7 2 0 1 8 2 0 1 9
19,536.32
220.93
33,870.89
217.54 5,989.01
3,738.12 11,121.15
32,623.22
20,871.61 31,262.72
20,674.23
79,296.82т о в а р л а р н и о л и б ч и қ и ш м а қ с а д и г а қ а р а б
и м т и ё з л а р н и н г қ ў л л а н и л и ш и
Жами тўлов Жами имтиёз

Yaponiya xalqaro xamkorlik agentliklari, Iqtisodiy xamkorlik tashkiloti va boshqa
qator nufuzli xalqaro va mintaqaviy tashkilotlar bilan muntazam ravishda
yozishma, muloqot va uchrashuvlarni amalga oshirdi.
Jumladan, yil mobaynida 20 dan ziyod xorijiy va xamdo stlik mamlakatlari,ʼ
shuningdek, Koreya, Yaponiya, АQSh, Germaniya, Finlyandiya, Belьgiya,
Qozog iston, Qirg iziston, Turkmaniston bojxona xizmatlari raxbarlari bilan
ʼ ʼ
O zbekiston va mazkur davlatlar xududlarida uchrashuv va muloqotlar tashkil
ʼ
etildi. O zaro xamkorlikka intilish ruxida o tgan bunday uchrashuvlar davomida
ʼ ʼ
tomonlar manfaatlarini e tiborga olgan xolda, bojxona tizimi soxasida joriy
ʼ
etilayotgan isloxotlar, xozirgi zamon talablariga javob beradigan bojxona
qonunchiligini yaratish, soddalashtirilgan bojxona nazoratini tashkil etish, davlat
jamg armasiga tushadigan mablag lar tushumini nazorat qilish, bojxona tizimini
ʼ ʼ
zamonaviy texnik uskuna va asboblar bilan jixozlar, chegaradosh bojxona
maskanlarida paydo bo layotgan muammolarni bartaraf etish, kadrlar tayyorlash va
ʼ
ularning kasbiy maxoratlarini oshirish kabi boshqa qator ustuvor yo nalishlar
ʼ
yuzasidan fikr almashinib, mazkur soxalarda ko p va ikki tomonlama xamkorlikni
ʼ
mustaxkamlash va yanada rivojlantirish zarurligi xaqida kelishib olishga erishildi.
Jumladan, 1995 yilga qadar Davlat bojxona qo mitasining faqat Buyuk
ʼ
Britaniya bilan ikki tomonlama xamkorlik xaqida idoralararo bitimi bo lsa, xozirgi
ʼ
kunga kelib aynan shartnomalar 16 ta xorijiy davlat bojxona ma muriyatlari bilan
ʼ
imzolandi, yaqin kelajakda esa yana 12 chet el bojxona tizimi xizmatlari bilan
o zaro xamkorlik xaqida bitimlar loyixalari tayyorlanib, ularni imzolash
ʼ
rejalashtirilmoqda.
Shuni xam ta kidlash joizki, Davlat bojxona qo mitasi xodimlari o zlarining
ʼ ʼ ʼ
xorijiy mamlakatlar bojxona xizmati va xalqaro bojxona ma muriyatlari raxbarlari
ʼ
va xalqaro tashkilot vakillari bilan o tkazgan uchrashuv va suxbatlari davomida,
ʼ
suxbatdoshlarga mustaqillik yillarida mamlakatimizda amalga oshirilayotgan
ijtimoiy-iqtisodiy isloxotlar, bojxona tizimining faoliyati, jumladan korruptsiya,
uyushgan jinoyatchilik, giyoxvand moddalar, qurol-yaroq xamda o q dorilar bilan
ʼ
16

g ayriqonuniy tijorat qilishga qarshikurash, O zbekiston bojxona tizimi oldidaʼ ʼ
turgan asosiy vazifalar va ustuvor yo nalishlar, Davlat bojxona qo mitasining
ʼ ʼ
respublika bojxona siyosatini ishlab chiqi shva xayotga tadbiq etish, mamlakatning
iqtisodiy xavfsizligini ta minlash, bojxona ishlarini amalga oshirishda jismoniy va
ʼ
yuridik shaxslarning xuquq va manfaatlarini ximoya qilish, respublika bojxona
chegaralarida bojxona nazoratini ta minlash masalalari borasida ma lumot berib
ʼ ʼ
boradilar.
Mazkur faoliyat xorijiy davlatlar bojxona ma muriyatlari, xamda xalqaro
ʼ
bojxona tashkilotlari mutasaddi vakillari tomonidan ijobiy baxolanmoqda.
O zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo mitasi va Butunjaxon bojxona
ʼ ʼ
tashkiloti o rtasidagi munosabatlar Tashqi aloqalar departamenti faoliyatida
ʼ
aloxida o rin tutadi. Ushbu nufuzli xalqaro tashkilot bilan xamkorlik,
ʼ
respublikamiz bojxona qonunchiligining xalqaro Konventsiyalar va boshqa
xuquqiy me yorlar bilan mutanosibligini shakllantirishga imkon yaratmoqda.
ʼ
160dan ziyod mamlakatni o z a zoligiga jamlagan Ushbu xalqaro tashkilotning
ʼ ʼ
aksariyat me yoriy tavsiyalari va xuquqiy xujjatlari O zbekiston Respublikasi
ʼ ʼ
Bojxona Kodeksini ishlab chiqishda keng ko lamda foydalanildi. Bugungi kunda,
ʼ
Davlat bojxona qo mitasi Jaxon Bojxona Tashkilotining Siyosiy xay ati, Texnik
ʼ ʼ
qo mitasi sessiyalari Kengashida faol ishtirok etib kelmoqda. qo mitaning qator
ʼ ʼ
mas ul xodimlari Jaxon bojxona tashkiloti xuzurida maxsulotlar kvalifikatsiyasi,
ʼ
bojxona qiymatini Аniqlash, bojxona qoidalari buzilishiga qarshikurash
mavzulariga bag ishlangan o quv kurslarini tugatdilar va mazkur tashkilot
ʼ ʼ
yo llanmasi bilan xorijiy davlatlarda amaliyot jarayonini o tkazadilar.
ʼ ʼ
Undan tashqari, Jaxon bojxona tashkilotining yuqori malakali ekspertlari
ishtirokida, Davlat bojxona qo mitasi mutaxassislari uchun maxsus o quv
ʼ ʼ
Mashg ulotlari uyushtirilib, unda 150dan ziyod mutaxassislarimiz qatnashdilar.
ʼ
Shuni xam ta kidlash joizki, o tgan yili Butunjaxon bojxona tashkilotining
ʼ ʼ
Bryusselь shaxridagi shtab-kvartirasida Davlat bojxona qo mitasi raxbariyati
ʼ
tomonidan Yevropa Ittifoqi Komissiyasining «O zbekiston Respublikasi Bojxona
ʼ
17

