O’zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati tahlili - Madaniyatshunoslik - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	50000UZS
Hajmi	237.9KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	11 Dekabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Madaniyatshunoslik

Sotuvchi

Zafar Nurullayev

Ro'yxatga olish sanasi 22 May 2023

73 Sotish

O’zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati tahlili

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MADANIYAT VAZIRLIGI
O‘ZBEKISTON DAVLAT SAN’AT VA MADANIYAT INSTITUTI
“XALQ IJODIYOTI” FAKULTETI
“MADANIYAT VA SAN’AT MENEJMENTI” KAFEDRASI
MAVZU: O'ZBEKISTONDA MADANIYAT VA SAN'AT MUASSASALARI
FAOLIYATI TAHLILI
Ta’lim yo‘nalishi: 60212000– Madaniyat va san’at muassasalarini tashkil etish
va boshqarish
“Senarinavistlik va madaniy - ommaviy tadbirlarni tashkil etish asoslari”
fanidan
KURS ISHI
Bajardi: “Madaniyat va san’at
muassasalari tashkil etish va boshqarish”
ta’lim yo‘nalishi __-kurs talabasi
________________________
__________
(imzo)
Tekshirdi: “Madaniyat va san’at
menejementi: kafedrasi professor v.b
______________________________
__________
(imzo)
TOSHKENT – 2024
1

Mavzu: O’ zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati tahlili
Mundarija:
KIRISH……………………………………………………………………………….3
I.BOB.MADANIYAT VA SAN’AT SOHASINING JAMIYAT HAYOTIDAGI
AHAMIYATI
1.1 Madaniyat va san’at tashkilotlarining tasnifi……………………………...…6
1.2. O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati da
teatrlarning tutgan o’rni ………………………………………………..
………………………..11
II.BOB. O‘ZBEKISTONDA MADANIYAT VA SAN'AT SOHASIDA AMALGA
OSHIRILAYOTGAN ISHLOHOTLAR
2.1. O‘zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati qaratilayotgan
chora-tadbirlar……………………………………………………………………..…18
2.2. Madaniyat va san’at miuassasalari faoliyatini rivojlantirishda xorij
tajribasi………………………………………………………………………….……24
XULOSA…………………………………………………………………………….30
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………………...32
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Har bir millatning o‘tmishi, buguni va kelajagidan
so‘zlovchi vosita bu madaniyatidir. Xalqimiz o‘zining boy madaniyati va san’ati bilan
bugungi kunda dunyo hamjamiyatida o‘ziga xos o‘rin egallab kelmoqda. Ayniqsa,
mana shu besh yil ichida e’tiborga molik ko‘plab ishlar amalga oshirildi desak
mubolag’a bo‘lmaydi.
Xususan, 2022-yil 7-fevralda Muhtaram Prezidentimiz tomonidan ishlab
chiqilgan “Harakatlar strategiyasi” yurt ravnaqida o‘ziga xos dasturuamal bo‘lib
xizmat qildi va keng qamrovli ishlarni amalga oshirilishida muhim omil bo‘ldi.
Chunonchi, strategiyaning 4-ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lgan “Ijtimoiy sohani
rivojlantirish” borasida joylarda keng qamrovli ishlar amalga oshirildi. Aholi,
ayniqsa, yoshlarning bandligini ta’minlash, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va
salomatligini saqlash, fan, ta’lim, madaniyat va sport sohasini takomillashtirish, yo‘l-
transport, muhandislik kommunikatsiya hamda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish
bilan bog’liq choratadbirlar amalga oshirildi.
Bugungi shiddat bilan rivojlanayotgan zamonamizda davlatimiz rahbari
tomonidan ilgari surilgan “Yangi O‘zbekiston” tushunchasi ham xalqimiz tilida o‘ziga
xos tarzda yangradi va yangicha dunyoqarash, fikrlash sari qadam tashlashga
undamoqda. Zero, Prezidentimiz aytganlaridek, “Bugugi O‘zbekiston kechagi
O‘zbekiston emas, bugungi xalimiz ham kechagi xalq emas”.
Ta’kidlash kerakki, Yangi O‘zbekistonni barpo etish - bu shunchaki xohishistak,
subyektiv hodisa emas, balki tub tarixiy asoslarga ega bo‘lgan, mamalakatimizdagi
mavjud siyosiy-huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-ma’rifiy vaziyatning o‘zi
taqozoetayotgan, xalqimizning azaliy intilishlariga mos, uning milliy manfaatlariga
tola javob beradigan obyektiv zaruriyatdir. Yangi O‘zbekiston - demokratiya inson
huquq
3

va erkinliklari borasida umume’tirof etilgan norma va prinsiplarga qat’iy amal qilgan
holda, jahon hamjamiyati bilan do‘sona hamkorlik tamoyillari asosida rivojlanadigan,
pirovard maqsadi xalqimiz uchun erkin, obod va farovon hayot yaratib berishdan
iborat bo‘lgan davlatdir.
Qaysi davlatda xalqning farovonligi, huquq va erkinligi munosib tarzda
qadrlansa, xalqning roziligiga erishilsa u davlatning ertasi buyuk hamda e’tiborda
bo‘ladi. Xalq roziligiga erishish, yurt farovonligini ta’minlash, dunyo hamjamiyatida
munosib o‘rin egallash maqsadida bugungi kunda yurtimizda keng ko‘lamli qator
ishlar amalga oshirilmoqda. Ko‘plab sohalarga e’tibor qaratilmoqda. Inson tirik ekan
kuy, qo‘shiqqa, ko‘ngilga kayfiyat baxsh etuvchi san’at durdonalariga ehtiyoj sezadi.
Madaniyat va san’at- jamiyatning bebaho xazinasi, inson tafakkurining bemisil
kashfiyotidir.
Yangilanayotgan O‘zbekistonda e’tibor qaratilayotgan muhim sohalardan biri
ham aynan madaniyat va san’at sohasidir. Madaniyat va san’at mamlakatning,
millatning yuzi, ko‘rki hisoblanadi. Har bir xalq o‘z milliy madaniyati, urf-odati o‘z
shakl shamoiliga egaligi bilan alohida ajralib turadi.
O‘zbek xalqining faqat o‘zigagina xos boy madaniy merosi borki, u o‘z jozibasi
bilan kurrai zamin ahlini o‘ziga rom etib kelmoqda. Bu jahoniy e’tirof davlatimiz
rahbari tomonidan soha taraqqiyotiga qaratilayotgan katta e’tibor, g’amxo‘rlikning
mevasi desak yanglishmagan bo‘lamiz
Kurs ishining maqsadi : Yangi O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari
faoliyati ni yanada rivojlantish istiqboli shakllari va usullarini o’rganish.
Ushbu maqsadga erishish quyidagi vazifalarni hal qilishni o’z ichiga oladi:
- O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati tahlili ing asosiy shakl
va usullarini tadqiq etish;
4

- O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati tahlili istiqbollari ni
o’rganish;
- Madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantish istiqbollari ni boshqarish
tashkilotlari faoliyatini o’rganish;
- Madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantish istiqbollari ning asosiy
yo’nalishlarini o’rganish.
Kurs ishining obyekti O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati
tahlili da ijtimoiy-tashkiliy omillarning roli.
Kurs ishining predmeti O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari
faoliyati tahlili, usullari hisoblanadi.
Tarkibiy jihatdan ish kirish, ikki bob, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar
ro’yxatidan iborat.
5

I.BOB.MADANIYAT VA SAN’AT SOHASINING JAMIYAT HAYOTIDAGI
AHAMIYATI
1.1 Madaniyat va san’at tashkilotlarining tasnifi
Jamiyat, ijtimoiy guruhlar va shaxslarning ma’lum xizmatlarga talabni
yaratadigan turli xil madaniy ehtiyojlarining mavjudligi madaniyat va san’at
tashkilotlarining juda xilma-xil turlarining paydo bo’lishini belgilaydi. Yuqorida
ta’kidlab o’tilganidek, "madaniy mahsulot" ishlab chiqarishning o’ziga xosligi bir
qator hollarda u va iste’mol jarayoni o’rtasida vaqtinchalik masofa yo’qligidadir. Shu
sababli, madaniyat sohasi xizmatlarni amalga oshirish faqat ularni taqdim etishga
qodir bo’lgan tegishli muassasalar mavjud bo’lgandagina mumkinligi bilan
tavsiflanadi.
Madaniyat va san’at sohasi mavjud manbalardan I.E. Diskina. U mahsulot ishlab
chiqarish va sotish bilan shug’ullanuvchi 18 turdagi muassasalarni, shuningdek,
moddiy-texnika bazasini, madaniyatni yaratish bilan shug’ullanadigan uchta turdagi
korxonalarni aniqladi. Muammoning dolzarbligini hisobga olib, biz ushbu ro’yxatni
to’liq taqdim etamiz: 1
- madaniy-ma’rifiy muassasalar (klublar, kutubxonalar, muzeylar, bog’lar,
hayvonot bog’lari, dam olish markazlari);
- ko’rgazma zallari;
-teatr va ko’ngilochar tashkilotlar (teatrlar, kontsert tashkilotlari, sirklar);
- maktabdan tashqari estetik tarbiya ta’lim muassasalari (bolalar musiqa, san’at
maktablari, san’at maktablari, xoreografiya maktablari);
1
Gurvich M.M. AQShda madaniy faoliyatni moliyaviy qo’llab-quvvatlash M.M. Gurvich Madaniyatni moliyalashtirish
institutlari: xorijiy mamlakatlar tajribasi RAS. Ying - t xalqaro. iqtisodiyot va siyosiy. Issled., Ijtimoiy iqtisodiyot
instituti; javob. ed. VA MEN. Rubinshteyn. - M., 2020. - 194 b.
6

