O’zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari va vazifalari kurs ishi - Iqtisodiyot - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	40000UZS
Hajmi	747.8KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	18 Iyul 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Iqtisodiyot

Sotuvchi

Amriddin Hamroqulov

Ro'yxatga olish sanasi 23 Fevral 2025

53 Sotish

O’zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari va vazifalari kurs ishi

Sotib olish

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu : O’zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari va
vazifalari
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

2Mavzu : O’zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari va
vazifalari
MUNDARIJA
Kirish …………………………………………………………………………….
I BOB. O ZBEKISTONDA XUSUSIYLASHTIRISH JARAYONINING ʻ
NAZARIY ASOSLARI
1.1. Xususiylashtirish tushunchasi va uning iqtisodiy mohiyati …………………
1.2. Xususiylashtirishning asosiy maqsadlari va zarurati ………………….….….
1.3. Xususiylashtirish shakllari va usullari ……………………………………….
II BOB. O ZBEKISTONDA XUSUSIYLASHTIRISH JARAYONLARI:
ʻ
BOSQICHLAR VA AMALIY NATIJALAR
2.1. O zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari
ʻ ……………..…
2.2. Xususiylashtirishni amalga oshirishdagi muammolar va ularning
yechimlari .
2.3. Xususiylashtirish natijalarining iqtisodiy tahlili va istiqbollari ……………...
Xulosa ……………………………………………………………………………
.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati …………………………………….……....

3 Kirish
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi Bozor iqtisodiyotiga o‘tish
O‘zbekistonda mulkchilik shakllarini yangilash zaruratini keltirib chiqardi.
Ayniqsa, davlat mulkini xususiylashtirish orqali iqtisodiy samaradorlikka
erishish asosiy vazifa sifatida belgilandi. Xususiy sektorni rivojlantirish
zamonaviy iqtisodiyotda raqobatni kuchaytirish, xizmatlar va tovarlar sifati
hamda narxining muvozanatini ta’minlashda muhim vositadir. O‘zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2017-yildan boshlab olib borayotgan “Yangi
O‘zbekiston” strategiyasi doirasida davlat korxonalarini transformatsiya qilish,
ularni aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirish, IPO jarayonlari orqali xususiy
sektor ishtirokini kuchaytirish borasida sezilarli qadamlar tashlandi. Ushbu
siyosiy-ijtimoiy fon xususiylashtirish jarayonini mamlakatning iqtisodiy
barqarorligi uchun kalit omilga aylantirdi. Davlat ishtirokidagi korxonalarning
soni kamaytirilib, ularning o‘rniga xususiy, tashabbuskor va innovatsion
bizneslar shakllanmoqda. Bu esa bandlik darajasining oshishiga, tadbirkorlik
muhitining yaxshilanishiga xizmat qilmoqda. Shu sababli kurs ishining
tanlangan mavzusi nafaqat nazariy, balki amaliy ahamiyatga ham ega bo‘lib,
zamonaviy islohotlar kontekstida dolzarb hisoblanadi 1
.
Kurs ishi mavzusining o‘rganilganlik darajasi Xususiylashtirish masalasi
ilm-fan doirasida ko‘plab iqtisodchilar tomonidan keng yoritilgan. Jahon
miqyosida J. Stiglitz, D. Nort va A. Sen kabi olimlar xususiy mulkning
ahamiyati, xususiy sektorning bozorni erkinlashtirishdagi roli va davlat mulkini
optimallashtirish muammolari haqida fundamental asarlar yozganlar.
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich. 2023-yil – Inson
qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-
yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.lex.uz

4Rivojlangan davlatlar tajribasida xususiylashtirish orqali iqtisodiy o‘sish
sur’atlari tezlashgani, budjet yuklari kamaygani kuzatilgan. O‘zbekistonlik
olimlardan G‘. Xidirov, M. Karimov, Sh. Xolboyev va B. Islamovlar bu
boradagi tadqiqotlarda mamlakatimizda olib borilgan xususiylashtirish
jarayonlarini iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan tahlil qilganlar. Biroq bu mavzuga
doir yangi yondashuvlar, xususan 2016–2024-yillarda amalga oshirilgan
islohotlarning bosqichma-bosqich baholanishi, ularning real natijalari, iqtisodiy
samaradorligi va muammolari bo‘yicha ilmiy ishlanmalar yetarli darajada emas.
Shu bois, mavzuni chuqurroq o‘rganish, amaliy misollar asosida yoritish va
strategik takliflar ishlab chiqish bugungi kunda ilmiy muhitda o‘z dolzarbligini
saqlab qolmoqda.
Kurs ishi mavzusining nazariy va amaliy ahamiyati Mazkur kurs ishining
nazariy ahamiyati, avvalo, xususiylashtirish jarayonining iqtisodiy mohiyatini
tushunishda namoyon bo‘ladi. Bozor iqtisodiyotiga o‘tishda mulkchilik
munosabatlarining transformatsiyasi va davlat ishtirokidagi aktivlarning
xususiy sektorga o‘tkazilishi nazariy jihatdan asoslanishi lozim. Bu jarayonni
ilmiy-nazariy jihatdan yoritish orqali nafaqat iqtisodiyotni chuqur tushunish,
balki davlat boshqaruvi samaradorligini oshirishga doir tavsiyalar ishlab chiqish
imkonini beradi. Shu nuqtai nazardan, kurs ishida xususiylashtirishning
bosqichlari, shakllari va samaralari bo‘yicha konseptual yondashuvlar ishlab
chiqiladi. Amaliy ahamiyati esa, ayniqsa, hozirgi davrda O‘zbekistonda keng
ko‘lamli transformatsiya jarayonlari ketayotgan bir paytda,
xususiylashtirishning iqtisodiyotga ta’siri, ishsizlik darajasiga, investitsiyalarga
va raqobat muhitiga ko‘rsatayotgan natijalarini baholashda yaqqol ko‘zga
tashlanadi. Ushbu kurs ishida ilgari surilgan taklif va tahlillar mamlakatimizda
xususiy sektorning rivojlanish istiqbollarini belgilashda foydali bo‘lishi
mumkin. Shu boisdan, kurs ishining natijalari iqtisodiy siyosat yuritish
jarayonida amaliy ahamiyat kasb etadi.

5Kurs ishi mavzusining obyekti – O‘zbekiston Respublikasida olib
borilayotgan xususiylashtirish siyosati va unga tegishli amaliy jarayonlar
hisoblanadi.
Kurs ishi mavzusining predmeti – O‘zbekistondagi xususiylashtirish
bosqichlari, amalga oshirish usullari, ularning iqtisodiy natijalari va
istiqbollaridir.
Kurs ishi mavzusining maqsadi – O‘zbekistonda xususiylashtirish
jarayonlarining tarixiy bosqichlarini tahlil qilish, bu jarayondagi asosiy
muammolarni aniqlash va ularning samarali yechimlarini asoslab berishdan
iborat.
Kurs ishi mavzusining vazifalari
 Quyidagi vazifalar belgilandi:
 Xususiylashtirish tushunchasini nazariy jihatdan o‘rganish;
 Xususiylashtirish shakllari va usullarini tahlil qilish;
 O‘zbekistonda xususiylashtirishning amalga oshirilgan bosqichlarini ajratib
ko‘rsatish;
 Amalga oshirilgan xususiylashtirish siyosatining natijalarini baholash;
 Mavjud muammolarni aniqlash va yechimlar bo‘yicha takliflar ishlab
chiqish.
Kurs ishi mavzusining tuzilishi Kurs ishi kirish, ikkita asosiy bob, har bir
bobda uchta kichik bo‘lim, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat.

6I BOB. O ZBEKISTONDA XUSUSIYLASHTIRISH JARAYONININGʻ
NAZARIY ASOSLARI
1.1. Xususiylashtirish tushunchasi va uning iqtisodiy mohiyati
Bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida iqtisodiyotni liberallashtirish, raqobat
muhitini shakllantirish va mulkchilik shakllarini diversifikatsiyalash dolzarb
masalalardan biriga aylandi. Ushbu sharoitda xususiylashtirish jarayoni
davlatning iqtisodiyotdagi rolini qayta ko‘rib chiqish, uni tartibga soluvchi
subyekt sifatida qayta pozitsiyalash imkonini berdi. Xususiylashtirish
tushunchasi keng ma’noda davlatga qarashli mulk ob’ektlarini xususiy sektor
subyektlariga o‘tkazish orqali iqtisodiyotda xususiy mulk ustuvorligini
ta’minlashni anglatadi. Tor ma’noda esa bu jarayon davlat balansidagi muayyan
korxona, ob’ekt yoki aktivni aniq bir subyektga pulli yoki bepul asosda berish
shaklida yuzaga chiqadi.
Xususiylashtirish bozor iqtisodiyotining ajralmas tarkibiy qismidir. Chunki
xususiy mulk egalari foyda olishga intiladilar, ular resurslardan samaraliroq
foydalanishga harakat qiladilar. Natijada iqtisodiy faoliyatda samaradorlik,
mehnat unumdorligi va mahsulot sifati oshadi. Xususiylashtirishning asosiy
iqtisodiy mohiyati ham aynan ushbu nuqtada namoyon bo‘ladi – bu davlat
iqtisodiyotini samarador xususiy sektor bilan to‘ldirish, uni raqobatga
yo‘naltirish va aholining farovonligini oshirishga qaratilgan mexanizm
hisoblanadi.
Xususiylashtirish jarayoni bir necha bosqichda olib boriladi va har bir
bosqichda turli iqtisodiy, huquqiy, ijtimoiy mexanizmlar ishtirok etadi. Ular
orqali davlatning aktivlari xususiylashtiriladi, bozor subyektlari ko‘payadi va
natijada iqtisodiy muhit erkinlashadi. Xususiylashtirish faqat mulkni topshirish
bilan cheklanmaydi, balki iqtisodiy islohotlar majmuining bir qismidir. Bu