kodeksini takomillashtirish» loyixasini amalga oshirishni ma qullash xaqidagiʼ
Bayoni e lon qilindi. Аyni vaqtda, Yevropa Ittifoqi Komissiyasi va Davlat bojxona
ʼ
qo mitasi o rtasida mazkur loyixani amalga oshirish to g risida Mushtarak
ʼ ʼ ʼ ʼ
Deklaratsiya xam imzolandi.
Davlat bojxona qo mitasi АQSh va unga ittifoqchi mamlakatlar xukumatlari
ʼ
tomonidan Аfg oniston xalqiga ko rsatilayotgan insonparvarlik yordami dasturi
ʼ ʼ
doirasida, respublikamiz bojxona tizimini davr talabiga javob beradigan Yangi,
zamonaviy texnologiya va jixozlar bilan ta minlash ishlariga aloxida e tibor
ʼ ʼ
qaratmoqda. Shu maqsadda, Tashqi aloqalar departamenti o tgan yili АQSh,
ʼ
Аngliya, Germaniya, Frantsiya va Yaponiya kabi taraqqiy etgan mamlakatlarning
Markaziy Osiyodagi elchixonalari, iqtisodiy va tijorat vakolatxonalari mas ul
ʼ
xodimlari bilan yaqindan xamkorlik aloqalarini davom ettirdi.
Jumladan, АQShning O zbekistondagi elchixonasi mutasaddi xodimlari bilan
ʼ
bo lib o tgan qator uchrashuvlarda Аmerika tomoni O zbekiston Respublikasining
ʼ ʼ ʼ
afg on xalqiga ko rsatilayotgan insonparvarlik yordam tadbirlarini to la-to kis
ʼ ʼ ʼ ʼ
qo llab-quvvatlayotganini inobatga olgan xolda, mamlakatimiz bojxona tizimini
ʼ
takomillashtirishga oid texnikaviy xamkorlik loyixasi doirasida moliyaviy yordam
berishga tayyor ekanligini ma lum qildi. Shu kunga qadar, Ushbu loyixa doirasida,
ʼ
Davlat bojxona qo mitasiga АQSh elchixonasi va BMT xuzuridagi giyoxvand
ʼ
moddalar va uyushgan jinoyatchilikka qarshikurash bo yicha Markaziy Osiyo
ʼ
mintaqaviy boshqarmasi orqali bojxona tizimi uchun nixoyatda kerakli zamonaviy
texnik jixozlar, shu jumladan, ma lumot uzatuvchi tizimlar taqdim etildi.
ʼ
Keyingi vaqtlarda Davlat bojxona qo mitasining Osiyo taraqqiyot banki bilan
ʼ
xamkorligi aloxida axamiyat kasb etmoqda. O tgan yilning 9-10 oktyabrь kunlari
ʼ
Toshkent shaxrida Osiyo taraqqiyot banki xomiyligida, mazkur xalqaro tashkilot
xuzurida tuzilgan bojxona xamkorligi qo mitasining navbatdagi 2-uchrashuvi
ʼ
bo lib o tdi.
ʼ ʼ
Аnjuman qatnashchilari, ish rejasiga binoan, ikki kun davomida ishchi
guruxlarga bo linib, bojxona xujjat va rasmiyatchiliklarni muvofiqlashtirish va
ʼ
18

soddalashtirish, mintaqaviy chegara o tish joylarida mushtarak tadbirlar o tkazish,ʼ ʼ
tanzit rivojlanishi, Sharqiy va Markaziy Osiyo mintaqaviy xamkorligining
strategik xarakat va rejalari, bojxona xizmatida ma lumot va kommunikatsion
ʼ
texnologiyalar, xamda milliy intellektual tizimlar mavzulariga oid Osiyo taraqqiyot
banki tomonidan tayyorlangan xujjatlarni atroflicha muxokama etdilar. Ishtirokchi
mamlakatlar delegatsiya a zolari va ekspertlar yuqorida qayd etilgan muammolar
ʼ
yuzasidan, o z mamlakatlaridagi bojxona tizimi axvolidan kelib chiqqan xolda,
ʼ
shaxsiy fikr va muloxazalarini bildirib, xar bir muxokama etilgan masala bo yicha
ʼ
qator Аmaliy takliflar kiritdilar. Shuningdek, 2-uchrashuv ishtirokchilari Yangi
taxrirdagi Umumiy xarakatlar dasturi, xamda yaqin kelajakda amalga oshirish
uchun taklif etilgan ish rejalarini muxokama qildilar va ularni yakdillik bilan
ma qulladilar.
ʼ
Loyihaning ustida ish olib borilar ekan, bunda xalqaro bojxona amaliyoti,
qayta ko rilgan «Bojxona taomillarini soddalashtirish va uyg unlashtirish
ʼ ʼ
to g risida»gi Kioto konventsiyasi (1999 yil) qoidalari hisobga olindi. Shubhasiz,
ʼ ʼ
O zbekistonning Butunjahon savdo tashkilotiga kirish niyati yangi tahrir loyihasini
ʼ
ishlab chiqishda belgilovchi omil bo ldi, bu esa savdoni nazorat qilish
ʼ
mexanizmini umumqabul qilingan xalaro standartlarga moslashtirish majburiyatini
qo yadi. Ushbu yo lda respublika raxbariyati tomonidan ulkan ishlar amalga
ʼ ʼ
oshirilmoqda. Xususan O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev 14
ʼ
noyabrь 2019 yil Markaziy Osiyo mintaqaviy iqtisodiy hamkorlik dasturining
vazirlar darajasidagi konferentsiyasida ishtirok etish uchun Toshkent shahrida
bo lib turgan Jahon bojxona tashkiloti bosh kotibi Kunio Mikuriyani qabul qildi..
ʼ
Yangi tahrirdagi bojxona kodeksini yaratishdan yana bir maqsadi bojxona ishiga
oid qonun hujjatlarini birlashtirish, mukammal qonuniy asosni yaratish va bugungi
kunda sud-huquq tizimida olib borilayotgan islohotlardan kelib chiqqan holda
bojxona qonunchiligini takomillashtirishdir.
Bugungi kunda, Davlat bojxona qo mitasi Osiyo taraqqiyot banki bilan
ʼ
xamkorlikda chegara bojxona maskanlarini bojxona nazorati o tkazilishiga oid
ʼ
19