- oliy va o’rta maxsus o’quv yurtlari (konservatoriyalar, madaniyat institutlari,
kinematografiya, xoreografiya bilim yurtlari);
- kinoteatrlar tarmog’i (kinoteatrlar, kinoinstagrammalar, videoteatrlar);
- ijara bazalari va ofislari;
- kinostudiyalar;
- nashriyotlar;
- gazeta va jurnallar tahririyatlari;
- poligrafiya sanoati korxonalari;
- kitob savdosi va "Soyuzpechat" (hozirgi Rospechat) muassasalari;
- telegraf va axborot agentliklari;
- radio va televideniye tahririyatlari;
- radio uylari;
- telestudiyalar va teletexnika markazlari;
- ovoz yozish studiyalari;
- ixcham kassetalar va kompakt disklar ishlab chiqarish korxonalari. Bundan
tashqari, madaniyat va san’at sohasiga quyidagilar kiradi:
-ixtisoslashtirilgan restavratsiya korxonalari va ustaxonalari;
-kino apparaturalari, musiqa asboblari, yorug’lik va ovoz uskunalari,
attraksionlar, madaniyat muassasalarini jihozlash, dam olish va ommaviy axborot
vositalari uchun ixtisoslashtirilgan texnologik uskunalar ishlab chiqarish korxonalari;
- xalq amaliy san’ati korxonalari.
7

Madaniyat va dam olish sohasidagi yangi hodisalar bilan bog’liq holda, ushbu
ro’yxatni to’ldirish mumkin. Quyidagilarni kiritish juda muhim ko’rinadi:
- turizm va ekskursiya xizmatlarini tashkil etish;
- yangi shou-biznes tashkilotlari;
- o’yin va o’yin biznesini tashkil etish;
- model agentliklari;
-reklama ustaxonalari va agentliklari.
Bundan tashqari, oliy va maxsus o’quv yurtlari guruhiga teatr va sirk san’ati
institutlari, ishlab chiqarish va axborot madaniyat vositalarini yaratuvchi korxonalar
guruhiga o’yin avtomatlari, kompyuter texnologiyalari, kazino jihozlari ishlab
chiqaruvchi korxonalar kiritilsin. Xalq amaliy san’ati korxonalari esdalik sovg’alari
bilan to’ldirilishi kerak.
Madaniyat va san’at tashkilotlarini tasniflashda mumkin bo’lgan yondashuvlarni
ko’rib chiqish muhim emas. Bizning fikrimizcha, tasniflash uchun quyidagi mezonlar
asos bo’lishi mumkin:
1. Mulkchilik shakli.
2. Mahsulot turi (mehnat natijasi).
3. Faoliyatning asosiy yo’nalishlari (funktsional xususiyat).
4 Iqtisodiy faoliyat usuli.
Keling, taklif qilingan belgilarni batafsil ko’rib chiqaylik.
1. Mulkchilik turlari bo’yicha tasnifi. Hozirgi vaqtda madaniyat va san’at
tashkilotlarini mulkchilik shakllariga ko’ra tasniflashda ular quyidagilardan iborat
tashkilotlarni ajratadilar:
8

- respublika mulk yoki O’zbekiston Respublikasining ta’sis sub’ektlarining
mulki;
- kommunal mulk;
- yuridik va jismoniy shaxslarning xususiy mulki.
2. Mahsulot turlari bo’yicha tasniflash (faoliyat natijasi). Madaniyat va san’at
sub’ektlari tashkilotlari tasnifining ushbu xususiyatidan foydalanib, biz quyidagi
tashkilotlarni ajratib ko’rsatishimiz mumkin:
A. moddiy mahsulotlar ishlab chiqarish;
b. moddiy xizmatlar ko’rsatish;
V. mumkin bo’lgan moddiy (shu jumladan moliyaviy) natijaga ega bo’lgan
xizmatlarni taqdim etish;
d) birinchi navbatda nomoddiy xizmatlar ko’rsatish;
e) birinchi navbatda madaniy ob’ektlar va vositalar savdosi bilan shug’ullanadi.
“a” guruhiga kompakt disklar va ixcham kassetalar ishlab chiqaruvchi
kompaniyalar kiradi; san’at studiyalari va ustaxonalari; xalq hunarmandchiligi va
suvenirlar fabrikalari; bosmaxonalar; kinostudiyalar, shuningdek, teatr rekvizitlari va
dekoratsiyalar ishlab chiqarish ustaxonalari, kino va video texnika, musiqa asboblari,
o’yin avtomatlari va boshqalar.
“b” guruhiga ixtisoslashtirilgan restavratsiya korxonalari va ustaxonalari
kiradi; audio va video yozish studiyalari, fotostudiyalar.
"C" guruhiga barcha qimor va o’yin biznesi tashkilotlari kiradi: kazinolar,
lotereyalar, bilyardlar, o’yin mashinalari va kompyuter o’yinlari.
"G" guruhi juda xilma-xildir. Nomoddiy xizmatlarning quyidagi turlariga qarab,
uni uchta kichik guruhga bo’lish mumkin: madaniy, ma’rifiy va axborot.
9

Birinchi kichik guruh quyidagilarni o’z ichiga oladi; teatrlar, muzeylar,
filarmoniyalar, ko’rgazma zallari, klublar, dam olish markazlari.
Ikkinchisiga estetik tarbiyaning maktabdan tashqari ta lim muassasalari, o rtaʼ ʻ
maxsus va oliy o quv yurtlari kiradi.
ʻ
Uchinchisiga kutubxonalar, arxivlar, reklama va axborot agentliklari kiradi.
To’rtinchi guruhga san’at salonlari va do’konlari, antiqa do’konlar va do’konlar
kirishi kerak; musiqa asboblari, disklar va kassetalar sotiladigan do’konlar: kitob
savdosi va boshqalar.
Shuni ta’kidlash kerakki, tashkilotlarni ushbu mezon bo’yicha tasniflash va
ularni u yoki bu guruhga (yoki kichik guruhga) belgilash asosiy mahsulotni
identifikatsiyalashni nazarda tutadi, chunki ushbu sohadagi ko’plab tashkilotlar turli
xil mahsulotlar bilan tavsiflanadi, ayniqsa, ishlab chiqarishda mahsulot turlari. xizmat
ko’rsatish sohasi.
Masalan, muzeylarni “b” guruhiga kiritish mumkin – agar ularda uchinchi
shaxslarning buyurtmalarini bajarishga qodir restavratsiya ustaxonalari bo’lsa, “d”
guruhiga – esdalik sovg’alari, kataloglar, bukletlar va boshqalar sotiladigan bo’lsa. va
muzeylarning ta’lim faoliyati (kollektsiyalarni to’plash, ekspozitsiya va ko’rgazmalar
tashkil etish, uslubiy ishlar, ekskursiyalar o’tkazish" ma’ruzalar tashkil etish) ularni
"d" guruhiga tasniflash imkonini beradi.
Faoliyatning maqsadli yo’nalishlari bo’yicha tasniflash (funktsional asos
bo’yicha). Bu belgi keyingi tadqiqotlar uchun juda muhim! va asosan nomoddiy
xizmatlar sohasiga tegishli.
10

1.2.O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati da teatrlarning
tutgan o’rni
O zbekistondagi teatrlar ro yxati – mamlakatning amaldagi ma muriyʻ ʻ ʼ
bo linishiga ko ra O zbekistonda mavjud bo lgan (2000 ta) teatrlarning yagona
ʻ ʻ ʻ ʻ
ro yxati keltirilgan (poytaxt va Toshkent teatrlari boshida alohida keltirilgan).
ʻ
O zbekistonning deyarli barcha teatrlari davlat mulki bo lib, mamlakatda madaniyat
ʻ ʻ
muassasalari faoliyatining ma muriy-hududiy bo linishi mavjud bo lib, ular
ʼ ʻ ʻ
ma muriy-hududiy birliklarning eng muhim markazlarida tuziladi va faoliyat yuritadi.
ʼ
O zbek teatrlarining deyarli uchdan bir qismi (40 ga yaqin) poytaxt Toshkentda
ʻ
joylashgan. O zbekistonda bitta opera teatri, viloyatlarda (odatda viloyat
ʻ
markazlarida) bir yarim o ndan ortiq Milliy drama teatri, Toshkent, Samarqand va
ʻ
Farg onada bir qancha milliy teatrlar, Toshkentda, Samarqand va Farg onada esa
ʻ ʻ
qoraqalpoq teatrlari mavjud. Respublika bolalar teatrlari yosh tomoshabinlar uchun
teatrlar (Toshkent va Nukusda 2 ta) va qo g irchoq teatrlari (respublikamizning 8 ta
ʻ ʻ
viloyatlari, Qoraqalpog iston) hisoblanadi.
ʻ
O zbekistondagi barcha ilk teatrlar ham rus, ham o zbek tillarida bo lgan.
ʻ ʻ ʻ
O zbek teatr an anasi odatda birinchi o zbek dramaturglaridan biri bo lgan Hamzaga
ʻ ʼ ʻ ʻ
borib taqaladi – garchi mamlakatda kuchli she riyat va musiqa an analari mavjud
ʼ ʼ
bo lsa ham, teatr XX asr boshlariga qadar haqiqatda shakllanmagan. Hamza 1929-
ʻ
yilda fundamentalistlar tomonidan, birinchi navbatda, ayollar huquqlarini himoya
qilgani uchun o ldirilgan. 30-yillarda bolsheviklar teatrdan ta sirchan targ ibot
ʻ ʼ ʻ
vositasi sifatida foydalandilar.
O zbekiston mustaqillikka erishgach, milliy madaniy va ma naviy merosga ham
ʻ ʼ
san at arboblari, ham jamoatchilik e tibori ortib, ularni chuqurroq o rganish va bilish
ʼ ʼ ʻ
zarurati sabab bo lmoqda. Shunday qilib, mamlakatimiz teatrlarida sahnalashtirilgan
ʻ
11