7jarayon yangi boshqaruv tizimini joriy etish, zamonaviy menejmentni
shakllantirish, kapital qo‘yilmalar oqimini jalb qilish va tashqi investitsiyalar
uchun qulay muhit yaratishni ham o‘z ichiga oladi.
Xususiylashtirishning iqtisodiy mohiyati davlat mulkini oddiygina xususiy
qo‘llarga topshirish emas, balki undan yuqori darajada foydalanish orqali
iqtisodiyot samaradorligini oshirish, makroiqtisodiy barqarorlikni ta’minlashdir.
Aynan shu sababli, xususiylashtirish keng ko‘lamli iqtisodiy
transformatsiyalarning markaziy yo‘nalishi sifatida baholanadi. Ko‘plab
rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, xususiy sektorni
kuchaytirish orqali davlat o‘z resurslarini strategik, ijtimoiy muhim sohalarga
yo‘naltirishi mumkin.Shu nuqtai nazardan qaralganda, xususiylashtirishning
iqtisodiy mohiyati uch asosiy yo‘nalishda namoyon bo‘ladi: birinchidan,
iqtisodiy resurslardan oqilona foydalanish; ikkinchidan, raqobatbardosh muhit
yaratish; uchinchidan, byudjet daromadlarining oshishi va investitsiya jalb
qilish imkoniyatining kengayishi. Xususiylashtirish ko‘p hollarda davlat uchun
moliyaviy yengillik yaratadi – keraksiz xarajatlardan xalos bo‘lish, byudjet
mablag‘larini tejash va aholi bilan bevosita iqtisodiy aloqalar o‘rnatishga yo‘l
ochadi.
Aytish joizki, xususiylashtirish faqat iqtisodiy jarayon emas, balki ijtimoiy va
siyosiy jarayon hamdir. Mulk shaklining o‘zgarishi ko‘plab yangi
munosabatlarni yuzaga keltiradi: masalan, xodimlarning huquqiy maqomi,
ijtimoiy kafolatlar, kasaba uyushmalarining roli, aksiyadorlik madaniyatining
shakllanishi va boshqalar. Shuning uchun xususiylashtirish siyosatini yuritishda
har bir bosqich ijtimoiy barqarorlikni saqlab qolish, ishsizlikning oldini olish va
aholi manfaatlarini inobatga olgan holda olib borilishi zarur.
O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayoni 1990-yillarda boshlangan bo‘lib, u
dastlab davlat mulkini kichik va o‘rta biznes subyektlariga berish orqali amalga
oshirilgan. Keyinchalik, yirik sanoat korxonalari, transport va kommunikatsiya
sohalaridagi obyektlar ham bosqichma-bosqich xususiylashtirila boshlandi.

8O‘tgan yillarda bu sohada bir qancha qonun hujjatlari qabul qilinib, “Davlat
aktivlarini boshqarish agentligi” kabi muassasalar orqali markazlashtirilgan
tartibda xususiylashtirish olib borilmoqda.
Bugungi kunga kelib, O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayoni yangi
bosqichga kirib keldi. Endilikda bu jarayon ochiq-oshkora, raqobat tamoyillari
asosida, elektron savdo platformalari orqali amalga oshirilmoqda. Bu esa
xususiylashtirish jarayonining iqtisodiy mohiyatini yanada chuqurlashtirib, uni
zamon talablariga mos ravishda takomillashtirish imkonini bermoqda. Shu bois
xususiylashtirish nafaqat iqtisodiy islohotlarning ajralmas qismi, balki ularning
muvaffaqiyatli amalga oshirilishining asosiy sharti sifatida namoyon
bo‘lmoqda.
1.2. Xususiylashtirishning asosiy maqsadlari va zarurati
Bozor iqtisodiyotiga asoslangan davlatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki,
iqtisodiyotni erkinlashtirish jarayonining muhim tarkibiy qismiga
xususiylashtirish jarayoni kiradi. Bu jarayonning asosiy maqsadi —
iqtisodiyotni samarasiz boshqarishdan chiqarib, raqobatbardosh, bozor
talablariga javob bera oladigan xususiy sektorga asoslangan tuzilmani
shakllantirishdan iboratdir. Xususiylashtirish orqali iqtisodiy resurslardan
oqilona foydalanish, mehnat unumdorligini oshirish, davlat byudjetining yukini
kamaytirish va iqtisodiy o‘sish sur’atlarini jadallashtirish kabi masalalar hal
etiladi.
Xususiylashtirish jarayonining eng muhim maqsadlaridan biri —
iqtisodiyotda xususiy mulk ustuvorligini ta’minlashdir. Xususiy mulk egalari
foyda olish uchun harakat qiladi va bu ularda samarali boshqaruv, innovatsion
yondashuv va resurslardan tejamli foydalanish ehtiyojini yuzaga keltiradi. Shu
bilan birga, bu jarayon iste’molchilar manfaatini himoya qilish, xizmatlar va
mahsulotlar sifatini oshirish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish uchun
turtki bo‘ladi. Xususiylashtirish, shuningdek, davlatning iqtisodiyotdagi

9bevosita ishtirokini kamaytirib, uni strategik sohalarga yo‘naltirish imkonini
beradi.
O‘zbekistonda mustaqillik yillaridan boshlab olib borilgan iqtisodiy
islohotlar doirasida xususiylashtirish asosiy yo‘nalishlardan biri sifatida
ko‘rilgan. Ayniqsa, 1990-yillarda boshlangan ommaviy xususiylashtirish
dasturi orqali ko‘plab kichik va o‘rta korxonalar tadbirkorlar qo‘liga
o‘tkazilgan. Bu esa aholi o‘rtasida mulkdorlar qatlamining shakllanishiga,
xususiy sektor faoliyatining kuchayishiga olib keldi. Shu bois, xususiylashtirish
jarayoni nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy-iqtisodiy funksiyalarga ham ega.
Xususiylashtirishning zarurati bugungi kunda yanada ortib bormoqda.
Sababi, davlat ishtirokidagi korxonalarning aksariyati iqtisodiy samaradorlik
nuqtai nazaridan orqada qolgan, ularning mahsulotlari raqobatbardosh emas va
boshqaruv tizimi eskirgan. Bu esa ularni xususiylashtirish orqali yangilash,
samarali boshqaruvga topshirish, jahon bozorida faol ishtirok eta oladigan
subyektlarga aylantirish ehtiyojini yuzaga keltiradi. Xususiy sektor esa odatda,
bozor talablarini yaxshi tushunadi va unga tez moslashadi.
Shuningdek, xususiylashtirish orqali davlat byudjetiga tushumlar hajmi
ortadi. Davlat mol-mulkini xususiylashtirish natijasida daromadlar ko‘payadi,
moliyaviy yuk kamayadi va iqtisodiy barqarorlik mustahkamlanadi. O‘z
navbatida, xususiy sektor yangi ish o‘rinlarini yaratadi, bu esa ishsizlikni
kamaytirish va aholining real daromadlarini oshirishda muhim ahamiyatga ega.
Mulkdorlarning ijtimoiy mas’uliyatini kuchaytirish, ular orasida soliq to‘lash
intizomini mustahkamlash ham ushbu jarayonning dolzarb maqsadlaridan
biridir.
Xususiylashtirish shuningdek, davlat boshqaruvi yukini yengillashtiradi.
Uzoq yillar davomida davlat iqtisodiyotning deyarli barcha sohalarida
to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishtirok etib kelgan. Bu esa samarasizlik, korrupsiya va
byurokratiya kabi muammolarga sabab bo‘lgan. Xususiy sektor esa bu kabi
salbiy holatlarni chetlab o‘tish orqali tezroq rivojlanishga erishadi. Buning