zamonaviy texnik jixozlari bilan ta minlash masalalari yuzasidan samaraliʼ
muzokaralar olib bormoqda. Osiyo taraqqiyot banki esa, mazkur loyixani amalga
oshirishda moliyaviy yordam ko rsatish imkoniyatlarini o rganmoqda. Xususan,
ʼ ʼ
chegara postlarini va asbob-uskualarni rivojlantirish guruxi chegaradan o tish
ʼ
chog ida xujjatda yetarlicha aks etmagan qo shma tabdirlarga oid bir necha
ʼ ʼ
bo limni umumiy xarakatlar rejasi (UXR)ga kiritish to g risida taklif kiritdi. Bu
ʼ ʼ ʼ
mintaqa uchun maqbul qo shma chegara taomillarini o tkazishga doir tavsiyalar;
ʼ ʼ
qo shma chegara taomillariga doir mavjud xuquqiy bazaning taxlili; ularni amalga
ʼ
oshirishning afzalliklari va kamchiliklari sharxidir. Bu xujjatlarni ishlab chiqish va
uning uzil-kesil variantini shu yil sentyabrda BXQning muvofiqlashtiruvchisi va
xomiysi bo lgan Osiyo taraqqiyot bankiga jalb etgan aslaxatchilarga topshirildi.
ʼ
Xuquqiy bazaning sharxi xar bir mamlakatning xisobotlariga asoslanadi.
Xisobotlarda esa milliy bojxona kodekslari taxlili va ular me yorlarining ustuvor
ʼ
kuchga ega bo lgan qo shma chegara taomillari bo yicha xalqaro bitimlarning
ʼ ʼ ʼ
me yorlariga nisbatan bo lishi kerak.
ʼ ʼ
Seminar ishtirokchilari qo shma taomillarni o tkazish uchun xuquqiy bazani
ʼ ʼ
baxolash manfaatdor vazirliklar va idoralar bilan kelishib olish zarurati munosabati
bilan ko p vaqt talab qilishini ta kidladilar, shu bois sentyabrgacha faqat bojxona
ʼ ʼ
kodekslari sharxini topshirishga qaror qilindi. Xar bir bojxona xizmati keyinchalik
boshqa qonun xujjatlari va bitimlarini taxlil qilib, natijalarini ikkinchi amaliy
uchrashuvga taqdim etadi. Taxminan oktyabь oyi davomida ular aloxida xujjatda
bayon qilinadi.
Chegara postlari va asbob-uskunalarni rivojlantirish guruxi qo shma
ʼ
taomillarni o tkazish bo yicha ikki tomonlama bitim bo lishini talab qilmoqda.
ʼ ʼ ʼ
Chegaradosh davlat xududida milliy qonunni qo llash, shuningdek, bitimda
ʼ
ishtirok etuvchi mamlakatlar xududida ishlayogan bojxona va boshqa
xizmatlarning yuridik xuquqi masalasi bitimning eng muxim jixati bo lishi lozim.
ʼ
Maslaxatchilarga ishtirokchi mamlakatlarga tuzish uchun maqbul bo ladiga
ʼ
xalqaro bitim modelining loyixasini tayyorlash topshirildi.
20

Shu ishchi guruxi BXQ a zolari bojxona xizmatlari boshliqlarining Toshkentʼ
uchrashuvida Qozog iston va Qirg iziston chegarasining Oqjo l-Qurday postlari
ʼ ʼ ʼ
xududida qo shma taomillar bo yicha va Korgas va Xorgas bojxona postlari
ʼ ʼ
o rtasida axborot ayirboshlash dasturini rivojlantirish bo yicha ikkita pilot
ʼ ʼ
loyixasini o tkazishni ko rib chiqish to g risida xam taklif kiritdi. Birinchi loyixa
ʼ ʼ ʼ ʼ
ma qullansa, qo shma taomillarni o tkazish imkoniyatlari bo yicha tadqiqot
ʼ ʼ ʼ ʼ
ishlarini bajarish lozim bo ladi, bu ishlarni 2021 yil boshlarigacha tugallash
ʼ
nazarda tutiladi. OTB vakillari sifat va miqdor ko rsatkichlarini aniqlashda,
ʼ
montoring o tkazishda yordam berishlari mumkinligini tasdiqladilar. Loyixani
ʼ
amalga oshirishni 2021 yil baxor-yozida boshlash taklif etildi.
5
Аxborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish bo yicha guruxi
ʼ
xam samarali ishladi. Аyirboshlash mo ljallangan axborotning tavsiya etiladigan
ʼ
ro yxati tuzib chiqildi, bu esa ma lumotlarni standartlash yo lida dastlabki qadam
ʼ ʼ ʼ
bo ladi. Tasnifnomalardan foydalanish va tovarlar kodini o tkazishni ishlab
ʼ ʼ
chiqishga doir axborot ayirboshlash to g risida bir qancha takliflar tayyorlandi.
ʼ ʼ
Аyrim mintaqalarda ishlayotgan tranzit tizimlarda АK dasturiy ilovalarini
o rganishga katta e tibor berildi. АKTa doir dasturlarni to laqonli amalga oshirish
ʼ ʼ ʼ
uchun bojxona rasmiylashtirishi chog ida qo llanish uchun chiziqli kodlar tizimini
ʼ ʼ
joriy etish zarurligiga e tibor qaratildi. Ushbu soxani rivojlantirishda bojxona
ʼ
tizimida ishlar olib borilmoqda.
O zbekiston Respublikasi DBQ rasmiy sayti 2021 yil.
ʼ
5
Svinuxov V.G. «Tamojenno-tarifnoe regulirovanie VED» M:., Ekonomist 2014 g.
21

