Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	1.0MB
Покупки	0
Дата загрузки	13 Декабрь 2024
Расширение	docx
Категория	Экономика

O'zbekistonda transportni rivojlantirishning makroiqtisodiy tahlili va prognozi

bo‘lmagan manzilgohlarda aholi va tashkilotlarga xizmat ko‘rsatishda, ayniqsa
transport uchun noqulay bo‘lgan tog‘li joylarda avtomobil transportining ahamiyati
beqiyosdir.
Avtomobil yo‘llarining ahamiyatiga qarab aholi joylashuvi shakllangan va
bu jarayon hozirda ham davom etmoqda. Ushbu xalqaro, davlat va mahalliy
ahamiyatga ega bo’lgan yo’llarda aholi ancha zich joylashgan. Lekin, avtomobil
transporti boshqa transport tarmoqlariga qaraganda anchgagina ko’p yoqilg’i
sarflaydi va atrof -muhitga anchagina zarar yetkazadi bunga chora sifatida esa
elektrodvigatel bilan ishlaydigan avtomobillardan foydalanish maqsadga muvofiq.
Yurtimizda eng muhim bo’lgan avtomobil yo’llariga eng avvalo Toshkent,
Sirdaryo, Jizzax, Samarqand, Qashqadaryo, Surxondaryoni bog’laydigan “ Katta
O’zbek Traktining” ahamiyati juda yuqori. Uning uzunligi 700 km ni tashkil etadi
va u 1940- yilda qurib bitkazilgan. Oradan bir qancha yil o’t ib 1959-yilda
ToshkentAngren- Qo’qon uzunligi 248 km li avtomobil yo’li foydalanishga
topshirildi. Ushbu avtomobil yo’li Farg‘ona vodiysini mamlakatimizning
markaziy qismi bilan bog‘lovchi ikkita yer osti yo‘li qurlishini o‘z ichiga olgan
Qamchiq dovoni orqali o‘tuvchi eng yuqori xalqaro talablarga javob beradigan
avtomobil yo‘li foydalanishga topshirildi.Transport vositalari- avtobuslar, yuk va
engil mashinalarga ega bo‘lgan jamoa hamda xususiy xo‘jaliklar ko‘paymoqda,
ularning yo‘lovchi va yuk tashishda salmog‘i asta -sekinlik bilan o‘sib bormoqda.
Mamlakat avtotransportining moddiy-texnik bazasi mustahkamlanmoqda.
Avtotransport parki xorijiy mamlakatlar (Germaniya, Janubiy Koreya)dan
keltirilgan va vatanimizda ishlab chiqarilayotgan avtobuslar, yengil mashinalar
hisobiga tobora yangilanib bormoqda. Avtoxo‘jaliklar, yo‘l qurilishi xo‘jaliklari
zamonaviy texnikalar bilan taminlanmoqda. Bularning barchasi vatani,izni
rivojlanishi va istiqboliga hizmat qiladi. O‘zbekiston avtomobil transportida
qo‘shni uzoq xorijiy davlatlar bilan bog‘lanish istiqboli ochilmoqda.
Mamlakatimiz O‘rta Osiyo davlatlarining barchasi bilan tashabbuskor bo‘lib
chiqmoqda yoki bevosita qatnashmoqda. Masalan, Har qanday hududning ijtimoiy-
iqtisodiy taraqqiyoti va aholining hayot daraja sini ko’tarishda transportning o'rni
5

8.Karimov N.G'., Xojimatov R.X., «Investitsiya». O'quv qo'llanma - T.:
Innovatsion rivojlanish nashriyot-matbaa uyi. 2019-y. 516-b.
9. N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.:
Worth Publishers, 2013).
10.Агапова Т.А., Серегина С.Ф. Макроэкономика: Учебник. 10-е изд.
перераб. и доп. – М.: Издательство «МФПУ Синергия», 2013.
11.G.E.Zaxidov, M.T. Asqarova, Z.A. Djumayev, L.F. Amirov, H.A. Hakimov.
Makroiqtisodiyot. Darslik. -T.: «IQTISODIYOT». 2019-y. 309-b.
12.Maxmudov N.M., Avazov N.R. «O'zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishda
investitsiyalardan samarali foydalanish yo ' llari »: Ilmiy - ommabop risola . - T .:
TDIU , 2019- y . 104-b.
Internet saytlar
1. www.stat.uz O zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi rasmiyʻ
sayti.
2. www.lex.uz O'zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari milliy bazasi.
3. www.elsevier.com
4. www.xs.uz
5. www.tsue.uz Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti rasmiy sayti.
41

kemalarining muntazam yetib kelishi 15,4 f.p. ga oshib, 70,8 % ni tashkil etdi
(2021- yil yanvar-iyun oylarida 55,4 %).
Havo kemalarining jami kechikish vaqti 1286 samolyot-soatni tashkil etib,
2021- yilning yanvar-iyun oylariga nisbatan 16,6 % ga kamayib, kechiktirilgan
parvozlarning o‘rtacha davomiyligi 21,5 % ga pasaydi va 37 daqiqani tashkil etdi.
Elektr transportida 64 435,0 ming yo‘lovchi tashilib, 2021- yilning yanvar-
iyun oylariga nisbatan 33,7 % o‘sish qayd etildi. Ushbu transportning yo‘lovchi
aylanmasi 468,1 mln. yo‘lovchi-km.ni tashkil etgan bo‘lib, bu 2021- yilning mos
davriga nisbatan 32,4 % ga ko‘pdir.
Elektr transportida yo‘lovchi tashish (97,5 %) va yo‘lovchi aylanmasidagi
(97,9 %) eng yuqori ulush metropoliten hissasiga to‘g‘ri keldi.
Metropolitenda yo‘lovchi tashish hajmi 62 841,4 ming yo‘lovchini tashkil
etib, bu 2021- yilning mos davriga nisbatan 33,8 % ga ko‘pdir. Yo‘lovchi
aylanmasi esa 458,1 mln. yo‘lovchi-km.ni tshkil etdi.
3. Transport tarmoqlarini prognozlashtirish ko’rsatkichlari
Transport majmuasini tartibga solishda quyidagi ko'rsatkichlardan
foydalanish mumkin:
 tashiladigan yuklarning hajmi;
 yuk aylanmasi;
 yo'lovchi aylanmasi;
 yuk tashishning o'rtacha masofasi;
 harakatdagi transport vositalaridan foydalanishning texnik ko'rstakichlari;
Bozor iqtisodiyoti sharoitida transport va aloqa majmualarining asosiy
ko'rsatkichlarini balans usuli va ekonometrik modellar yordamida prognozlash
mumkin. Transport tarmog'ini progozlash masshtabiga ko'ra makroiqtisodiy va
mikroiqtisodiy ko'rstkichlarni prognozlariga ajratiladi. Tuzilish intervali bo'yicha
operativ, qisqa muddatli va uzoq muddatli bo'lishi mumkin. qisqa muddatli
prognozda faqat miqdoriy o'zgarishlar e'tiborga olinadi. Uzoq muddatli bashorat
16

Havo transportida 1 949,0 ming kishi jo‘natilib, bu 2021- yilning mos
davriga nisbatan 1,8 martaga ko‘payib, yo‘lovchi aylanmasi esa 2,6 baravarga
oshdi va 4 677,2 mln. yo‘lovchi-km.ni tashkil etdi.
Havo kemalarining kechikmasdan muntazam yetib kelishi 2021- yilning
yanvar-iyun oylaridagi 66,4 % o‘rniga 73,4 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-
iyun oylarida 2 075 aviaparvoz kechiktirilgan. Xalqaro tashuvlarda havo
15

2022- yilning yanvar-iyun oylarida Qozog‘istonning korxona va
tashkilotlari tomonidan 1 710,0 mln. tonna yuk tashilgan.
Transportning barcha turlarida yuk tashish bo‘yicha avtomobil transporti
(598,2 mln. tonna) ustunlik qiladi. Temir yo‘l transporti orqali 35,8 mln. tonna yuk
tashildi. Quvur transporti orqali 32,1 mln. tonna gaz o‘tkazilgan. Yuk tashish
bo‘yicha eng kichik ko‘rsatkich havo transportida qayd etildi – 8,2 ming tonna.
Umumiy yuk tashish hajmida eng yuqori ulushni avtomobil transporti
egallaydi - 89,8 %, boshqa transport turlarida yuk tashish ulushi 10,2 % ga to‘g‘ri
keldi.
Transportning barcha turlarida yuk tashish va yuk aylanmasining o‘sish
sur’atlarini taqqoslanishi, % da (yanvar-iyun) 3
2021- yilning mos davriga nisbatan 2022- yilning yanvar-iyun oylarida
transportning barcha turlari bo‘yicha yuk aylanmasi hajmining 1 038,0 mln. t-
3
www.stat.uz O zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi rasmiy sayti.ʻ
9

Transport turlari bo‘yicha yo‘lovchi tashish va yo‘lovchi aylanmasi
Havo transportida yo‘lovchilar aylanmasi hajmida nisbatan yuqori o‘sish
sur’atlari kuzatilib, bu ko‘rsatkich 2,6 barobarni, avtomobil transportida esa 102,5
% ni tashkil etdi.
Temir yo‘l transporti
2022- yilning yanvar-iyun oylarida magistral temir yo‘l transporti orqali
35,8 mln. tonna yuk tashilib, 2021- yilning mos davriga nisbatan o‘sish sur’ati
101,9 % ni tashkil etdi.
2021- yilning yanvar-iyuniga nisbatan taqqoslaganda, temir yo‘l transporti
yuk aylanmasi 209,8 mln. tonna-km.ga oshib, 12 188,9 mln. tonna-km.ni tashkil
11

Transport korxonalari va transport jarayonining boshqa ishtirokchilari o rtasidagiʻ
o zaro aloqalarni tashkil etishda xarajatlarni kamaytirish transport tizimini
ʻ
rivojlantirish strategiyasining maqsadli vazifasidir.
Mamlakatda bozor iqtisodiyoti rivojlanib borar ekan, transport jarayonining
samaradorligini oshirish transportni tashkil etishga yangicha yondashuvlarni talab
etadi. Bu esa yangi yo nalish - transport logistikasining paydo bo lishiga olib keldi.
ʻ ʻ
Shu o’rinda hukumatimisz tomonidan bir qatoq harakatlar amalga
oshirilmoqda jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “O’zbekiston
Respublikasi Transport vazirligi faoliyatini tashkil etish to’g’risida”gi 2019-yil 1-
fevraldagi PQ4143-sonli qarori,O’zbekiston Respublikasi Prezidentining
“Transport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-
tadbirlari to’g’risida”gi 2019yil 1-fevraldagi PF-5647-sonli qarori, O’zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O’zbekiston Respublikasi transport
vazirligi huzuridagi transport va logistikani rivojlantirish muammolarini o’rganish
markazi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida” gi 2019-yil 12-
apreldagi 305-sonli qarori, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining
“Tovar-xomashyo birjalarida fyuchers savdolarini joriy qilish hamda mahsulotlarni
avtotransportda tashish xizmatlarining elektron logistika savdo portalini tashkil
etish chora-tadbirlari to’g’risida” gi 2019-yil 12-apreldagi 305-sonli qarori hamda
Republikamizning bir necha hududlarida logistika markazlari va terminalarini
ochilishini misol qilish mumkin.
Ma lumki, davlatimiz rahbarining 2018-yil 6-martdagi qaroriga muvofiq
ʻ
O zbekiston avtomobil transporti agentligi qayta tashkil etilgan edi. Unga binoan
ʻ
2018-2021-yillarda avtomobil transporti infratuzilmasini rivojlantirish dasturi
qabul qilindi. Dastur ijrosi doirasida 50 dan ziyodyo lovchi tashish yo nalishi
ʻ ʻ
ochildi, 9 avtostansiya qurildi, 82 yangi avtobus sotib olindi. Qozog iston,
ʻ
Qirg iziston va Tojikistonga 5 xalqaro avtobus qatnovi yo lga qo yildi.
ʻ ʻ ʻ
Davlatimiz rahbarining ko rsatmasiga binoan endilikda transport xizmati
ʻ
faoliyatini muvofiqlashtirish vazifasi davlat-xususiy sheriklik asosida xususiy
operator-dispetcherlarga beriladi.
3