10natijasida, davlat strategik yo‘nalishlarda — xavfsizlik, ta’lim, sog‘liqni saqlash
kabi sohalarga e’tibor qaratishi mumkin.
Xususiylashtirishning yana bir zaruriy jihati – investitsiya muhitini
yaxshilash bilan bog‘liq. Xususiylashtirilgan korxonalarga xorijiy investorlar
qiziqadi, chunki ular o‘z faoliyatini erkin va foydali tarzda olib borish
imkoniyatiga ega bo‘ladi. Xususiy sektor, ayniqsa, investitsiyalar jalb qilish,
eksport salohiyatini oshirish, xalqaro bozorlar bilan aloqalarni kengaytirishda
asosiy drayver hisoblanadi. Shu sababli xususiylashtirishning zarurati nafaqat
ichki iqtisodiy muammolarni hal qilishda, balki tashqi iqtisodiy integratsiyani
kuchaytirishda ham katta ahamiyat kasb etadi.
Xulosa qilib aytganda, xususiylashtirishning asosiy maqsadlari quyidagilar
bilan ifodalanadi: iqtisodiyotni liberallashtirish; raqobat muhitini shakllantirish;
mulkchilik shakllarini diversifikatsiya qilish; davlat aktivlaridan foydalanish
samaradorligini oshirish; investitsiya jalb qilish; ijtimoiy bandlikni
kengaytirish; byudjet tushumlarini ko‘paytirish va boshqaruvni soddalashtirish.
Ushbu maqsadlar bevosita zamonaviy O‘zbekistonning iqtisodiy siyosatida
ustuvor yo‘nalishlar sifatida namoyon bo‘lmoqda.
O‘zbekiston Prezidentining 2021–2025 yillarga mo‘ljallangan “Yangi
O‘zbekiston – Taraqqiyot strategiyasi”da davlat ishtirokidagi korxonalarni
xususiylashtirish, davlat ulushini kamaytirish, bozor iqtisodiyoti tamoyillariga
asoslangan xususiy sektorni rivojlantirish ustuvor vazifa sifatida belgilangani
bejiz emas. Zero, mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi va samaradorligi ko‘p
jihatdan xususiy sektor faoliyatining kuchayishiga bog‘liqdir. Shu boisdan
xususiylashtirish bugun va kelajakda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmaydigan
iqtisodiy vosita sifatida e’tirof etiladi.
1.3. Xususiylashtirish shakllari va usullari
Xususiylashtirish jarayonini samarali tashkil etish uchun uning turli shakllari
va usullarini chuqur o‘rganish, har bir mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy
sharoitiga mos variantlarini tanlash zarur bo‘ladi. Xususiylashtirishning

11shakllari — bu davlat mulkini xususiy sektorga o‘tkazishning tashkiliy-huquqiy
yo‘llaridir. Usullari esa — bu jarayonni texnik jihatdan qanday amalga
oshirilishini ko‘rsatadi. Har bir shakl va usul ma’lum maqsadga, iqtisodiy shart-
sharoitga va islohotlar bosqichiga mos ravishda qo‘llaniladi.
Jadval: O‘zbekistonda xususiylashtirish shakl va usullarining qiyosiy
tavsifi
№ Shakl/Usul
nomi Tavsifi Afzalliklari Kamchiliklar
i
1 Ommaviy
xususiylashtiris
h Korxonalar
aksiyalarga
aylantirilib,
kuponlar orqali
aholiga
taqsimlanadi Keng
jamoatchilik
ishtiroki, mulkdorlar
qatlamini
shakllantirish Nazoratning
tarqoqligi,
samarasiz
boshqaruv
xavfi
2 Individual
(maqsadli)
xususiylashtiris
h Strategik
obyektlar
investorlarga
tender asosida
sotiladi Sifatli boshqaruv,
modernizatsiya,
investitsiya jalbi Tashqi
investorlar
manfaatiga
yo‘nalishi,
korrupsiya
xavfi
3 Aralash
shakldagi
xususiylashtiris
h Har xil
yondashuvlar
kombinatsiyasi
orqali amalga
oshiriladi Moslashuvchanli
k, adolat,
ishtirokchilarni
balansli jalb qilish Jarayon
murakkabligi,
huquqiy nizolar
ehtimoli
4 Ochiq savdo
(auktsion) Eng yuqori
narx taklif
qilgan Raqobat, davlat
daromadlarini
oshirish, shaffoflik Faqat
moliyaviy
imkoniyati

12ishtirokchiga
obyekt
topshiriladi kuchli shaxslar
g‘olib bo‘lishi
mumkin
5 Tender
savdolari Xaridorlar
investitsion
takliflar
asosida tanlab
olinadi Uzoq muddatli
samaradorlik,
ijtimoiy va
texnologik
majburiyatlar Tanlash
subyektivligi,
vaqt talabi ko‘p
6 Birja orqali
sotuv Aksiyalar
fond birjalari
orqali erkin
savdoga
chiqariladi Kapital bozorini
rivojlantirish,
ommaviy investor
ishtiroki Birja
ishtirokchilari
yetarli
bo‘lmasa,
savdo passiv
bo‘lishi
mumkin
7 Mehnat
jamoasiga
berish Korxonani
xodimlarga
ustuvor huquq
asosida berish Motivatsiyani
oshirish, ijtimoiy
barqarorlik Sarmoya va
tajriba
yetishmasligi,
sust rivojlanish
8 Investitsion
majburiyatlar
bilan
xususiylashtiris
h Xaridor
korxonani sotib
olib, majburiy
modernizatsiya
rejasini
bajargan holda
ishlaydi Sanoatni
modernizatsiya
qilish, yangi
texnologiyalar jalbi Majburiyatla
r bajarilmasligi
xavfi, nazorat
mexanizmining
zaifligi
9 Elektron
savdo (E-
auksion) Onlayn
platforma
orqali Shaffoflik,
hududiy
cheklovlarsiz Texnik
xatoliklar,
axborot

13obyektlar
sotiladi ishtirok, zamonaviy
texnologiyalar nomuvofiqligi
ehtimoli
Dunyo tajribasida xususiylashtirishning uch asosiy shakli mavjud: ommaviy
xususiylashtirish, individual (maqsadli) xususiylashtirish, va aralash shakldagi
xususiylashtirish. Ommaviy xususiylashtirish shakli, odatda, o‘tish
iqtisodiyotiga ega bo‘lgan mamlakatlarda keng qo‘llaniladi. Bu shaklda
minglab davlat korxonalari qisqa vaqt ichida aksiyalarga aylantirilib, ular
kuponlar yoki sertifikatlar orqali fuqarolarga taqdim etiladi. Ushbu shakl
aholining keng qatlamini mulkdor qilish, xususiy sektorni tez rivojlantirishga
xizmat qiladi.
Individual xususiylashtirish shakli esa korxonalarni individual baholash
asosida, investorlarga yoki xodimlarga, ayrim hollarda esa xorijiy
kompaniyalarga sotishni nazarda tutadi. Bu shakl ko‘proq yirik va strategik
ahamiyatga ega bo‘lgan korxonalarni transformatsiya qilishda qo‘llaniladi. Bu
yerda asosiy e’tibor moliyaviy tahlil, aktivlarning holati, investitsion
majburiyatlar va ijtimoiy shartlar bilan bog‘liq hujjatlar asosida qarorlar qabul
qilinishiga qaratiladi.
Aralash shakldagi xususiylashtirish esa bir necha yondashuvning
kombinatsiyasi bo‘lib, bozor iqtisodiyotiga o‘tishda moslashuvchanlikni
ta’minlaydi. Masalan, korxonaning bir qismi aksiyadorlarga, boshqa qismi
strategik investorlarga, yana bir qismi esa xodimlarga taqdim etilishi mumkin.
Bu shakl bir vaqtning o‘zida ijtimoiy adolatni saqlab qolish, iqtisodiy
samaradorlikka erishish va investitsiya jalb qilish imkonini beradi.
O‘zbekistonda xususiylashtirishning dastlabki bosqichlarida ommaviy
xususiylashtirish keng qo‘llanilgan. 1990-yillar o‘rtalarida kupon asosida
aksiyalar taqsimoti amalga oshirilgan bo‘lib, aholining turli qatlamlariga mulk
egalik huquqi berilgan. Keyingi bosqichlarda esa tender asosida sotish, auktsion
savdolar, aksiyalarni birja orqali realizatsiya qilish, investitsion majburiyatlar

14asosida sotish, xodimlarga ustuvor huquq asosida berish kabi usullar keng joriy
etildi.
Xususiylashtirish usullariga kelsak, ular bir necha yo‘nalishda tasniflanadi.
Birinchi navbatda bu – ochiq savdo (auktsion) usuli, bu usulda davlat mulki
aniq narx belgilanmagan holda sotuvga qo‘yiladi va eng yuqori taklif bergan
shaxs g‘olib deb topiladi. Ushbu usul raqobatni kuchaytirish, davlat
daromadlarini oshirish va shaffoflikni ta’minlash uchun juda muhimdir.
Ikkinchi usul – tender savdolari asosida xususiylashtirish bo‘lib, bunda
xaridorlar moliyaviy imkoniyatlari, investitsiya rejalari, modernizatsiya
dasturlari va boshqa mezonlar asosida baholanadi. Bu usul yirik va muhim
strategik obyektlar uchun mos keladi. Bunda narxdan tashqari investitsion
shartlar ham asosiy ahamiyat kasb etadi.
Uchinchi usul – birja orqali xususiylashtirish, bu usul aksiyadorlik
jamiyatlari shaklidagi korxonalarni fond bozori orqali xususiylashtirishni
nazarda tutadi. Bu, o‘z navbatida, kapital bozorini rivojlantirishga ham xizmat
qiladi. Fond bozorida ochiq savdolar, IPOlar orqali aksiyalar sotilishi
shaffoflikni ta’minlab, keng jamoatchilik ishtirokini kuchaytiradi.
To‘rtinchi usul – korxonaning mehnat jamoasiga (xodimlarga) sotish bo‘lib,
bu orqali xodimlarning motivatsiyasi, tashabbuskorligi oshiriladi, ular o‘z
korxonasining egasiga aylanishadi. Bu esa ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashda
muhim vosita bo‘ladi.
Bundan tashqari, investitsion majburiyatlar asosida xususiylashtirish usuli
mavjud bo‘lib, unda xaridor korxonani xarid qilish bilan birga, unga
belgilangan muddatda modernizatsiya kiritish, texnologiyalarni yangilash,
ijtimoiy shartlarni bajarish bo‘yicha majburiyatlarni zimmasiga oladi. Bu usul
asosan yirik korxonalarga nisbatan qo‘llaniladi.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda xususiylashtirishda elektron savdo
platformalari orqali aktivlarni realizatsiya qilish keng joriy qilinmoqda.
Xususan, “E-IJRO AUKSION” yoki “Davaktiv” portallari orqali yuzlab