spektakllarda boy o zbek adabiy merosi bilan bir qatorda jahon mumtoz adabiyotiʻ
mavzulari ham o z aksini topgan
ʻ
„Ilhom“ teatri Sovet Ittifoqidagi birinchi professional nodavlat teatrlardan biri
hisoblanadi. Unga 1976-yilda rejissyor Mark Vayl (2007-yil sentabr oyida fojiali
vafotigacha uning badiiy rahbari bo lgan) hamda Toshkent teatr va rassomlik
ʻ
institutining bir guruh bitiruvchilari tomonidan professional aktyorlar uchun teatr
studiyasi sifatida asos solingan. Ilhom teatri 1976-yilda M. Vayl tomonidan „Teatr
yoshlari tajriba studiyasi“ nomi bilan tashkil bo lgan. 1989-yildan hozirgi nomini
ʻ
egallagan.
Teatr ko cha teatri an analarida yaratilgan „Masxaraboz-76“ spektakli bilan
ʻ ʼ
boshlandi. Ushbu spektakl bilan truppa Novgorod viloyatida kontsert berishga bordi.
Spektakllari o zbek va rus tillarida ijro etiladi. Studiyaning asosiy maqsadi –
ʻ
teatr san atida yangi ifoda vositalarini izlash, tajriba qilish, yosh dramaturg, aktyor va
ʼ
rejissorlarning ilk chiqishi (debyut) larini uyushtirishdan iborat. Eng yaxshi
spektakllari: „O rdak ovi“ (A. Vampilov), „Qo shiq uchun o lim yo q“ (G. Lorka),
ʻ ʻ ʻ ʻ
„Jamoat fikri“ (A. Baranga), „Muhammad, Mamed, Mamesh“ (Ch. Husainov),
„Tikansiz tipratikanlar“, „Oq otlar uchun vals“, „Temir xotin“ (Sh. Boshbekov),
„Masharabozlar uchun regtaym“, „Oppoq, oppoq qora laylak“ (A. Qodiriy asarlari
asosida), „Baxtli gadolar“ (K. Gotssi) va boshqalar. J. Obidov, K. Arutyunyan, A.
Zavyalova, B. Matjonov, M. Kaminskiy, M. Turpishcheva, B. Zokirov kabilar
teatrning yetakchi aktyorlaridir. Teatrning badiiy rahbari – Mark Vayl.
Teatr asoschisi Mark Vayl ta kidlashicha, „Ilhom“ teatri rivojlanishida uch
ʼ
bosqich bo lgan: „Teatrda har doim ma lum bir davra va odamlar oqimi bo lgan, ular
ʻ ʼ ʻ
qachonki nimadir qilish kerak bo lganida qilishgan, ammo „Ilhom“dagi ishlari tugashi
ʻ
bilanoq teatrni tark etishgan“.
12

Birinchi bosqich 1976-yilda tashkil etilgan bo lib, taxminan 1982-yilgachaʻ
cho zilgan. Uning birinchi gastroli Moskvada (Mossovet teatrining kichik sahnasida)
ʻ
bo lib o tgan. „Ilhom“ repertuari Moskvada katta rezonansga sabab bo lgan.
ʻ ʻ ʻ
Ikkinchi bosqichni „qayta qurish“ yillari bilan bog lash mumkin. Bu vaqtda
ʻ
teatrda so zsiz improvizatsiya spektakllari o ynay boshlangan. Masalan: vizual
ʻ ʻ
metafora teatri, masxarabozlik teatri. M. Vaylning „Masxarabozlar uchun ragtaym“,
„Klomadey“, „Petrushka“ (I. Stravinskiyning „Petrushka“ baleti asosida) spektakllari
shu davrga mansub.
Uchinchi bosqichni Mark Vayl SSSR parchalanib, mustaqil O zbekiston vujudga
ʻ
kelgan paytdan boshlab „Ilhom“ teatri taraqqiyotida belgilab berdi. Rejissyorning
fikricha, o sha davr spektakliga misol sifatida Gozsining „Baxtli tilanchilar“
ʻ
spektaklini keltirish mumkin. Vayl 2006-yil aprel oyida „Rosbalt“ axborot agentligiga
bergan intervyusida aytganidek, bu spektaklda „improvizatsiya janrining an anaviy
ʼ
niqoblari va o zbek maskarabozi jonlandi“. Shuningdek, dramaturg Abdulla
ʻ
Qodiriyning „Beliy beliy chorniy aist“, A. Pushkinning „Podrajeniya Koranu“, M.
Maylning „Radeniye s granatom“, D. Tixomirovning spektakllari shu davrdga to g ri
ʻ ʻ
keladi.
„Ilhom“ teatri ijodiy hayotining to rtinchi bosqichi 2007-yil 7-sentyabrdagi
ʻ
fojiali voqea – Mark Vayl vafotidan so ng boshlandi. Mark Vayl vafotidan so ng
ʻ ʻ
aktyor Boris G ofurov „Ilhom“ teatrining badiiy rahbari bo ldi. Hozir teatr bir
ʻ ʻ
vaqtning o zida klassika (Alisher Navoiyning „Yetti oy“) va zamonaviy drama
ʻ
(Mixail Ugarovning „Bummer off“, Mixail Durnenkovning „Axlat“, Y.
Klavdiyevning „Devor ortida yomg ir“) ikkita yo nalishni rivojlantirmoqda.
ʻ ʻ
Muqimiy teatri, Muqimiy nomidagi O zbek davlat musiqali drama teatri —
ʻ
O zbekistonning yirik teatrlaridan biri. 1939-yil 30-noyabrda komik aktyor M.
ʻ
Miroqilov tashabbusi bilan Respublika komediya va satira teatri sifatida tashkil etilib,
13

faoliyatini "Burungi qozilar yoki Maysaraning ishi" (Hamza) spektakli (rej. M.
Miroqilov) bilan boshlagan. Ijodiy guruh 45 kishidan iborat bo lib, Mirshohidʻ
Miroqilov— badiiy rahbar, F. Umarov, B.Xo jayev— rej.lar; M. Kuznetsova, S.
ʻ
Xo jayev, A. Bakirov, M. Yoqubova, M. Xolmuhamedov, A. Boltayev, O. Fayozova,
ʻ
A. Yusupov, U. Abdullayev, M. G ofurov, M. Mirtolipov, Z. Shermatova singari
ʻ
aktyorlar tashkil etdi. "O jar xonim" (Lope de Vega), "Oshiklar" (B. Xalil),
ʻ
"Qozixona" (G . G afurov) kabi spektakllar teatrning dastlabki spektakllari bo ldi.
ʻ ʻ ʻ
1940-yil teatr musiqali drama va komediya teatri nomi bilan qayta tashkil topdi.
T. Jalilov — badiiy rahbar, A. Azimov — bosh rej. etib tayinlandi.
Teatrning birinchi katta ishi "Tohir va Zuhra" (S. Abdulla; T. Jalilov, 1941)
musiqali dramasi bo ldi. Xalq badiiy an analariga yaqinligi bilan ajralib turgan bu
ʻ ʼ
spektaklning yutug i milliy musiqa merosi namunalarida va T. Jalilovning o ziga xos
ʻ ʻ
original kuylarida namoyon bo ldi. Ikkinchi jahon urushi davrida teatr o zbek
ʻ ʻ
xalqining front orqasidagi mardonavor mehnati va jasorati xaqida hikoya qiluvchi
"Qurbon Umarov" (S. Abdulla, Chustiy; T. Jalilov), "Qasos" (Sh. Tuyg un, A.
ʻ
Umariy; Yu. Rajabiy, B. Nadejdin), "Oftobxon" (K. Yashin; X. To xtasinov) kabi
ʻ
spektakllar bilan o z repertuarini boyitdi. O sha yillar saxnalashtirilgan "Nurxon" (K.
ʻ ʻ
Yashin; T. Jalilov) o zbek musiqali drama janrining yuksak namunasiga aylandi.
ʻ
Urushdan keyingi yillar teatr repertuarida kichik mavzularga muroja-at etish,
soxta jo shqinlik kayfiyati yetakchilik qildi. Spektakllar sahnalashtirish va ijro
ʻ
mahorati jihatidan ancha sayozligi natijasida teatr mavkei ancha tushib ketdi va
ko pgina ijodkorlar teatrni tashlab ketdi. 40-yillarning oxiri — 50-yillarning
ʻ
boshlariga kelib teatr hayoti ancha jonlandi, chunki teatr 1948-yil Toshsovet nomidagi
Yangiyo l musiqali drama teatri bilan birlashtirildi va teatr jamoasi yangi binoga
ʻ
ko chib o tdi.
ʻ ʻ
14