Shu bilan bir qatorda 2022-yil 30-sentabr kuni “Wizz Air” aviakompaniyasining
Prezidenti Robert Keri bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi.
Shuningdek, qayd etib o‘tilgan vazifalarni amalga oshirish maqsadida O‘zbekiston
Respublikasi Transport vazirligi bilan “Wizz Air” aviakompaniyasi o‘rtasida
hamkorlik yuzasidan Anglashuv memorandumi imzolandi.
2022-yil davomida yo‘lovchilar orasida talab ortishi munosabati bilan
“Uzbekistan Airways” AJ tomonidan Toshkent – Qozon – Toshkent va
Toshkent – Novosibirsk – Toshkent yo‘nalishlari bo‘yicha qo‘shimcha
aviaqatnovlar yo‘lga qo‘-yildi.
Yo‘lovchilar uchun ichki aviaqatnovlarning jozibadorligi va ommabopligini
oshirish maqsadida, “Uzbekistan Airways” AJ bilan birgalikda “Toshkent-
Nukus-Mo‘ynoq” va “ Mo‘ynoq-Nukus-Toshkent” yo‘nalishi bo‘yicha 2022-
yilning 26-mart kuni “Airbus – 320” havo kemasida birinchi aviaqatnov amalga
oshirildi.
Shu bilan bir qatorda, “Uzbekistan Airways” AJ tomonidan 2022-yil 12-
sentabrdan “Toshkent – Nukus – Mo‘ynoq” hamda “Mo‘ynoq – Nukus –
Toshkent” yo‘nalishi bo‘yicha haftasiga 2 marta muntazam aviaqatnovlar joriy
etildi.
2021-yil 12-dekabrdan Farg‘ona-So‘x-Farg‘ona yo‘nalishi da AN-2 havo
kemasi da haftasiga 2 marotaba (dushanba va juma kunlari) yo‘lovchilar tashish
bo‘yicha yo‘lga aviaqatnovlar soni 2022- yil 7-mart dan boshlab haftasiga 4 taga
е tkazildi (dushanba, chorshanba, juma va yakshanba).
2022-yil aprel oyida Turkiya Respublikasi Prezidentining O‘zbekiston ga
tashrifi arafasida ikki mamlakat aviatsiya hukumat idoralari hozirgi kunda mavjud
yo‘nalishlarda (Toshkent-Istanbul 14+3, Samarqand-Istanbul 3+1, Farg‘ona-
Istanbul 2+1, Urganch-Istanbul 1+1) bo‘yicha qo‘shimcha qatnovlarni amalga
oshirish yuzasidan kelishuvga erishildi.
Shuningdek, 2022-yil 15-may dan boshlab ikki davlat tashuvchilari uchun haftasiga
2 marotaba yangi Buxoro-Istanbul yo‘nalishi bo‘yicha aviaqatnovlarni amalga
28

Temir yo‘l transportida tashilgan jami yuk hajmida eng yuqori ulush turli
rudalar (9,9 %), qurilish (9,4 %), neft yuklari (7,6 %), ko‘mir (7,1 %), kimyoviy va
mineral o‘g‘itlar (6,2 %), sement (4,3 %) va boshqa yuklarga (50,0 %) to‘g‘ri
keldi.
Avtomobil transporti
Avtomobil transporti yuk va yo‘lovchilarni tashishda ham muhim ahamiyat
kasb etadi. 2022- yilning yanvar-iyun oylarida avtomobil transporti yuk aylanmasi
647,4 mln. t-km.ga oshib, 9 212,0 mln. t-km.ni tashkil etdi yoki 2021- yilning mos
davriga nisbatan 7,6 % ga yuqori bo‘ldi.
Avtomobil transportining yuk va yo‘lovchi aylanmasining o‘sish sur’atlarini
taqqoslanishi, % da (yanvar-iyun)
2020- yilning yanvar-iyun oylarida, avtomobil transporti yuk aylanmasi
o‘sish sur’ati 108,6 % ga, yo‘lovchi aylanmasi esa 103,4 % ga teng bo‘lgan.
Avtomobil transporti orqali 598,2 mln. tonna yuk tashilib, bu 2021- yilning mos
davriga nisbatan 0,5 % ga ko‘pdir.
13

etdi. Shu davrda, yo‘lovchi aylanmasi 238,1 mln. yo‘lovchi-km.ga o‘sib, 1 703,1
mln. yo‘lovchikm.ni tashkil etdi.
2022 yil Temir yo‘l transportining yuk va yo‘lovchi aylanmasi o‘sish
sur’atlarini taqqoslanishi, % da (yanvar-iyun) 4
2021- yilning yanvar-iyun oylari yakunlariga ko‘ra, temir yo‘l transporti yuk
aylanmasi 11 979,1 mln. t-km, yo‘lovchi aylanmasi 1 465,0 mln. yo‘lovchikm.ga
teng bo‘lgan.
Temir yo‘l transporti orqali o‘rtacha bir kunlik yuklarni jo‘natish hajmi
198,1 ming tonnani tashkil etdi yoki 2021- yilning mos davriga nisbatan 1,9 % ga
ortdi. Bir tonna yuk jo‘natishning o‘rtacha masofasi 339,9 km.ni tashkil etdi yoki
2021- yilning mos davri ko‘rsatkichi darajasidan 0,1 % ga kamaydi.
2022- yilning yanvar-iyun oylarida umumiy foydalanishdagi temir yo‘l
transporti orqali tashilgan yuk turlarining 2021- yilning mos davriga nisbatan
yuqori o‘sish sur’atlari qayd etilgan bo‘lib, jumladan, kartoshka, poliz mahsulotlari
va ho‘l mevalar (175,2 %), qurilish yuklarida (135,5 %) kuzatildi. Shuningdek,
paxta tolasi (24,3 %), sement (63,3 %), qora metall parchalari (81,6 %), don va
yormalar (85,7 %), ko‘mir (91,7 %) va yog‘och yuklari (92,1 %) kamroq
jo‘natilgani kuzatildi.
4
www.stat.uz O zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi rasmiy sayti.ʻ
12

2022-yil 15 – 16 - sentabr kunlari Samarqand shahrida ShHT sammiti
doirasida “ Xitoy – Qirg‘iziston - O‘zbekiston ” temir yo‘lini qurish loyihasini
amalga oshirish maqsadida O‘zbekiston, Qirg‘iziston va Xitoy o‘rtasida
Memorandum imzolandi.
4.Transport tarmog’ida ekonometrik prognozlash bosqichlari
Birinchi bosqichda omillararo bog’lanish zichligi tekshiriladi.
Korrelyatsion bog’lanishda turi bo’yicha: to’g’ri va teskari. Shakli bo’yicha
esa to’g’ri chiziqli va chiziqsiz. Bog’lanish zichligi bo’yicha esa sust, o’rtacha,
zich. Omillami qamrab olish bo’yicha ko’plikda va juft bog’lanishga ega.
Ikkinchi bosqichda korrelyasiion tahlil asosida tanlangan omillar uchun
ekonometrik modellar tuziladi.
5.O'zbekiston avtomobil transportini yanada takomillashtirish chora-
tadbirlari
35

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 30-apreldagi “Ichki
turizm xizmatlarini diversifikatsiya qilishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar
to‘g‘risida”gi 232-sonli qarori ijrosini ta’minlash bo‘yicha 2022-yil yanvar-dekabr
oylarida hududlarda tashkil etilgan “turizm ko‘chalari” ni bog‘lovchi, tungi
vaqtda harakatlanadigan jamoat transporti ni yo‘lga qo‘yish maqsadida 1 ta
yangi yo‘nalish tashkil etildi va ishlab turgan 28 ta yo‘nalishlarning ish vaqti tungi
vaqtlargacha uzaytirilib , ushbu ko‘chalarda tungi vaqtlarda jamoat transporti
harakati yo‘lga qo‘yildi.
Aqchako‘l, Ashshiko‘l , Zikriko‘l , Aydarko‘l , Tuzkon ko‘li va To‘dako‘l
hududlarini shahar va tuman bilan bog‘lovchi avtobus, shu jumladan “Shuttle
bus” lar qatnovini yo‘lga qo‘yish bo‘yicha quyidagi ishlar amalga oshirildi,
jumladan:
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Ellikqal’a tumanidagi Aqchako‘l hududiga
VX - 524 “Bostan AS-Nukus AV” avtobus yo‘nalishi va Nukus shahridagi
Ashshiko‘l hududiga 52 - sonli “Yulduzcha bolalar dam olish maskani-
Markaziy dehqon bozor” yo‘nalishli taksi yo‘nalishi yo‘lga qo‘-yildi;
Jizzax viloyatida joylashgan Zomin, Forish, Baxmal tumanlari va
“ Aydar-Arnasoy ” tizimidagi turistik zonalariga borishda mahalliy va xorijiy
turistlarga viloyatdagi “ A’lo Prestij Servis ” MChJ , “ Begali Trans Servis “ MChJ
va “ Oybek Super Trans “ MChJ larga tegishli avtobus, mikroavtobus va
yo‘nalishsiz taksilar doimiy ravishda buyurtma asosida xizmat ko‘rsatib kelmoqda.
Shuningdek, Aydarko‘l hududiga VX - 500 “Arnasoy-Jizzax” yo‘nalishi yo‘lga
qo‘yildi;
Buxoro viloyati Qorovulbozor tumanidagi Zikriko‘l hududiga ShYT - 455
sonli “Qorovulbozor-Nag‘oratepa” va ShYT - 280 sonli “Qorako‘l-Sayyot”
yo‘nalishlari hamda Kogon tumanidagi To‘dako‘l hududiga ShYT - 261 -sonli
"Kogon bosh bekati-Yangi Hayot" yo‘nalishli taksi yo‘nalishi yo‘lga qo‘-yildi;
Buxoro viloyatiga tashrif buyuruvchi sayyohlarga tarixiy maskanlar ni aylanib
chiqish imkonini beradigan ikki qavatli turistik avtobuslar ning qatnovini yo‘lga
qo‘yish maqsadida tegishli tashkilotlar bilan yo‘nalish sxemasi ishlab chiqilib
22