15obyektlar sotuvga qo‘yilmoqda. Bu usul shaffoflikni ta’minlaydi, korrupsion
xatarlarni kamaytiradi va keng ishtirokchilik imkonini yaratadi.
II BOB. O ZBEKISTONDA XUSUSIYLASHTIRISH JARAYONLARI:ʻ
BOSQICHLAR VA AMALIY NATIJALAR
2.1. O zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari
ʻ
O‘zbekiston Respublikasida xususiylashtirish jarayonlari bozor iqtisodiyotiga
o‘tish siyosati doirasida bosqichma-bosqich amalga oshirilgan bo‘lib, har bir
bosqich o‘zining iqtisodiy, ijtimoiy va siyosiy xususiyatlariga ega. Mustaqillik
yillaridan boshlab hozirgi kungacha xususiylashtirish jarayoni to‘rt asosiy
bosqichda olib borildi. Har bir bosqichda amalga oshirilgan islohotlar miqyosi,
yondashuv uslublari va natijalari o‘ziga xosdir.
O zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari
ʻ
1-bosqich (1991–1995-yillar): Boshlang‘ich
islohotlar va mulkchilikni erkinlashtirish
2-bosqich (1996–2002-yillar): Aksiyadorlashtirish
va investitsiyaviy yondashuv
3-bosqich (2003–2016-yillar): Tizimli
xususiylashtirish va sektor bo‘yicha yondashuv
4-bosqich (2017–2024-yillar): Raqobatbardoshlik,
ochiqlik va transformatsiya

16O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, iqtisodiyotda tub
o‘zgarishlar zarurati yuzaga keldi. 1991–1995-yillar mamlakatda bozor
iqtisodiyotiga o‘tishning boshlang‘ich bosqichi bo‘lib, bu davrda
xususiylashtirish jarayoni strategik islohotlardan biri sifatida qaraldi. Shu
yillarda mamlakatda davlat mulkini xususiy sektor egaligiga berish orqali
iqtisodiy erkinlik, raqobat va mulkdorlik munosabatlarini shakllantirish maqsad
qilindi.
1991-yilda “Davlat mulkini xususiylashtirish to‘g‘risida”gi birinchi
qonunning qabul qilinishi bilan huquqiy asoslar shakllandi. Xususiylashtirish
dastlab kichik obyektlar — do‘konlar, ustaxona va xizmat ko‘rsatish
shoxobchalarini sotish yoki bepul berish orqali boshlandi. Bu orqali aholining
keng qatlamlari xususiy mulkka egalik qilish imkoniyatiga ega bo‘ldi. Bu
davrda, ayniqsa, ommaviy xususiylashtirish yondashuvi asos qilib olindi.
Xususiylashtirish jarayonida kupon tizimi joriy etilib, har bir fuqaro davlat
tomonidan berilgan kuponlar evaziga korxonalar aksiyalarini sotib olish
imkoniga ega bo‘ldi. Bu usul orqali aholining keng qatlamlari xususiy
mulkdorga aylandi. Bu esa iqtisodiyotda yangi mulk egalarini shakllantirish va
aholining islohotlarda bevosita ishtirokini ta’minlashga xizmat qildi.

17Mazkur bosqichda eng ko‘p xususiylashtirilgan obyektlar xizmat ko‘rsatish,
chakana savdo va umumiy ovqatlanish sohalariga tegishli bo‘ldi. Davlat
statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 1991–1995-yillar davomida 10
mingdan ortiq kichik obyektlar xususiylashtirildi. Bu obyektlarning 70 foizi
sobiq davlat mulki bo‘lgan, ammo rentabellik darajasi past, yangilanishga
muhtoj edi.
Birinchi bosqichda xususiylashtirishning asosiy maqsadi — davlat yukini
kamaytirish va bozordagi resurs taqsimotini erkinlashtirish edi. Biroq ushbu
davrda muayyan muammolar ham yuzaga keldi: mulkdorlarning yetarli bilim va
boshqaruv ko‘nikmalariga ega emasligi, aksiyadorlik madaniyatining yo‘qligi,
moliyaviy bozorlarning shakllanmaganligi xususiylashtirish samaradorligiga
salbiy ta’sir ko‘rsatdi.
Davlat tomonidan ko‘plab tashkiliy chora-tadbirlar ko‘rildi:
“Xususiylashtirish jamg‘armalari” tashkil etildi, aholiga maslahat xizmatlari
ko‘rsatildi, kuponlar almashinuv punktlari ochildi. 1993-yilga kelib 300 dan
ortiq shahar va tumanlarda kuponlarni ro‘yxatdan o‘tkazish markazlari faoliyat
boshladi.
Ushbu bosqichda davlat iqtisodiyotdagi ishtirokini pasaytirish orqali xususiy
sektorni shakllantirishni maqsad qilgan bo‘lsa-da, iqtisodiy holatdagi
og‘irliklar, inflyatsiya va bozor infrastrukturasi zaifligi islohotlarga to‘siq
bo‘ldi. Ko‘plab mulk egalarining korxonalarni to‘g‘ri boshqara olmasligi
tufayli, ayrim holatlarda ishlab chiqarish hajmi kamaydi, bandlik darajasi
pasaydi.Shunga qaramay, bu davrda asos solingan xususiylashtirish jarayoni
kelgusi bosqichlar uchun muhim tajriba va asos bo‘ldi. O‘zbekiston
Respublikasining o‘ziga xos milliy modelini yaratishda ushbu bosqichning
ahamiyati beqiyosdir. Aynan shu davrda xususiy mulkka nisbatan jamiyatda
ijobiy munosabat shakllandi.
Quyidagi jadvalda ushbu bosqichdagi xususiylashtirish jarayonining ba’zi
muhim ko‘rsatkichlari yoritilgan:

18Jadval 1. 1991–1995-yillarda O‘zbekistonda xususiylashtirilgan
obyektlar statistikasi
Ko‘rsatkich 199
1 199
2 199
3 199
4 199
5
Xususiylashtirilgan obyektlar soni
(dona) 265 1
472 2
990 3
406 2
487
Ularning ichida kichik biznes
obyektlari (%) 85
% 89
% 91% 88% 86%
Kupon egalarining soni (ming kishi) – 2
000 4
300 5
000 5
800
Xususiylashtirilgan tarmoq: savdo
(%) 42
% 45
% 43% 41% 39%
Umumiy ovqatlanish xizmati (%) 18
% 20
% 22% 21% 20%
Yillik xususiylashtirishdan tushgan
daromad (mln so‘m) 12.
4 47.
3 110.
2 135.
7 158.
3
Ushbu davrda asos solingan xususiylashtirish bosqichi iqtisodiy
transformatsiyaning boshlanishi sifatida tarixiy ahamiyat kasb etdi. Unda yo‘l
qo‘yilgan xatolar va o‘zlashtirilgan tajriba keyingi bosqichlarda puxta
yondashuvga zamin yaratdi. Aynan shu bosqichda jamiyat bozor
munosabatlariga moslashishni boshladi, iqtisodiyotda xususiy sektor poydevori
qo‘yildi.
2-bosqichi (1996–2002): Aksiyadorlashtirish va investitsiyaviy
yondashuv
O‘zbekiston iqtisodiyotida xususiylashtirish jarayonining ikkinchi bosqichi
1996–2002-yillar oralig‘ini qamrab olib, birinchi bosqichda asos solingan
mulkdorlik va erkin bozor tamoyillarini chuqurlashtirishga xizmat qildi. Bu

19bosqichda asosiy e’tibor kichik obyektlarni ommaviy taqsimlashdan yirik
korxonalarni transformatsiya qilish, aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirish va
ular ustidan xususiy boshqaruv tizimlarini joriy etishga qaratildi.
1996-yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat mulkini
xususiylashtirish va davlat boshqaruvini isloh qilish to‘g‘risida”gi farmoni bilan
xususiylashtirishning yangi davri boshlandi. Bu bosqichda xususiylashtirishning
asosiy shakli aksiyadorlashtirish bo‘lib, davlat korxonalari aksiyadorlik
jamiyatlariga aylantirilib, aksiyalari tender va auktsion orqali aholiga,
investorlarga taqdim etildi. Ayniqsa, yirik sanoat, qishloq xo‘jaligi va qurilish
sohasidagi korxonalar bosqichma-bosqich aksiyalashtirildi.Mazkur yillarda
davlat “Davlat mulkini boshqarish qo‘mitasi”ni mustahkamlab,
xususiylashtirish jarayonini tartibga soluvchi yagona markazlashgan tuzumga
ega bo‘ldi. Korxonalar qiymati baholanib, ularga nisbatan xususiy investorlar
tanlov asosida jalb qilindi. Investorlarga nisbatan sarmoya kiritish, ish
o‘rinlarini saqlab qolish, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilish kabi
majburiyatlar yuklandi. Bunday yondashuv xususiylashtirish jarayonini
iqtisodiy samara va sotsial barqarorlik nuqtai nazaridan muvozanatlashtirdi.
1996–2002-yillar oralig‘ida O‘zbekiston bo‘yicha 5 mingdan ortiq o‘rta va
yirik korxonalar aksiyadorlik jamiyatlariga aylantirildi. Davlat ulushi ko‘p
hollarda saqlab qolindi (strategik sohalarda), biroq aksiyalarni xodimlar,
menejerlar va fuqarolarga berish orqali xususiy sektor kengaytirildi.
Xodimlarga ustuvor huquq berilishi ularning motivatsiyasini oshirdi, korxonalar
faoliyatida bevosita manfaatdorlikni ta’minladi.
Ikkinchi bosqichda investitsion xususiylashtirish keng joriy etildi. Xaridor
faqat narx taklifi asosida emas, balki ishlab chiqarish dasturi, yangi
texnologiyalar joriy etish rejasi, moliyaviy barqarorlik kafolatiga qarab
baholandi. Natijada iqtisodiyotning real sektori, ayniqsa yirik ishlab chiqarish
sanoati sohalari qamrab olindi. Shu bilan birga, xorijiy investorlar uchun ham
qator yengilliklar taqdim etildi.Bu davrda O‘zbekiston Respublikasi davlat