Ishtirokchi davlatlar serverlari o rtasida ma lumotlarni replikatsiyalashʼ ʼ
asosida xam, WEB – texnologiyadan foydalanish asosida xam axborot
ayirboshlash imkoniyatlarini ko rib chiqish to g risidagi kelishuv guruxning
ʼ ʼ ʼ
muxim yutug idir. Ma lumotlarni taqdim etishning mumkin bo lgan formati
ʼ ʼ ʼ
sifatida, boshqalari bilan bir qatorda, xozir tobora ommalashib borayotgan XML
formati taklif etildi. Gurux majlislarida eksport, tranzit va razvedka ma lumotlariga
ʼ
doir axborot ayirboshlashda tang joylarning borligi ko rsatib o tildi. Shu
ʼ ʼ
munosabat bilan me yoriy-ma lumot axborotlarini taxlil qilish va ularning mos
ʼ ʼ
bo lishi, bojxona amaliyotida chiziqli kodlar tizimini qo llanish masalalarini
ʼ ʼ
Bojxona xamkorligi qo mitasi АKT ishchi guruxining xar bir mamlakatdan
ʼ
mutaxassislar ishtirokidagi maxsus majlisida ko rib chiqish taklif qilindi.
ʼ
Tranzitning soddalashtirilgan tizimlarini rivojlantirish bo yicha ishchi guruxi
ʼ
o z majlislarida Markaziy Osiyo mintaqasida, Ozarbayjon, Xitoy va
ʼ
Mo g ulistonda tranzit masalalarni muxokama qildi. Seminar ishtirokchilari
ʼ ʼ
ulardagi tranzit tizimini tartibga soluvchi me yoriy-xuquqiy baza qo yilayotgan
ʼ ʼ
talablarga mos, degan xulosaga kelishdi. Biroq shu vaqtgacha bir qancha
chigalliklar va xal qilinmagan masalalar borki, ular amaliyotda transportning
22

chegarada to xtab qolishiga olib kelmoqda va tashqi iqtisodiy faoliyatʼ
ishtirokchilarida norozilik tug dirmoqda.
ʼ
Bu muammoni muxokama qilish natijalari bo yicha yuk tashishni tartibga
ʼ
soladigan xalqaro konventsiyalarga qo shilish choralarini ko rish tavsiya etildi, bu
ʼ ʼ
esa chegarada yukldarni rasmiylashtirishning yagona tartibini ta minlash imkonini
ʼ
beradi, buning ustiga XYT taomillarini qo llashga doir qo llanma xar bir
ʼ ʼ
bojxonadan o tish punktida bor. Biroq, amaliyotda chegara yaqinidagi zonada o z
ʼ ʼ
vazifalarini bajaradigan turli idoralar konventsiya qoidalarini xamisha xam bir
xilda amalga oshirmayotir. Shu maqsadda bojxona xizmatlariga chegarada
nazoratni amalga oshirish chog ida nazorat organlarining xamkorligi tartibini
ʼ
ishlab chiqish taklif qilindi.
Seminar ishtirokchilari soddalashtirilgan tranzit tizimini rivojlantirish
bo yicha ishchi guruxining bojxona xizmatlari, shu jumladan xam
ʼ
konventsiyalarga qo shilmagan XXR bojxona xizmati tomonidan, XYT
ʼ
konventsiyasini amalga oshirish bilan, shu jumladan yuklarning tranzit tashilishi
jarayoniga boshqa idoralarning aralashuvi bilan bog liq muammolarni aniqlash
ʼ
bo yicha ixtisolashgan ishchi guruxlari tuzish to g risidagi taklifni qabul qildilar.
ʼ ʼ ʼ
IIG savollar asosida o z davlatlaridagi joriy vaziyat to g risida xisobot tayyorlaydi.
ʼ ʼ ʼ
Bu savollarni ishlab chiqish O zR DBQga topshirildi.
ʼ
O zbekiston bojxona xizmati tranzit bilan bog liq muammolarni taxlil qildi.
ʼ ʼ
Shu taxlil chog ida aniqlangan muammolarni xal qilish uchun quyidagi tadbirlarni
ʼ
amalga oshirish rejalashtirmoqda:
- xar bir mamlakatda XYT taomilibo yicha o tadigan yuklarni nazorat
ʼ ʼ
qiluvchi bojxona postlarining xodimlariga maxsus ta lim berish;
ʼ
- mart oyida Toshkentda O zR DBQ tayyorlagan taxlil asosida milliy
ʼ
kafolatlash va transport uyushmalari bilan birgalikda XYT taomillaridan to laqonli
ʼ
va samarali foydalanish uchun sharoit yaratish masalalariga bag ishlangan
ʼ
mintaqaviy anjuman o tkazish.
ʼ
23