Teatrning ijodiy tarkibi R. Hamroyev (1959—76 yillar bosh. rej.), H. Umarov,
M. Isroilov, U. Qoraboyev, M. Orifboyev, keyinchalik S. Po latov, B. Ixtiyorov, H.ʻ
Sharipov, M. Ixtiyorova, N. Po latova, F. Ahmedov, T. Nazarova, M. Mirtolipov, V.
ʻ
Raykova kabi aktyor va rej.lar bilan mustahkamlandi. Natijada "Alpomish" (S.
Abdulla; T. Jalilov), "Farhod va Shirin" (K. Yashin; Yu. Rajabiy, G. Mushel),
"Muqimiy" (S. Abdulla; T. Jalilov, G. Mushel),"Surmaxon" (B. Rahmonov; T.
Jalilov, L. Stepanov), "Rav-shan va Zulxumor" (K. Yashin; T. Jalilov, G. Mushel)
singari spektakllar bilan teatr o z mavqeini ko tarib oldi.
ʻ ʻ
50 — 60-yillarga kelib musiqali dramalar yaratishda nafaqat bastakorlar, balki
kompozitorlar ham faol qatnasha boshladilar. "Oltin ko l" (Uyg un; M. Leviyev),
ʻ ʻ
"Vatan ishqi" (Sh. Sa dulla, Z. Fatxullin; S. Boboyev), "Toshbolta oshiq" (H. G ulom;
ʼ ʻ
M. Leviyev), "Momo yer" (Ch. Aytmatov; I. Akbarov), "Nodira" (X. Razzoqov; K.
Jabborov, S. Hayitboyev) va boshqa shular jumlasidan. Bu spektakllardan keyin turli
mavzudagi asarlarni musiqiy va sahna talqinini hal etishda teatrning ijodiy
imkoniyatlari kengligi namoyon bo ldi. Shu davrda yaratilgan eng yaxshi
ʻ
spektakllarning sahna yuzini ko rishida Mannon Uygur, Ya. Bobojonov, M.
ʻ
Muhamedov, Z. Qobulov, E. Yungvald-Xil-kevich, R. Hamroyev, M. Mirtolipov kabi
rej.lar, F. Shamsutdinov, N.Ginzburg , F. Nazarov, G. Doniyax singari diri-jyorlar, G.
Vizel, Sh. Shoraximov, Z. G oyibov, P. Koval va boshqa rassomlar, V. Gubskaya,
ʻ
Ye. Baranovskiy, N. Gordon, R. Vahobov, R. Karimova kabi baletmeysterlarning
xizmatlari katta bo ldi. Ichki kechinmalarni yetkazish bilan birga xonandalik va
ʻ
dramatik mahorat uyg unligi X. Ahmedov, M. G afurov, F. Rahmatova, E. Jalilovalar
ʻ ʻ
ijrosida, ifoda vositalarining his-tuyg uga to laligi, bir obrazdan ikkinchi obrazga tez
ʻ ʻ
uta bilish san ati L. Sarimsoqovada, betakror kolorit, o ziga xos xalq yumori bilan
ʼ ʻ
yug rilgan ijro S. Xujayevda, kinoya, yaxlitlik, ijro madaniyati H. Umarovda alo-xdda
ʻ
ajralib turdi.
15

70—80-yillarga kelib teatrning muvaffaqiyatli spektakllari asosan tarjima
asarlardan iborat bo ldi. "Qonli to y" (Garsiya Lorka; I. Akbarov), "Reja" (R. Tagor;ʻ ʻ
M. Bafoyev), "Prometey" (Yu. Marsinkyavichus; M. Bafoyev), "Jon qizlar" (K.
Shang itboyev, K. Boyseitov; A. Muhamedov), "Malinovkada to y" (L. Yuxvid; B.
ʻ ʻ
Aleksandrov), "Momo yer" (Ch. Aytmatov; I. Akbarov), "Un ikkinchi kecha" (U.
Shekspir), "Xonuma xonim" (A. Sagareli; G. Kancheli) kabi musiqali dramalar shular
jumlasidan.
Murakkab falsafiy mavzular yoritilgan bu spektakllarda musikaning roli
kutarilishi bilan birga xor, balet Muqimiy teatri binosi. vazifalari kengaytirildi,
metafora, simvolika, shartli teatr qullanmalaridan keng foydalanildi, shuningdek, boy
sahna kompozitsiyasi, obrazlar talqinida musiqiy kup ovozlilik qullanildi.
1972-yildan teatr O zbek davlat musikiy teatriga aylantiriddi. "Zuldir" (A.
ʻ
Ibrohimov; M. Bafoyev), "hiylai shar iy" (R. Guntekin; M. Mahmudov) kabi satirik
ʼ
komediyalarda musiqada ham, aktyorlar ijrosida ham hazilmutoyiba, uziga xos utkir
kinoya, istehzo ustunlik qildi. Lekin 70—80-yillar tajribasi shuni kursatdiki, teatr
repertuari o sha davrda yaratilgan adabiy asarlardan ancha orqada qolib ketdi. Sahna
ʻ
rivojlanishi juda past bo lib, murakkab mavzulardan krchildi, maishiy komediyalar
ʻ
yaratishga, bir xil qoliddgi spektakllar sahnalashtirishga e tibor qaratidsi. Bunga katta
ʼ
avlod urniga kelgan yosh ijodkorlarning mustaqil ijodga hali tayyor emasliklari sabab
bo ldi.
ʻ
80-yillar oxiri — 90-yillarning boshlarida teatr repertuarini ko proq ertak va
ʻ
afsonalar egalladi. "Gul va Navruz", "Yusuf va Zulayho", "Tuyaqush boyaqish",
"Shayton va muridlar" kabilar shular jumlasidan. Shuningdek, dolzarb mavzular,
qayta qurish va qayta qurishdan keyingi davr yoritilgan spektakllar ham
sahnalashtirildi. Lekin spektakllarda ijtimoiy hodisalar chuqur taxlil qilinmagan
holda, yuzaki hal etildi. Zamonaviy maishiy mavzu musiqali komediyalar ("Kuyovlar
konkursi", "Dilafruzga 4 oshiq" va boshqalar) bilangina chegaralanib qoldi.
16

1993—94 yillar teatr repertuari "Bir kam dunyo" (T. Yunus, A. Yunus), "To ylarʻ
muborak" (O . Hoshimov, O. Muxtor; M. Maxmudov), "Toshkentga sayohat" (B.
ʻ
Dar-vesh; N. Xalilov) va boshqa musiqali komediyalar bilan boyidi. Bu spektakllarda
xalq lirik kuylari, hazil, o yinbop qo shiklar asosiy o rin tutdi. O sha yillarda
ʻ ʻ ʻ ʻ
sahnalashtirilgan "Nodirabegim" (T. To la; F. Olimov), "Har kimki vafo qilsa" (H.
ʻ
Muhammad; A. Ismoilov, S. Xayitboyev, M. Otajonov) kabi spektakllarda tarixiy
mavzuga qaytish, milliy madaniyatimiz rivojiga katta hissa qo shgan yirik tarixiy
ʻ
shaxslarni gavdalantirishda teatr sifat jihatiga alohida e tibor berdi.
ʼ
1995—97-yillar "Fotima va Zuhra" (O . Umarbekov; F. Olimov), "Oqibat" (R.
ʻ
Ma diyev; B. Umidjonov), "Devona" (R. Ma diyev, F. Olimov) vab. spektakllarda
ʼ ʼ
realistik an analar ta sirchan melodramalar bilan uyg unlashib ketdi.
ʼ ʼ ʻ
Keyingi yillarda syujet chizig i hazil-mutoyiba, kiziqchilik, aktyorning yangi
ʻ
topilmalari bilan qorishib ketgan "Bu qanday balo" (E. Yusufaliyev; N. Xalilov),
"Superqaynona" (S. Ismoilov; F. Olimov), shuningdek, "Tuydan keyin tomosha"
(Shukrullo; N. Norxo jayev), "Taqdir" (R. Ma diyev; B. Lutfullayev), "O lding , aziz
ʻ ʼ ʻ
bo dding" (X. Xursandov; F. Olimov) kabi bir qancha muvaffaqiyatli spektakllar
ʻ
sahnalashtirildi.
Bugungi kunda teatr izlanishda, harakatda, F. Rahmatova, M. Ixtiyorova, S
Po latov, N. Po latova, D. Safoyeva, M. Yoqubova, M. Qayumova, A. Mirzayevalar
ʻ ʻ
bilan bir qatorda R. Solihov, T. Beknazarov, M. Salimov, T. Pirjonov, X. To xtayev,
ʻ
Z. Boyxonova, B. Xolmirzayev, M. Bekjonova, A. Bekjonov, N. Rustamov, G.
Rustamova, D. Uzoqov kabi yoshlar ham teatrning yetakchi aktyorlaridir.
17

II.BOB. O‘ZBEKISTONDA MADANIYAT VA SAN'AT SOHASIDA AMALGA
OSHIRILAYOTGAN ISHLOHOTLAR
2.1. O‘zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati qaratilayotgan
chora-tadbirlar
Mustaqillik yillarida mamlakatimizda madaniyat va san’at sohasini rivojlantirish,
jahon miqyosidagi ilg’or tajribalar asosida zamonaviy madaniyat va san’at
muassasalari barpo etish, ularning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash, ijodkor
ziyolilarni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash masalalariga davlatimiz tomonidan
ustuvor ahamiyat qaratib kelinmoqda.
Aholi, xususan, yoshlarning madaniy saviyasini yuksaltirish, ularni milliy va
umumbashariy madaniyatning eng yaxshi namunalaridan bahramand etish, shu asosda
ma’naviy yetuk, barkamol shaxslarni tarbiyalash, yosh iste’dod egalarining qobiliyati
va salohiyatini ro‘yobga chiqarish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirildi.
Shu bilan birga, madaniyat va san’at sohasini boshqarishda eskicha usullar
saqlanib qolayotgani, mavjud muammolarni hal etish bo‘yicha kompleks
yondashuvning yetishmasligi, madaniyat muassasalarining faoliyatini tashkil etish,
aholiga madaniy xizmat ko‘rsatishda oqsoqlikka yo‘l qo‘yilayotgani, aksariyat
joylarda madaniyat va san’at maskanlarining moddiy-texnik bazasi bugungi kun
talablariga javob bermasligini qayd etish zarur. Ayniqsa, soha uchun yuqori malakali
kadrlar tayyorlashda mavjud talab va ehtiyojlarni hisobga olmaslik, ularni qayta
tayyorlash, malakasini oshirish borasida puxta tizim yaratilmagani madaniyat
18