20budjeti uchun xususiylashtirish muhim daromad manbaiga aylandi. 2000-yilga
kelib, xususiylashtirishdan tushgan tushumlar respublika byudjetining 6,2
foizini tashkil etdi. Ushbu ko‘rsatkich 1997-yildagi 3,8 foizdan ikki barobar
ko‘p edi. Bu esa davlat xarajatlarini moliyalashtirishda xususiylashtirishning
ahamiyatini oshirdi.Shuningdek, ushbu bosqichda mulk shakllari bo‘yicha aniq
statistik tuzilma paydo bo‘ldi: aksiyadorlik jamiyatlari, xususiy korxonalar,
xorijiy sheriklikdagi korxonalar soni ortdi. O‘zbekistonning qator viloyatlarida,
xususan, Toshkent, Farg‘ona va Andijon viloyatlarida aksiyadorlashtirish
sur’atlari yuqori bo‘ldi.Biroq bu davrda ham muammolar mavjud edi.
Jumladan, ko‘plab investitsion shartnomalar bajarilmay qoldi, ayrim
korxonalarning yangi egalar tomonidan sust boshqarilishi, texnologik
yangilanishning sekinligi, byurokratik to‘siqlar natijasida bir qator obyektlar o‘z
iqtisodiy samaradorligini yo‘qotdi. Bu holat davlat tomonidan yangi nazorat
mexanizmlarini yaratishni talab etdi.Quyidagi statistik jadvalda ushbu
bosqichda xususiylashtirilgan yirik korxonalar, aksiyadorlashtirilgan obyektlar
va ularning tarmoqlar bo‘yicha taqsimoti aks ettirilgan:
Jadval 2. 1996–2002-yillarda O‘zbekistonda o‘rta va yirik korxonalar
xususiylashtirilishi
Ko‘rsatkichlar 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Aksiyadorlashtirilgan
korxonalar soni (dona) 403 670 755 890 602 478 510
Xususiylashtirilgan
obyektlar umumiy soni 1 102 1 408 1 376 1 215 980 870 765
Yillik tushum (mln
so‘m) 83.4 138.7 194.3 225.5 286.2 301.4 344.1
Sanoat sohasidagi
obyektlar (%) 35% 41% 39% 43% 46% 48% 45%
Qishloq xo‘jaligi va
oziq-ovqat (%) 19% 17% 21% 20% 18% 17% 20%
Savdo va xizmat 25% 22% 23% 21% 20% 18% 19%

21ko‘rsatish (%)
Ushbu davrda amalga oshirilgan chuqur iqtisodiy islohotlar orqali xususiy
sektorni rivojlantirish uchun zarur asos yaratildi. Davlatning mulkdorlikdagi
bevosita ishtiroki pasayib, strategik tarmoqlardan tashqari bo‘lgan sohalar
raqobatbardosh xususiy subyektlar bilan to‘ldirildi. Bu esa keyingi bosqichlarda
xususiy sektor asosida iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish uchun muhim baza
bo‘lib xizmat qildi.
3-bosqichi (2003–2016): Tizimli yondashuv va tarmoqlar bo‘yicha
islohotlar
Uchinchi bosqich xususiylashtirish jarayonlarining tizimlashtirilgan va
tahliliy asosga o‘tgan davrini tashkil etadi. Bu bosqich 2003–2016-yillarni o‘z
ichiga olib, endilikda xususiylashtirish yondashuvlarida sifati ustuvorlik kasb
etgan, ya’ni faqat ommaviy emas, balki samaradorlik va investitsion
jozibadorlik mezonlariga asoslangan strategiya yo‘lga qo‘yilgan davr bo‘ldi.
Asosiy e’tibor faoliyat ko‘rsatayotgan yirik sanoat korxonalarini modernizatsiya
qilish, investitsiyalarni jalb etish va mulkchilikni sektorlar kesimida
optimallashtirishga qaratildi.
Bu bosqichda davlat “faol mulkdor” rolidan chiqib, “iqtisodiyotni
boshqaruvchi” sifatida faoliyat olib borishni maqsad qildi. Ayniqsa, davlat
byudjeti uchun ortiqcha xarajatlarga sabab bo‘layotgan korxonalarni
xususiylashtirish, past rentabellikka ega obyektlarni strategik sheriklarga
o‘tkazish kabi yo‘nalishlar ustuvor vazifa etib belgilandi. Bu davrda, “Davlat
aktivlarini boshqarish agentligi” faoliyati takomillashtirilib, xususiylashtirishni
nazorat qilish, tahlil qilish va hisobot yuritish mexanizmlari mustahkamlandi.
Yirik sanoat tarmoqlari — metallurgiya, energetika, mashinasozlik va yengil
sanoat korxonalarining xususiylashtirilishi amalga oshirildi. Ko‘p hollarda
xorijiy va mahalliy investorlar uchun ochiq tenderlar e’lon qilindi. Shuningdek,
bu bosqichda bir qator strategik korxonalarda davlat ulushi saqlangan holda

22aralash boshqaruv tizimi joriy etildi: davlat – asosiy aksiyador, investor –
operatsion boshqaruvchi.
O‘zbekiston hukumati bu davrda investitsion majburiyatlar asosida sotuvni
faol joriy etdi. Xaridor, mol-mulk egasiga aylanish bilan birga, korxonani
zamonaviy texnologiyalar asosida yangilash, eksport salohiyatini oshirish,
bandlik darajasini saqlash va o‘rganish dasturlarini qo‘llash majburiyatini ham
olardi. Masalan, “Qo‘qon superfosfat zavodi”, “Olmaliq KMK” kabi yirik
sanoat subyektlarida bunday shartlar bilan xususiylashtirish amalga oshirildi.
Shuningdek, bu yillarda xususiylashtirish bo‘yicha regional muvozanatga
ham e’tibor qaratildi. Viloyatlar kesimida tahliliy yondashuv asosida ijtimoiy-
iqtisodiy vaziyat, korxonalarning holati va tarmoqlar bo‘yicha ustuvorlik
hisobga olindi. Natijada Navoiy, Samarqand, Andijon, Xorazm viloyatlarida
ishlab chiqarish obyektlari bo‘yicha xususiylashtirish hajmi keskin oshdi.
Xususiylashtirishni monitoring qilish va jarayonni baholash uchun 2005-
yildan boshlab “Xususiylashtirish samaradorligi indekslari” ishlab chiqildi. Bu
indekslar moliyaviy holat, ishlab chiqarish quvvatlari, bandlik, byudjetga
tushumlar va ijtimoiy mas’uliyat mezonlariga asoslanar edi. Bu yondashuv
siyosiy va ijtimoiy barqarorlikni saqlab qolgan holda iqtisodiy islohotlarni
chuqurlashtirish imkonini berdi.
Bu bosqichda davlat budjeti uchun xususiylashtirish tushumlari muhim
manba bo‘lib qolgan bo‘lsa-da, asosiy e’tibor korxonalarning faoliyati,
mahsulot hajmi va eksportga yo‘naltirilganligiga qaratildi. 2010-yilga kelib,
xususiylashtirilgan yirik korxonalarda ishlab chiqarish hajmi 1996-yildagiga
nisbatan 1,8 baravarga oshdi. Bu esa jarayonning uzoq muddatli iqtisodiy
ta’sirini yaqqol ko‘rsatdi.
Ammo ayrim muammolar ham mavjud bo‘ldi. Jumladan, ayrim investitsion
majburiyatlar bajarilmasdan qolgan, shartnoma buzilish holatlari ortgan.
Xususan, 2009-yilda 73 ta shartnoma bekor qilingan, 58 ta obyekt davlat