Mintaqaviy muammolarni xar tomonlama xal qilish uchun XXR bojxona
xizmatiga XYT konventsiyasiga qo shilish, shuningdek, anjumanda ishtirok etishʼ
va bu anjumanga XXR bojxona tranziti tizimi xamda konventsiyaga qo shilishga
ʼ
tayyorgarlik to g risida axborot xisobot tayyorlash taklif qilindi.
ʼ ʼ
Seminar ishtirokchilari mintaqa bojxona xizmatlari uchun BMT YeIX W.30
XYT da doimiy bo lsa xam, moliyaviy muammolar tufayli buning qiyinligini
ʼ
e tirof etdilar. Shu munosabat bilan milliy bojxonalar bu komissiya ishida imkon
ʼ
qadar ishtirok etishiga, unda almashib turish asosida mintaqadan bojxona
masalalari bo yicha kamida bir nafar malakali ekspert qatnashishiga qaror qilindi.
ʼ
Ishchi guruxi xozirgi vaqtda jaxon mrali tranzit tizimlarini, avvalo Yevropa
Xamjamiyati Yangi tranzit tizimi modelini o rganishning muximligini ta kidladi.
ʼ ʼ
Seminar ishtirokchilari xozirgi vaqtda mintaqa bojxonalari o rtasida
ʼ
bo layotgan plombalar va muxrlar namunalarini ayirboshlashni tashkil etishni xam
ʼ
muxokama qildilar. Mo g uliston va XXR bojxona xizmatlaridan tashqari
ʼ ʼ
xizmatlar o zaro tan olish to g risidagi bitimga asosan joriy etilgan tranzit
ʼ ʼ ʼ
xujjatidan foydalanmoqda. Аmmo bunday xujjat mavjudligiga qaramay, ba zi
ʼ
milliy bojxonalar ichki bojxona tranziti uchun mo ljallangan xujjatlarni
ʼ
to ldirmoqdalar, bu xol tranzitni ancha qiyinlashtirmoqda.
ʼ
Tranzit xujjatlarini o zaro tan olish va ularning amalda takrorlanishini istisno
ʼ
qilish uchun Toshkent uchrashuvida kafolatlarning mintaqaviy tizimini ishlab
chiqish taklif etildi, bunday tizim tufayli transport vositalarining chegarada to xtab
ʼ
turishi kamayadi, shuningdek tovarlarni vaqtida yetkazib bermaslik, byudjetga
bojlar va soliqni to lamaslik xavfi yo qotiladi. Bu tizimini barpo etish va joriy
ʼ ʼ
qilish muammolari 2019 yil dekabrda Olmatida bo lagna manfaatdor taraflar –
ʼ
banklar, sug urta kompaniyalari, bojxona brokerlari, milliy savdo palatalari,
ʼ
transport uyushmalari ishtirokidagi seminarda muxokama qilinadi. Osiyo
taraqqiyot banki jalb etgan xalqaro ekspertga esa bojxona organining depozit
xisobvarag iga tegishli boj to lovlarini o tkazish yo li bilan bojlar to lanishini
ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ
ta minlash to g risidagi Bitim loyixasiga ko ra, ishtrokchi mamlakatlar bojxona
ʼ ʼ ʼ ʼ
24

xizmatlari bojxona xizmatlari o rtasida bojxona nazorati ostida tovarlaridanʼ
foydalanishning extimoliy variantlarini tayyorlash, shuningdek mintaqada ulardan
foydalanish imkoniyatlari to g risida batafsil xulosa chiqarish topshirilgan.
ʼ ʼ
Kichik va o rta biznes vakillari tomonidan olib o tilayotgan tovarlarni
ʼ ʼ
bojxonada rasmiylashtirish va nazorat qilishning yagona tartibini ishlab chiqish
o tkir masala bo lib turibdi. Shu sababli seminaoda birinchi navbatda mintaqada
ʼ ʼ
yuklarni tashish me yorini standartlashtirish va bojxona xizmatlari o rtasida TIF
ʼ ʼ
ishtirokchilarining identifikatsiya raqamlarini ayirboshlash masalasini xal qilish
taklif etildi.
BXQ Issiqko l seminari faol, ijodiy muxitda o tdi. Unda bir qancha aniq
ʼ ʼ
takliflar ishlab chiqildi va mintaqada bojxona soxasini islox qilish va
zamonaviylashtirish, bojxona ma muriyatlari o rtasidagi xamkorlikni
ʼ ʼ
takomillashtirish xususida ko pgina amaliy qarorlar qabul qildi.
ʼ
Seminar vaqtida O zbekiston delegatsiyasi OTB Sharqiy va Markaziy Osiyo
ʼ
departametining moliya va savdo boshqarmasi bo limining katta iqtisodchisi –
ʼ
BXT a zolari bo lgan bojxona xizmatlari boshliqlarining Toshkentda o tadigan
ʼ ʼ ʼ
ikkinchi uchrashuvi kuratori janob Jeffri Lьyang bilan bir necha bor uchrashdi, bu
uchrashuvlarda ayrim tashkiliy masalalar muxokama qilindi. Xususan, unga
mamlakatimiz poytaxtida Markaziy Osiyoda yagona Oliy xarbiy bojxona instituti
ochilgani javob beradigan zamonaviy texnika bilan jixozlangani, xalqaro
simpoziumlar, konferentsiyalar, seminarlar o tkazish uchun xamma sharoit
ʼ
mavjudligini aytishdi. Biz tomon rejalashtirilgan uchrashuvni shu institutda
o tkazishni taklif qildi.
ʼ
Janob Lьyang bilan uchrashuvda oliy o quv yurtiga texnik, moliyaviy yordam
ʼ
ko rsatish, shuningdek, eng yaxshi o qiydigan talabalarga, O zbekistonda
ʼ ʼ ʼ
iqtisodiyot va bojxona ishi soxasida ilmiy tadqiqotlar o tkazish va xorijiy o quv
ʼ ʼ
yutlarida tajriba orttirishlari uchun yosh olimlarga OTB tomonidan stipendiyalar
ajratishag doir loyixalarni amalga oshirishga qaror qilindi.
25