sohasida yagona davlat siyosatini samarali amalga oshirish, bu yo‘nalishdagi ustuvor
vazifalarni to‘liq bajarish imkonini bermayapti.
Mamlakatimizni yangilash va modernizatsiya qilishning bugungi yangi
bosqichida madaniyat va san’atning hayotimizdagi o‘rni va ahamiyatini oshirish, yosh
avlodimizni milliy va umuminsoniy qadriyatlar, ona yurtga mehr va sadoqat ruhida
tarbiyalash maqsadida: 2
1. O‘zbekiston Respublikasida madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantirish
va takomillashtirish bo‘yicha 2017-2021-yillarga mo‘ljallangan chora-tadbirlar
dasturi (keyingi o‘rinlarda Dastur deb ataladi) 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.
Dasturning asosiy yo‘nalishlari etib belgilangan quyidagi vazifalar ijro uchun
qabul qilinsin:
 madaniyat va san’at muassasalari faoliyatini tashkil etish va samaradorligini
oshirish borasidagi qonunchilikni takomillashtirish. Jumladan, muzeylar va teatrlar
faoliyatini takomillashtirish hamda moddiy-texnik bazasini mustahkamlashga
qaratilgan kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqish. Moddiy madaniy meros va
arxeologiya obyektlarini muhofaza qilish va ulardan samarali foydalanish
mexanizmlarini yanada takomillashtirish;
 madaniyat va san’at muassasalari, teatrlar, muzeylar, badiiy jamoalar,
madaniyat va aholi dam olish maskanlari, madaniyat va istirohat bog’lari faoliyati,
moddiy-texnik bazasi holatini atroflicha o‘rganish, ularni ta’mirlash va zarur jihozlar,
musiqa asboblari bilan ta’minlash, samarali ijodiy faoliyat uchun qulay shart-
sharoitlar yaratish. O‘zbek milliy raqs va xoreografiya san’atini yanada rivojlantirish,
madaniyat va san’at rivojiga katta hissa qo‘shgan taniqli san’atkorlar, jahon
miqyosidagi nufuzli ko‘rik-tanlovlarda yuqori o‘rinlarni egallagan yoshlarni moddiy
qo‘llab-quvvatlash;
2
O ‘ zbekiston Respublikasida madaniyat va san ’ at sohasini yanada rivojlantirish va takomillashtirish bo ‘ yicha 2017-
2021- yillarga mo ‘ ljallangan chora - tadbirlar dasturi
19

 yoshlarni san’at maskanlariga, xususan, teatr va muzeylar, konsert
tomoshalariga muntazam jalb etish, o‘zbek va jahon madaniyatining eng sara
namunalaridan bahramand etish orqali ularning ma’naviy-axloqiy, estetik didi va
madaniy darajasini yanada yuksaltirish. Madaniyat va istirohat bog’lari hududida
“Nuroniylar maskan”larini tashkil etib, faxriylarning madaniy dam olishlari uchun
zarur sharoitlar yaratish;
 “Seni kuylaymiz, zamondosh!”, “Debyut” kabi teatr san’ati ko‘rik-
festivallari samaradorligini oshirish orqali buyuk siymolar, zamonamiz qahramonlari
obrazi, bugungi kunda yurtimizda amalga oshiril ayotgan ulkan bunyodkorlik ishlarini
aks ettirgan, badiiy yuksak sahna asarlarini yaratish. “Bahor nafasi” xalqaro san’at
festivali, “Boysun bahori” xalqaro folklor festivali, “Yoshlik bahori” respublika yosh
opera ijrochilari festivali singari tadbirlar, turli xalq sayllarini tashkil etib, ularga
xorijiy sayyohlarni keng jalb etish;
 madaniyat va san’at yo‘nalishidagi ta’lim muassasalarining malakali kadrlar
va mutaxassislarga bo‘lgan talab va ehtiyojlarini o‘rganish, bu borada kadrlar
tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishning samarali tizimini
yaratish, zamonaviy ilg’or tajribalardan foydalanish, dunyoning mashhur
musiqachilari, bastakorlari ishtirokida ijodiy uchrashuvlar, mahorat darslari tashkil
etish, madaniyat va san’at yo‘nalishidagi ta’lim muassasalarini o‘quv dasturlari va
notalar, o‘quv qo‘llanma va darsliklar, ilmiy-metodik adabiyotlar bilan ta’minlash;
 O‘zbekistonning yuksak madaniyati va san’atini xalqaro maydonda yanada
keng targ’ib etish, xalqaro ko‘rik-tanlov va festivallarda mamlakatimiz vakillarining
ishtirokini kuchaytirish, Samarqand shahrida o‘tkaziladigan “Sharq taronalari”
xalqaro musiqa festivali nufuzini yanada oshirish, boshqa turli tadbirlarda chet ellik
madaniyat va san’at namoyandalari keng qatnashishlarini ta’minlash, xalqaro ilmiy-
amaliy anjumanlar tashkil etish, sohaga zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalarini joriy etish va ulardan samarali foydalanish.
20

2. O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi 2017-yilning 1-oktabriga qadar:
Muzeylar va teatrlar faoliyatini takomillashtirish hamda ularning moddiy-texnik
bazasini mustahkamlash kompleks chora-tadbirlarini;
Yoshlarni teatr va muzeylarga, konsert-tomosha tadbirlariga tizimli ravishda jalb
etish orqali ularning ma’naviy-axloqiy, estetik va madaniy darajasini yanada
yuksaltirishga qaratilgan chora-tadbirlar dasturini;
O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi va Iqtisodiyot
vazirligi bilan birgalikda mamlakatimizdagi konsert-tomosha va teatr
muassasalarining ijodiy xodimlari uchun grim va postijyor mahsulotlari, oyoq
kiyimlar, maxsus liboslar, jumladan, balet san’ati uchun liboslar, yuksak darajada
ishlangan sahna dekoratsiyalari va konstruksiyalari, parda va sahna liboslarini
tayyorlashga ixtisoslashgan qo‘shma korxona tashkil etish yuzasidan takliflarini
Vazirlar Mahkamasiga kiritsin.
3. O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va
raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasi Madaniyat vazirligi va Toshkent shahri
hokimligi bilan birgalikda bir oy muddatda Toshkent shahri, Buxoro ko‘chasi, 10-
uyda joylashgan binoni “O‘zbekkonsert” davlat muassasasi tasarrufiga o‘tkazish va
ushbu binoda jahon andozalariga to‘liq mos keladigan, akademik jamoalarning badiiy
dasturlari namoyish etiladigan, jonli ijroga mo‘ljallangan zamonaviy konsert zalini
barpo etish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritsin.
4. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi va Moliya
vazirligi 2018/2019 o‘quv yilidan boshlab O‘zbekiston davlat konservatoriyasida
madaniyat va san’at yo‘nalishidagi oliy va o‘rta maxsus ta’lim muassasalari,
shuningdek, maktabdan tashqari ta’lim muassasalari uchun malakali musiqa
pedagoglarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirishga ixtisoslashtirilgan
fakultet tashkil etish yuzasidan zarur choralarni amalga oshirsin.
21

5. Quyidagilar Dasturni amalga oshirishni moliyalashtirish manbalari etib
belgilansin:
O‘zbekiston Respublikasi Investitsiya dasturlari mablag’lari;
O‘zbekiston Respublikasi Davlat byudjeti mablag’lari;
O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi huzuridagi Byudjetdan tashqari
Madaniyat va san’atni rivojlantirish jamg’armasi mablag’lari;
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Byudjetdan tashqari ta’lim
va tibbiyot muassasalarining moddiy-texnik bazasini rivojlantirish jamg’armasi;
Tijorat banklarining kredit mablag’lari;
Yuridik va jismoniy shaxslarning homiylik xayriyalari, qonun hujjatlarida
taqiqlanmagan boshqa manbalar.
6. O‘zbekiston Respublikasida madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantirish
va takomillashtirish bo‘yicha 2017-2021-yillarga mo‘ljallangan chora-tadbirlar
dasturini amalga oshirish bo‘yicha Respublika komissiyasi tarkibi 2-ilovaga muvofiq
tasdiqlansin.
Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahri, tumanlar va
shaharlarda Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi va tegishli
hududlarning hokimlari boshchiligida Dasturni amalga oshirish bo‘yicha bir hafta
muddatda tegishli ishchi guruhlar tashkil etsin;
Vazirlik va idoralar, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi,
viloyatlar va Toshkent shahri hokimliklari tomonidan har bir davlat va xo‘jalik
boshqaruvi organlari, viloyat, shahar, tumanlar bo‘yicha Dastur asosida ikki hafta
muddatda hududiy dasturlar ishlab chiqilishini ta’minlasin, ularni tasdiqlasin hamda
ularda nazarda tutilgan tadbirlar o‘z vaqtida amalga oshirilishini muvofiqlashtirsin;
22

