O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari kurs ishi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	40000UZS
Hajmi	687.4KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	31 Avgust 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

38 Sotish

O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari kurs ishi

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu : O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va
istiqbollari
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

Mavzu : O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va
istiqbollari
MUNDARIJA
Kirish …………………………………………………………………………….
.
I BOB. RAQAMLI IQTISODIYOTNING NAZARIY ASOSLARI VA
ZARURIYATI
1.1. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi va uning ahamiyati ………………………..
1.2. Raqamli iqtisodiyotning shakllanish omillari va xususiyatlari ……………...
1.3. O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni joriy etish zaruriyati …………………..
II BOB. O‘ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNI
RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI
2.1. Mamlakatda raqamli iqtisodiyot rivoji uchun huquqiy va tashkiliy
asoslar ….
2.2. Raqamli texnologiyalarni joriy etishdagi imkoniyatlar va
muammolar ……...
2.3. O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish istiqbollari ……………...
Xulosa ……………………………………………………………………………
.
Foydalanilgan adabiyotlar
ro‘yxati …………………………………………….

Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi So‘nggi yillarda dunyo iqtisodiyoti
tubdan o‘zgarish jarayonini boshdan kechirmoqda va bu jarayonning asosiy
harakatlantiruvchi kuchi – raqamli texnologiyalar hisoblanadi. Axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari taraqqiyoti tufayli jamiyat hayoti deyarli
barcha sohalarida raqamli transformatsiya yuz bermoqda. Shu jumladan,
O‘zbekiston ham ushbu jarayonlardan chetda qolmayapti. Raqamli
iqtisodiyotning joriy etilishi mamlakatning iqtisodiy barqarorligi,
raqobatbardoshligi va xalqaro maydondagi obro‘sini oshirishda muhim omil
sanaladi.
Raqamli iqtisodiyot deganda nafaqat yangi texnologiyalardan foydalanish,
balki ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish, davlat boshqaruvi va ta’lim sohalarida
samaradorlikni tubdan oshirish tushuniladi. Shu bois bugungi kunda raqamli
iqtisodiyotni rivojlantirish milliy iqtisodiy siyosatning ajralmas qismiga
aylangan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tashabbusi bilan “Raqamli
O‘zbekiston – 2030” strategiyasi qabul qilinib, barcha tarmoqlarda
raqamlashtirish ishlari izchil amalga oshirilmoqda 1
.
Raqamli iqtisodiyotning dolzarbligi, avvalo, aholi farovonligini oshirish va
zamonaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish bilan bog‘liq.
Masalan, elektron hukumat, elektron sog‘liqni saqlash, onlayn ta’lim va
elektron savdo tizimlarining rivojlanishi odamlar hayotini yengillashtiradi.
Bundan tashqari, biznes subyektlari uchun ham yangi imkoniyatlar ochilib,
ularning samaradorligi oshadi. Shunday qilib, raqamli iqtisodiyotni
1
“Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi hamda uning yo‘l xaritasini tasdiqlash
to‘g‘risidagi Prezident farmoni, 2020-yil https://yuz.uz newjournal.org .

rivojlantirish bugungi kunda O‘zbekiston uchun nafaqat texnologik zarurat,
balki strategik muhim vazifa sifatida qaralmoqda.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Raqamli iqtisodiyot
masalalari bugungi kunda jahon ilm-fanining yetakchi yo‘nalishlaridan biriga
aylangan. M. Kastels, D. Tapscott, K. Shvab, J. Rifkin kabi olimlar o‘z
asarlarida raqamli iqtisodiyotning mohiyati, jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni
hamda uning kelajakdagi istiqbollarini atroflicha tahlil qilganlar. Shuningdek,
BMT, Jahon banki, OECD, Yevropa Ittifoqi kabi nufuzli xalqaro
tashkilotlarning hisobotlarida ham raqamli iqtisodiyotni shakllantirish va uni
rivojlantirishga oid konseptual yondashuvlar ishlab chiqilgan. Bu ilmiy va
amaliy ishlanmalar dunyo miqyosida raqamli iqtisodiyot bo‘yicha boy tajriba
to‘planganidan dalolat beradi.
O‘zbekistonda esa so‘nggi yillarda ushbu yo‘nalishda ilmiy izlanishlar
faollashdi. Mahalliy iqtisodchi olimlar raqamli texnologiyalarni turli
tarmoqlarda qo‘llash imkoniyatlari, davlat boshqaruvi samaradorligini
oshirishdagi o‘rni hamda jamiyatning turmush tarziga ta’sirini o‘rganmoqdalar.
Shuningdek, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasida amalga
oshirilayotgan islohotlar bo‘yicha ilmiy maqolalar, monografiyalar va tadqiqot
ishlari chop etilmoqda.
Biroq shuni ta’kidlash kerakki, O‘zbekiston sharoitida raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish jarayonlari hali to‘liq tadqiq etilmagan. Xususan, mavjud
muammolar, raqamlashtirishning huquqiy, tashkiliy va iqtisodiy asoslari,
shuningdek, mamlakatning milliy an’analari va mentalitetidan kelib chiqadigan
o‘ziga xos jihatlar hali keng ko‘lamda ilmiy o‘rganishni talab qiladi. Shu bois
kurs ishining dolzarbligi nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan ham yuqori
darajada saqlanib qolmoqda.
Kurs ishi mavzusining obyekti – O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish jarayonlari va ularning ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarga ta’siri.

Kurs ishi mavzusining predmeti – raqamli texnologiyalarni mamlakat
iqtisodiyoti tarmoqlarida joriy etishning mexanizmlari, huquqiy asoslari,
imkoniyatlari va rivojlanish istiqbollari.
Kurs ishi mavzusining maqsadi – O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish zaruriyatini asoslash, mavjud imkoniyatlarni tahlil qilish va
istiqbollarini ilmiy-amaliy jihatdan baholash.
Kurs ishi mavzusining vazifalari
 raqamli iqtisodiyot tushunchasi va uning nazariy asoslarini yoritish;
 raqamli iqtisodiyotning shakllanish omillari va xususiyatlarini tahlil qilish;
 O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni joriy etish zaruriyatini asoslash;
 mamlakatda raqamli iqtisodiyot rivoji uchun yaratilayotgan huquqiy va
tashkiliy asoslarni o‘rganish;
 raqamli texnologiyalarni joriy etishdagi imkoniyatlar va muammolarni tahlil
qilish;
 O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish istiqbollarini aniqlash.
Kurs ishi mavzusining ahamiyati Raqamli iqtisodiyotning nazariy va
amaliy ahamiyati O‘zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyoti uchun
beqiyosdir. Avvalo, raqamli iqtisodiyot milliy iqtisodiyotni modernizatsiya
qilish, zamonaviy bozor mexanizmlarini joriy etish va ishlab chiqarish
jarayonlarini optimallashtirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, u iqtisodiy
o‘sishni tezlashtirish, yalpi ichki mahsulot hajmini oshirish, yangi ish o‘rinlari
yaratish va aholining turmush darajasini yaxshilashda muhim omil sanaladi.
Nazariy jihatdan, raqamli iqtisodiyot bozor munosabatlarining yangi bosqichi
sifatida ko‘riladi. U iqtisodiy tizimni faqat moddiy ishlab chiqarishga emas,
balki bilim, ma’lumot va innovatsion texnologiyalarga asoslangan rivojlanish
yo‘liga o‘tkazadi. Bu jarayon zamonaviy iqtisodiy nazariyalarda “bilim
iqtisodiyoti” yoki “innovatsion iqtisodiyot” deb ham talqin qilinadi.
Amaliy jihatdan esa, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishi davlat boshqaruvi,
ta’lim, sog‘liqni saqlash, transport va moliya tizimlarida samaradorlikni