4. O‘zbekiston Respublikasi Mustaqil Davlatlar Hamdo’stligi tashkiloti bilan
integratsiyasini rivojlantirish.
2021 йилнинг январь-апрель ойларида, Ўзбекистон Республикаси ташқи
савдо айланмасининг учдан бир қисми ёки 39,3 % и МДҲ давлатларига тўғри
келиб, ташқи савдо айланмасидаги 2020 йилнинг мос даврига нисбатан
улуши 4,9 % га кўпайган.
Ўзбекистон Республикасининг МДҲ мамлакатлари билан ташқи савдо
айланмаси 2021 йил январь-апрель ҳолатига 4 059,7 млн. AҚШ долларини
ташкил этди. Шундан экспорт – 1 339,5 млн. AҚШ долларига етган бўлса,
импорт – 2 720,2 млн. AҚШ доллари қийматида қайд этилди.
Ўзбекистон Республикасининг МДҲ мамлакатлари билан ташқи савдо
айланмасининг энг юқори ҳажмлари Россия Федерацияси (45,2 %),
Қозоғистон (29,9 %) ҳамда Қирғиз Республикаси (6,2 %) давлатлари билан
қайд этилди.
Иқтисодий ҳамкорлик соҳасида саъй-ҳаракатлар МДҲнинг 2030 йилгача
бўлган давр учун Иқтисодий ривожланиш стратегиясини ва унинг биринчи
босқичини амалга ошириш бўйича Тадбирлар режасини тайёрлашга, ўзаро
савдода қулай шароитлар яратишга, жумладан божхона тартибини
соддалаштиришга, савдодаги мавжуд истисно ва чекловларни, хусусан
техник тўсиқларни бартараф этишга ҳамда иштирокчи давлатлар ҳудудлари
ўртасидаги алоқаларни ривожлантиришга, жумладан МДҲнинг 2030 йилгача
бўлган минтақалараро ва чегарадош ҳудудлар ҳамкорлиги Концепциясини
ишлаб чиқиш ва қабул қилишга йўналтирилади. 2020 йилда Ўзбекистонда
турли йўналишлар бўйича ҳудудлараро ҳамкорликни фаоллаштириш
мақсадида МДҲ ҳудудлари Форуми ўтказилади. Транспорт соҳасида янги
транспорт маршрутларини ташкил этиш, МДҲ давлатларининг транзит
салоҳиятидан кенг фойдаланиш бўйича аниқ чораларни назарда тутувчи
Ташкилот иштирокчи давлатларининг 2030 йилгача ҳамкорлигининг Устувор
йўналишларини тайёрлаш масалаларига алоҳида эътибор қаратилади.
26

MDH Ustavi qabul qilindi, u davlatlarning inson huquklari va erkinliklarini
ta minlash, tashki siyosiy faoliyatini muvofiklashtirish, umumiy iqtisodiy makonniʼ
vujudga keltirish, transport va aloqa tizimlarini rivojlantirish, aholi sog lig i va
ʼ ʼ
atrof mu-hitni muhofaza qilish, ijtimoiy masalalar va immigratsiya siyosati,
uyushgan jinoyatchilikka karshi kurash, mudofaa siyosatida hamkorlik qilish va
tashqi chegaralarni qo riklashda birgalikda faoliyat yuritishni nazarda tutadi. MDH
ʼ
haqiqiy a zolari bilan birga qatnashuvchi a zolar bo lishi mumkin. kilingan: Davlat
ʼ ʼ ʼ
boshliklari kengashi, Hukumat boshliklari kengashi, Tashki ishlar vazirlari
kengashi, Davlatlararo iktisodiy ko mita, markazi SanktPeterburgda bo lgan
ʼ ʼ
Parlamentlararo assambleya va b. MDHning doimiy ishlovchi organi Minsk sh. da
joylashgan Muvofiqlashtiruvchimaslahat qo mita hisoblanadi. Uning qoshida
ʼ
doimiy kotibiyat ishlaydi. Davlat boshliqlari kengashi 1 y. da kamida 2 marta
o tkaziladi. fuqarolik urushi kelib chiqishining oldini oldi, mamlakatlarni
ʼ
bosqichmabosqich xalqaro munosabatlar tizimiga kirib, mustaqilliklari,
suverenitetini mustahkamlashga ko mak berdi. MDH o z faoliyati davomida
ʼ ʼ
haddan ta-shqari ko p qarorlar qabul qildi-yu, lekin aksariyat hollarda ularning
ʼ
kupi bajarilmadi. Hozir MDH ga kiruvchi davlatlarning aholisi 283 mln. kishini
tashkil etadi. Bu aholining 120,5 mln. iqtisodiyotda mashg uldir. Ularning 29,4
ʼ
foizi sanoat va qurilishda, 21,5 foizi q. x., o rmon va baliqchilik sohasida ishlaydi.
ʼ
O zbekiston o z milliy manfaatlaridan kelib chiqqan holda MDHda ishtirok
ʼ ʼ
etmoqda. U MDHga davlatlar ustidan tuzilgan tashkilot sifatida emas, balki
mustaqil davlatlarning harakatlarini muvofiklashtiruvchi organ sifatida qaraydi.
MDH hududida davlatlarning teng huquqligi asosida yagona iqtisodiy makonni
yaratish, tashkilotda umuman iqtisodiy munosabatlarning ustuvorligiga erishish,
davlatlar o rtasida savdoiqtisodiy aloqalarni rivojlantirish uchun harakat qiladi.
ʼ
«Mustaqil davlatlar xamdo stligi» tashkiloti oldiga mintaqada iqtisodiy
ʼ
integratsiyani rivojlantirishning, siyosiy, ijtimoiy, ilmiy-texnikaviy, madaniy-
ma rifiy aloqalari kengaytirishning shakl va mexanizmlarini takomillashtirish
ʼ
27