Dasturda nazarda tutilgan chora-tadbirlarning bajarilishiga mas’ul bo‘lgan
vazirlik va idoralar, mahalliy davlat hokimiyati organlari faoliyatini tizimli asosda
muvofiqlashtirib, belgilangan tadbirlarning to‘liq va sifatli bajarilishi ustidan
monitoring olib borsin va nazorat qilsin.
7. Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyatlar va Toshkent
shahri hokimliklari:
 Dasturni amalga oshirish yuzasidan ikki hafta muddatda hududiy dasturlarni
ishlab chiqib, Respublika komissiyasiga tasdiqlash uchun kiritish;
 Dasturni amalga oshirish uchun zarur bo‘ladigan mahalliy byudjet
mablag’larining rejalashtirilishi va to‘liq ajratilishi, homiylik xayriyalari jalb etilishini
ta’minlash;
 hududlarda madaniyat sohasida faoliyat yuritayotgan yuqori malakali xodimlar,
jumladan, iqtidorli yosh mutaxassislar uchun munosib turar joy sharoitlarini yaratish
maqsadida hududlar markazlarida imtiyozli ipoteka kreditlari asosida ko‘p qavatli
xizmat uylarini qurish, shuningdek, yuqorida ko‘rsatilgan toifadagi mutaxassislar
uchun uy-joylar ajratish;
 madaniyat va istirohat bog’larida aholi, ayniqsa, bolalar va yoshlar xavfsizligini
ta’minlash maqsadida mavjud attraksion va boshqa o‘yin qurilmalarining xavfsizlik
qoidalariga muvofiqligini ta’minlash choralarini ko‘rsin.
8. Mazkur qarorning ijrosini nazorat qilish O‘zbekiston Respublikasining Bosh
vaziri A.Aripov va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Davlat maslahatchisi
X.Sultonov zimmasiga yuklansin.
23

2.2. Madaniyat va san’at miuassasalari faoliyatini rivojlantirishda xorij
tajribasi
Har bir millat o‘z milliy qadriyati, madaniyat va san'ati bilan ma'lum va mashhur
bo‘ladi. Qaysidir davlatni ko‘z oldimizga keltirmaylik, uni milliy kiyimlari-yu, san'at
asarlari hamda madaniyati bilan ko‘z oldimizda gavdalantiramiz. Xususan, biz ham
chet el xalqlari tasavvurida avvalo san'at va madaniyatimiz, milliyligimiz, musiqamiz
bilan gavdalanamiz. 3
Bugungi yangi texnologiyalar kun sayin rivojlanayotgan yurtimizda madaniyat
va san'at sohasiga ham alohida e'tibor qaratilyotgani barchamizga sir emas. Ma'lumki,
ko‘plab innovatsion loyihalarni ishlab chiqib sohaga tadbiq etilyotganligini
ko‘rishimiz mumkin. Bugungi kunda chet el tajribalarini puxta o‘rgangan holda
sohada qo‘llab, yuqori suratlarda rivojlantirish ishlari ham olib borilmoqda.
Misol tariqasida, Turkiyada aholiga madaniy xizmat ko‘rsatishning qanday
tizimi mavjudligini o‘rgandim!?
U yerda maktab va Oliy o‘quv yurti talabalaridan iborat teatr to‘garaklari aholiga
madaniy xizmat ko‘rsatish uchun shartnoma asosida belgilangan tashkilot va
hududlarga jalb qilinadi. Imkoniyati cheklangan o‘quvchilar maktablarida kasalxona
va qariyalar uylarida teatr jamoalari bepul xizmat ko‘rsatishadi yoki homiylar
yordami asosida spektakllar ijro etishadi.
3
https :// cyberleninka . ru / article / n / madaniyat - va - san - at - sohasini - rivojlantirishda - xorij - tajribasi
24

Aynan O‘zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti tashabbusi bilan ham
bugungi kunda institut talabalaridan tuzilgan ijodiy jamoa "Mahallada duv-duv gap"
shiori ostida mahallalarda hamda chekka hududlarda madaniy-ma'rifiy tadbirlarni
tashkil etib kelmoqda. Ushbu madaniy-ma'rifiy tadbir mahalla faollari, hududdagi
tashkilot, korxona, muassasalar mutasaddilari, o‘quv muassasalari direktorlari,
mehnat faxriylari, ijtimoiy yordamga muhtoj oilalar vakillari, uyushmagan yoshlar,
ehtiyojmand ayollar, keksa va nuroniylarni jam qildi desak mubolag’a bo‘lmaydi.
Bundan tashqari, ushbu tadbirni o‘tkazishda faol qatnashib kelayotgan institut
yoshlari uchun institut tomonidan maosh ham joriy etilgan bo‘lib, talabalar har bir
tadbirdagi ishtiroki uchun rag’batlantiriladi. Bu orqali talabalar ham o‘zlari uchun
yetarlicha tajriba va ko‘nikmaga ega bo‘lishadi ham moddiy jihatdan taqdirlanishadi.
O‘ylaymanki, bunday tadbir dasturlari yaqin kelajakda yana ham k o‘payib rivoj topib
boradi.
Bunday tadbirlar nafaqat institut talaba yoshlari tomonidan, balki, madaniyat va
san'at sohasining fidoyi kishilari tomonidan ham uyushtirilmoqda va olis hududlar
aholisiga madaniy xizmat ko‘rsatish uchun gastrollar uyushtirib kelinmoqda. Bu kabi
tadbirlar sohaning rivoji va aholining sohaga bo‘lgan qiziqishlari ortishi uchun xizmat
qiladi.
Ana endi ma'rifat maskani bo‘lgan teatrlar faoliyatiga e'tiborimizni qaratsak.
Bilamiz teatrlarimizga kiruvchilar ozchilikni tashkil etadi. Shuningdek, tomoshabinlar
orasida asosan yoshi katta insonlarni uchratamiz. Yoshlarning qatnovi deyarli
sezilmaydi. Nima uchun shunday? Nima teatrda qo‘yiladigan spektakllar faqat yoshi
kattalar uchunmi? Yoxud yoshlarga qiziq bo‘lgan mavzular sahnada namoyish
etilmaydimi? Aslo unday emas, teatrlarimizda aktyor va aktrisalarimiz tomonidan
juda qiziqarli va ibratli spektakllar namoyish etiladi. Mavzu doirasi ham yetti yoshdan
yetmish yoshgacha qiziq bo‘lgan mavzuni namoyon etadi. Faqatgina teatrlar
faoliyatini reklama qilish yetarli yo‘lga qo‘yilmagan. Misol uchun, Turkiya davlatida
25

teatrlar faoliyati samaradorligi, aholini teatrga keng jalb qilish uchun har bir teatr o‘z
repertuarini mamlakat bo‘yicha reklama qiladi. Teatrlar hududlar bo‘ylab muntazam
ravishda gastrollarga chiqishadi va spektakllar ijro etishadi. Mutasaddilar har bir teatr
bo‘yicha ish olib borishadi. Narxlar hududlar kesimida belgilanadi.
Qatar davlatida esa, teatrlar faoliyati samaradorligini oshirish maqsadida teatr
marketologlari sahnaga namoyish etiladigan spektaklar ro‘yxatini doimiy ravishda
nafaqat bryoshyura shaklida, balki, elektron shaklda ham internet saytlariga joylaydi.
Teatrga kiruvchi asosiy tomoshabinlar yoshlarni tashkil etadi. Agarda, teatr
tomoshabinlar bilan to‘lsa, qolgan tomoshabinlar onlayin ravishda spektaklni
ko‘rishlari mumkin bo‘ladi. Narxlar hududlar kesimida shuningdek, onlayn va oflayin
tizimida ikki narxda belgilanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 2-fevraldagi "Madaniyat va
san'at sohasini yanada rivojlantirishga qaratilgan chora-tadbirlar to‘g’risida"gi PQ-
112-sonli qarorida teatrlar faoliyatiga ham alohida e'tibor qaratilib o‘tilgan. Xususan,
qarorda 2022-yilda Madaniyat vazirligi tizimidagi davlat teatrlari jamoalarining
hududlarga gastrol safarlarini tashkil etish rejasi tuzilgan. Teatrlarimizda
yoshlarimizning qatnovlarini oshirishimiz, ularni ko‘proq jalb etishimiz hamda
teatrlarga bo‘lgan qiziqishlarini orttirishimiz lozim. Zero, Maxmudxo‘ja Behbudiy
aytib o‘tganlaridek, - "Teatr bu ibratxonadir".
Aholini shuningdek, yoshlarimizning madaniyat va san'at sohasiga bo‘lgan
qarashlarini, sohaga bo‘lgan qiziqishlarini yanada orttirish uchun yoshlikdan san'atga
uyg’un holda ta'lim olishlarini ta'minlashimiz lozim. Chunonchi xuddi bizda mavjud
bo‘lgan musiqa va san'at maktablari kabi, Turkiyada ham san'atga ixtisoslashtirilgan
maktablar mavjud va ular 8 yillik bo‘lib, dars dasturlari maktab mutaxassisliklaridan
iborat hay'at tomonidan ishlab chiqiladi va Turkiya ta'lim Vazirligi bilan kelishiladi.
Fanlarning tanlanishi va mazmuni maktab mutaxassislari kengashi tomonidan hal
26