23balansiga qaytarilgan. Shu sababli, shartnomalar monitoringi va shartni buzgan
investorlarga nisbatan choralar ko‘rish mexanizmlari kuchaytirildi.
Ushbu bosqichda O‘zbekistonda xususiy sektorning YaIMdagi ulushi 2003-
yildagi 43,2% dan 2016-yilga kelib 68,7% ga yetdi. Bu esa xususiylashtirish
natijalarining makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga sezilarli ta’sir qilganini
ko‘rsatadi. Xususiy sektorda band bo‘lgan aholining ulushi esa 74 foizga yetdi.
Quyida ushbu bosqichdagi asosiy statistik ko‘rsatkichlar bilan tanishing:
Jadval 3. 2003–2016-yillarda xususiylashtirilgan obyektlar statistikasi va
tarmoqlar kesimida taqsimoti
Ko‘rsatkichlar 2003 2006 2010 2013 2016
Yillik xususiylashtirilgan
obyektlar soni 963 1 204 980 865 742
Yirik sanoat korxonalari
xususiylashtirilgan (%) 18% 25% 34% 40% 44%
Investitsion majburiyat asosida
sotilgan obyektlar soni 214 312 401 476 528
Bandlik darajasi oshgan
korxonalar (%) 61% 68% 72% 74% 77%
Byudjet tushumlaridagi ulushi
(mlrd so‘m) 102.5 142.3 165.7 190.4 210.6
Xususiy sektorning YaIMdagi
ulushi (%) 48.5% 56.1% 61.8% 65.3% 68.7%
Uchinchi bosqichda xususiylashtirish amaliyoti chuqur tahlil, investitsiya
siyosati bilan uyg‘unlashgan, tarmoq strategiyasiga asoslangan modelga
aylanganini ko‘ramiz. Bu jarayon mamlakatda xususiy sektorni jadal
rivojlantirib, bugungi ochiq bozor iqtisodiyoti asoslarini yaratdi.
4-bosqichi (2017–2024): Transformatsiya, ochiqlik va strategik
xususiylashtirish

242017–2024-yillar O‘zbekistonda xususiylashtirish siyosatida tub burilish
bosqichi bo‘ldi. Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasi doirasida davlat
iqtisodiyotdagi ishtirokini sezilarli darajada qisqartirish, raqobatbardosh xususiy
sektorni shakllantirish va davlat mulkini samarali boshqarishni ta’minlash
maqsad qilindi. Bu bosqichda nafaqat mulkni topshirish, balki korxona va
tarmoqlarni transformatsiya qilish, kapital bozorini rivojlantirish, davlat
korxonalarini IPO orqali xususiy sektor bilan integratsiya qilish ustuvor
yo‘nalishlarga aylandi.
Shu davrda Prezident farmonlari va hukumat qarorlari asosida yuzlab yirik
davlat korxonalari xususiylashtirish jarayoniga jalb qilindi. Xususan, 2020-yilda
“2020–2022-yillarda davlat ishtirokidagi korxonalarni transformatsiya qilish va
xususiylashtirish strategiyasi” tasdiqlandi. Unga muvofiq, avvalgi
bosqichlardagi “kichik va o‘rta obyektlar” tamoyilidan farqli ravishda endilikda
davlat ulushi bo‘lgan yirik strategik tarmoqlar – energetika, bank, transport,
qurilish, metallurgiya kabi sohalar xususiylashtirish obyektiga aylandi.
Bu bosqichda “IPO” (birlamchi ommaviy aksiyalar chiqarish) mexanizmi
orqali "O‘zsanoatqurilishbank", "Kapitalbank", "Uzmetkombinat",
"Quvasoysement", "Artel Engineering" kabi yirik kompaniyalar aksiyalarining
bir qismi fond bozorida joylashtirildi. Bu holat xususiylashtirish jarayonining
yangi bosqichga o‘tganidan dalolat beradi: nafaqat mulk topshirilmoqda, balki
korxona tuzilmasi, boshqaruvi, kapital oqimi va investorlar bilan munosabatlar
tubdan yangilanmoqda.
Xususiylashtirish jarayoni yanada ochiq va raqobatbardosh muhitda tashkil
etildi. “E-IJRO AUKSION” va “Davaktiv.uz” elektron platformalari orqali
2020–2023-yillarda minglab obyektlar auksionda realizatsiya qilindi. Endi
istalgan investor — yuridik yoki jismoniy shaxs, cheklovlarsiz savdoda ishtirok
etish imkoniga ega bo‘ldi. Bu nafaqat shaffoflikni ta’minladi, balki korrupsiya
xavfini kamaytirdi va ishtirokchilar doirasini kengaytirdi.

25Bu bosqichda xususiylashtirish nafaqat byudjet tushumlari uchun manba
sifatida emas, balki makroiqtisodiy transformatsiyaning muhim vositasi sifatida
qaraldi. Davlatning ortiqcha yukdan halos bo‘lishi, iqtisodiy erkinlikni
kengaytirish, kapital aylanishini tezlashtirish, zamonaviy boshqaruv tizimlarini
joriy etish — bularning barchasi 2017-yildan boshlab amalga oshirilayotgan
chuqur islohotlarning natijasidir.
2022-yilning o‘zida 100 dan ortiq davlat ulushi mavjud yirik korxonalar
xususiylashtirildi yoki IPO bosqichiga tayyorlandi. Ular orasida banklar,
sug‘urta kompaniyalari, metallurgiya va kimyo korxonalari mavjud. Jumladan,
2023-yil yakuniga ko‘ra, davlat ulushiga ega korxonalar soni 2800 tadan 1700
taga qisqartirildi, bu esa xususiy sektor ulushi keskin oshganini ko‘rsatadi.
Xususiylashtirish strategiyasida xorijiy investorlarga keng yo‘l ochildi. “SFI
Management Group”, “Indorama”, “VEON”, “LuLu Group” kabi xorijiy
kompaniyalar bilan hamkorlikda qator transformatsiya va sotib olish
shartnomalari imzolandi. Xorijiy investorlar uchun “tax holiday”, erkin
konvertatsiya, dividend kafolatlari kabi yengilliklar taqdim etildi.Shuningdek,
bu davrda davlat aktivlari bilan bog‘liq ma’lumotlar ilk bor ommaga ochiq
e’lon qilina boshlandi. “Davaktiv.uz” sayti orqali korxonaning iqtisodiy holati,
aktivlar tarkibi, xodimlar soni va boshqa statistik ko‘rsatkichlar real vaqt
rejimida e’lon qilindi. Bu ochiqlik madaniyati xususiylashtirish jarayonining
ishonchli va adolatli olib borilishini ta’minladi.
Agar 2016-yilda xususiy sektorning YAIMdagi ulushi 68,7% bo‘lgan bo‘lsa,
2023-yil yakuniga kelib bu ko‘rsatkich 75,2% ga yetdi. Bu holat O‘zbekistonda
xususiy sektor yetakchi iqtisodiy kuchga aylanganini ko‘rsatadi. Shu bilan
birga, transformatsiyalashgan yirik korxonalarda ish haqi, eksport hajmi va
texnologik yangilanish sur’atlari sezilarli oshdi.
Quyidagi jadvalda 2017–2023-yillar davomida amalga oshirilgan asosiy
xususiylashtirish ko‘rsatkichlari keltirilgan:

26Jadval 4. 2017–2023-yillarda xususiylashtirilgan obyektlar va tarmoq
ko‘rsatkichlari
Ko‘rsatkichlar 2017 2019 2021 2022 2023
Elektron auktsionda sotilgan
obyektlar soni 214 486 978 1 184 1 250
Davlat ulushi qisqartirilgan yirik
korxonalar (dona) 38 75 94 110 134
IPO orqali aksiyalari joylashtirilgan
korxonalar 0 2 6 11 18
Xususiy sektorning YAIMdagi ulushi
(%) 70.4 72.1 73.5 74.3 75.2
Tashqi investor ishtirokidagi
xususiylashtirishlar 7 12 23 36 48
Davlat budjetiga tushgan tushum
(trln so‘m) 0.9 1.4 3.2 4.1 5.6
4-bosqichda O‘zbekistonda xususiylashtirish endi mulkni topshirish emas,
balki korxonalarni transformatsiya qilish, kapital va boshqaruv bozorini
yaratish, xalqaro investitsion integratsiyani chuqurlashtirish vositasiga aylandi.
Bu esa davlatning iqtisodiy strategiyasida xususiylashtirishga berilayotgan
e’tibor tubdan yangilangani va o‘z samarasini bera boshlaganidan dalolat
beradi.

282.2. Xususiylashtirishni amalga oshirishdagi muammolar va ularning
yechimlari
O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayoni 30 yillik evolyutsion yo‘lni bosib
o‘tdi. Bu davr mobaynida iqtisodiyotda muhim o‘zgarishlar, ijtimoiy
munosabatlarda transformatsiyalar yuz berdi. Shunga qaramay, bu jarayonda bir
qator tizimli, huquqiy, ijtimoiy va iqtisodiy muammolar yuzaga keldi.