Mavzu: O'zbekistonda transportni rivojlantirishning makroiqtisodiy tahlili va
prognozi
Mundarija
Kirish ............................................................................................................................................................ 2
1.O'zbekistonda avtomobil transportining rivojlanish istiqbollari ............................................................... 4
2.O‘zbekiston respublikasida transport faoliyatining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari tahlillari .......... 7
3.Transport tarmoqlarini prognozlashtirish ko’rsatkichlari ........................................................................ 16
4.Transport tarmog’ida ekonometrik prognozlash bosqichlari .................................................................. 35
5.O'zbekiston avtomobil transportini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari ....................................... 35
Xulosa ........................................................................................................................................................ 39
Foydalanilgan adabiyotlar .......................................................................................................................... 40
Internet saytlar .......................................................................................................................................... 41
Kirish
Mavzuning dolzarbligi: Mamlakatning transport tizimi-bu iqtisodiyotning
va aholining transportga bo lgan ehtiyojlarini qondirishga qaratilgan transportʻ
korxonalari va infratuzilmalarning majmui. Transport tizimini rivojlantirish
strategiyasidagi asosiy ko rsatkichlardan biri mahsulot bahosidagi transport
ʻ
komponenti bo lib, u rivojlangan mamlakatlar darajasidan 2-2, 5 barobar oshadi.
ʻ
2

qiladi. Mamlakatimiz shu maqsadda Xitoy va Pokistonga chiquvchi Andijon- O’sh -
Ergashtom- Qashqar avtomobil yo’li hamda Hind okeaniga bevosita chiquvchi
Termiz-Xirot- Karachi avtomobil yo’li qu rilishida va ularni qayta qurishda o’z
ulushi bilan qatanshmoqda. Yurtimiz viloyatlarining Qirg’iziston va Qozog’iston
bilan olib boriladigan savdo aloqalari asosan Toshkent viloyati orqali amalga
oshiriladi. Shaharda transport harakatini kamaytirish maqsadida shaxar
tashqarisida halqa yo’li barpo etilgan. Uning uzunligi 64 km bo’lib, O’zbekistonda
shunday maqsadda qurilgan yagona yo’l hisoblanadi.
Keyingi yillarda mustaqillikdan avvalgi davrdan qolgan eski avtomobil
yo’llari kengaytirilib borilmoqda. Farg ’ona vodiysi -Toshkent-Samarqand-Buxoro-
Nukus-Denov zamonaviy andozalarga javob beruvchi 1800 km li magistral
avtomobil yo’li ilgarilari g’arb va sharqni birlashtirgan “Buyuk ipak yo’li”ning
tiklashning ramzidir. Andijon - O’shErgashtom avtomobil yo’li Xitoy orqali Sharqiy
suv havzalariga chiqish imkonini beradi.
2. O‘zbekiston respublikasida transport faoliyatining asosiy makroiqtisodiy
ko‘rsatkichlari tahlillari
Hozirgi kunda O‘zbekiston ulkan transport salohiyatiga ega bo‘lib, mavjud
yo‘nalishlarda transportning barcha turlarida yuklar va yo‘lovchilarni tashishda
mamlakatning ehtiyojlarini to‘liq qondirish imkoniyatlariga ega.
2022- yilning 1- iyul holatiga ko‘ra, transport sohasida 19 296 ta korxona va
tashkilotlar faoliyat yuritmoqda. 2021- yilning shu davriga nisbatan ularning soni 1
191 birlikka ko‘payib, 6,6 % lik o‘sish qayd etildi.
2022- yilning yanvar-iyun oylarida transport sohasida yangi tashkil etilgan
korxona va tashkilotlar soni 1 585 tani tashkil etdi. 2021- yilning yanvar-iyun
oylariga nisbatan ushbu ko rsatkich darajasi 266 taga oshib, 20,2 % ga ortgan.ʻ
2022-yil yanvar-iyun oylarida transport faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlari
(hajm va o‘sish sur’ati) 2
2
www.stat.uz O zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi rasmiy sayti.
ʻ
7

kelinmoqda. Jumladan, Elektron chiptalarni sotish axborot tizimining yangi talqini
va mobil ilovalari ishga tushirildi. Hozirgi kunda elektron chiptalar ulushi 30
foizdan oshdi. Bundan tashqari mazkur tizim 4 ta milliy to‘lov tizimlariga hamda
Master Card, Visa, PayPal va boshqa xalqaro elektron pul to‘lash tizimlari bilan
integratsiya qilindi.
Xususan, yuk egalari uchun loyiha quyidagi onlayn imkoniyatlarni taqdim
etadi:
– transport hujjatlarining va yukning bojxona deklaratsiyasini rasmiylashtirish;
– mintaqaviy temir yo‘l uzellari hamda “ ТехПД ”lar bilan kerakli shartnoma va
bitimlarni onlayn tarzda elektron raqamli imzo orqali imzolash;
– yuklarni temir yo‘l transporti orqali tashish uchun yuk to‘lovlarini va qo‘shimcha
yig‘imlar hisoblash;
– tashish va qo‘shimcha yig‘imlar uchun to‘lovlarni o‘tkazish.
“Qozog‘iston temir joli” AJ bilan jahon standartidagi UN EDIFACT
shaklidagi elektron yuk xati orqali almashishga kelishildi, hamda bu borada
axborot tizimiga kerakli qo‘shimcha modullar ishlab chiqilib, hozirgi kunda test
tariqasida amalga oshirilmoqda.
“Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasida 2020-2023-yillarda
“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ ni raqamli transformatsiya qilish to‘g‘risida 14
ta loyiha bajarib kelinmoqda. Bugungi kunda 14 ta loyihadan 13 tasi to‘liq
bajarilgan, 1 tasi bajarilish jarayonida.
Havo transporti sohasida
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi bilan xorijiy davlatlar o‘rtasida
havo qatnovi sohasida davlatlararo va hukumatlararo xarakterdagi 52 ta
xalqaro shartnomalar imzolangan.
Xorijiy davlatlar bilan muntazam yo‘lovchi aviaqatnovlarini
bosqichma-bosqich tiklash bo‘yicha tegishli ishlar amalga oshirildi. Bugungi
kunda O‘zbekiston AQSh , Buyuk Britaniya , Germaniya , Misr , Hindiston ,
Gruziya , Tojikiston , Afg‘oniston , Eron , Quvayt, Saudiya Arabistoni, Latviya,
Ozarbayjon, Janubiy Koreya, Rossiya , Turkiya , BAA , Qozog‘iston ,
26

Mamlakatimiz orqali yuk tashishni ko paytirish uchun xorijiy davlatlar vaʻ
yirik kompaniyalar bilan qo shimcha bitimlar imzolash, Trans-Afg on, Trans-
ʻ ʻ
Kavkaz, Trans-Xitoy kabi avtomobil yo llaridan foydalanishni jadallashtirish, yuk
ʻ
tashuvchilar bilan hamkorlikda korxonalar tashkil etish, sohaga oid xalqaro
hujjatlarga qo shilish, tegishli qonun loyihasi ishlab chiqish vazifalari qo yildi.
ʻ ʻ
Yo lovchi tashish xizmatlari ko rsatish uchun tarif belgilash tartib-taomillari
ʻ ʻ
ham talabga javob bermasligi qayd etildi. Shahar avtobus yo nalishlarida tariflar
ʻ
viloyatlar o rtasida 1,7 barobar farq qiladi, yo nalishli taksi bo yicha esa bu tafovut
ʻ ʻ ʻ
6 barobardan ortadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.O zbekiston Republikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi «O zbekiston
ʻ ʻ
Republikasini yanada rivojlantirish bo yicha Harakatlar strategiyasi to g risida»gi
ʻ ʻ ʻ
PF-4947-sonli farmoni.
2. F.Nasriddinov. «O zbekistonda makroiqtisodiy barqarorlik va yuqori iqtisodiy
ʻ
o sish sur'atlarini ta'minlash yo'nalishlari».
ʻ
4. ,Transport geografiyasi A.A.Isayev Toshkent ,,Mumtoz 2019
‟ ‟‟
4. Hui-Ching Hsieh, Sofia Boarelli, Thi Huyen Chi Vu. «The effects of economic
policy uncertainty on outward foreign direct investment». International Review of
Economics and Finance 64 (2019) 377-392. journal homepage:
5. Michael F. Bleaney. «Macroeconomic stability, investment and growth in
developing countries». Journal of Development Economics.
6. Yahya Waqas, Shujahat Haider Hashmi, Muhammad Imran Nazir,
«Macroeconomic factors and foreign portfolio investment volatility: A case of
South Asian countries». Future Business Journal.
7.Mustafakulov Sh.I., «Investitsion muhit jozibadorligi: nazariya, metodologiya va
amaliyot». Monografiya - T.: «Ma'naviyat» O zbekiston Respublikasi Bank-
ʻ
moliya akademiyasi. 2017-y. 328-b.
40

“Litsenziyalash, ruxsat berish va xabardor qilish tartib-taomillari to‘g‘risida”dagi
O‘RQ-701-son Qonuni talablari buzilganligi sababli rad javobi berildi.
Shuningdek, Mahalliy va xalqaro yo‘nalishlar bo‘yicha temir yo‘l transportida
yo‘lovchilarni hamda yuklarni tashish faoliyatini litsenziyalash bo‘yicha 2022-yil
yanvar-dekabr oylarida jami 15 ta mahalliy yo‘nalishlarda yuklarni tashish
huquqini beruvchi litsenziyalar olish uchun arizalar kelib tushdi, arizalarni ko‘rib
chiqish natijalari bo‘yicha 12 ta tadbirkorlik sub’ektlariga litsenziyalar taqdim
etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Maxsus elektron tizim
orqali ayrim faoliyat turlarini litsenziyalash tartibi to‘g‘risidagi yagona nizomni
tasdiqlash haqida” 2022-yil 21 fevraldagi 80-son 2022-yil 1-martdan va “Maxsus
elektron tizim orqali ruxsat etish xususiyatiga ega ayrim hujjatlarni berish tartib-
taomillari to‘g‘risidagi yagona nizomni tasdiqlash haqida” 2022-yil 22-fevraldagi
86-son qarorlariga muvofiq, 2022-yil 1-sentabrdan boshlab arizalar Yagona
interaktiv davlat xizmatlari portali “Litsenziya” axborot tizimi orqali qabul
qilinmoqda.
“O‘zbekiston temir yo‘llari” aksiyadorlik jamiyati tomonidan jismoniy va
yuridik shaxslarga quyidagi onlayn xizmatlar elektron shaklda amalga
oshirilmoqda.
Jumladan,
– elektron chiptalarini onlayn tarzda sotib olish va 100 foiz mablag‘i plastik
kartaga qaytarish;
– yo‘lovchi poyezdlar qatnovlarini onlayn jadvalida kuzatish;
– “Afrosiyob” poyezdlarida intranet xizmatlaridan foydalanish;
– yuk tashish jarayonida tadbirkorlar tomonidan yuk vagonlariga onlayn buyurtma
berish;
– yuk tashish tariflarini onlayn tarzda hisoblash;
– vagon va konteynerlarni qidirish va hokazolar.
Yo‘lovchilarni tashish, ularga zamonaviy servis xizmatlar ko‘rsatish, shu
jumladan raqamlashtirish yo‘nalishida qator va samarali ishlar ham amalga oshirib
25