oshiradi. Elektron hukumat tizimlari orqali fuqarolar uchun qulay sharoit
yaratiladi, shaffoflik va hisobdorlik kuchayadi. Masalan, elektron tenderlar,
elektron to‘lov tizimlari yoki elektron sog‘liqni saqlash xizmatlari nafaqat vaqt
va resurslarni tejaydi, balki korrupsiya xavfini ham sezilarli darajada
kamaytiradi.
Prezident Sh.M. Mirziyoyevning 2020-yilda imzolagan “Ilm, ma’rifat va
raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” davlat dasturi to‘g‘risidagi farmoni
raqamli iqtisodiyotning amaliy ahamiyatini yanada yoritib berdi. Ushbu
farmonda davlat va jamiyat hayotida zamonaviy axborot-kommunikatsiya
texnologiyalaridan keng foydalanish, elektron hukumat tizimini
takomillashtirish, raqamli xizmatlarni joriy etish bo‘yicha aniq vazifalar
belgilab berilgan ( review.uz ). Shunday qilib, kurs ishi mavzusining ahamiyati
shundaki, u nafaqat nazariy tadqiqot sifatida, balki amaliy faoliyatni tashkil
etishda, davlat siyosatini belgilashda va iqtisodiy tarmoqlarda samaradorlikni
oshirishda bevosita qo‘llanishi mumkin. Mazkur kurs ishining natijalari ilmiy
izlanishlar uchun nazariy asos bo‘lib xizmat qilishi bilan birga,
mamlakatimizning “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasidagi
amaliy islohotlarga ham mos keladi.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi Kurs ishi kirish, ikkita asosiy bob, har bir
bobda uchta kichik bo‘lim, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

I BOB. RAQAMLI IQTISODIYOTNING NAZARIY ASOSLARI VA
ZARURIYATI
1.1. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi va uning ahamiyati
Raqamli iqtisodiyot bugungi kunda jahon miqyosida iqtisodiy o‘sishning eng
muhim omillaridan biri sifatida qaralmoqda. Bu tushuncha iqtisodiyotning
an’anaviy ko‘rinishidan farqli ravishda axborot-kommunikatsiya
texnologiyalariga, internetga, sun’iy intellekt, bulutli hisoblash tizimlari, katta
ma’lumotlar (Big Data), blokcheyn va boshqa ilg‘or texnologiyalarga
asoslangan faoliyatni anglatadi. Jahon bankining ta’rifiga ko‘ra, raqamli
iqtisodiyot — bu iqtisodiy va ijtimoiy jarayonlarda raqamli texnologiyalarni
qo‘llash orqali samaradorlikni oshirish, mahsulot va xizmatlarni yaratish,
ulardan foydalanish va ularni tarqatishning yangi usullarini shakllantirishdir.
Xalqaro valyuta jamg‘armasi, OECD va BMTning turli hisobotlarida ham
raqamli iqtisodiyot XXI asrning global iqtisodiy rivojlanishida yetakchi
yo‘nalish sifatida e’tirof etilgan.
Mazkur tushuncha dastlab 1990-yillarda Kanadalik olim Don Tapscott
tomonidan “Digital Economy” asarida ilmiy muomalaga kiritilgan. Unda
raqamli iqtisodiyot axborot texnologiyalarining rivojlanishi natijasida iqtisodiy
faoliyatning yangi modelini anglatishi ta’kidlangan edi. Keyinchalik M.
Kastelsning “Axborot jamiyati” konsepsiyasi ham bu jarayonni nazariy jihatdan
asoslab berdi. Shu tariqa, raqamli iqtisodiyot nazariy jihatdan postindustrial
jamiyatning iqtisodiy modelini shakllantiruvchi asosiy yo‘nalish sifatida
ko‘rilmoqda.
Raqamli iqtisodiyotning mazmunini tushuntirishda uning bir necha asosiy
xususiyatlarini ajratib ko‘rsatish mumkin. Birinchidan, unda iqtisodiy
faoliyatning markazida ma’lumotlar turadi. Katta ma’lumotlar oqimi ularni

qayta ishlash, tahlil qilish va ular asosida qarorlar qabul qilish imkoniyatini
yaratadi. Ikkinchidan, raqamli iqtisodiyot transchegaraviy xarakterga ega
bo‘lib, global bozorlarni yagona tizim sifatida bog‘laydi. Masalan, elektron
tijorat platformalari, xalqaro elektron to‘lov tizimlari va bulutli xizmatlar buni
yaqqol namoyish etadi. Uchinchidan, raqamli iqtisodiyot an’anaviy resurslardan
tashqari intellektual salohiyat, innovatsion g‘oyalar va texnologik yechimlarga
asoslanadi.
Raqamli iqtisodiyotning ahamiyatini bir necha yo‘nalishlarda ko‘rish
mumkin. Avvalo, u milliy iqtisodiyotning samaradorligini oshiradi. Masalan,
ishlab chiqarishda avtomatlashtirish va raqamli texnologiyalarni qo‘llash
mehnat unumdorligini sezilarli darajada ko‘taradi. Xizmat ko‘rsatish sohasida
esa elektron xizmatlar orqali xaridorlarga tez, arzon va qulay xizmat ko‘rsatish
imkoniyati paydo bo‘ladi. Bu esa aholining turmush darajasi va farovonligini
oshirishga xizmat qiladi.
Ikkinchi tomondan, raqamli iqtisodiyot davlat boshqaruvini yanada samarali
qilishda muhim ahamiyatga ega. Elektron hukumat tizimlari orqali byurokratiya
kamayadi, davlat organlari faoliyati shaffof bo‘ladi va fuqarolar uchun

xizmatlar tezkorlik bilan ko‘rsatiladi. Shu jihatdan O‘zbekistonda ham
“Elektron hukumat” tizimini kengaytirish bo‘yicha qator chora-tadbirlar amalga
oshirilmoqda. Prezident Sh.M. Mirziyoyevning tashabbusi bilan qabul qilingan
“Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi aynan shu maqsadlarga xizmat
qilmoqda. Ushbu strategiyada iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida raqamli
texnologiyalarni keng joriy etish, davlat boshqaruvi tizimini modernizatsiya
qilish va aholiga elektron xizmatlar ko‘lamini kengaytirish asosiy vazifalar
sifatida belgilangan.
Uchinchi ahamiyatli jihat — raqamli iqtisodiyot innovatsion muhitni
shakllantiradi. Innovatsion startap loyihalar, elektron tijorat platformalari va IT
xizmatlari bugungi kunda nafaqat yirik davlatlarda, balki rivojlanayotgan
mamlakatlarda ham tez sur’atlarda rivojlanmoqda. O‘zbekistonda so‘nggi
yillarda “IT Park” rezidentlari faoliyati kengayib, eksport hajmi oshayotgani,
yoshlar orasida startap loyihalar soni ko‘payayotgani buning yaqqol misolidir.
Shuningdek, raqamli iqtisodiyotning xalqaro savdo va investitsiyalarni
rivojlantirishdagi o‘rni ham beqiyosdir. Masalan, elektron tijorat orqali kichik
biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari o‘z mahsulotlarini xalqaro bozorlarga
chiqara olish imkoniyatiga ega bo‘lishmoqda. Bu esa milliy eksport salohiyatini
oshirish va xalqaro integratsiyani kuchaytirishda muhim rol o‘ynaydi.
Raqamli iqtisodiyotning ijtimoiy ahamiyati ham juda katta. U aholining turli
qatlamlari uchun yangi imkoniyatlar yaratadi. Masalan, masofaviy ta’lim
tizimlari yoshlar uchun bilim olish imkoniyatlarini kengaytiradi, telemeditsina
esa qishloq joylarda yashovchi aholiga sifatli tibbiy xizmatlardan foydalanish
imkonini beradi. Bundan tashqari, raqamli texnologiyalar nogironligi bo‘lgan
shaxslar uchun ham jamiyatda faol ishtirok etish sharoitlarini yaratadi.
O‘zbekiston sharoitida raqamli iqtisodiyotning ahamiyati yanada oshib
bormoqda. Chunki mamlakatimiz iqtisodiyoti modernizatsiya va
diversifikatsiya jarayonida bo‘lib, uning zamonaviy rivojlanishi uchun yangi
texnologiyalarni keng joriy etish talab etiladi. “Elektron to‘lovlar to‘g‘risida”gi