29Xususiylashtirish faqat mulkni topshirish emas, balki butun boshqaruv va ishlab
chiqarish tizimining o‘zgarishidir. Shu sababli u qator nozikliklar, ehtiyotkorlik
va strategik yondashuvni talab qiladi.Xususiylashtirishdagi birinchi asosiy
muammo – mulkdorlik madaniyatining pastligi edi. Aholi orasida xususiy mulk,
aksiyadorlik, kapital aylanishi va bozor tamoyillariga oid tushunchalar yetarli
emas edi. Natijada ko‘plab korxonalar yangi egalar tomonidan noto‘g‘ri
boshqarildi, ishlab chiqarish to‘xtadi, mavjud infratuzilma yemirildi. Bu holat
ko‘plab fuqarolarni ishsizlikka duchor qildi, budjetga tushumlar kamaydi.
Ikkinchi muammo – investitsion majburiyatlarning bajarilmasligi bilan
bog‘liq bo‘ldi. Ko‘plab hollarda investitsorlar korxonani xarid qilgach, u bilan
bog‘liq modernizatsiya, texnologik yangilanish, yangi ish o‘rinlari yaratish
bo‘yicha majburiyatlarini bajarmadi. 2000-yillarda bu holatlar keskin ko‘paydi.
Natijada davlat tomonidan imzolangan yuzlab shartnomalar bekor qilinib,
obyektlar qaytadan davlat balansiga qaytarildi. Bu esa ishonch muhitini
susaytirdi.
Uchinchi muammo – korrupsion omillar edi. Xususiylashtirish jarayonida,
ayniqsa 1990-yillarda ayrim obyektlar adolatsiz ravishda, tanish-bilishlik
asosida sotildi. Savdolarda ishtirokchilar soni yetarli bo‘lmagani, axborot
ochiqligining yo‘qligi, baholashda shaffoflik yetishmasligi moliyaviy
adolatsizlik va jamiyatda norozilikka sabab bo‘ldi.
To‘rtinchi muammo – xususiylashtirilgan korxonalarda samaradorlikning
pastligi. Ko‘p hollarda yangi egalar korxonani faqat mulk sifatida ko‘rib, uni
investitsiya vositasi emas, balki qisqa muddatli foyda olish manbai deb
qarashdi. Natijada ishlab chiqarish quvvatlari kamaydi, mahsulot sifati pasaydi,
xodimlar qisqartirildi. Bu esa iqtisodiy emas, balki ijtimoiy muammolarni
kuchaytirdi.
Beshinchi muammo – davlat tomonidan nazorat va monitoring
mexanizmlarining zaifligi. Xususiylashtirishdan keyin korxonalar faoliyatini
nazorat qilish, ularning shartnomaviy majburiyatlarini kuzatish tizimi yetarlicha

30ishlamadi. Bu esa sifatsiz boshqaruvga, aktivlarning eskirishiga va iqtisodiy
resurslarning samarasiz ishlatilishiga olib keldi.
Yana bir muhim muammo – bozor infratuzilmasining zaifligi. Ayniqsa, fond
bozori, bank tizimi, sug‘urta xizmatlari va moliyaviy auditoriya institutlarining
rivojlanmagani sababli, aksiyadorlik munosabatlari yaxshi shakllanmadi.
Korxonalarning aksiyalari sotilsa-da, ularni boshqarish, dividend siyosati
yuritish, sarmoyalarni jalb qilish mexanizmlari yaxshi ishlamadi.Shuningdek,
qonunchilikdagi nomuvofiqliklar ham muhim to‘siq bo‘ldi. Xususiylashtirish
bo‘yicha qonun va qarorlar ko‘p hollarda bir-biriga zid yoki eskirib qolgan edi.
Turli darajadagi ijro organlarining vakolatlari to‘liq aniqlanmagan, tartiblar
murakkab, ruxsatlar soni ortiqcha bo‘lgan. Bu esa investorlar uchun byurokratik
to‘siqlarga sabab bo‘ldi.
Ushbu muammolarning yechimlari quyidagicha taklif etiladi:
Huquqiy bazani mukammallashtirish. Xususiylashtirishga oid qonunlar
yagona tizimda kodifikatsiyalab, soddalashtirilgan tartibda qo‘llanilishi lozim.
Elektron hujjat aylanishi va auksion tizimlarini yanada mustahkamlash zarur.
Investitsion shartnomalarning ijrosini kuchaytirish. Xaridorlar bilan tuzilgan
shartnomalarni monitoring qilish uchun avtomatlashtirilgan kuzatuv tizimlarini
joriy etish kerak. Shart bajarilmasa — ogohlantirishsiz bekor qilish amaliyoti
joriy etilishi lozim.
Ochiqlik va axborot shaffofligini ta’minlash. “Davaktiv.uz” va “E-IJRO
AUKSION” kabi platformalar orqali real vaqt rejimida korxonalar to‘g‘risida
to‘liq va ishonchli ma’lumotlar e’lon qilinishi kerak. Bu savdolarda raqobatni
oshiradi.
Xususiylashtirilgan korxonalar samaradorligini oshirish uchun konsultatsion
va moliyaviy yordam ko‘rsatish. Ayniqsa, kichik va o‘rta biznes subyektlariga
maslahat xizmatlari, kreditlar va subsidiya mexanizmlari orqali yordam berilishi
lozim.Ijtimoiy kafolatlarni kuchaytirish. Xodimlarning huquqlarini himoya

31qilish, ishdan bo‘shatish holatlarini ijtimoiy himoya choralari bilan
muvofiqlashtirish xususiylashtirishga ijobiy munosabatni shakllantiradi.
Bozor infratuzilmasini rivojlantirish. Aksiyalarni sotish, qayta baholash,
dividend to‘lash va investitsiya oqimlarini jalb qilish uchun fond birjalari,
banklar, auditorlar va sug‘urta tizimi mustahkamlanishi zarur.Korrupsiyaga
qarshi qat’iy choralar. Savdo jarayonlarining avtomatlashtirilishi, inson omilini
kamaytirish, AI asosidagi monitoring joriy etilishi korrupsion xavflarni
pasaytiradi. Shu asosda aytish mumkinki, xususiylashtirish jarayonidagi
muammolar faqat iqtisodiy emas, balki boshqaruv, huquqiy va ijtimoiy
sohalarga ham taalluqlidir. Ularni bartaraf etish uchun kompleks yondashuv,
strategik qarorlar va shaffof boshqaruv tizimi zarur.
2.3. Xususiylashtirish natijalarining iqtisodiy tahlili va istiqbollari
O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayonlari 1990-yillardan buyon
bosqichma-bosqich amalga oshirilib kelinmoqda. Bu jarayonning natijalarini
baholash uchun bir qator muhim iqtisodiy ko‘rsatkichlar, strukturaviy
o‘zgarishlar, bandlik, byudjet tushumlari, investitsiya oqimlari va ishlab
chiqarish samaradorligi tahlil qilinishi lozim. Xususiylashtirish faqat mulk
shaklini o‘zgartirish emas, balki butun boshqaruv tizimini transformatsiya
qilishga xizmat qiluvchi islohotdir.
Birinchi navbatda, xususiylashtirish O‘zbekiston iqtisodiyotida xususiy
sektor ulushining ortishiga olib keldi. 1995-yilda xususiy sektorning YAIMdagi
ulushi 20 foizdan kam bo‘lgan bo‘lsa, 2023-yil yakuniga kelib bu ko‘rsatkich
75,2 foizga yetdi. Bu esa mamlakatda bozor iqtisodiyoti tamoyillarining
shakllanganini va xususiy sektorning yetakchi o‘ringa chiqqanini ko‘rsatadi.
Xususiylashtirish ishlab chiqarish hajmlarining ortishiga ham ijobiy ta’sir
ko‘rsatdi. Yirik sanoat korxonalarining xususiylashtirilishi, xorijiy investorlar
ishtirokida ularning modernizatsiya qilinishi natijasida mahsulot ishlab
chiqarish hajmi 3–4 barobarga oshdi. Masalan, xususiylashtirilgan yengil
sanoat, sement, oziq-ovqat va qurilish materiallari korxonalarida ishlab

32chiqarish quvvatlari 2–3 barobar oshgan.Shuningdek, xususiylashtirish orqali
ishbilarmonlik muhiti yaxshilandi. Bu esa o‘z navbatida, xususiy tadbirkorlik,
kichik va o‘rta biznes subyektlarining sonini keskin oshishiga olib keldi. 2023-
yil yakunida mamlakatda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlik subyektlarining 92
foizi aynan xususiy sektor vakillari hisoblanadi. Bu ko‘rsatkich 1996-yilda atigi
43 foizni tashkil etgan edi.Xususiylashtirish natijasida byudjet tushumlari
bazasi kengaydi. Xususiy sektor orqali to‘lanayotgan soliq va bojxona to‘lovlari
umumiy daromadlarning katta qismini tashkil etmoqda. Xususan, 2023-yilda
davlat budjetining 68 foizi aynan xususiy sektor to‘lovlari hisobidan shakllandi.
Bu esa davlat xarajatlarini moliyalashtirish, infratuzilma va ijtimoiy sohalarni
rivojlantirishga katta imkon yaratdi.
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, xususiylashtirish mamlakatda sanoat tarmoqlari
tarkibini o‘zgartirdi. Agar 1990-yillarda iqtisodiyotda asosan davlat korxonalari
ustun bo‘lgan bo‘lsa, hozirda bu nisbat o‘zgarib, yirik xususiy kompaniyalar
energetika, qurilish, agrosanoat, logistika va bank sohalarida asosiy
drayverlarga aylangan. Xususan, “Artel”, “UzTex”, “SFI Management”,
“Indorama” kabi yirik kompaniyalar iqtisodiyotda muhim o‘rin egallamoqda.
Xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda ham xususiylashtirish muhim rol
o‘ynadi. Yangi egalar korxonalarni modernizatsiya qilish uchun chetdan kapital
jalb etish imkoniga ega bo‘ldi. Shu bilan birga, davlatning xususiylashtirish
siyosati xalqaro reytinglarda O‘zbekistonning pozitsiyasini mustahkamladi.
“Doing Business” indeksida so‘nggi yillarda mamlakat soddalashtirilgan biznes
yuritish, xususiylashtirish va investor huquqlarini himoya qilish sohalarida
sezilarli o‘sish qayd etdi.Bandlik ko‘rsatkichlari ham ijobiy tomonga o‘zgardi.
Xususiylashtirilgan korxonalarda mehnat unumdorligi oshgani sababli ish haqi
darajasi yuqoriladi, xodimlar soni o‘zgarmagan holda ishlab chiqarish hajmi
ko‘paydi. Ko‘plab korxonalarda rag‘batlantiruvchi tizimlar, shartnoma
asosidagi ishga olish, menejment asosida boshqaruv joriy qilindi.Shu bilan
birga, xususiylashtirish ko‘plab infratuzilma loyihalari uchun asos bo‘lib xizmat