2022-yil yanvar oyida Tojikiston Respublikasi transport vazirligi tashrifi
doirasida tomonlar o‘rtasida xalqaro avtomobil tashuvlari sohasida hamkorlikni
muhokama qilish va rivojlantirish maqsadida o‘zbek-tojik qo‘shma Komissiyasi
tashkil etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Transport vazirligining Eron Islom
Respublikasi ga 2022-yil 23-25-yanvar kunlari tashrifi munosabati bilan
Chobahar porti dan foydalangan holda xalqaro transport va tranzit koridori ni
yaratish bo‘yicha memorandum loyihasi ishlab chiqildi va Vazirlar
Mahkamasining topshirig‘iga muvofiq Eron tomoniga yuborildi.
Davlat bojxona qo‘mitasining texnik mutaxassislari bilan birgalikda Davlat
bojxona qo‘mitasi va Transport vazirligi axborot tizimlarining o‘zaro ta’sirining
texnologik holatiga qo‘shimchalar ishlab chiqildi, unga muvofiq
avtomatlashtirilgan ruxsat berish tizimi ning to‘liq ishlashi uchun Transport
vazirligi va Davlat bojxona qo‘mitasi o‘rtasida ma’lumotlar integratsiyasi va “e-
Permit” tizimini formatining maketi ishlab chiqildi.
Termez shahrida O‘zbekiston , Afg‘oniston va Pokiston davlatlari o‘rtasida
uch tomonlama transport masalalari bo‘yicha ishchi uchrashuv tadbiri yuqori
saviyada tashkil etildi.
O‘zbekiston Respublikasi transport vaziri hamda Ozarbayjon
Respublikasi Transport va raqamli rivojlantirish vaziri tomonidan O‘zbekiston
Respublikasi Hukumati bilan Ozarbayjon Respublikasi Hukumati o‘rtasida
xalqaro avtomobil qatnovi to‘g‘risida gi bitim imzolanishiga erishildi.
2022 -yil avgust oyida “ Xitoy – Qirg‘iziston - O‘zbekiston ” temir yo‘lini
qurish loyihasining texnik-iqtisodiy asoslarini ishlab chiqish maqsadida
Qirg‘iziston hududida Xitoylik mutaxassislar tomonidan izlanish va o‘rganish
ishlari boshlandi .
2022 -yil 29-iyul – 8 - avgust kunlari “ Mozori - Sharif – Qobul - Peshovar ”
temir yo‘lini qurish loyihasi yo‘nalishi bo‘ylab Afg‘oniston hududida qo‘shma
ekspeditsiya tashkil etildi.
34

Jami xalqaro yuk tashuvlari hajmi (eksport, import va tranzit) –
53,6 mln. tonna ni yoki o‘tgan-yilning mos davriga nisbatan 108,2 foiz ni tashkil
etdi.
Bunda, eksport yuklari – 15,4 mln. tonna (o‘tgan-yilning mos davriga
nisbatan 98,0 foiz), import – 26,0 mln. tonna (108,6 foiz) va tranzit – 12,2
mln. tonnani (123,2 foiz) tashkil etdi.
Avtomobil transporti sohasida
2022-yil yanvar-dekabr oylari yakuni bilan hududlarda respublika
bo‘yicha 827 ta yangi avtobus va mikroavtobuslar xarid qilindi. Xususan, 455 ta
avtobus va 372 ta yangi mikroavtobus lar xarid qilinib yo‘lovchi tashish
yo‘nalishlariga joylashtirildi.
Shuningdek, 2022-yilning yanvar-dekabr oylari yakunida
Qoraqalpog‘iston Respublikasi 15 ta, Andijon 1 ta, Buxoro 5 ta, Jizzax 2 ta,
Navoiy 5 ta, Namangan 10 ta, Samarqand 8 ta, Surxondaryo 1 ta, Sirdaryo 5
ta, Farg‘ona 4 ta Xorazm 10 ta va Toshkent viloyatlarida 12 ta, Toshkent
shahrida 28 yangi ichki avtobus yo‘nalishlari tashkil etildi. (Respublika bo‘yicha
jami 106 ta avtobus va 80 ta yo‘nalishli taksi yo‘nalishlari tashkil etildi)
Andijon viloyati Andijon shahrida 1 ta avtostansiya rekonstruksiya qilindi
va Buloqboshi tumanida 1 ta avtostansiya qurildi, Buxoro viloyati ning Olot va
Buxoro tumanlarida 2 ta yangi zamonaviy oxirgi to‘xtash bekatlari qurildi, Jizzax
viloyati Forish tumanida 1 ta avtostansiya qurildi, Toshkent viloyati ning
Oqqo‘rg‘on tumanida 1 ta avtostansiya qurildi va Yangibozor tumanida 1 ta
avtostansiya rekonstruksiya qilindi, Qashqadaryo viloyati Yakkabog‘ tumanida 1
ta avtostansiya rekonstruksiya qilindi, Xorazm viloyati Urganch shahrida 1 ta
avtostansiya rekonstruksiya qilindi hamda yo‘lovchilar uchun foydalanishga
topshirildi. (Respublika bo‘yicha jami 9 ta avtostansiyada ishlar tashkillashtirildi)
Buxoro viloyati ning Olot va Buxoro tumanlarida vazirlik tomonidan 2 ta
yangi zamonaviy oxirgi to‘xtash bekatlari qurilib, yo‘lovchilar uchun
foydalanishga topshirildi hamda tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan qurilgan 5 ta
avtostansiyalar faoliyati yo‘lga qo‘-yildi.
19

Krasnodar
Perm
Irkutsk
Olmata

Shuningdek, hozirda Farg‘ona - Sharja va Farg‘ona - Batumi yo‘nalishi
bo‘yicha qatnovlarni ochish masalalari ko‘rib chiqilmoqda.
2022-yil davomida aviaqatnovlarni amalga oshirish rejasiga asosan, Toshkentdan
Praga va Batumi shaharlariga aviaqatnovlar amalga oshirilib kelmoqda.
Shuningdek, pandemiya davrigacha amalga oshirib kelgan o‘zining
muntazam aviaqatnovlarni bosqichma-bosqich tiklab kelmoqda . Xususan shu
qatorda, Toshkent-Kuala-Lumpur-Toshkent muntazam aviaqatnovlarini tiklash
hamda tashkillashtirish maqsadida tegishli hujjatlarni rasmiylashtirmoqda. Shu
asosida, muntazam aviaqatnovlar 2022-yil ning 2-noyabridan Toshkent-Kuala-
Lumpur-Toshkent yo‘nalishida haftasiga ikki marotaba, ya’ni chorshanba va
shanba kunlari amalga oshiriladi.
Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasi mahalliy yo‘nalishlarida
“Uzbekistan Airways” , “Qanot Sharq” hamda “Humo Air” aviakompaniyalari
tomonidan muntazam aviaqatnovlar amalga oshirilmoqda.
2022-yil yanvar – dekabr oylari yakuni bo‘yicha rezident
aviakompaniyalari tomonidan 29 800 ta reyslar amalga oshirildi, o‘tgan 2021-
yilning shu davriga nisbatan o‘sish 11 948 ta reys yoki 166,9 foiz ni tashkil etadi.
Shuningdek, jami 4 412,2 ming nafar yo‘lovchi tashilgan bo‘lib, bu o‘tgan
2021-yilning shu davriga nisbatan 2 230,9 ming nafar yo‘lovchi ga yoki 2
barobarga ko‘p. Shulardan mahalliy yo‘nalishlarda shaharlararo amalga
oshirilgan aviaqatnovlar soni 6 994 ta (o‘sish 179,5%) ni, tashilgan yo‘lovchilar
soni 884,3 ming nafar ni (o‘sish 184,1%) tashkil etadi.
Jumladan, 2022-yil yanvar-dekabr oylarida “Uzbekistan Airways” AJ
tomonidan 28 140 ta reys amalga oshirildi, bu 2021-yilning shu davriga nisbatan
158,7 foiz , 4 226,8 ming yo‘lovchi tashildi, bu 2021-yilga nisbatan 195,1 foiz ni
30

belgilangan tartibda kelishib olindi. Qatnovlar ikki qavatli zamonaviy
avtobuslar da, "Ipak Yo‘li” MChJ jamiyatiga tegishli bo‘lgan turistik avtobus da
amalga oshirilmoqda.
Daryo transporti sohasida
Hisobot davrida kemalarni ro‘yxatga qo‘yish va texnik ko‘rikdan o‘tkazish
to‘g‘risida 117 ta kema egasi bilan shartnomalar tuzildi, 46 ta kema ro‘yxatga
olindi , 7 ta kema qayta ro‘yxatga olindi , foydalanishda bo‘lgan 139 ta kema
texnik ko‘rik dan o‘tkazildi.
Kemalarga 53 ta Kema guvohnomasi, 60 ta Klassifikatsiya guvohnomasi,
60 ta suzishga yaroqli ekanligi to‘g‘risida guvohnomalar berildi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 4-iyuldagi
“Kema haydovchilarini tayyorlash, qayta tayyorlash va ularning malakasini
oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 421-sonli qarori va Transport vazirligining
2020-yil 8 iyuldagi 138-sonli buyrug‘i ijrosini ta’minlash maqsadida Toshkent
viloyatining kema haydovchisi kursini tugatgan 57 kishi attestatsiyadan o‘tkazilib,
ularga kema boshqarish huquqini beruvchi kema haydovchisi guvohnomalari
berildi.
Shuningdek, daryo transportida ko‘rsatiladigan davlat xizmatlarini o‘z
vaqtida va sifatli amalga oshirilishini ta’minlash maqsadida O‘zbekiston
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 7-aprelda 167-son qarori bilan
“Daryo transportida davlat xizmatlari ko‘rsatishning ma’muriy reglamenti”
tasdiqlandi.
Temir yo‘l transporti sohasida
“O‘zbekiston temir yo‘llari” AJ , “O‘ztemiryo‘lyo‘lovchi” AJ ,
“ Toshkent yo‘lovchi vagonlarini qurish va ta’mirlash zavodi” AJ bilan
birgalikda “Yo‘lovchi vagonlarini rekonstruksiya (rejaviy ta’mir,
modernizatsiya) qilish bo‘yicha 2022-2024-yillarga mo‘ljallangan amaliy
chora-tadbirlar dasturi” ishlab chiqildi hamda Vazirlar Mahkamasiga kiritildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Bojxona ma’muriyatchiligini yanada
takomillashtirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” Farmoniga asosan
23