qonun, “Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish
vazirligi”ning faoliyati, shuningdek, elektron tijoratni huquqiy jihatdan tartibga
soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjatlar raqamli iqtisodiyotning huquqiy asoslarini
mustahkamlashda muhim qadamlar bo‘ldi. Raqamli iqtisodiyot tushunchasi va
uning ahamiyati bugungi kunda nafaqat nazariy jihatdan, balki amaliy hayotda
ham beqiyos ahamiyatga ega. U milliy iqtisodiyotni modernizatsiya qilish,
davlat boshqaruvini samarali qilish, aholiga ko‘rsatiladigan xizmatlarni sifat
jihatidan yaxshilash, xalqaro maydonda mamlakatning raqobatbardoshligini
oshirish kabi dolzarb vazifalarni hal etishda asosiy vosita bo‘lib xizmat qiladi.
1.2. Raqamli iqtisodiyotning shakllanish omillari va xususiyatlari
Raqamli iqtisodiyotning shakllanish jarayoni tasodifiy emas, balki ma’lum
iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va texnologik omillar ta’sirida yuzaga keladigan
jarayondir. Bugungi kunda dunyo miqyosida raqamli iqtisodiyot iqtisodiy
rivojlanishning yangi bosqichi sifatida qaralmoqda. Bu jarayonning
muvaffaqiyati turli mamlakatlarda o‘ziga xos omillarga asoslanadi. O‘zbekiston
ham jahon hamjamiyatida raqamli iqtisodiyotni shakllantirish va rivojlantirish
yo‘lida faol qadamlar tashlamoqda.
Raqamli iqtisodiyotning shakllanish omillari
Avvalo, raqamli iqtisodiyotning shakllanishiga ta’sir etuvchi asosiy omillarni
bir necha guruhlarga ajratish mumkin:
1. Texnologik omillar.
Raqamli iqtisodiyotning eng muhim asosi texnologiyalardir. Internet
tarmog‘ining keng tarqalishi, mobil aloqa vositalarining rivojlanishi, bulutli
texnologiyalar, katta ma’lumotlar (Big Data), blokcheyn, sun’iy intellekt va
boshqa innovatsion texnologiyalar bu iqtisodiyotni shakllantiruvchi asosiy
omillardir. Masalan, xalqaro tadqiqotlarga ko‘ra, bugungi kunda sun’iy intellekt
jahon yalpi ichki mahsulotining o‘sishiga 2030-yilgacha 14 trillion AQSh
dollari miqdorida hissa qo‘shishi mumkin. Bu esa texnologiyalarning raqamli
iqtisodiyotda qanday ulkan rol o‘ynashini yaqqol ko‘rsatadi.

2. Iqtisodiy omillar.
Raqamli iqtisodiyotning shakllanishida mamlakatning iqtisodiy salohiyati
muhim ahamiyatga ega. Investitsiyalar hajmi, biznes muhitining ochiqligi,
kichik va o‘rta tadbirkorlikning rivojlanishi, innovatsion startaplarga e’tibor,
eksport-import jarayonlarining elektron tizimlar orqali boshqarilishi bu omilni
belgilaydi. O‘zbekistonda so‘nggi yillarda IT Park rezidentlari faoliyati,
elektron tijoratning huquqiy asoslari yaratilgani va elektron to‘lovlar tizimining
kengayishi iqtisodiy omilning yaqqol dalilidir.
3. Ijtimoiy omillar.
Raqamli iqtisodiyot jamiyatning axborot savodxonligiga, aholining
texnologiyalardan foydalanish ko‘nikmalariga bevosita bog‘liq. Masalan,
aholining internetdan foydalanish darajasi yuqori bo‘lmagan mamlakatlarda
raqamli iqtisodiyotning shakllanishi sekin kechadi. O‘zbekistonda esa 2022-
yilda internetdan foydalanuvchilar soni 30 milliondan oshgani qayd etilgan. Bu
esa ijtimoiy omillar raqamli iqtisodiyotni shakllantirishda muhim rol
o‘ynayotganini ko‘rsatadi.
4. Siyosiy va huquqiy omillar.
Raqamli iqtisodiyotning muvaffaqiyatli shakllanishi uchun davlat siyosati va
huquqiy asoslar zarur. Prezident farmonlari, hukumat qarorlari, milliy
strategiyalar — bularning barchasi raqamli iqtisodiyotni shakllantirishda muhim
omillar hisoblanadi. Masalan, O‘zbekistonda 2020-yilda “Raqamli O‘zbekiston
– 2030” strategiyasi qabul qilinishi bu yo‘nalishning siyosiy va huquqiy
asoslarini mustahkamlab berdi.
5. Xalqaro omillar.
Raqamli iqtisodiyot milliy chegaralar bilan cheklanib qolmaydi. Xalqaro
hamkorlik, transchegaraviy elektron tijorat, chet el investitsiyalari va global
raqamli platformalarning joriy etilishi ham muhim omillardandir.
O‘zbekistonning Jahon banki, BMT va Yevropa Ittifoqi bilan hamkorlikdagi
raqamlashtirish loyihalari bu borada katta ahamiyatga ega.

Raqamli iqtisodiyotning xususiyatlari
Raqamli iqtisodiyotning shakllanishida yuqoridagi omillar ta’sir ko‘rsatgan
bo‘lsa-da, uning o‘ziga xos xususiyatlari ham mavjud.
1. Ma’lumotlarga asoslangan iqtisodiyot.
Raqamli iqtisodiyotning eng asosiy xususiyati ma’lumotlarning yangi “neft”ga
aylanganidir. Ya’ni, ma’lumotlar to‘plash, qayta ishlash va tahlil qilish iqtisodiy
faoliyatning markaziga chiqmoqda. Shu sababli ko‘plab kompaniyalar katta
ma’lumotlar bilan ishlash texnologiyalariga katta sarmoya kiritmoqda.
2. Innovatsion rivojlanish.
Raqamli iqtisodiyot innovatsiyalar bilan chambarchas bog‘liq. Sun’iy intellekt,
blokcheyn, IoT (Internet of Things), 5G texnologiyasi — bularning barchasi
raqamli iqtisodiyotning o‘ziga xos xususiyatlari bo‘lib, ularni joriy etish orqali
yangi iqtisodiy imkoniyatlar yuzaga keladi.
3. Transchegaraviy iqtisodiyot.
An’anaviy iqtisodiyotdan farqli ravishda raqamli iqtisodiyot geografik
chegaralarni deyarli inkor etadi. Masalan, Amazon, Alibaba yoki eBay kabi
yirik elektron tijorat platformalari dunyoning istalgan joyida mahsulot va
xizmatlarni sotish imkoniyatini beradi. Bu kichik biznes uchun ham jahon
bozoriga chiqish imkonini yaratadi.
4. Moslashuvchan va tezkor bozor.
Raqamli iqtisodiyotning yana bir xususiyati bozorning tezkor va
moslashuvchanligidir. Talab va taklif o‘zgarishiga tezkor javob qaytarish
imkoniyati mavjud bo‘ladi. Masalan, elektron platformalarda iste’molchilarning
istaklari tezkor o‘rganilib, ular asosida yangi mahsulot yoki xizmat ishlab
chiqilishi mumkin.
5. Davlat boshqaruvining shaffofligi.
Raqamli iqtisodiyot davlat boshqaruvida ham yangi xususiyatlarni yuzaga
keltirmoqda. Elektron hukumat tizimi davlat xizmatlarini soddalashtiradi,
shaffoflikni oshiradi va korrupsiya xavfini kamaytiradi.