asosiy maqsad qilib qo yilgan. Prezidentlar bu masalalr yuzasidan atroflichaʼ
fkrlashib, qukumatlarga tegishli topshiriqlar berishga kelishib oldilar.
Joriy yilning 9 sentyabrь kuni videokonferentsiya shaklida Mustaqil Davlatlar
Hamdo stligi (MDH) Iqtisodiy forumining birinchi yig ilishi o tkazildi.
ʼ ʼ ʼ
O zbekiston Respublikasi Prezidentining tashabbusi bilan tashkil etilgan mazkur
ʼ
tadbirda Hamdo stlik mamlakatlarining iqtisodiy va savdo idoralari rahbarlari
ʼ
qatnashdi. O zbekiston Respublikasi nomidan Bosh vazir o rinbosari -
ʼ ʼ
investitsiyalar va tashqi savdo vaziri S.Umurzakov ishtirok etdi.
Yig ilish kun tartibiga savdo-iqtisodiy, investitsiya va sanoat sohasida
ʼ
hamkorlik bilan bog liq masalalarning keng ko lami kiritildi. Ishtirokchilar ko p
ʼ ʼ ʼ
tomonlama hamkorlikni mustahkamlash va qo shma tashabbuslarni ilgari surishda
ʼ
Hamdo stlikning alohida rolini bir necha bor ta kidladilar. Ular Forumni
ʼ ʼ
koronavirus pandemiyasi fonida jahon iqtisodiyoti o zgarayotgan bir paytda MDH
ʼ
faoliyatining iqtisodiy ustuvorliklarini ishlab chiqish va barqaror rivojlanish
masalalarini hal etish hamda mintaqaviy va global darajadagi dolzarb
muammolarga qarshi choralar ko rish bo yicha nihoyatda muhim va samarali
ʼ ʼ
platforma deb hisoblashga tayyor ekanliklarini bildirdilar.
Tadbir doirasida pandemiyaning salbiy oqibatlarini yumshatish va
Hamdo stlik mamlakatlarida iqtisodiy faollikni rag batlantirish bo yicha hamkorlik
ʼ ʼ ʼ
mexanizmlari yuzasidan konstruktiv fikr almashildi.
Shu nuqtai nazardan investitsiyaviy hamkorlikni va o zaro savdoni
ʼ
rivojlantirish, shuningdek, transport-kommunikatsiya aloqalarini tiklashga
qaratilgan inqirozga qarshi qo shma dasturlarni ishlab chiqishda mamlakatlararo
ʼ
hamkorlik istiqbollari ko rib chiqildi.
ʼ
28

Xulosa va takliflar
Ilmiy izlanishlar natijalarini taxlil qilish shuni ko rsatadiki, Davlat bojxonaʼ
qo mitasi xodimlari o zlarining xorijiy mamlakatlar bojxona xizmati va xalqaro
ʼ ʼ
bojxona ma muriyatlari raxbarlari va xalqaro tashkilot vakillari bilan o tkazgan
ʼ ʼ
uchrashuv va suxbatlari davomida, suxbatdoshlarga mustaqillik yillarida
mamlakatimizda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy isloxotlar, bojxona
tizimining faoliyati, jumladan, korruptsiya, uyushgan jinoyatchilik, giyoxvand
moddalar, qurol-yarog xamda o q-dorilar bilan g ayriqonuniy tijorat qilishga
ʼ ʼ ʼ
qarshi kurash, O zbekiston bojxona tizimi oldida turgan asosiy vazifalar va ustuvor
ʼ
yo nalishlar, Davlat bojxona qo mitasining respublika bojxona siyosatini ishlab
ʼ ʼ
chiqish va xayotga tadbiq etish, mamlakatning iqtisodiy xavfsizligini ta minlash,
ʼ
bojxona ishlarini amalga oshirishda jismoniy va yuridik shaxslarning xuquq va
manfaatlarini ximoya qilish, respublika bojxona chegaralarida bojxona nazoratini
ta minlash masalalari borasida ma lumot berib boradilar.
ʼ ʼ
Mazkur faoliyat xorijiy davlatlar bojxona ma muriyatlari, xamda xalqaro
ʼ
bojxona tashkilotlari mutasaddi vakillari tomonidan ijobiy baxolanmoqda.
O zbekiston Respublikasi Davlat bojxona qo mitasi va Butunjaxon bojxona
ʼ ʼ
tashkiloti o rtasidagi munosabatlar Tashqi aloqalar departamenti faoliyatida
ʼ
aloxida o rin tutadi.
ʼ
Ushbu nufuzli xalqaro tashkilot bilan xamkorlik, respublikamiz bojxona
qonunchiligining xalqaro konventsiyalar va boshqa xuquqiy me yorlar bilan
ʼ
mutanosibligini shakllantirishga imkon yaratmoqda. 160 dan ziyod mamlakatni o z
ʼ
a zoligiga jamlagan ushbu xalqaro tashkilotning aksariyat me yoriy tavsiyalari va
ʼ ʼ
xuquqiy xujjatlari O zbekiston Respublikasi Bojxona Kodeksini ishlab chiqishda
ʼ
keng ko lamda foydalanildi.
ʼ
Bugungi kunda, Davlat bojxona qo mitasi Jaxon Bojxona tashkilotining
ʼ
Siyosiy xay ati, Texnik qo mitasi sessiyalari Kengashida faol ishtirok etib
ʼ ʼ
kelmoqda. Qo mitaning qator mas ul xodimlari Jaxon bojxona tashkiloti xuzurida
ʼ ʼ
maxsulotlar kvalifikatsiyasi, bojxona qiymatini aniqlash, bojxona qoidalari
29