Hisob-kitoblarga ko ra, mamlakatimizda har 10 ming fuqaroga 2 avtobusʻ
to g ri keladi. Lekin hududlarda mazkur yo nalishlarning 30 foizdan ortig i
ʻ ʻ ʻ ʻ
ishlamayapti. Xalqaro yo lovchi tashishning bor-yo g i 6 foizi (12 avtobus, mavjud
ʻ ʻ ʻ
talab – 200 avtobus) qonuniy faoliyat yuritayotgan yo lovchi tashuvchilar
ʻ
tomonidan amalga oshirilmoqda.
Kurs ishining maqsad va vazifalari : O'zbekistonda transportni
rivojlantirishning makroiqtisodiy tahlili va prognozi. O'zbekistonda avtomobil
transportining rivojlanish istiqbollari. O‘zbekiston respublikasida transport
faoliyatining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari
Kurs ishi ob’yekti va predmeti: O'zbekistonda transportni rivojlantirishning
istiqbollari va prognozi.O'zbekiston transport sohasini rivojlantirishda
raqobatdoshlikning o’ziga xos xususiyatlar. O'zbekiston avtomobil transportini
yanada takomillashtirish chora-tadbirlari
Kurs ishning tadqiqot uslubi va uslubiyoti: Ilmiy ommabop manbalardan
to’plangan ma’lumotlar tahlil qilib,xulosa va takliflar qilish.
Kurs ishi tuzilishi: Bajarilgan kurs ishi kirish qismi, ikkita bob va qilingan
xulosalardan iborat. Ishda o’rganilishi e’tiborga olingan ma’lumotlar tushunarli
ravishda ifodalash uchun chizma jadvallar va rasmlar berildi.Ishga qo’yilgan
maqsadga erishishi uchun to’plangan adabiyotlar manbalarning nomlari va
elektron manzillari keltirildi.
1.O'zbekistonda avtomobil transportining rivojlanish istiqbollari
O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy hayotida transport
tizimining yana bir muhim qismi bo‘lgan avtomobil transporti va avtomobil
yo‘llari ham muhim o’rinlardan birini egallaydi. Milliy iqtisodiyotning avtomobil
transportidan foydalanmaydigan birorta sohas i yo‘q. Qisqa masofalarga yuk va
yo‘lovchilarni tashishda, zamonaviy transportning boshqa xillari mavjud
4

2021- yilning yanvar-iyun oylarida barcha transport turlari tomonidan
666,1 mln. tonna yuklar tashilib, o‘tgan yilning yanvar-iyuniga nisbatan o‘sish
sur’ati 100,6 % ni tashkil etdi.
Shu bilan birga, yuk aylanmasi 36,2 mlrd. t-km.ni tashkil etib, 2021- yilning
yanvar-iyuniga nisbatan 2,9 % ga o‘sdi.
2021- yilning yanvar-iyun oylarida barcha transport turlarida yuk tashish
ko‘rsatkichi 662,0 mln t, shu bilan bir qatorda yuk aylanmasi 35,2 mlrd. t-km.ga
yetgan.
Transport turlari bo‘yicha yuk tashish va yuk aylanmasi
Transport turlari bo‘yicha yuk aylanmasi
8

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
__UNIVERSITETI
Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________
“_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y.
“___________________________ “ KAFEDRASI
“_____________________________ “ FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu:________________
Bajardi:_________________________________
Tekshirdi:_______________________________
______________ - 20___
1

temir yo‘l orqali keladigan tovarlar bo‘yicha ma’lumotlarni oldindan elektron
almashish tizimi to‘liq yo‘lga qo‘-yildi.
Davlat Bojxona qo‘mitasiga temir yo‘l transportida tashilayotgan tovarlarni
bojxona ko‘rigidan o‘tkazish jarayonida ortish-tushurish xarajatlarini bevosita yuk
jo‘natuvchilar (yuk qabul qiluvchilar) tomonidan to‘lash mexanizmini joriy etish
bo‘yicha takliflar tayyorlanib, o‘rnatilgan tartibda taqdim etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining Ma’naviyat va davlat
tilini rivojlantirish masalalari departamenti rahbarining topshirig‘i ijrosini
ta’minlash maqsadida Toshkent shahridagi metropoliten е r usti liniyasining
Do‘stlik – Qo‘yliq va Olmazor – Sergeli yo‘nalishlarida joylashgan 19 ta bekatni
nomlash, tashkiliy masalalarni muhokama qilish bo‘yicha ishchi guruh yig‘ilishi
tashkillashtirildi, metro bekatlarini nomlash bo‘yicha takliflar ishlab chiqildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasida
temir yo‘l transporti sohasini tubdan isloh qilish chora-tadbirlari
to‘g‘risida” gi qarori loyihasi bo‘yicha Vazirlar Mahkamasi mutaxassislari bilan
hamkorlikda ishlandi hamda qaytadan Vazirlar Mahkamasiga kiritildi.
“Xitoy – Qirg‘iziston – O‘zbekiston” va “Termiz – Mozori-Sharif – Qobul –
Peshovar” temir yo‘lini qurish loyihalari doirasida o‘tkazilgan yig‘ilishlarda
ishtirok etildi.
“Mozori-Sharif – Qobul – Peshovar” temir yo‘li qurilishi loyihasining
ortofotorejasi va relefning raqamli modelini yaratish va moliyalashtirish manbaini
aniqlash bo‘yicha tegishli ishlar amalga oshirildi.
Toshkent metropolitenining Toshkent shahrida y е r usti metro yo‘lining II
bosqich “Qo‘yliq – Qipchoq (Quruvchi)” qismida qurilish ishlari holatini
monitoringi olib borildi.
2022-yil yanvar-dekabr oylarida jami 80 ta (10 tasi kamchiliklarni bartaraf
etib qaytadan kiritgan) temir yo‘l shoxobcha yo‘llarini qurish va rekonstruksiya
qilish loyihalarini kelishish uchun arizalar kelib tushgan bo‘lib, ulardan 78 ta si
o‘rnatilgan tartibda kelishildi hamda 2 ta siga O‘zbekiston Respublikasi
24

ham miqdoriy, ham sifat o'zgarishlarga asoslangan bo'lib, o'z o'mida o'rta muddatli
va uzoq muddatli bo'lishi mumkin.
Prognozlash yo'nalishlariga ko'ra izlanishli va normativ bo'lishi mumkin.
Izlanish prognoz agar qozirgi tendensiyalar saqlanib qolsa iqtisodiy tizim qanday
rivojlanadiq, degan savolga javob beradi.
Normativ prognoz bo'lajak maqsadlarga erishish uchun tizimni rivojlanish
yo'nalishlarini va muddatlarini aniqlaydi. Maqsad qilingan qolatga tizim erishish
uchun, ta'sir etuvchi omillarga qanday o'zgarishlar kiritish zarurq, degan savolga
javob beradi.
Transport tizimi juda katta va murakkab bo'lgani uchun uni o'rganishda
tizimli tahlil usuli qo'llanadi. Bu usulni asosiy prinsiplari quyidagicha:
1. Murakkab tizim juda ko'p elementlardan iborat. Bu elementlar bir biri
bilan boqlangan bo'lib, murakkab strukturani tashkil etadi. Transport majmuasida
makroiqtisodiy ko'rstakichlar bloki, moliya ko'rsatkichlar bloki, ijtimoiy majmua
ko'rstakichlar bloki, eksport import ko'rsatkichlar bloki prognozlanishi mumkin.
2. Murakkab tizim yahlitlik hususiyatiga ega, Bunday tizimlar har doim
maqsadga intilgan bo’ladi. Samarali holatga erishishga harakat qiladi.
3. Tizim kirish va chiqish yo’llari orqali tashqi muhit bilan bog’langan.
4. Har bir murakkab tizimni elementlarga bo’lish mumkin. Masalan:
Transport majmuasida makroiqtisodiy ko’rstaikchlar bloki "O’zbekiston temir
yo’llari’’, MAK ’’O’zbekitson qavo yo’llari"..
5. Murakkab va katta tizimlami to’liq tasvirlash, izohlash juda qiyin, shuning
uchun ularni boshqarishda, prognozlashda ma’lum bir ehtimollik nazarda tutiladi.
17

umumiy qiymati taxminan 90 milliard so’mni tashkil etuvchi axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish Dasturi tasdiqlanmoqda, jumladan:
umumiy foydalanishdagi yo’lovchilar tashishlarni amalga oshirishni onlayn tarzda
avtomatlashtirilgan monitoring qilish tizimini tezkor xizmatlar tizimlari bilan
integrallashgan holda yaratish va joriy etish;
umumiy foydalanishdagi shahar yo’lovchilar transportida yagona
avtomatlashtirilgan yo’l haqi to’lovi tizimini joriy etish;
belgilangan vazifalar va funktsiyalar bajarilishining tezkorligi va sifatini
oshirishga hamda ko’rsatilayotgan interaktiv davlat xizmatlari ro’yxatini
kengaytirishga imkon yaratuvchi “O’zavtotrans” agentligi faoliyatining
avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini yaratish;
oltinchi – tashishlar jarayoni, avtovokzallar va avtostantsiyalar faoliyatining
markazlashgan nozimlik nazorati va boshqaruvi tizimini yaratish va joriy etish
nazarda tutilmoqda;
yettinchi – joylardagi mahalliy davlat organlari qaramog’ida bo’lgan
umumiy foydalanish yo’lovchi yo’nalishlaridagi to’xtash bekatlarini qurish,
rekonstruktsiya qilish va ta’mirlash nazarda tutilmoqda;
sakkizinchi – sohani yanada rivojlantirish bo’yicha dasturiy chora-tadbirlarni
moliyalashtirish maqsadlari uchun O’zbekiston avtomobil transporti agentligining
Avtomobil transportini rivojlantirish jamg’armasi tashkil etilmoqda.
to’qqizinchi – Avtomobil transporti sohasini yosh mutaxassislar bilan
ta’minlash maqsadida O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim
vazirligi tarkibidagi 3 ta (Nukus avtomobil yo’l xo’jaligi va xizmat ko’rsatish
kasb-hunar kolleji, Andijon transport va xizmatlar ko’rsatish kasb-hunar kolleji
hamda Samarqand avtomobil va yo’llar kasb-hunar kolleji) “O’zavtotrans”
agentligi tarkibiga o’tkazilmoqda.
«O’zavtotrans» agentligi qoshida avtomobilda yo’lovchilar yoki yuklar
tashish, transport-logistika faoliyatini amalga oshiruvchi mustaqil ixtisoslashgan,
yuridik shaxs huquqlari bilan unitar korxonalar tashkil etiladi. Avtotransport
vositalarining og’irlik va gabarit ko’rsatkichlari nazoratini joriy etish bo’yicha
38

Hududlar orasida yo‘lovchi tashish tarkibining katta qismini Toshkent shahri
egallaydi. 2022- yilning yanvar-iyun oylarida uning ulushi 22,0 % ga teng bo‘ldi.
Eng kichik ko‘rsatkich Sirdaryo viloyatida qayd etilib, uning ulushi 1,5 % ni
tashkil etdi
Havo transporti orqali jo‘natilgan yuklar 8,2 ming tonnani tashkil etib, bu
esa 2021- yilning yanvar-iyuniga nisbatan 2,7 barobarga ko‘p. Kuzatilayotgan davr
mobaynida yuk aylanmasi 1,4 barobarga o‘sib, 163,6 mln. t-km.ni tashkil etdi.
Hududlar bo‘yicha avtomobil transportida yo‘lovchi tashishning tarkibi, %
da (yanvar-iyun)
14