6. Ijtimoiy tenglik va inklyuzivlik.
Raqamli iqtisodiyotning yana bir muhim xususiyati — uning jamiyatning
barcha qatlamlari uchun imkoniyatlar yaratishidir. Masalan, masofaviy ta’lim
yoki telemeditsina orqali chekka hududlardagi aholiga ham zamonaviy
xizmatlar ko‘rsatiladi.
Raqamli iqtisodiyotning shakllanish omillari va xususiyatlari jadvali
Omillar Mazmuni O‘zbekiston
misolida
Texnologik
omillar Internet, mobil aloqa,
bulutli texnologiyalar, Big
Data, AI, blokcheyn kabi
texnologiyalar asos
bo‘ladi. Mobil internet
qamrovi kengaymoqda,
IT infratuzilma
rivojlanmoqda.
Iqtisodiy omillar Investitsiyalar hajmi,
startaplar, elektron tijorat,
to‘lov tizimlari, biznes
muhitining ochiqligi. IT Park rezidentlari,
elektron tijorat qonuniy
asoslari, elektron to‘lov
tizimlari.
Ijtimoiy
omillar Aholining texnologiyalardan
foydalanish darajasi, raqamli
savodxonlik, ta’lim va internet
qamrovi. 30 mln dan ortiq
internet foydalanuvchi,
yoshlarning IT
sohasiga qiziqishi.
Siyosiy va
huquqiy omillar Davlat strategiyalari,
Prezident farmonlari,
huquqiy asoslar, milliy
raqamli dasturlar. “Raqamli
O‘zbekiston – 2030”
strategiyasi va davlat
qarorlari.
Xalqaro omillar Xalqaro hamkorlik,
global raqamli
platformalar, chet el
investitsiyalari va BMT, Jahon banki,
Yevropa Ittifoqi bilan
hamkorlikdagi
raqamlashtirish

transchegaraviy tijorat. loyihalari.
O‘zbekiston sharoitida shakllanish omillari
O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar
bir nechta yo‘nalishda namoyon bo‘lmoqda. Texnologik infratuzilma
kengaymoqda, mobil internet qamrovi ortmoqda, IT Park va texnoparklar
faoliyati yo‘lga qo‘yilmoqda. Siyosiy va huquqiy asos sifatida Prezident
Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan qabul qilingan “Raqamli O‘zbekiston –
2030” strategiyasi muhim hujjat bo‘ldi. Bundan tashqari, xalqaro tashkilotlar
bilan hamkorlikda “Smart City”, “Smart Education” va “Smart Health”
loyihalari amalga oshirilmoqda.
O‘zbekiston uchun ijtimoiy omillar ham muhim ahamiyatga ega. Yoshlar
orasida IT mutaxassislar sonini oshirish, ta’lim tizimida zamonaviy
texnologiyalarni joriy etish, aholining raqamli savodxonligini oshirish raqamli
iqtisodiyotning shakllanishida hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Raqamli
iqtisodiyotning shakllanishi ko‘p qirrali jarayon bo‘lib, u texnologik, iqtisodiy,
ijtimoiy, siyosiy va xalqaro omillar ta’sirida yuzaga keladi. Uning xususiyatlari
esa an’anaviy iqtisodiyotdan keskin farq qiladi: ma’lumotlarga asoslanganlik,
innovatsionlik, transchegaraviylik, tezkor moslashuvchanlik va shaffoflik uning
asosiy belgilaridir. O‘zbekiston sharoitida ham ushbu omillar bosqichma-
bosqich amalga oshirilmoqda, natijada milliy iqtisodiyotda raqamlashtirish
jarayonlari jadallashmoqda.
1.3. O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni joriy etish zaruriyati
O‘zbekiston Respublikasi so‘nggi yillarda iqtisodiyotni tubdan
modernizatsiya qilish, xalqaro raqobatbardoshligini oshirish hamda aholining
turmush darajasini yaxshilash yo‘lida keng ko‘lamli islohotlarni amalga
oshirmoqda. Ushbu islohotlarning eng muhim yo‘nalishlaridan biri – bu raqamli
iqtisodiyotni joriy etish va rivojlantirishdir. Chunki hozirgi davrda iqtisodiy

taraqqiyotning asosiy omili nafaqat tabiiy resurslar yoki ishlab chiqarish
quvvatlari, balki raqamli texnologiyalar, innovatsion yondashuvlar va axborot
oqimlarini samarali boshqarish hisoblanadi.
Birinchidan, raqamli iqtisodiyotni joriy etish mamlakatda davlat boshqaruvi
samaradorligini oshirish zaruratidan kelib chiqadi. O‘zbekistonda “Elektron
hukumat” tizimini joriy etish orqali aholiga va tadbirkorlarga ko‘plab davlat
xizmatlari onlayn tarzda taqdim etilmoqda. Bu jarayon korrupsiyani
kamaytirish, inson omilini qisqartirish, tezkorlik va shaffoflikni ta’minlashga
xizmat qiladi. Ayniqsa, fuqarolik holati dalolatnomalarini onlayn qayd etish,
soliq to‘lovlarini elektron shaklda amalga oshirish, tadbirkorlik subyektlarini
davlat ro‘yxatidan o‘tkazishda raqamli tizimlar muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Ikkinchidan, iqtisodiyotning raqamlashtirilishi mamlakatda investitsiya
muhitini yaxshilash va xorijiy investorlarni jalb qilish uchun ham zarurdir.
Bugungi kunda xalqaro biznes vakillari faqat an’anaviy ishlab chiqarish
quvvatlariga emas, balki raqamli infratuzilmaning rivojlanganligiga ham e’tibor
qaratmoqda. Elektron tijorat, elektron bank xizmatlari, raqamli bojxona tizimi
kabi sohalarning mavjudligi investorlarga qulay sharoit yaratadi. Shu sababli,
O‘zbekistonda “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasida 100 dan
ortiq raqamlashtirish loyihalari amalga oshirilmoqda.
Uchinchidan, raqamli iqtisodiyotning joriy etilishi ta’lim va sog‘liqni saqlash
tizimlarini ham tubdan isloh qilish zaruratini yuzaga keltiradi. Pandemiya
davrida onlayn ta’lim va telemeditsina xizmatlarining ahamiyati yaqqol
ko‘rindi. Hozirda “my.gov.uz”, “Davlat test markazi”ning onlayn platformasi,
“Elektron poliklinika” tizimi orqali aholiga qulayliklar yaratilmoqda. Bu esa
fuqarolarning zamonaviy texnologiyalardan foydalanish imkoniyatini
kengaytiradi va ijtimoiy tenglikni ta’minlashga xizmat qiladi.
To‘rtinchidan, mamlakatimizda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik
faoliyatida ham raqamli texnologiyalarni joriy etish muhim ahamiyatga ega.
Masalan, elektron tijorat platformalarining kengayishi, to‘lov tizimlarining