buzilishiga qarshikurash mavzulariga bag ishlangan o quv kurslarini tugatdilar vaʼ ʼ
mazkur tashkilot yo llanmasi bilan xorijiy davlatlarda amaliyot jarayonini
ʼ
o tkazadilar.
ʼ
Undan tashqari, Jaxon bojxona tashkilotining yuqori malakali ekspertlari
ishtirokida, Davlat bojxona qo mitasi mutaxassislari uchun maxsus o quv
ʼ ʼ
mashg ulotlari uyushtirilib, unda 150 dan ziyod mutaxassislarimiz qatnashdilar.
ʼ
Shuni xam ta kidlash joizki, o tgan yili Butunjaxon bojxona tashkilotining
ʼ ʼ
Bryusselь shaxridagi shtab kvartirasida Davlat bojxona qo mitasi raxbariyati
ʼ
tomonidan Yevropa Ittifoqi Komissiyasining «O zbekiston Respublikasi Bojxona
ʼ
kodeksini takomillashtirish» loyixasini amalga oshirishni ma qullash xaqidagi
ʼ
Bayoni e lon qilindi. Аyni vaqtda, Yevropa Ittifoqi Komissiyasi va Davlat bojxona
ʼ
qo mitasi o rtasida mazkur loyixani amalga oshirish to g risidagi Mushtarak
ʼ ʼ ʼ ʼ
Deklaratsiya xam imzolandi.
Respublikada olib borilayotgan «Ochiq eshiklar siyosati» - savdo-iqtisodiy
aloqalarni erkin va jadal rivojlantirib borish, ikki tomonlama va ko p tomonlama
ʼ
asosda teng xuquqli va o zaro foydali aloqalarini kengaytirish, raqobat va
ʼ
xamkorlik o rtasidagi xaqiqiy muvozanatni ta minlash, zamonaviy texnika va
ʼ ʼ
texnologiyalarni respublikaga olib kiradigan xorijiy investorlar va aloxida
mamlakatlarga nisbatan qulay savdo rejimini shakllantirish, xalqaro xuquqiy
normalarning milliy me yorlarga nisbatan ustuvorligini tan olish, GАTT/JST
ʼ
printsiplari va qoidalariga amal qilish asosida tashqi savdo rejimini bosqichma-
bosqich liberallashtirish va respublikaning mazkur tashkilotga integratsiyalashib
borishini ta minlash singari bir qator maqsadlarga qaratilgandir. 2017-2021 yillar
ʼ
O zbekiston Respublikasi xukumati tomonidan milliy iqtisodiyotni erkinlashtirish
ʼ
bo yicha faol chora-tadbirlarni amalga oshirish yillari bo ldi.
ʼ ʼ
Bugungi kunda O zbekiston Respublikasi xukumati JSTga a zo bo lib
ʼ ʼ ʼ
kirishni jahon iqtisodiy xamjamiyatiga integratsiyalashuvning asosiy shakllaridan
biri sifatida qarab kelmoqda va mazkur tashkilotga teng xuquqli a zo bo lib kirish
ʼ ʼ
borasida dadil qadamlar tashlanmoqda. JSTga a zo bo lib kirish mamlakat tashqi
ʼ ʼ
30

iqtisodiy siyosatning eng ustuvor yo nalishlaridan biriga aylanib bormoqda.ʼ
Xalqaro tajribaga muvofiq, JSTga a zo bo lish uzoq muddatli istiqbollarda xar
ʼ ʼ
qanday milliy iqtisodiyot rivojiga ijobiy ta sir ko rsatadi, biroq qisqa muddatli
ʼ ʼ
istiqbollarda u milliy xo jalik taraqqiyoti uchun ayrim muammolarni xam yuzaga
ʼ
keltirishi mumkin. Eksportni rag batlantiruvchi siyosat olib boradigan mamlakatlar
ʼ
JSTga a zo bo lishdan nafaqat uzoq muddatli istiqbollarda, balki qisqa muddatli
ʼ ʼ
istiqbollarda xam kata foyda ko radilar. Bunga qarama-qarshi o laroq, import
ʼ ʼ
o rnini bosuvchi siyosat olib boruvchi mamlakatlar JSTga a zo bo lishdan uzoq
ʼ ʼ ʼ
muddatli istiqbollarda manfaat ko rsalarda, qisqa muddatli istiqbollarda ular
ʼ
iqtisodiy jixatdan ma lum darajada zarar ko rishlari xam mumkindir. Ko pchilik
ʼ ʼ ʼ
mamlakatlar o zi ishlab chiqargan maxsulotlarining xalqaro bozorlarda
ʼ
ayirboshlashni yaxshilash maqsadida ularni xalqaro standart talablariga
moslashtirishga xarakat qiladilar. O zbekistonda xam tashqi savdo faoliyatini
ʼ
boshqarishda bir qator iqtisodiy dastaklardan va bu dastaklarni xayotga tadbiq
etuvchi davlat organlari xizmatidan foydalaniladi.
31

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning «Buyuk
kelajakni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz.» Xalq so‘zi
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 24 noyabrlagi “Bojxona
ma'murchiligini takomillashtirish va O‘zbekiston Respublikasi davlat bojxona
xizmati organlari faoliyati samaradorligini oshirish bo‘yicha qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi PF-5582-son Farmoni.
3. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020 yil 5iyundagi “Bojxona
ma'muriyatchiligini isloh etish va O‘zbekiston Respublikasi davlat bojxona xizmati
organlari faoliyatini takomillashtirish to‘g‘risida”gi PF-6005-son Farmoni.
4. O‘zbekiston Respublikasi qonunlari.
5. O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. T.: O‘zbekiston, 2014 yil.
6. O‘zbekiston Respublikasining Bojxona Kodeksi. T.: Adolat, 2016y.
7. O‘zbekiston Respublikasining «Bojxona xizmati to‘g‘risida»gi qonuni. T.:
Iqtisodiyot va xuquq dunyosi 1997 y.
8. Mamatov M. Milliy iqtisodiyotga xorijiy investisiyalarni jalb qilishning
nazariy asoslari, Iqtisodiyot va ta'lim, 2011 y., № 4.
9. O‘zbekiston iqtisodiy axborotnomasi, 2017-2020 y., № 1-№12
Internet saytlari .
10. http://www. wto. org
11. www.review.uz – “Ekonomicheskoe obozrenie” jurnalining rasmiy sayti
12. www.vip.lenta.ru – Internet nashriyoti
13. http//www.sustoms.ru –O‘zbekiston Respublikasi DBQ sayti
14. www.omad.uz – Biznes rivoji uchun axborot
portali. www.internetindicators.com – Иқтисодий индикаторлар Интернет веб-
сайти.
32

Oʼzbekiston Respublikasi MDHga integratsiyalashuvi sharoitida tashqi savdoni tartibga solish

Купить