So’nggi yillarda respublika iqtisodiyoti va aholisiga avtotransport xizmati
ko’rsatishni yaxshilash bo’yicha ulkan ishlar amalga oshirildi. Yo’lovchi tashish
yo’nalishlari tarmog’i ko’lami 1,4 baravarga ortdi, respublika bo’yicha 117 ta
yo’lovchi avtovokzali va avtostantsiyasi faoliyat ko’rsatmoqda.
Harakatdagi tarkibni zamonaviy, qulay avtobuslar, mikroavtobuslar, yuk
avtomobillari bilan yangilash, yo’nalishlarni oqilona tashkil etish va kengaytirish,
tashishlar xavfsizligi choralarini kuchaytirish hisobiga aholining avtomobil
tashishlariga ehtiyojini imkon qadar to’laqonli ta’minlash avtomobil transportini
rivojlantirishning asosiy yo’nalishidir.
Ushbu faktorlarni hisobga olgan holda quyidagi chora-tadbirlar amalga
oshirildi:
birinchidan, sohada kichik tadbirkorlikni rivojlantirish uchun qonunchilik
darajasida qulay shart-sharoitlar yaratildi;
ikkinchidan, yo’lovchilar avtovokzallari va avtostantsiyalarini qurish hamda
rekonstruktsiya qilish, yangi yo’lovchi yo’nalishlarini ochish, avtomobil transporti
harakatdagi tarkibini yangilash bo’yicha zarur choralar ko’rilmoqda;
uchinchidan, tashishlar yo’nalishlarini tender orqali joylashtirish
mexanizmlarini joriy etish yo’li bilan avtomobil transporti xizmatlari bozorida
bozor munosabatlari va raqobat muhitini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar
yaratilmoqda;
to’rtinchidan, avtomobil tashishlarini boshqarish tizimiga tadbirkorlar
tomonidan tegishli davlat xizmatlarini olishda ruxsat berish va litsenziya
jarayonlarini maksimal darajada soddalashtirish, talab etilayotgan hujjatlar soni,
ularni taqdim etish muddatlarini qisqartirishni nazarda tutuvchi yagona axborot-
integrallashuv tizimi joriy etilgan.Shu bilan bir qatorda, avtotransport xizmatlari
sohasini jadal rivojlantirishning mavjud imkoniyatlari va zaxiralaridan to’liq
hajmda foydalanilmayapti. Avtotransport xo’jaliklarini modernizatsiya qilish
zamonaviy talablar darajasida emas, sohada axborot-kommunikatsiya
texnologiyalari va intellektual transport tizimlari etarli darajada joriy etilmayapti,
36

km.ga o‘sishi kuzatildi. Bu asosan avtomobil transportining hissasiga to‘g‘ri kelib,
ularning yuk aylanmasi hajmi 647,4 mln. t-km.ga oshdi.
Umumiy yuk aylanmasi tarkibida havo transportining ulushi nisbatan
ahamiyatsiz bo‘lib (0,5 %), yuk aylanmasining hajmi 163,6 mln tonnakm tashkil
etganligi 2021- yilning mos davriga nisbatan 1,4 martaga oshganligini ko‘rsatadi.
Shu bilan bir qatorda, temir yo‘l transporti yuk aylanmasi hajmi 12 188,9 mln. t-
km.ni tashkil etib, 2021- yilning mos davriga nisbatan 209,8 mln. t-km.ga yoki 1,8
% ga o‘sish kuzatildi.
2022- yilning yanvar-iyun oylari yakuniga ko‘ra, avtomobil transporti yuk
aylanmasi hajmi 9 212,0 mln. t-km.ni tashkil etib, 2021- yilning mos davriga
nisbatan 647,4 mln. t-km.ga yoki 7,6 % ga oshgan.
Ushbu davrda quvur yo‘li transporti yuk aylanmasi hajmi 14 679,2 mln. t-km.ni
tashkil etib, 2021- yilning yanvar-iyun oylariga nisbatan 131,3 mln. t-km.ga yoki
0,9 % ga o‘sish kuzatildi.
2022- yilning yanvar-iyun oylarida umumiy yuk aylanmasi hajmida eng
yuqori ulush quvur transporti hissasiga to‘g‘ri keldi – 40,5 %, temir yo‘l transporti
33,6 %, avtomobil transporti 25,4 % va havo transporti ulushi 0,5 % ni tashkil etdi.
2021- yilning mos davriga nisbatan jami yuk aylanmasi umumiy hajmidagi
transportning ayrim turlari ulushlarida o‘zgarishlar kuzatilmoqda, aynan:
avtomobil transporti o‘z hajm aylanmasini 1,0 % ga, havo transporti 0,2 % ga
oshirgan vaqtda quvur transporti 0,8 % ga va temir yo‘l transporti 0,4 % ga
pasaytirganligi kuzatildi.
Transport turlari bo‘yicha yo‘lovchi tashish va yo‘lovchi aylanmasi
Transport turlari bo‘yicha yo‘lovchi tashish tarkibida avtomobil transporti
yetakchilik qilib, jami yo‘lovchi tashish hajmidagi ulushi 97,9 % ni tashkil etdi.
Transportning barcha turlari bo‘yicha yo‘lovchi tashish 2021- yilning mos
davriga nisbatan 3,6 % ga o‘sib, 2 908,4 mln. kishini tashkil etdi. Yo‘lovchi
aylanmasi 67,7 mlrd. yo‘lovchi-km.ni tashkil etib, 7,4 % ga oshdi.
10

Salam Air, Air Arabia Abu Dhabi, Wizz Air Abu Dhabi, Qeshm Air.
2022-yilda quyidagi yangi yo‘nalishlarda xorijiy aviakompaniyalarga parvozlar
uchun ruxsatnomalar berildi:
Jidda-Toshkent, Dubay-Samarqand, Quvayt-Namangan, Dubay-
Namangan, Sharja-Namangan, Maxachkala-Toshkent, Maxachkala-Urganch,
Минералные Воды -Urganch, Baku-Samarqand, Baku-Urganch, Baku-
Farg‘ona, Istanbul-Buxoro, Istanbul-Farg‘ona, Maskat-Toshkent, Maskat-
Namangan, Abu Dabi-Toshkent va Abu Dabi-Samarqand.
2022-yilda Fly Dubai, Jazeera Airways, Azal, Aeroflot
aviakompaniyalarining quyidagi yo‘nalishlarda muntazam parvozlari soni
oshirildi:
Dubay-Toshkent - haftasiga 6 tadan 7 taga;
Dubay-Samarqand - haftasiga 2 tadan 7 taga;
Dubay-Namangan - haftasiga 2 tadan 4 taga;
Baku-Toshkent - haftasiga 3 tadan 5 taga;
Moskva-Toshkent - haftasiga 14 tadan 18 taga;
Moskva-Urganch - haftasiga 3 tadan 4 taga;
Moskva-Buxoro - haftasiga 4 tadan 5 taga.
2021-yil 9-iyunda Toshkent shahrida O‘zbekiston Respublikasi Hukumati
bilan Qatar davlati Hukumati o‘rtasida havo qatnovi to‘g‘risida imzolangan
bitimni kuchga kiritish bo‘yicha tegishli ishlar amalga oshirildi va 2022-yilda
tegishli Prezident qarori qabul qilindi.
Shuningdek, 2022-yil davomida Vengriya , Saudiya Arabistoni , Mongoliya ,
Bangladesh davlatlari ikki tomonlama hukumatlararo havo qatnovi to‘g‘risidagi
bitim loyihalari ishlab chiqildi hamda mazkur davlatlarning aviatsiya
ma’muriyatlari bilan havo qatnovlarini rivojlantirish masalalari bo‘yicha
offlayn/onlayn tarzida muzokaralar o‘tkazilib tegishli hujjatlar imzolandi.
Xalqaro transport koridorlari, logistika va tranzitni rivojlantirish

33

jamoat transporti tizimini 2025-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini amalga
oshirish bo‘yicha yo‘l xaritasi”ning 3-bandiga muvofiq Toshkent shahri tajribasi
asosida viloyatlar markazlarini jamoat transporti tizimini rivojlantirish bo‘yicha
belgilangan vazifalar ijrosini ta’minlash maqsadida, Transport vazirligi,
Samarqand viloyati hokimligi va Rossiya Federatsiyasining SIMETRA (“ А + С
Транспроект ”) kompaniyasi tomonidan hamkorlikda Samarqand shahri
transport tizimi va uning infratuzilmasini rivojlantirish modeli ishlab chiqildi.
Xalqaro avtobus yo‘nalishlarini qayta tiklash to‘g‘risida
2022-yilning 12 - aprel kunidan O‘zbekiston va Qozog‘iston o‘rtasidagi
muntazam xalqaro avtobus yo‘nalishlari qayta tiklandi.
Bugungi kunda muntazam xalqaro avtobus yo‘nalishlar orqali o‘rtacha 700 ga
yaqin yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatib kelinmoqda.
Qirg‘iziston Respublikasi bo‘yicha:
15- apreldan “Toshkent - Bishkek” xalqaro avtobus yo‘nalishi qayta
tiklandi. Hozirgi kunda har kuni 2 ta qatnov amalga oshirilmoqda va o‘rtacha 65 ta
yo‘lovchiga xizmat ko‘rsatib kelinmoqda.
1 - iyun dan “Toshkent – Chulpon ota” mavsumiy xalqaro avtobus yo‘nalish
tashkil etildi. Hozirda kuniga 1 ta qatnov amalga oshirilmoqda va o‘rtacha 42 ta
yo‘lovchiga xizmat ko‘rsatib kelinmoqda.
Tojikiston Respublikasi bo‘yicha:
“Toshkent - Xo‘jand” xalqaro avtobus yo‘nalishi qayta tiklandi. Hozirda
har kuni 1 ta qatnov amalga oshirilmoqda va o‘rtacha 45 ta yo‘lovchi xizmat
ko‘rsatib kelmoqda. 2022-yilning 20-fevral kuni “Qo‘qon – Xo‘jand” va 3-iyun
kuni “Yangiyer - Istaravshan” muntazam xalqaro yo‘nalishi ochildi hamda
bugungi kunda yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatib kelinmoqda.
Rossiya Federatsiyasi bo‘yicha:
2022-yil 18 - iyul dan “Toshkent - Moskva” , “ Toshkent - Kazan” ,
“ Toshkent – Sankt Peterburg” , “Toshkent - Novosibirsk” va “ Toshkent -
Нижний Новгород ” muntazam xalqaro avtobus yo‘nalishlar qayta tiklandi.
21