onlayn shaklga o‘tishi tadbirkorlar uchun yangi bozor imkoniyatlarini
ochmoqda. O‘zbekistonda “Payme”, “Click”, “Apelsin” kabi milliy elektron
to‘lov tizimlarining rivojlanishi iqtisodiy faoliyatni sezilarli darajada
yengillashtirdi.
Beshinchidan, raqamli iqtisodiyotni joriy etish zaruriyati xalqaro integratsiya
jarayonlari bilan ham bevosita bog‘liqdir. Jahon savdo tashkiloti, Jahon banki,
Yevropa Ittifoqi kabi xalqaro tashkilotlar mamlakatlarning raqamli rivojlanish
darajasiga alohida e’tibor qaratmoqda. O‘zbekistonning ushbu jarayonlarda faol
ishtirok etishi uchun raqamli infratuzilmani rivojlantirish shart. Shu maqsadda
xalqaro moliya institutlari bilan hamkorlikda ko‘plab raqamlashtirish loyihalari
amalga oshirilmoqda.Shuningdek, raqamli iqtisodiyotning joriy etilishi
iqtisodiy samaradorlikni oshirish, ishlab chiqarish tannarxini kamaytirish va
eksport salohiyatini kuchaytirishga xizmat qiladi. Raqamli texnologiyalar
yordamida korxonalarda ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish,
logistika tizimlarini optimallashtirish, marketing va savdo jarayonlarini onlayn
platformalarga ko‘chirish imkoniyati mavjud. Bu esa O‘zbekistonning xalqaro
bozorlarda raqobatbardoshligini oshirish uchun muhim omildir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan qabul
qilingan “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” davlat
dasturi, shuningdek, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi raqamli
iqtisodiyotni joriy etishning zaruriyati va ustuvorligini yana bir bor tasdiqlaydi.
Ushbu hujjatlar asosida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini
rivojlantirish, yoshlarni raqamli ko‘nikmalarga o‘rgatish, IT parklar va
texnoparklarni tashkil etish, davlat xizmatlarini raqamlashtirish bo‘yicha aniq
vazifalar belgilab qo‘yilgan.Shunday qilib, O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni
joriy etish zaruriyati quyidagi omillar bilan izohlanadi:
 Davlat boshqaruvini samarali va shaffof qilish;
 Xorijiy investitsiyalarni jalb etish va investitsiya muhitini yaxshilash;
 Ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimlarini zamonaviylashtirish;

 Kichik biznes va tadbirkorlikni rivojlantirish;
 Xalqaro integratsiya jarayonlarida faol ishtirok etish;
 Iqtisodiy samaradorlik va raqobatbardoshlikni oshirish.
O‘zbekiston uchun raqamli iqtisodiyotni joriy etish nafaqat zamonaviy talab,
balki iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotning eng muhim sharti hisoblanadi. Bu
jarayon mamlakatimizni yangi rivojlanish bosqichiga olib chiqish, fuqarolar
hayot sifatini yaxshilash va O‘zbekistonni xalqaro maydonda kuchli
raqobatbardosh davlat sifatida shakllantirishga xizmat qiladi.

II BOB. O‘ZBEKISTONDA RAQAMLI IQTISODIYOTNI
RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI
2.1. Mamlakatda raqamli iqtisodiyot rivoji uchun huquqiy va tashkiliy
asoslar
Raqamli iqtisodiyotning samarali rivojlanishi har qanday davlatda huquqiy
va tashkiliy asoslarning mavjudligi bilan bevosita bog‘liqdir. Chunki raqamli
texnologiyalarni keng joriy etish jarayonida qonuniy me’yorlar, davlat
dasturlari, strategiyalar va tashkiliy tuzilmalar asosiy poydevor vazifasini
bajaradi. Shu nuqtai nazardan, O‘zbekistonda ham so‘nggi yillarda raqamli
iqtisodiyot rivoji uchun keng ko‘lamli huquqiy baza va institutsional asoslar
shakllantirilmoqda.
Birinchidan, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishini tartibga soluvchi asosiy
huquqiy hujjatlardan biri — O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil
5-oktabrdagi PF-6079-sonli “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasini
tasdiqlash to‘g‘risida”gi Farmonidir. Ushbu farmon mamlakatda raqamli
iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlarini belgilab berdi va barcha
vazirlik hamda idoralarga raqamlashtirish bo‘yicha aniq vazifalarni yukladi.
Mazkur strategiyada davlat boshqaruvi, ta’lim, sog‘liqni saqlash, soliq, bojxona,
transport, bank-moliya tizimi kabi sohalarni bosqichma-bosqich raqamlashtirish
vazifalari belgilangan.
Ikkinchidan, huquqiy asoslarni shakllantirishda “Axborotlashtirish
to‘g‘risida”gi Qonun, “Elektron hukumat to‘g‘risida”gi Qonun, “Elektron tijorat
to‘g‘risida”gi Qonun, “Elektron raqamli imzo to‘g‘risida”gi Qonunlar muhim
ahamiyat kasb etadi. Ushbu huquqiy hujjatlar fuqarolar va tadbirkorlarning
elektron xizmatlardan foydalanish huquqlarini belgilaydi, elektron shartnomalar
va elektron hujjat aylanishi jarayonlarini qonuniylashtiradi.

Uchinchidan, raqamli iqtisodiyot rivoji uchun tashkiliy asoslar ham izchil
yo‘lga qo‘yilgan. 2019-yilda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini
rivojlantirish vazirligi qoshida Raqamli texnologiyalar markazi, shuningdek, IT
Park tashkil etildi. Bu muassasalar startaplarni qo‘llab-quvvatlash, innovatsion
loyihalarni moliyalashtirish va yoshlarni zamonaviy IT-ko‘nikmalarga
o‘rgatishda muhim rol o‘ynamoqda.
To‘rtinchidan, davlat xizmatlarini raqamlashtirishni ta’minlash maqsadida
“Yagona interaktiv davlat xizmatlari portali” (my.gov.uz), “Elektron hukumat”
tizimi, shuningdek, turli tarmoq vazirliklari platformalari ishga tushirilgan.
Ushbu tashkiliy chora-tadbirlar davlat xizmatlarini aholiga tezkor va shaffof
tarzda taqdim etish imkonini bermoqda.
Beshinchidan, xalqaro tajribaga asoslangan holda, O‘zbekistonda raqamli
iqtisodiyotni rivojlantirish uchun xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlik yo‘lga
qo‘yilmoqda. Masalan, Jahon banki, Yevropa Ittifoqi, Osiyo taraqqiyot banki
bilan hamkorlikda “raqamli hukumat”, “raqamli ta’lim” va “raqamli sog‘liqni
saqlash” loyihalari amalga oshirilmoqda. Bu tashabbuslar milliy raqamli
infratuzilmani mustahkamlashga xizmat qilmoqda.Shuningdek,
mamlakatimizda “Elektron to‘lovlar” tizimini tartibga soluvchi me’yoriy
hujjatlar ishlab chiqildi. Natijada “Payme”, “Click”, “Apelsin” kabi milliy
to‘lov tizimlari, xalqaro Visa va Mastercard tizimlari bilan integratsiya yo‘lga
qo‘yildi. Bu esa raqamli iqtisodiyotning moliyaviy infratuzilmasini
mustahkamlashga yordam bermoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Axborot texnologiyalari sohasida
ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish” haqidagi qarorlari asosida IT sohasida
kadrlar tayyorlash bo‘yicha alohida o‘quv dasturlari joriy etildi. “One Million
Uzbek Coders” dasturi, IT-park rezidentlariga berilayotgan soliq imtiyozlari,
shuningdek, axborot texnologiyalari bo‘yicha xalqaro sertifikatlarni olish uchun
davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash choralari tashkil etilgan.