qilinadi. Musiqa va san'at sohasini tamomlagan o‘quvchi davlat standarti bo‘yicha
imtihon topshiradi. Keyingi bosqichga o‘tishi uchun to‘plagan bali asos bo‘ladi.
Xususan, davlat rahbarining "Madaniyat va san'at sohasini yanada
rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g’risida"gi qarori ham o‘quvchi va
talabalarning musiqiy bilim va ko‘nikmalarini ularning qalbida milliy madaniyatga
bo‘lgan muhabbatini shakllantirish, yosh iste'dodlarni aniqlash va qo‘llab quvvatlash
qaratilgan chora-tadbirlar nazarda tutilgan.
Qarorga ko‘ra, musiqa fani uchun ajratilgan o‘quv soatlari doirasida "Hayotimga
hamrohdir cholg’u" shiori ostida cholg’u ijrochiligi dars mashg’ulotlari yo‘lga
qo‘yiladi. Shuningdek, 2022-2023-o‘quv yili davomida ro‘yxatida keltirilgan milliy
musiqa cholg’ularidan kamida bittasida kuy ijro etish ko‘nikmalari o‘rgatiladi hamda
ularning ta'lim to‘g’risidagi hujjati (shahodatnoma)ga tegishli qayd kiritiladi. 2023-
2024-o‘quv yilidan boshlab esa, kamida uchtasida kuy ijro etish mahoratiga ega
bo‘lish musiqa fani o‘qituvchilariga majburiy hisoblanadi. Albatta, mazkur qaror
ijrosi to‘laqonli ta'minlansa, o‘sib borayotgan yosh avlodda, musiqaga,
milliyligimizga muhabbat kun sayin rivoj topib boradi desak adashmaymiz. Sababi,
bizning xalqimizda qadimdan musiqaga muhabbat, oshuvtalik j o‘sh urgan. Mohir
sarkarda Sohibqiron Temur bobomiz ham hatto, janggi kirishda qo‘shinni
ruhlantirishda shoshmaqomni eshittirishlari, jangga kirishishda nog’oralar jo‘rligida
jangovarlik ruhini olg’a surganligiga tarix guvoh.
So‘z mulkining sultoni hazrat Alisher Navoiy bobomiz ham musiqa ilmi va
san'ati ustasi bo‘lgan, asarlarida, musiqaning inson faoliyatidagi o‘rniga alohida
e'tibor qaratgan. Cholg’ularda kuylar ijro etgan. Bundan ko‘rinadiki, musiqaga
ishtiyoqmadlik biz o‘zbek xalqining qonimizda bor. Qaror doirasida, bolalarni
musiqiy asboblarni chalishga o‘rgatish, ularni milliy musiqaga bo‘lgan muhabbat
ruhida tarbiyalash g’oyasi ilgari surilgan.
27

Ko‘pchilik insonlarda biror musiqa asbobini chalishga bo‘lgan qiziqish mavjud
bo‘ladi. Biroq, inson musiqa chalishni xohlasayu, lekin notalarni o‘qishni bilmasa,
nima qilishi kerak? Barcha musiqiy asarlarni eshitib yodlab olishning esa iloji yoq,
lekin musiqa yozish uchun notalardan tashqari yana biror usul bormi? Bu kabi
savollarga Finlandiya davlati antiqa yechim topishgan. Ushbu maqsadda, Finlandiya
davlatida musiqani o‘rganish uslubi o‘ylab topilgan. Bu uslub rangli rasmlar orqali
notalarni o‘rganish uslubidir. Rangli rasmlar orqali notalarni o‘rganish usulida,
notalar o‘z ranggi va shakli bilan farq qiladi. Xususan, turli ranglardan foydalanish,
rivojlanishda ehtiyoji bo‘lgan odamlar va bolalarga notalar orasidagi farqni yanada
aniqroq farqlay olish imkonini beradi. Bu tufayli ko‘pchilik, musiqiy asarlarni ular
notalarni odatiy uslubiyat orqali o‘rgangan bo‘lganlaridan ko‘ra tezroq ijro etadilar.
Bularning barchasi o‘quvchining rag’batlantirilishini kuchaytirishga imkon beradi.
Ta'lim olish natijasida o‘quvchida bilim o‘zlashtirish qobiliyati shakllanadi, axborotni
qayta ishlash va tahlil qilish jarayonlari, hamda mavhumalshtirish mexanizmi ham
yaxshilanadi.
Avvaliga rangli rasmlardagi nota savodxonligi uslubi, aqliy faoliyatida
nuqsonlari bo‘lgan odamlarni musiqaga o‘rgatish uchun ishlab chiqilmoqda edi, lekin
so‘nggi vaqtda ushbu uslubdan maktabgacha va maktab yoshidagi bolalarni ham
musiqaga o‘rgatish davomida foydalanish mumkinligi belgilab o‘tildi. Bolalar faqat
musiqiy asarlarni ijro etibgina qolamay, balki, o‘z asarlarini yaratishdan ham quvonch
oladilar. Yaponiyada ushbu uslubdan kunduzgi xizmat markazlariga qatnovchi
keksalarga musiqani o‘rgatish jarayonida foydalishga e'tibor bermoqchilar. Nota
savodxonligiga o‘rgatishning innovatsion uslubi ham akademik, ham kasb-hunar
ta'lim muassasalaring tadqiqot mavzusiga aylandi va bitta doktorlik dissertatsiyasi
ushbu uslubga bag’ishlanadi.
28

Rangli rasmlar orqali notalarni o‘rgatish uslubi bo‘yicha boshqa mamlakatlar
bilan hamkorlik o‘sib bormoqda. Hozirgi paytda ushbu uslub bo‘yicha o‘qitish
Estoniya, Italiya, Yaponiya, Iralndiya va Latviya kabi davlatlarda olib borilmoqda.
O‘quv qo‘llanmalari Finlandiyadan tashqari, Yaponiya, Estoniya, va Italiyada
ham tayyorlangan va chop etilgan.
Yuqorida keltirib o‘tilgan o‘ziga xos uslubni nima uchun biz ham qo‘llab
ko‘rmasligimiz kerak. Albatta bu kabi o‘ziga xos uslublardan foyadalinib ko‘rish
kerak. Kezi kelsa uni yanada rivojlantitish yo‘llarini izlash lozim deb hisoblayman.
Bugungi globallashuv davrida chet el tajribalaridan foydalangan holda
rivojlanish va hattoki o‘zimizning o‘ziga xos bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarimizni
xorij mamlakatlarida ham targ’ib etishimiz bugungi kunning zamon talabidir.
Odamzod o‘zligini qadimiy qadriyati, milliyligi-yu, o‘lmas durdona tarona va
asarlari bilan dunyoga tanitadi. Biz ajdodlari buyuk xalqmiz. Nazarimda, ota-
bobolarimiz bilan faxrlanish emas, ularga munosib bo‘lish uchun harakat qilishimiz
darkor. Bizning madaniyatimiz, qadimiy san'atimiz uzoq o‘tmishga borib taqaladi.
Biz mana shu san'at va madaniyatimiz bilan shunchaki faxrlanib hayot kechirishimiz
emas, uni dunyoga targ’ib eta bilishimiz lozim. Barchamizga sir emaski, biz bugun
axborot-kommunikatsiya tizimi rivojlangan zamonda yashayapmiz. Oddiygina uyali
telefon vositasi orqali jahonda bo‘layotgan o‘zgarishlardan osongina xabardor bo‘la
olamiz. Demak, bizga o‘z san'atimizni, madaniyatimizni jahon tajribalari asosida
rivojlantirishimiz hamda, o‘zimizning milliyligimizni targ’ib etishimiz qiyinchilik
tug’dirmaydi. Ko‘plab chet el davlatlarida mana shunday ko‘rsatuvlar mavjud, yani
ular o‘zlarining diqqatga sazovor joylarini, milliy kiyimlar-u. taomlarini ajoyib
teleko‘rsatuvlar orqali dunyoga tanitadi, aniqroq aytganda reklama qiladi. Xo‘sh biz
ham mana shu kabi usullardan foydalansak, qanday bo‘ladi? Xorij davlatlariga
sayohat orqali milliyligimizni targ’ib qilsak, ular bilan o‘z urf-odat va
29

qadriyatlarimizni o‘rtoqlashsak, nazarimda maqsadga muvofiqdir. Bizda diqqatga
sazovor joylarimiz juda ham ko‘p. Hatto biz bilgan va bilmagan ajoyibotlarimiz bor.
Ularni o‘rgansak, yanada rivojlanishi uchun e'tibor qaratsak hamda dunyoga targ’ib
qilsak, o‘ylaymanki, madaniyat hamda turizm sohasida yanada rivojlanish, yuksalish
hukm suradi.
XULOSA
O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati ko'p qirralidir va
mamlakatning tarixiy, madaniy merosi va zamonaviy rivojlanishiga katta hissa
qo'shadi. O'zbekistonda madaniyat va san'at sohalarida bir qator muassasalar faoliyat
yuritadi, ularning asosiy maqsadi o'zbek milliy va umumbashariy madaniyatni
rivojlantirish, avvalgi an'analarni saqlab qolish va yangi ijodiy yo'nalishlarni
о'rganishdir.
1. Madaniyat va san'at muassasalari:
- Teatrlar: O'zbekistonda davlat teatrlaridan tashqari, xususiy teatrlar ham
mavjud. Bu teatrlar milliy va zamonaviy spektakllar, drama, komediya, balet va
boshqa sahna asarlarini namoyish etadi.
- Konsert zal va philharmoniyalar: O'zbekistonning yirik shaharlarida konsert zal
va philharmoniyalar mavjud bo'lib, ularda musiqa, raqs va teatr asarlari
sahnalashtiriladi.
30

- San'at galereyalari: San'at galereyalari o'zbek rassomlari va ijodkorlarining
asarlarini namoyish etadi, shuningdek, xalq san'ati ko‘rgazmalarini tashkil qiladi.
- Kino sanoati: O'zbekistonda kino ishlab chiqarish rivojlanmoqda, yangi filmlar
suratga olinmoqda va xalqaro kinofestivallarda ishtirok etilmoqda.
2. Madaniyat va san'atning rivojlanishi:
- An'anaviy san'at: O'zbekistonda an'anaviy san'at turlari, jumladan, qo'g'irchoq
teatri, folklor, xalq musiqasi va qo'shiqlari saqlanmoqda va rivojlantirilmoqda.
- Zamonaviy san'at: Yangi ijodiy yo'nalishlar, zamonaviy rassomlik, video san'at
va multimedia loyihalari ham ommalashmoqda. Yosh san'atkorlar ijodiy tajribalarini
kengaytirmoqda.
- Ta'lim tizimi: Madaniyat va san'at sohasida ko'plab oliy o'quv yurtlari va san'at
maktablari mavjud bo'lib, ularning vazifasi yosh avlodni tarbiyalash va o'qitishni
ta'minlashdir.
3. Madaniy tadbirlar:
O'zbekistonda turli madaniy tadbirlar, festivallar va tanlovlar o'tkaziladi. Bu
tadbirlar orqali mahalliy va xalqaro madaniyatni mushtarak qilib, ijodiy almashinuvga
imkoniyat yaratiladi.
4. Madaniyat rivojiga ta'sir etuvchi omillar:
- Davlat siyosati: O'zbekistonda madaniyat va san'atni rivojlantirishga alohida
e'tibor qaratilmoqda, bu ijtimoiy va iqtisodiy rivojlanishga ta’sir qiladi.
- Xalqaro hamkorlik: O'zbekiston xalqaro madaniyat tadbirlari va festivallarda
faol ishtirok etmoqda, bu esa o'z madaniyatining keng tanilishini ta'minlaydi.
31