tashkil etdi, shuningdek, 64,3 ming tonna yuk (pullik bagaj va pochta aloqasini
hisobga olgan holda) tashildi, bu 2021-yilning shu davriga nisbatan 120,0 foiz ni
tashkil etdi.
"Qanotsharq" aviakompaniyasi asosiy faoliyati bo‘yicha quyidagi
ko‘rsatkichlarga erishdi:
2022-yil yanvar-dekabr oylarida aviakompaniya tomonidan jami 1 320 ta
reys amalga oshirildi (2021-yilda 102 ta reys), shulardan uzoq xorij va MDH
yo‘nalishlari bo‘yicha 1 175 ta reys va ichki yo‘nalishlarda 145 ta reys amalga
oshirildi. Ushbu aviaqatnovlarda jami 182 ming yo‘lovchi tashildi, jumladan
mahalliy yo‘nalishlarda 9,1 ming yo‘lovchi tashildi.
“Humo Air” aviakompaniyasi tomonidan 2022-yilning yanvar-dekabr
oylarida 340 ta reys amalga oshirildi va 3 397 ta yo‘lovchi tashildi.
Yanvar-dekabr oylari yakuni bo‘yicha rezident aviakompaniyalari
tomonidan shaharlararo qatnovlarda aholi mobilligi ni oshirish maqsadida
mahalliy borish-kelish aviaqatnovlar soni haftasiga 142 taga y е tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 31-avgustdagi PF-213-son
Farmoniga muvofiq Transport vazirligi hamda Moliya vazirligi tomonidan
Qoraqalpog‘iston Respublikasi va Xorazm viloyatida istiqomat qilayotgan
yoshga doir pensiya va nafaqa oluvchilar, nogironligi bo‘lgan shaxslar uchun
avia va temir yo‘l yo‘nalishlarida mazkur hududlardan/ga respublikamizning
boshqa hududlariga/dan borish/kelish uchun qo‘llaniladigan maxsus tarif ishlab
chiqildi va 2022-yil 15-sentabrdan amalga kiritildi.
Aeroportlar va infratuzilmalarni rivojlantirish , shuningdek 2022-yil
yanvar-dekabr oylarida amalga oshirilgan ishlar bo‘yicha:
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2022-yil 26-fevraldagi
“Aviaspottingni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari
to‘g‘risida”gi 43-son qarori tasdiqlandi.
Hozirgi kunda amaldagi “Ziyorat turizmi” dasturi doirasida yo‘lovchilarni
tashish bo‘yicha xorijiy aviakompaniyalar havo kemalariga е rda ko‘rsatiladigan
31

oshirishga kelishildi va “Uzbekistan Airways” AJ tomonidan amalga oshirila
boshlandi.
2022-yil 21 - may dan boshlab “Uzbekistan Airways” AJ “Toshkent-
Batumi-Toshkent” yo‘nalishi bo‘yicha haftasiga 2 marotaba muntazam avia
qatnovlarni amalga oshira boshladi.
2022-yil boshidan Parij ga/dan haftasiga 2 marotaba mavsumiy
aviaqatnovlar tiklandi, bundan tashqari avia tashuvlar soni London va Riga ga/dan
haftasiga 2 marotaba , Frankfurt va Nyu-York ka haftasiga 3 taga cha oshirildi.
2022-yil yanvar oyidan boshlab ziyorat turizmi dasturi doirasida
pandemiya sababli uzoq davom etgan tanaffusdan so‘ng, “Uzbekistan Airways”
AJ Musulmonlar idorasi bilan birgalikda “Umra-2022” dasturi doirasida Jidda
va Madina shaharlarida O‘zbekistonlik ziyoratchilar uchun kunlik reyslar ni qayta
tiklandi.
Jahon Banki ekspertlari bilan birga “Uzbekistan Airways”
aviakompaniyasining biznes-modeli ishlab chiqildi va aholi mobilligini oshirish
va aviachipta narxini pasaytirish maqsadida aviakompaniya gibrid biznes
modeli ga o‘tib, “ Uzbekistan Express ” yangi arzon transport xizmatlarini ishga
tushirdi. Natijada tariflar boshqa yo‘nalishlarga nisbatan o‘rtacha 20 foizga
arzonlashtirildi.
“Sharqiy Xab” dasturini amalga oshirish doirasida qo‘shni O‘sh shahri
aeroportidan tez-tez uchuvchi Farg‘ona vodiysi aholisi uchun qulay shart-
sharoitlar yaratish maqsadida 2022-yil fevralidan Namangan va Farg‘ona
shaharlaridan quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha muntazam qatnovlar yo‘lga qo‘yildi:

Namangandan parvozlar yo‘nalishi Farg‘onadan parvozlar yo‘nalishi
Moskva Moskva
Samara S.Peterburg
Omsk Qozon
Orenburg Novosibirsk
Ekaterinburg Istanbul
29

Shuningdek, Respublika bo‘yicha jami 792 ta avtobus bekati qurildi va
rekonstruksiya qilindi.
Aholiga jamoat transporti xizmatlarini ko‘rsatib kelayotgan
tashuvchilarning tadbirkorlik faoliyatini davlat tomonidan qo‘llab -quvvatlash
maqsadida 2022-yil yanvar-dekabr oylarida hududlarda norentabel bo‘lgan
shahar atrofi va viloyat ichi shaharlararo avtobus yo‘nalishlarida ko‘rgan
zararlari o‘rnini qoplash uchun mahalliy byudjet mablag‘laridan 8 330,4 mln
so‘m subsidiya ajratildi hamda shahar yo‘nalishlarida fuqarolarning ayrim
toifalarini bepul tashilishi natijasida ko‘rilgan zararlarni o‘rnini qoplash uchun
4 469,57 mln so‘m, shahar yo‘lovchi transportida cheklangan tariflar natijasida
ko‘rilgan zarar bo‘yicha 2 763,6 mln so‘m mablag‘lar jami 7 233,17 mln so‘m
subsidiyalar qoplab berildi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 25-noyabrdagi
“Umumiy foydalaniladigan transportda yo‘lovchi tashishda yo‘lkira haqini
to‘lashning avtomatlashtirilgan tizimini joriy etish to‘g‘risida”gi 948-sonli qarori ga
muvofiq, bugungi kunda “Avtomatlashtirilgan transport to‘lov tizimi operatori”
MChJ (ATTO) tomonidan dastlab viloyat markazlaridagi Guliston , Qarshi,
Urganch, Nukus, Samarqand, Andijon shaharlaridagi avtobus va
mikroavtobus lariga 706 ta validator va 44 ta mobil validatorlar o‘rnatildi hamda
avtomatlashtirilgan to‘lov tizimiga o‘tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 6-dekabrdagi
“Avtomobil transportida yo‘lovchi tashish yo‘nalishlari bo‘yicha ochiq tenderlarni
elektron tarzda tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 738-sonli qarori ga
muvofiq, tenderlar bo‘yicha quyidagi ishlar amalga oshirildi. 2022-yil yakuniga
qadar 730 ta yo‘nalishlar tashuvchilarga biriktirildi. Elektron tender yakunlari
bo‘yicha QR kodli shartnomalar va guvohnomalar axborot tizim orqali
tashuvchilarga taqdim etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 2-fevraldagi “Toshkent
shahar jamoat transporti tizimini yanada rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi PQ–111-sonli qarori bilan tasdiqlangan “Toshkent shahar
20

va mohiyati beqiyosdir. Transport moddiy ishlab chiqarishning muhim
tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Uning rivojlanish darajasi mamlakat iqtisodiy
otiga, unda ishlab chiqarish kuchlarining joylashish va rivojlanishiga bevosita ta'sir
ko’rsatadi.
Ishlab chiqarish kuchlarini rivojlanishi va joylashtirishda transportning
ahamiyati beqiyos. Transport har qanday mintaqada ishlab chiqarish
infrastrukturasini muhim asosi hisoblanadi. Har qanday masshtabdagi hududni
transportsiz samarali va oqilona rivojlantirish mumkin emas. Sanoat va qishloq
xo’jaligida mahsulot ishlab chiqarish va iste’molchiga yetkazib berishda transport
faol ishtrok etadi. Iqtisodiy tuman va zonalarda ixtisoslashuv transport orqali
amalga oshadi.
Transportning rivojlanish darajasi ishlab chiqarish kuchlari va texnika
taraqqiyotining umumiy rivojlanish darajasiga bog’liq. O’zbekiston qudratli (temir
yo’l, avto, avia, quvur va daryo) transport tizimlariga ega. Har yili yuk va
yo’lovchi tashuvchi transportlarda juda ko’p miqdorda xizmat amalga oshirilgan.
Eng Muhim yo’llardan hisoblangan Farg’ona–Qo’rg’ontepa, Farg’ona– Namangan,
Toshkent- O’sh traktlari viloyatning ko’pgina tumanlari va sanoat markazlarini
kesib o’tadi.
“Ma’lumki, davlatimiz rahbarining 2018 -yil 6-martdagi qaroriga muvofiq
O’zbekiston avtomobil transporti agentligi qayta tashkil etilgan edi. Unga binoan
2018-2021-yillarda avtomobil transporti infratuzilmasini rivojlantirish dasturi
qabul qilindi. Dastur ijrosi doirasida 50 dan ziyodyo’lovchi tashish yo’nalishi
ochildi, 9 avtostansiya qurildi, 82 yangi avtobus sotib olindi. “ Qozog’iston,
Qirg’iziston va Tojikistonga 5 xalqaro avtobus qatnovi yo’lga qo’yildi.” 1

Ayniqsa, Farg’ona xalqa yo’li nafaqat qishloq tumanlarni, balki vodiyni ng
barcha viloyatlari va yirik shaharlarini bir- biri bilan bog’lab, transport iqtisodiy
aloqalarni amalga oshiradi. Toshkent- Farg’ona - O’sh yo’li Farg’ona vodiysi
viloyatlarini bir biri bilan bog’lashdan tashqari, qo’shni Qirg’iziston Respublikasi
hamda Xit oy davlati bilan iqtisodiy aloqalarni amalga oshirish uchun xizmat
1
2018-2021-yillarda avtomobil transporti infratuzilmasini rivojlantirish dasturi
6

xizmatlarning asosiy turlari uchun e’lon qilingan tariflarga 50 foizgacha
chegirmalar joriy etilgan.
2022-yil 18 mart kuni Samarqand xalqaro aeroporti yangi aerodrom
majmuasi ning tantanali ochilish marosimi bo‘lib o‘tdi. Yangi aeroport majmuasi,
harakatlanish imkoniyati cheklangan yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish talablari
inobatga olingan holda, xalqaro standartlar asosida qurilgan. Terminal o‘z ichiga
29 ta ro‘yxatga olish joyi, 8 ta samolyot sahniga chiqish yo‘lagi, 4 ta teleskopik
traplar, 10 ta pasport nazorati kabinasi va jo‘nab ketayotgan yo‘lovchilar uchun 6
ta E-gate, shuningdek, uchib kelgan yo‘lovchilar uchun 15 ta pasport nazorati
punktlarini o‘z ichiga olgan.
Yangi terminal muntazam qatnovlar sonini haftasiga 40 tadan 120 tagacha ,
perronni modernizatsiya qilish esa, samolyot turargohlari uchun o‘rindiqlar
sonini 24 tagacha oshirish imkonini berdi.
Aeroport yo‘nalishlar tarmog‘ini rivojlantirish rejasi 2030-yilgacha yo‘nalishlar
sonini 30 tadan oshirish rejalashtirilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 -yil 1 - mart dagi PQ - 149 - son
qarori bilan tasdiqlangan “Xorijda bo‘lib turgan O‘zbekiston Respublikasi
fuqarolarini huquqiy, ijtimoiy va madaniy-ma’rifiy jihatdan qo‘llab-
quvvatlash bo‘yicha yo‘l xaritasi” ning ijrosini ta’minlash maqsadida Xalqaro
aeroportlar ning kutish zallari da maxsus joy ajratilib targ‘ibot materiallarini
joylashtirish uchun burchaklar tashkil etildi.
2022 -yil yanvar-dekabr oylarida “Uzbekistan Airports” AJ tomonidan
mamlakatimiz aeroportlarida 32 144 ta reys larga xizmat ko‘rsatilgan bo‘lib u
2021 -yilga nisbatan 8991 ta reys ga yoki 139 foiz ga, shuningdek, 7 894,4 ming
yo‘lovchiga xizmat ko‘rsatilgan bo‘lib, bu 2021 -yilga nisbatan 2 480,3 ming
yo‘lovchiga yoki 146 foiz ga ko‘pdir.
2022-yilda O‘zbekistonga 31 ta xorijiy aviakompaniya 69 ta yo‘nalish
bo‘yicha muntazam parvozlarini amalga oshirdi.
2022-yilda quyidagi yangi xorijiy aviakompaniyalarga O‘zbekistonga muntazam
parvozlar uchun tegishli ruxsatnomalar berildi:
32