O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyot rivojlanishi uchun zarur huquqiy va
tashkiliy baza yaratilgan. Prezident farmonlari, hukumat qarorlari, maxsus
qonunlar, davlat dasturlari va xalqaro hamkorlik loyihalari bu yo‘nalishda
mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qilmoqda. Endilikda asosiy vazifa ushbu
huquqiy asoslarni amalda samarali qo‘llash, tashkiliy tuzilmalarni yanada
rivojlantirish hamda iqtisodiyotning barcha sohalarida raqamli texnologiyalarni
keng joriy etishdan iboratdir.O‘zbekiston Respublikasida raqamli iqtisodiyotni
rivojlantirish bo‘yicha huquqiy va tashkiliy asoslarning mustahkamlash jarayoni
2022–2025 yillar davomida amaliyotga tadbiq etilmoqda. Bu davrda
mamlakatda raqamli transformatsiyani rag‘batlantiruvchi ma’muriy hujjatlar,
yangi institutlar va investitsiya dasturlari faol ishlay boshladi.
Huquqiy asoslar
2020-yilda qabul qilingan “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi
doirasida 2022–2025 yillar davomida aniq chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Masalan, O‘zbekistonning 2025-yil aprelida Oliy Majlis Qonunchilik palatasi
AI (sun’iy intellekt) va shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish bo‘yicha qonunni
birinchi o‘qishda ma’qulladi. Ushbu yangi qonun AI texnologiyalaridan
foydalanganda etika, ma’lumotlar maxfiyligi va mislovo keyingi salbiy
oqibatlarni oldini olishga qaratilgan reglamentni o‘z ichiga oladi
Tashkiliy asoslar IT infratuzilmani mustahkamlash maqsadida, 2024-yilda
Prezidentimiz tomonidan 2025-yil may oyida amaliyotga kiritilishi
rejalashtirilgan “Xalqaro Raqamli Texnologiya Markazi” tuzilishi nazarda
tutilgan. Bu markaz startaplar, outsourcing xizmatlari va innovatsion IT
yechimlarni rag‘batlantirish uchun yaratilmoqda .
Bundan tashqari, Jahon banki bilan hamkorlikda “Digital Inclusion” loyihasi
amalga oshirilmoqda — unda 25 000 ta yangi ish o‘rni, ulardan 50 foizi ayollar
uchun, 4 foizi nogironlar uchun ajratish mo‘ljallangan, shuningdek 6 000 dan
ortiq yoshlar uchun IT ko‘nikmalarni rivojlantirishga yo‘naltirilgan treninglar
o'tkazilmoqda .

Tadbirkorlik va startap ekosistemi
Raqamli iqtisodiyotning asosiy elementlaridan biri startaplar va xo‘jalik
subyektlari uchun qulay muhit tarkibiga kiradi. 2023-yilga kelib IT Parkda
faoliyat yuritayotgan korxonalar soni 1 652 taga yetdi, 2022-yil bilan
solishtirganda sezilarli o‘sish ro‘y berdi . IT sektori eksporti 2022-yildagi
taxminan 140 million AQSh dollaridan 2023-yilda 344 million AQSh
dollarigacha o‘sdi, bu esa raqamli iqtisodiyot bozori hajmining keskin
o‘sishidan dalolat beradi .
2024–2025 yillarda startap va ventur kapital ekotizimida ham sezilarli
o‘zgarishlar kuzatilmoqda. Masalan, 2024-yilda boshlang‘ich sarmoyalar hajmi
0,3 milliondan 69,5 million AQSh dollarigacha — ya’ni 230 barobarga o‘sgan
startupgenome.com . IT Park orqali faoliyat yuritayotgan kompaniyalar soni,
sarmoyalar hajmi va milliy innovatsion markazning salohiyati ortib bormoqda
— bu esa mamlakatda raqamli iqtisodiyotning kuchayishini yaqqol ko‘rsatadi.
Statistika tahlili (2022–2025)
Ko‘rsatkich 2022 2023 2024–2025 istiqbal
ICT eksport hajmi ~$140 mln $344 mln Raqamli eksportni $5
mlrdgacha yetkazish
maqsad
IT Parkdagi
korxonalar — (~147) 1 652 Yillar davomida yana
o‘sish kutilyapti
VC sarmoyalar
hajmi — — $69,5 mln (2024)
AI va IT
infratuzilma
loyihalari Boshlang‘ic
h Strategiya
asosida Xalqaro markaz, AI
qonuni, Digital Inclusion
O‘zbekistonda 2022–2025 yillar oralig‘ida raqamli iqtisodiyot uchun
huquqiy hujjatlar (AI qonuni, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi),
tashkiliy institutlar (IT Park, Digital Inclusion loyihasi, Xalqaro Raqamli

Texnologiya Markazi), hamda moliyaviy rag‘bat va fintech-startaplar bo‘yicha
salmoqli statistik o‘sishlar kuzatildi. Bu o‘zgarishlar mamlakatni raqamli
iqtisodiyot yo‘nalishida jadal rivojlanayotgan davlat sifatida ko‘rsatadi.

2.2. Raqamli texnologiyalarni joriy etishdagi imkoniyatlar va
muammolar
So‘nggi yillarda dunyo mamlakatlari uchun raqamli texnologiyalarni joriy
etish masalasi nafaqat iqtisodiy samaradorlikni oshirish, balki davlat
boshqaruvi, ta’lim, sog‘liqni saqlash, moliya, transport-logistika va ishlab
chiqarish sohalarini tubdan o‘zgartirishning eng muhim vositasiga aylanib
bormoqda. O‘zbekiston ham ushbu jarayonlardan chetda qolmayapti. Raqamli
texnologiyalarni joriy etish mamlakatimiz oldida turli imkoniyatlar ochib
bermoqda, shu bilan birga ayrim muammolarni ham yuzaga keltirmoqda.
Quyida imkoniyatlar va muammolar atroflicha tahlil qilinadi.
Raqamli texnologiyalarni joriy etishdagi imkoniyatlar
Birinchidan, raqamli texnologiyalar iqtisodiy samaradorlikni oshirishga
xizmat qiladi. Masalan, elektron to‘lov tizimlari, onlayn bank xizmatlari va