Umuman olganda, O'zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati turli
xil ijodiy imkoniyatlarni ochadi va tarixiy an'analarni davom ettirishga xizmat qiladi.
Ushbu sohalar mamlakatning ijtimoiy va iqtisodiy hayotida muhim o'rin tutadi.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak “Madaniyat va san’atni rivojlantirishni qo‘llab-
quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish to‘g’risida”gi PQ-36-sonli hamda 2022-
yil 2-fevralda “Madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantirishga doir qo‘shimcha
chora-tadbirlar to‘g’risida”gi PQ-112-sonli qarorlarida ham sohaga oid dolzarb
masalalar belgilangan bo‘lib, ularni amalga oshirishda soha mutasaddilariga juda kata
vazifalar yuklatilgan. Madaniyat va san’at sohasida juda ko‘p yillar davomida mehnat
qilgan fidoyi insonlardan biri bo‘lgan siyosiy fanlar nomzodi, professor Azamat
Haydarov “Har bir vazifada juda katta ezgulik va ulug’ maqsadlar mujassam”ligini
alohida ta’kidlagan.
Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilingan, 2021-yil 6-yanvarda Senat
tomonidan ma’qullangan “Madaniy faoliyat va madaniyat tashkilotlari tо’g’risida”gi
О’zbekiston Respublikasi qonuni madaniy faoliyatni, madaniyat tashkilotlari faoliyati
sohasidagi munosabatlarni tartibga solish, ijodkorni, ijodiy jamoani, ijodiy faoliyatni
qо’llab-quvvatlash borasida ham nihoyatda ahamiyatlidir. Yurtimizda
madaniyommaviy tadbirlar konsert-tomosha faoliyati xalq ijodiyoti, xalq о’yinlari,
madaniyat markazlari faoliyati, milliy madaniy markazlar, madaniy faoliyat sohasida
hamkorlik aloqalarini mustahkamlash madaniyat obyektlarini va san’at asarlarini
ommalashtirish, olis hududlarda madaniyatni rivojlantirish, madaniyat xodimlarini
ijtimoiy himoya qilish borasidagi dasturilamal hisoblanadi.
Sohaga hamda soha vakillariga qaratilayotgan yuksak e’tibor namunasi sifatida
15-aprel sanasini aynan “Madaniyat xodimlari kuni” etib belgilanishida ham
ko‘rishimiz mumkin. Ushbu quvonchli kun arafasida Madaniyat vazirligi tashabbusi
bilan Toshkent viloyatining Ohangaron tumani ma’rifiy markazi - Nurobod
qo‘rg’onida “San’atkorlar bog’i” tashkil etilishi to‘yga to‘yonadek bo‘ldi, desak,
32

mubolag’a emas. Avval hech kuzatilmagan bu voqelik soha xodimlarini benihoya
mamnun etti.
Ushbu tarixiy voqelik, soha xodimlari tomonidan mamnuniyat bilan qarshilandi
hamda quvontirdi. O‘z vazifalarini yanada sidqidildan ado etishlarida turtki bo‘ldi
desak, yanglishmaymiz.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilgan, “Madaniyat va san’at sohasini yanada
rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g’risida”gi PQ-112-sonli Prezident
qarori yoshlarni madaniyat markazlariga jalb etish, tanlovlar, festivallar o‘tkazish,
iqtidorli yoshlarni aniqlash, ijodkor yoshlarni qo‘llab-quvvatlash, aholi, ayniqsa, olis
hududlarda istiqomat qiladigan fuqarolarga madaniy dam olish xizmatlari ko‘rsatish
darajasini oshirish, respublikaning barcha hududlarida teatr, sirk va boshqa turdagi
ommaviy-madaniy va konsert-tomosha tadbirlarini tizimli ravishda yo‘lga qo‘yish,
madaniyat va san’at sohasida iste’dodli yosh ijodkorlarni izlab topish va
qo‘llabquvvatlash, ta’lim muassasalarini milliy cholg’ular musiqa darsliklari, notalar
to‘plamlari va o‘quv-metodik adabiyotlar bilan ta’minlashning yaxlit tizimini
yaratish, musiqa fani uchun ajratilgan o‘quv soatlari doirasida “Hayotimga hamrohdir
cholg’u” shiori ostida cholg’u ijrochiligi dars mashg’ulotlari yo‘lga qo‘yilishi,
o‘quvchilarning darsdan tashqari vaqtlarini mazmunli tashkil etish maqsadida
ularning qiziqishlariga ko‘ra milliy musiqa cholg’ularida kuy ijro etish mahorati,
tasviriy va amaliy san’at, hunarmandchilik yo‘nalishlarida amaliy to‘garaklar tashkil
etilishi kabi bir qator vazifalar maqsad qilingan.
Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasida aks etgan ma’naviy taraqqiyotni
ta’minlash va sohani yangi bosqichga olib chiqishga qaratilgan ustuvor
choratadbirlarga nihoyatda hamohangdir. Mazkur islohotlar ezgulik va insonparvarlik
tamoyiliga asoslangan “Harakatlar strategiyasidan - Taraqqiyot strategiyasi sari”
g’oyasining hayotiy ro‘yobiga, “Yangi O‘zbekiston - ma’rifatli jamiyat”
33

konsepsiyasini amalga oshirishga hissa qo‘shadi deb ayta olamiz. Har bir millat o‘z
madaniyat va san’atining qudrati bilan jahon tamaddunidan mustahkam joy egallaydi.
Aynan mazkur soha taraqqiyoti mamlakatning kuch va salohiyatini, xalqning
qadr qimmati, dunyodagi obro‘-e’tibori hamda maqomini namoyon etuvchi muhim
omillardan biri sanaladi.
Hozirda yangi ishlab chiqilgan “Taraqqiyot strategiyasi”da ham
ma’naviyma’rifiy sohaga alohida bo‘lim ajratilishi va uning ichiga 2022-2026-yillar
mobaynida madaniyat va san’at sohasida amalga oshiriladigan ishlar rejasini kiritilishi
bu ham sohaga qaratilgan yuksak e’tibor namunasidir. Biz uchun ma’naviyat -
insonlar o‘rtasidagi o‘zaro ishonch, hurmat va e’tibor, xalq va davlat kelajagini
birgalikda qurish yo‘lidagi ezgu intilishlar, ibratli fazilatlar majmuasidir. Boshqacha
aytganda, ma’naviyat - jamiyatdagi barcha siyosiy-ijtimoiy munosabatlarning
mazmuni va sifatini belgilaydigan poydevordir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1. Abankina T.V. Boshqaruvni modernizatsiya qilish:radikal choralar
zarurmi? T.V. Abankina, M.B.Gnedovskiy, E.L.Ignatieva va boshqalar Madaniyat
muassasasi rahbarining qo’llanmasi. - 2022. - No 5. - S. 7 - 18.
2. Babich A.M. Iqtisodiyot va ijtimoiy-madaniy sohani moliyalashtirish
A.M. Babich, E.V. Egorov. - Toshkent, 2020. - 242 b. - Bibliografiya: 241 b.
3. Galutskiy G.M. Madaniy faoliyatni moliyalashtirish va moliyalashtirish
asoslari G.M. Galutskiy. - M .: Do’st. Iqtisodiyot, 2020. - 225 b., tab.
4. Gurvich M.M. AQShda madaniy faoliyatni moliyaviy qo’llab-quvvatlash
M.M. Gurvich Madaniyatni moliyalashtirish institutlari: xorijiy mamlakatlar tajribasi
RAS. Ying - t xalqaro. iqtisodiyot va siyosiy. Issled., Ijtimoiy iqtisodiyot
instituti; javob. ed. VA MEN. Rubinshteyn. - M., 2020. - 194 b.
34

5. Huseynova N. Britaniya muzeylarining moliyaviy muammolari N. Huseynova
Xorijiy mamlakatlar madaniy hayoti panoramasi RSL. - 2018.
6. Dymnikova A.I. Madaniyat muassasalarida mablag’ yig’ish amaliyoti
A.I. Dymnikova Toshkent: Toshkent davlat universiteti nashriyoti - 2020. - 172 p.
7. Jarkova L.S. Madaniyat muassasalarining tijorat faoliyati: darslik. Madaniyat
va san’at universitetlari uchun qo’llanma L.S. Jarkov; Moskva davlat Madaniyat
universiteti. - M., 2018. - 86 b.
8. Zagoskin D.V. Muzeylarning tijorat faoliyati: "muzey mahsuloti" ni bozorda
ilgari surish uchun axborot texnologiyalari imkoniyatlari D.V. Zagoskin Toshkent:
Toshkent davlat universiteti nashriyoti - 2020. - 84 p.
9. Ignatieva I.L. Madaniyat iqtisodiyoti: darslik. nafaqa. - M .: GITIS, 2020. -
232 p
35

O’zbekistonda madaniyat va san'at muassasalari faoliyati tahlili 34 bet

Sotib olish