"O zbekiston temir yo llari" AJ ning 2023-yil yanvar-sentyabr oylaridaʻ ʻ
jamiyat biznes-rejasi prognoz ko rsatkichlarining bajarilishi to g risida
ʻ ʻ ʻ
MA LUMOT
ʼ
№ Asosiy faoliyat turi bo yicha
ʻ
ko rsatkichlar
ʻ O lchov
ʻ
birligi 2022-yil
fakt
2023-yil
prognoz 1-chorak
2022-yil 2023-yil
amalda
1 Yuklarni jo natish
ʻ mln.tonna 70,7 72,0 51,8 53,4
2 Yuk aylanmasi mlrd.tn.k
m 23,6 24,6 17,7 18,5
3 Yo lovchi aylanmasi
ʻ mln.
yo lov.km
ʻ 1 794,9 3 243,2 1 152,6 2 254,2
4 Yo lovchilarni jo natish
ʻ ʻ ming
yo lovchi
ʻ 6 155,3 11 928,4 4 700,6 5 836,5
5 Xizmatlar eksporti mln.doll. 594,0 599,0 443,1 450,0
6 Investitsiya dasturi bo yicha
ʻ mln.doll. 515,2 623,3 432,0 451,6
7 Sanoat mahsulotlari ishlab
chiqarish mlrd.sum 1 261,6 1 359,1 863,3 1 020,0
8 Mahalliylashtirish dasturi
bo yicha
ʻ mlrd.sum 212,2 329,7 172,3 254,2
2022-yil yanvar-dekabr oylarida temir yo‘l, havo, avtomobil
transportlarida jami yuk tashuvlari hajmi 1,34 mlrd. tonna (o‘tgan-yilning mos
davriga nisbatan 98,6 foiz) , yuk aylanmasi 45,5 mlrd. tonna/km. ni ( 103,5 foiz )
tashkil etdi.
Barcha transportda yo‘lovchi tashish hajmi 6,17 mlrd. yo‘lovchi
( 102,3 foiz) , yo‘lovchi aylanmasi 144,7 mlrd. yo‘lovchi/km. ni ( 105,6 foiz ) tashkil
etdi.
18

avtotransport xizmatlari eksporti-importi va tranzit salohiyatidan foydalanish
darajasi pastligicha qolmoqda 5
.
Avtomobil transportini boshqarish tizimini yanada takomillashtirish,
tashkiliy va institutsional o’zgarishlarni samarali amalga oshirish, avtotransport
xizmatlari bozorini shakllantirish va rivojlantirishga ko’maklashish va avtomobil
tashishlari xavfsizligini ta’minlash maqsadida quyidagilarni nazarda tutuvchi
O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Avtomobil transportini boshqarish
tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi qarori qabul
qilindi:
birinchi – Agentlikning kemachilik Registri tomonidan daryo transportining davlat
boshqaruvi va tartibga solish funktsiyalari O’zbekiston Respublikasi Favqulodda
vaziyatlar vazirligining kichik hajmli kemalar bo’yicha O’zbekiston Respublikasi
Davlat inspektsiyasi funktsiyalari bilan o’xshashligi inobatga olinib, Agentlikning
kemachilik Registri O’zbekiston Respublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligi
boshqaruviga o’tkazilmoqda;
ikkinchi – avtotransport sohasida vakolatli davlat boshqaruvi organlarining
ortiqcha takrorlovchi jarayonlari bekor qilinmoqda;
uchinchi – 2018-2021 yillarda 437 ta yangi yo’lovchi yo’nalishlarini tashkil
etish hamda 84 ta avtovokzal va avtostantsiyani qurish va rekonstruktsiya
qilishning, iqtisodiyot sohalari va aholining respublika chekka mintaqalarida
tashishlarga bo’lgan ehtiyojlarini inobatga olgan holda yangilangan maqsadli
ko’rsatkichlari, shuningdek, yuklarni xalqaro avtomobilda tashishlarni amalga
oshiruvchi milliy tashuvchilarning og’ir yuk tashuvchi 3824 ta avtotransport
vositalari parkini yangilashning prognoz ko’rsatkichlari tasdiqlanmoqda;
to’rtinchi – avtomobil tashuvlari bilan bog’liq masalalarni tezkor hal etish
uchun shaharlar va tumanlarda avtomobil tashuvlarini muvofiqlashtirish shu’balari
tashkil etilmoqda;
beshinchi – avtomobil transportini boshqarish tizimiga intellektual transport
tizimi innovatsiya loyihalarining zarur elementlarini joriy etishni nazarda tutuvchi,
5
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth Publishers, 2013).
37

statsionar va ko’chma maskanlarni amalda joriy etish chora-tadbirlari
rejalashtirilmoqda.
Mazkur qarorning ijrosini ta’minlash O’zbekiston Respublikasida avtomobil
transportini tashkil etish tizimini takomillashtirish, davlat boshqaruvi va tartibga
solish funktsiyalarini aniq belgilab olish, tashkiliy va institutsional o’zgartirishlar,
xizmat ko’rsatish bozori hamda avtomobil tashishlari xavfsizligini shakllantirish va
rivojlantirish masalalarini hal etishda maxsus vakolatli davlat organi hisoblangan
Xulosa
O’zbekiston Respublikasining ijtimoiy-iqtisodiy hayotida transport
tizimining yana bir muhim qismi bo‘lgan avtomobil transporti va avtomobil
yo‘llari ham muhim o’rinlardan birini egallaydi. Milliy iqtisodiyotning avtomobil
transportidan foydalanmaydigan birorta sohas i yo‘q. Qisqa masofalarga yuk va
yo‘lovchilarni tashishda, zamonaviy transportning boshqa xillari mavjud
bo‘lmagan manzilgohlarda aholi va tashkilotlarga xizmat ko‘rsatishda, ayniqsa
transport uchun noqulay bo‘lgan tog‘li joylarda avtomobil transportining ahamiyati
beqiyosdir.
Transport tizimi mamlakat ishlab chiqarish infratuzilmasining muhim
tarkibiy qismi bo’lib, uni rivojlantirish davlat ijtimoiy-iqtisodiy siyosatining
ustuvor yo’nalishlaridan biri hisoblanadi. Keyingi yillarda respublikamizda
transport xizmatlarini ko’rsatishda adolatli raqobatga asoslangan avtomobil
transporti faoliyatini yaxshilash, ushbu sektororga turli mulkchilik shaklidagi
tashuvchilarni jalb etish maqsadida avtomobil transporti sohasida bir qator
islohotlar amalga oshirilmoqda. Avtomobil transporti faoliyatini tartibga solish,
tarmoqning barqaror ishlashi hamda xavfsizlik darajasini oshirish bo’yicha bir
qator meyotiy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi. Avtomobil transporti xizmatlari
bozorida raqobat muhitini shakllantirish va avtotransport xizmatlarini ko’rsatuvchi
sub’yektlarning har biriga teng sharoit yaratib berish maqsadida amalga
oshirilayotgan oslohotlar tufayli ushbu xizmatdan deyarli barcha hududlar aholisi
ham bahramand bo’lmoqda.
39

Qirg‘iziston, Belarus, Ummon va Xitoy davlatlari bilan muntazam havo
qatnovlari yo‘lga qo‘-yildi.
Koronavirus pandemiyasi bilan bog‘liq vaziyatni inobatga olib xorijiy davlat
aviatsiya ma’muriyatlari bilan muzokaralar olib borildi. Jumladan, Rossiya ,
Turkiya , BAA , Qozog‘iston , Qirg‘iziston, Quvayt, Eron, Ozarbayjon va
Belarus davlatlari bilan muntazam aviaqatnovlar hajmi oshirilishiga erishildi.
2022-yil 16-martdan boshlab O‘zbekistonga kelayotgan fuqarolardan
koronavirus infeksiyasiga PZR-testi manfiy bo‘lishi haqidagi majburiy talab
O‘zbekiston Respublikasiga koronavirusning kirib kelishi va tarqalishining oldini
olish bo‘yicha Respublika maxsus komissiyasining qarori bila n bekor qilindi .
“Flaynas” aviakompaniyasiga Jidda-Toshkent-Jidda yo‘nalishida muntazam
parvozlarni haftasiga 8 ta qatnov bilan amalga oshirish bo‘yicha tegishli
ruxsatnomalar berildi. 2022-yil 15-sentabr kuni qayd etilgan yo‘nalishda birinchi
qatnov amalga oshirildi;
“Flaynas” aviakompaniyasi havo kemalari uchun O‘zbekiston Respublikasi
aeroportlarida y е r usti xizmatlari uchun chegirma berish masalasi ijobiy ko‘rib
chiqildi hamda “Uzbekistan Airports” AJ bilan mazkur Saudiya Arabistoni
aviakompaniyasi o‘rtasida tegishli shartnoma imzolandi.
Samarqand xalqaro aeroporti ni rivojlantirishda amaliy yordam ko‘rsatish
maqsadida Transport vazirligi xorijiy aviakompaniyalar uchun 2022-yil 1-
oktabrdan boshlab Samarqand xalqaro aeroportida “Ochiq osmon” rejimi
joriy etib , ushbu imtiyozlar to‘g‘risida xorijiy davlat aviatsiya ma’muriyatlari
xabardor etildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Vengriyaga
rasmiy tashrifi doirasida O‘zbekiston Respublikasi Transport vaziri o‘rinbosari
J.Choriyev 2022-yil 3-oktabr kuni Vengriya ning tegishli idora va kompaniyalari
vakillari bilan uchrashuv o‘tkazdi.
Uchrashuvda O‘zbekiston bilan Vengriya o‘rtasida havo va avto transportida
ikki tomonlama hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi.
27

O'zbekistonda transportni rivojlantirishning makroiqtisodiy tahlili va prognozi

Mundarija

1.O'zbekistonda avtomobil transportining rivojlanish istiqbollari 5

2.O‘zbekiston respublikasida transport faoliyatining asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari tahlillari 7

3.Transport tarmoqlarini prognozlashtirish ko’rsatkichlari 16

4.Transport tarmog’ida ekonometrik prognozlash bosqichlari 34

5.O'zbekiston avtomobil transportini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari 34

Foydalanilgan adabiyotlar. 39

Internet saytlar. 40

Купить