elektron kontraktatsiyalar orqali tadbirkorlik subyektlari o‘z faoliyatini tezkor,
qulay va shaffof tarzda yuritish imkoniga ega bo‘ladi. Bu esa vaqt va resurslarni
tejashga olib keladi.
Ikkinchidan, raqamli texnologiyalar davlat boshqaruvini optimallashtiradi.
Elektron hukumat tizimining joriy qilinishi fuqarolarga davlat xizmatlarini
tezkor, byurokratik to‘siqlarsiz olish imkonini yaratadi. “Yagona interaktiv
davlat xizmatlari portali” orqali minglab xizmatlarni onlayn olish mumkin. Bu
jarayon aholining davlatga bo‘lgan ishonchini mustahkamlashga xizmat qiladi.
Uchinchidan, raqamli texnologiyalar ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimida
yangi imkoniyatlarni ochib bermoqda. Masofaviy ta’lim platformalari, elektron
kutubxonalar, tibbiyotda telemeditsina xizmatlarining kengayishi pandemiya
davrida o‘z samarasini ko‘rsatdi. Bu imkoniyatlar qishloq joylarida yashovchi
aholiga ham sifatli ta’lim va tibbiy xizmatlardan foydalanish sharoitini
yaratmoqda.
To‘rtinchidan, iqtisodiy faoliyatning yangi tarmoqlari – elektron tijorat, IT-
xizmatlar eksporti, startap ekotizimlari tez rivojlanmoqda. Masalan, 2024-yilda
O‘zbekistondan IT-xizmatlari eksporti 800 mln AQSh dollariga yetgani qayd
etildi. Bu raqam mamlakatning yangi valyuta tushumlari manbai sifatida
ahamiyatga ega.
Beshinchidan, raqamli texnologiyalar korrupsiyani kamaytirishda muhim
vositadir. Elektron hujjatlar aylanishi, elektron to‘lovlar, davlat xaridlarining
onlayn platformalar orqali amalga oshirilishi ochiqlik va shaffoflikni
ta’minlaydi.
Oltinchidan, sun’iy intellekt (AI), “Big Data” va blokcheyn kabi
texnologiyalarni joriy etish iqtisodiyotning ko‘plab tarmoqlarida samaradorlikni
oshiradi. Masalan, qishloq xo‘jaligida AI asosida hosildorlik prognozlari ishlab
chiqish, moliya sohasida esa kredit xavfini baholash jarayonlarida keng
foydalanish mumkin.
Raqamli texnologiyalarni joriy etishdagi muammolar

Biroq yuqoridagi imkoniyatlarga qaramay, muammolar ham talaygina.
Birinchi muammo – infratuzilmaning yetarli darajada rivojlanmaganligi.
Aholining barcha qismi tezkor internet bilan qamrab olinmagan. Qishloq
hududlarida internet tezligi va sifatining pastligi raqamli xizmatlardan teng
foydalanishga to‘sqinlik qilmoqda.
Ikkinchi muammo – kadrlar yetishmovchiligi. Raqamli iqtisodiyot uchun IT-
mutaxassislar, dasturchilar, data-analitiklar, kibermuhandislar zarur. Hozirgi
kunda O‘zbekistonda IT sohasida yuqori malakali mutaxassislar yetishmaydi,
bu esa raqamlashtirish jarayonini sekinlashtiradi.
Uchinchi muammo – kibertahdidlar va axborot xavfsizligi. Raqamli
texnologiyalar keng joriy qilinishi bilan bir qatorda kiberjinoyatlar,
ma’lumotlarning noqonuniy tarqalishi, moliyaviy firibgarliklar xavfi ham
ortmoqda. Bu esa kuchli axborot xavfsizligi siyosatini talab etadi.
To‘rtinchi muammo – aholining raqamli savodxonligi pastligi. Elektron
xizmatlardan foydalanishda fuqarolarning ko‘pchiligi qiyinchilikka duch
kelmoqda. Shu sababli raqamli madaniyatni oshirish, keng ko‘lamli o‘quv
dasturlarini tashkil etish zarur.
Beshinchi muammo – moliyaviy cheklovlar. Raqamli texnologiyalarni joriy
etish katta mablag‘ talab qiladi: infratuzilma qurish, dasturiy ta’minot sotib
olish, mutaxassislarni tayyorlash va boshqa xarajatlar. Ko‘plab kichik va o‘rta
bizneslar uchun bu juda katta yuk hisoblanadi.
Oltinchi muammo – qonunchilik bazasining to‘liq shakllanmaganligi.
Raqamli texnologiyalar tez o‘zgarayotgan bir paytda ularni tartibga soluvchi
huquqiy asoslar ham zamonaviy talablarga mos bo‘lishi kerak. Ba’zan mavjud
qonunlar yangi texnologiyalarni qo‘llashni qiyinlashtiradi.
2022–2025 yillarda O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotga oid asosiy statistik
ko‘rsatkichlarda sezilarli o‘sish kuzatilmoqda. Masalan, IT-xizmatlar eksporti
2022-yildagi 140 mln dollardan 2025-yilga kelib 1 mlrd dollardan oshishi
kutilmoqda. Internet foydalanuvchilar soni 2022-yildagi 70 foizdan 2025-yilga

kelib 85 foizga yetadi. “Elektron hukumat” xizmatlari soni esa 180 tadan 400
taga ko‘payishi rejalashtirilmoqda.Biroq ushbu o‘sishning davomiyligi va
samaradorligi mavjud muammolarni hal qilish bilan chambarchas bog‘liq.
Infratuzilmani rivojlantirish, kadrlar tayyorlash, axborot xavfsizligini
mustahkamlash va raqamli savodxonlikni oshirish ustuvor vazifa bo‘lib
qolmoqda. raqamli texnologiyalarni joriy etish O‘zbekiston uchun yangi
iqtisodiy imkoniyatlar yaratmoqda, mamlakatning global raqobatbardoshligini
oshirmoqda. Shu bilan birga, bu jarayonni muvaffaqiyatli amalga oshirish
uchun tizimli yondashuv, huquqiy va tashkiliy mexanizmlarni kuchaytirish,
xalqaro tajribani o‘rganish muhim ahamiyat kasb etadi.
2.3. O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish istiqbollari
O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan buyon iqtisodiyotda ko‘plab
islohotlarni amalga oshirib kelmoqda. Ayniqsa, so‘nggi yillarda
mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu
yo‘nalish nafaqat ichki iqtisodiy faoliyatni takomillashtirish, balki xalqaro
maydonda ham raqobatbardoshlikni oshirish uchun muhim vosita hisoblanadi.
Raqamli iqtisodiyot istiqbollari uchun asosiy yo‘nalishlar
Birinchidan, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi asosida belgilangan
ustuvor vazifalar kelgusi yillarda iqtisodiyotning raqamli transformatsiyasini
jadallashtiradi. Strategiyada elektron hukumat, elektron savdo, IT-xizmatlar
eksporti, raqamli ta’lim va sog‘liqni saqlash tizimlarini rivojlantirishga alohida
e’tibor qaratilgan.
Ikkinchidan, IT-parklar faoliyatining kengayishi istiqbol uchun muhim omil
bo‘ladi. Bugungi kunda Toshkent va viloyatlarda faoliyat yuritayotgan IT-park
rezidentlari soni ortib bormoqda. Ularning ko‘plari xorijiy davlatlarga dasturiy
mahsulot va xizmatlarni eksport qilmoqda. Prognozlarga ko‘ra, 2030-yilga
kelib IT-xizmatlar eksporti hajmi 5 mlrd dollardan oshishi mumkin.