33qildi. Xususan, qurilish, transport va logistika yo‘nalishlaridagi yirik loyihalar
xususiy sektor tomonidan amalga oshirilmoqda. Bu esa davlat byudjeti uchun
yukni kamaytirib, iqtisodiy faoliyatni qo‘llab-quvvatladi.
Xususiylashtirish istiqbollari quyidagicha baholanadi:
Davlat ulushi saqlanib qolgan korxonalarda to‘liq transformatsiya. Xususan,
bank va energetika tizimi, metallurgiya sohalarida davlat ishtirokini
optimallashtirish yo‘nalishida ishlov berilishi kerak.
Kichik va o‘rta biznesni rivojlantirish uchun xususiylashtirishni
mahalliylashtirish. Shahar va tuman darajasida foydalanilmayotgan mulklarni
tadbirkorlik subyektlariga o‘tkazish orqali hududiy iqtisodiy faollikni oshirish
mumkin.
Aksiyalarni IPO orqali xalqaro fond bozorlariga chiqarish. Bu moliyaviy
tizimni mustahkamlash, korxonalarning ochiqligini ta’minlash va xorijiy
sarmoyadorlar bilan ishonchli aloqalar o‘rnatish imkonini beradi.
Korxonalarni transformatsiya qilishda texnologik modernizatsiya ustuvor
yo‘nalish bo‘lishi lozim. Faqat mulk topshirilishi emas, balki ishlab chiqarish
quvvatlarini zamonaviylashtirish, raqamlashtirish, yashil texnologiyalarni joriy
etish dolzarb bo‘ladi.
Xususiylashtirishning ijtimoiy mas’uliyat komponentini kuchaytirish.
Ijtimoiy xizmatlar, xodimlarning huquqlari va ekologik xavfsizlik masalalari
endilikda asosiy mezonlardan biri bo‘lishi zarur.Umuman olganda,
O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayonining natijalari iqtisodiyotda tarkibiy
islohotlar, moliyaviy barqarorlik, investitsiya muhitining yaxshilanishi va
raqobat muhitining kengayishiga olib keldi. Yaqin istiqbolda bu jarayon davlat
boshqaruvi islohotlarining ajralmas qismi sifatida davom etadi.

34 Xulosa
Men “O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari va
vazifalari” mavzusida olib borgan kurs ishida mamlakatimizda mustaqillik
yillaridan boshlab amalga oshirilgan xususiylashtirish siyosati, uning
shakllanish bosqichlari, iqtisodiy mohiyati va amaliy natijalarini ilmiy-nazariy
jihatdan tahlil qilib chiqdim.
O‘rganishlarim natijasida shuni angladimki, O‘zbekistonda xususiylashtirish
jarayoni to‘rt asosiy bosqichda amalga oshirilgan. Birinchi bosqichda (1991–
1995-yillar) asosan ommaviy xususiylashtirish orqali mulkni aholiga kuponlar
asosida taqsimlashga e’tibor qaratilgan bo‘lsa, ikkinchi bosqichda (1996–2002-
yillar) aksiyadorlashtirish va investitsiyaviy yondashuvlar ustuvor bo‘ldi.
Uchinchi bosqich (2003–2016-yillar)da esa tarmoq asosidagi tizimli yondashuv,
monitoring va samaradorlikka urg‘u berilgan. To‘rtinchi bosqich (2017–2024-
yillar)da esa ochiqlik, raqobatbardoshlik, transformatsiya va xalqaro investorlar
ishtirokidagi xususiylashtirish amaliyoti keng joriy etildi.
Xususiylashtirish siyosati O‘zbekiston iqtisodiyotida tarkibiy o‘zgarishlarni
amalga oshirdi, xususiy sektor ulushining oshishiga, ishlab chiqarish
samaradorligining ortishiga, budjet tushumlarining ko‘payishiga va investitsion
muhitning yaxshilanishiga olib keldi. Jumladan, xususiy sektorning YAIMdagi
ulushi 1995-yilda 20 foizdan kam bo‘lgan bo‘lsa, 2023-yilga kelib 75 foizdan
oshdi. Bu — mamlakat iqtisodiyotida xususiy sektor yetakchi kuchga
aylanganining yaqqol isbotidir.
Shu bilan birga, men xususiylashtirish jarayonida bir qator muammolar
mavjudligini ham tahlil qildim. Jumladan, investitsion majburiyatlarning
bajarmaslik holatlari, mulkdorlik madaniyatining sustligi, bozor
infratuzilmasining yetarlicha rivojlanmagani, korrupsion xavflar, shaffoflik
yetishmovchiligi xususiylashtirishning samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatgan.
Biroq keyingi yillarda bu muammolarni hal etishga qaratilgan qonunchilik
islohotlari, elektron auktsion tizimlari, investitsion monitoring va xalqaro

35standartlarga asoslangan IPO jarayonlari natijasida islohotlar sifat jihatdan
yangi bosqichga o‘tdi. O‘zbekistonda xususiylashtirish jarayoni mamlakat
iqtisodiy taraqqiyotining ajralmas omili bo‘lib, u ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar
bilan uzviy bog‘liq. Kelgusida ushbu siyosat davom ettirilar ekan, davlat
ishtirokidagi korxonalarni transformatsiyalash, sarmoyadorlar uchun qulay
muhit yaratish va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash asosiy yo‘nalishlardan biri
bo‘lib qoladi.Men ushbu kurs ishini bajarish davomida nazariy manbalarni
o‘rgandim, statistik ma’lumotlar asosida tahlillar olib bordim hamda amaliy
natijalardan xulosa chiqarish ko‘nikmalarimni rivojlantirdim. Mavzuni
tanlaganim bejiz emas — u mamlakatimiz iqtisodiy siyosatining dolzarb
yo‘nalishlaridan biri bo‘lib, kelajakda men o‘rgangan bilim va tahlillarning
amaliy foyda berishiga ishonaman.

36Foydalanilgan adabiyotlar
1) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
2023-yil – Inson qadrini ulug‘lash va faol mahalla yili davlat dasturi
to‘g‘risidagi Farmon. – PF–14-son, 2023-yil 20-yanvar. – Elektron manba:
www.lex.uz
2) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
Yoshlar bandligini ta’minlash va kasbga yo‘naltirish tizimini
takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida Farmon. – PF–60-son,
2022-yil 20-yanvar. – Elektron manba: www.prezident.uz
3) O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Mirziyoyev Shavkat Miromonovich.
O‘zbekiston–2030 strategiyasi doirasida ishchi kuchining malakasini
oshirish masalalari bo‘yicha nutqi. – 2024-yil 17-oktabr. – Elektron manba:
www.prezident.uz
4) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4739-sonli qarori. Aholining
bandligini ta’minlash va mehnat resurslaridan samarali foydalanish
to‘g‘risida, 2020-yil 10-mart.
5) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF–60-son Farmoni. Yoshlar
bandligini oshirish va kasbga yo‘naltirish bo‘yicha chora-tadbirlar, 2022-yil
20-yanvar.
6) “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish
to‘g‘risida”gi Qonun. Qabul qilingan sana: 1996-yil 26-aprel.
7) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–5000-sonli Qarori. 2021-yil
24-fevral.
8) O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PQ–4720-sonli Qarori. 2015-yil.
9) Xodiev B.M., Karimov X.A. – “Korporativ boshqaruv asoslari”. –
Toshkent: “Iqtisodiyot”, 2021. – 276 bet.
10) Sharipov M.Q. – “O‘zbekiston fond bozorining rivojlanish tendensiyalari”.
– Toshkent: Iqtisodiyot, 2020. – 232 bet.

3711) Vaxabov A.V., Toshpulatov Sh.X. – “Korxona iqtisodiyoti”. – Toshkent:
“Fan va texnologiya”, 2020. – 316 bet.
12) O‘zbekiston Respublikasi Statistika agentligi rasmiy sayti: https://stat.uz
13) “Toshkent” Respublika fond birjasining rasmiy hisobotlari: https://uzse.uz
14) “Qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish agentligi” statistik
ma’lumotlari. – 2023-yil.
15) OECD – “Principles of Corporate Governance”, 2020.
16) IFC (International Finance Corporation). – “Corporate Governance
Toolkit”, 2019.
17) Moody’s Investors Service. – “Uzbekistan banking and securities outlook”,
2022.
18) “Yangi O‘zbekiston” gazetasi, 2023-yil, 15-mart soni – “Aksiyadorlik
jamiyatlari: islohotlar va istiqbollar”.
19) O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi axborotnomasi – 2023-yil 2-
chorak.
20) Egamberdiyev A.A. – “O‘zbekiston fond bozorida investor faolligini
oshirish omillari”. – Ilmiy maqola, 2022.
21) Karshiev I.M. – “Korporativ boshqaruv va moliyaviy nazorat
mexanizmlari”. – Toshkent: “Ilm Ziyo”, 2019.
22) Qodirova M.I. – “Moliyaviy menejment asoslari”. – Toshkent: Iqtisodiyot,
2021. – 280 bet.
23) Jahon banki – “Doing Business in Uzbekistan 2022” hisobot.
24) Transparency International – “Corporate Transparency in Emerging
Markets”, 2021.

Mavzu: O’zbekistonda xususiylashtirish jarayonlarining bosqichlari va vazifalari

Sotib olish