Uchinchidan, raqamli moliya tizimining rivojlanishi istiqbolda iqtisodiy
faollikni yanada oshiradi. Elektron to‘lovlar, mobil banking, onlayn kreditlash
tizimlari aholiga va biznes subyektlariga keng imkoniyat yaratadi. Shu bilan
birga, FinTech startaplari soni ham ortib boradi.
To‘rtinchidan, sun’iy intellekt, Big Data va blokcheyn texnologiyalarining
qo‘llanilishi istiqbolni belgilovchi asosiy yo‘nalishlardan biridir. Bu
texnologiyalar qishloq xo‘jaligi, transport-logistika, sog‘liqni saqlash va ta’lim
sohalarida keng qo‘llanishi kutilmoqda. Masalan, qishloq xo‘jaligida
hosildorlikni prognoz qilish va suv resurslarini samarali taqsimlashda AI
texnologiyalaridan foydalanish mumkin.
Beshinchidan, kiberxavfsizlikni ta’minlash raqamli iqtisodiyotning barqaror
rivojlanishida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Shu sababli, istiqbolda bu
sohada xalqaro standartlarga mos texnologiyalar joriy qilinishi, milliy
kiberxavfsizlik markazlari tashkil etilishi zarur.
Raqamli iqtisodiyot rivojlanishining ijobiy natijalari
O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotning istiqbolli rivojlanishi quyidagi
natijalarga olib kelishi kutilmoqda:
 Davlat boshqaruvida ochiqlik va shaffoflik kuchayadi.
 Korrupsiya darajasi kamayadi.
 Aholi uchun xizmatlar sifati oshadi.
 Yangi ish o‘rinlari yaratiladi, ayniqsa IT sohasida.
 Eksport imkoniyatlari kengayadi va yangi valyuta tushumlari manbai
shakllanadi.
 Mahalliy tadbirkorlar uchun yangi bozorlar ochiladi.
 Rivojlanishdagi xavf va to‘siqlar
 Shu bilan birga, istiqbolni amalga oshirishda ayrim to‘siqlar ham mavjud:
 Internet infratuzilmasining ayrim hududlarda past darajada qolishi;
 IT-kadrlar yetishmovchiligi;
 Moliyalashtirish va investitsiya muammolari;

 Kiberxavfsizlik tahdidlari;
 Aholi raqamli savodxonligining pastligi.
Agar bu muammolar o‘z vaqtida hal qilinsa, istiqboldagi raqamli
iqtisodiyotning rivojlanishi yanada tezlashadi.
O‘zbekistonning raqamli iqtisodiyoti istiqbolda katta imkoniyatlarga ega.
“Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasining izchil amalga oshirilishi, IT-
parklar faoliyati, xalqaro hamkorlikning kengayishi va yangi texnologiyalarning
joriy etilishi mamlakatni Markaziy Osiyoda raqamli yetakchilardan biriga
aylantirishi mumkin. Shu bilan birga, mavjud muammolarni hal qilish va
aholining raqamli savodxonligini oshirish istiqbolni yanada barqaror qiladi.

Xulosa
Men o‘rganib chiqqan “O‘zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish
zaruriyati va istiqbollari” mavzusidagi kurs ishida raqamli iqtisodiyotning
mazmun-mohiyati, uning shakllanish omillari, mamlakatimiz uchun ahamiyati,
mavjud imkoniyatlar va istiqboldagi rivojlanish yo‘nalishlari atroflicha tahlil
qilindi.
Men uchun eng asosiy xulosalardan biri shuki, raqamli iqtisodiyot bugungi
kunda nafaqat iqtisodiy taraqqiyotning, balki davlat boshqaruvi, ta’lim,
sog‘liqni saqlash, moliya, ishlab chiqarish va boshqa sohalarning
samaradorligini oshirishda ham hal qiluvchi omilga aylanmoqda.
O‘zbekistonning “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi bu yo‘nalishda
asosiy yo‘l xaritasi bo‘lib xizmat qilmoqda.Men ushbu mavzuni o‘rganish
jarayonida mamlakatimizda raqamli texnologiyalarni joriy etish uchun keng
imkoniyatlar mavjudligini aniqladim. Jumladan, IT-parklarning faoliyati,
elektron hukumat tizimi, raqamli moliya va startap loyihalarining rivojlanishi
iqtisodiy o‘sishga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bilan birga, xalqaro
tashkilotlar va xorijiy investorlar bilan hamkorlik raqamli iqtisodiyotni yanada
rivojlantirish uchun muhim omillardan biri ekanini ko‘rdim.Biroq men shuni
ham qayd etdimki, raqamli iqtisodiyotning rivojlanishida muammolar ham yo‘q
emas. Xususan, kadrlar yetishmovchiligi, internet infratuzilmasining ayrim
hududlarda pastligi, moliyalashtirish va kiberxavfsizlik masalalari dolzarb
bo‘lib qolmoqda. Agar bu muammolar izchil ravishda hal qilinsa,
mamlakatimizda raqamli iqtisodiyotning rivojlanish sur’atlari yanada
tezlashadi.
Men shunday xulosaga keldimki, O‘zbekiston kelgusi yillarda Markaziy
Osiyoda raqamli iqtisodiyotni muvaffaqiyatli rivojlantirgan yetakchi
davlatlardan biriga aylanish salohiyatiga ega. Raqamli texnologiyalarning keng
joriy etilishi orqali mamlakatimiz iqtisodiyotining raqobatbardoshligi ortadi,

aholiga ko‘rsatiladigan xizmatlar sifati yaxshilanadi va eng muhimi, yoshlar
uchun yangi imkoniyatlar eshigi ochiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
2023-yil – Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi
to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-yil 20-yanvar. – Elektron manba:
www.lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
Yoshlar bandligini ta’minlash va kasbga yo‘naltirish tizimini
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida Farmon. – PF–60-son,
2022-yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.prezident.uz
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
O‘zbekiston–2030 strategiyasi doirasida ishchi kuchining malakasini
oshirish masalalari bo‘yicha nutqi. – 2024-yil 17-oktabr. – Elektron manba:
www.prezident.uz
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4739-sonli qarori. Aholining
bandligini ta’minlash va mehnat resurslaridan samarali foydalanish
to‘g‘risida, 2020-yil 10-mart.
5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF–60-son Farmoni. Yoshlar
bandligini oshirish va kasbga yo‘naltirish bo‘yicha chora-tadbirlar, 2022-yil
20-yanvar.
6) “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish
to‘g‘risida”gi Qonun. Qabul qilingan sana: 1996-yil 26-aprel.
7) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5000-sonli Qarori. 2021-yil
24-fevral.
8) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4720-sonli Qarori. 2015-yil.
9) Xodiev B.M., Karimov X.A. – “Korporativ boshqaruv asoslari”. –
Toshkent: “Iqtisodiyot”, 2021. – 276 bet.

10) Sharipov M.Q. – “O‘zbekiston fond bozorining rivojlanish tendensiyalari”.
– Toshkent: Iqtisodiyot, 2020. – 232 bet.
11) Vaxabov A.V., Toshpulatov Sh.X. – “Korxona iqtisodiyoti”. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2020. – 316 bet.
12) O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi rasmiy sayti: https://stat.uz
13) “Toshkent” Respublika fond birjasining rasmiy hisobotlari: https://uzse.uz
14) “Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish agentligi” statistik
ma’lumotlari. – 2023-yil.
15) OECD – “Principles of Corporate Governance”, 2020.
16) IFC (International Finance Corporation). – “Corporate Governance
Toolkit”, 2019.
17) Moody’s Investors Service. – “Uzbekistan banking and securities outlook”,
2022.
18) “Yangi O‘zbekiston” gazetasi, 2023-yil, 15-mart soni – “Aksiyadorlik
jamiyatlari: islohotlar va istiqbollar”.
19) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi axborotnomasi – 2023-yil 2-
chorak.
20) Egamberdiyev A.A. – “O‘zbekiston fond bozorida investor faolligini
oshirish omillari”. – Ilmiy maqola, 2022.
21) Karshiev I.M. – “Korporativ boshqaruv va moliyaviy nazorat
mexanizmlari”. – Toshkent: “Ilm Ziyo”, 2019.
22) Qodirova M.I. – “Moliyaviy menejment asoslari”. – Toshkent: Iqtisodiyot,
2021. – 280 bet.
23) Jahon banki – “Doing Business in Uzbekistan 2022” hisobot.
24) Transparency International – “Corporate Transparency in Emerging
Markets”, 2021.

O’zbekistonda raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish zaruriyati va istiqbollari

Sotib olish