Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	24000UZS
Размер	118.1KB
Покупки	0
Дата загрузки	13 Май 2025
Расширение	docx
Категория	Экономика

O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991-2022-yillar)

II BOB. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo–
investitsiyaviy hamkorlik aloqalar ining rivojlanishi
2.1. O‘zbekiston ning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalar ining
kengayib borishi
Integratsiyalashuv jarayoni mamlakatlararo aloqalarni umumiy
qonuniyatlarga bo ysundira boradi, shu bois ham, bunday
ʻ sharoitda biror
mamlakatning faqat o z ehtiyojlarini qondirishga bo lgan intilishi samara
ʻ ʻ
bermaydi. Binobarin, bugungi kunda dastlab muayyan tarmoqlari ikkinchi bir
mamlakatda davom ettirilmoqda. Bunday hol barcha mamlakatlardan hamjihat va
hamkor bo lishni taqozo etmoqda
ʻ 49
. Ayni shu hol tufayli hayotimiz o zaro ʻ
manfaatli investisiyalar, qo shma korxonalar qurish, xalqaro banklar o rtasidagi
ʻ ʻ
hamkorliklar, savdo-iqtisodiy aloqalar qaror topmoqda.
Bizga ma’lumki, asrlar mobaynida urushlar o chog i, jahon urushlarining
ʻ ʻ
asosiy ishtirokchisiga aylangan Yevropa davlatlari mintaqaviy hamkorlik tufayli
75 yildan ko proq vaqt ham o tibdiki, urushsiz yashamoqda. Yevropa hamkorligi
ʻ ʻ
haqida Yevropa Markaziy bankining sobiq vitse-prezidenti T.Padao-Shioppa,
o zining “Yevropa-jamoaviy kuch” kitobida, “Urushdan keyin butun dunyo kabi
ʻ
Yevropa ham o sha davr qiyinchiliklariga duch keldi. Lekin hamkorlikdagi
ʻ
49
Jo rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.19.
ʻ

Services (AWS), EMEA SARL kompaniyasi o rtasida o zaro anglashuvʻ ʻ
memorandumini imzolashga bag ishlangan tantanali marosim bo lib o tdi
ʻ ʻ ʻ 66
.
Bulutli hisoblash sanoati bo yicha jahonda yetakchi bo lgan AWS bilan
ʻ ʻ
hamkorlik O zbekistonning modernizatsiya va raqamli transformatsiyasini ilgari
ʻ
surish uchun noyob imkoniyat bo ladi. Xususan, hujjat tomonlarga O zbekistonda
ʻ ʻ
davlat sektorining raqamli transformatsiyasi, va bulutli texnologiyalarni qo llab-
ʻ
quvvatlovchi raqamli savodxonlik, raqamli ko nikmalar va tadqiqotlar,
ʻ
innovatsiyalar, fundamental siyosat sohasidagi bilim va ilg or tajribalar sohasida
ʻ
qo shma muhokamalar tashkil etish imkoniyatlarini baholash imkonini beradi.
ʻ
Marosimda ta kidlanganidek, ushbu memorandum doirasidagi hamkorlik
ʼ
AWS ning SI/MT ta limi va tadqiqotlari bo yicha umumiy ko rsatmalarni o zaro
ʼ ʼ ʻ ʻ ʻ
almashishni o z ichiga olishi mumkin.
ʻ
Hujjatga ko ra, vazirlik AWS ga bulutli hisoblash, ma lumotlar tasnifi va
ʻ ʼ ʼ
ma lumotlar maxfiyligiga oid qonunlar, me yoriy hujjatlar va siyosat loyihalari
ʼ ʼ
bo yicha soha konsultatsiyalarida ishtirok etish imkoniyatini beradi O z navbatida,
ʻ ʻ
AWS qonunchilikka oid ma lumotlar, maslahatlar va AWS ning umumiy amaliy
ʼ ʼ
tajribalarini almashish orqali vazirlikni qo llab-quvvatlaydi. Bundan tashqari, IT
ʻ
Park rezidenti Websale-Distribution (RevoTech) va Germaniyaning “Duvenbeck”
kompaniyasi o rtasida hamkorlikdagi yirik BPO loyihasini ishga tushirish bo yicha
ʻ ʻ
muzokaralar olib borilmoqda.
Loyiha 100 million dollardan ortiq investitsiyalarni jalb etish va kompaniya
yaratishni nazarda tutadi. Qo shma kompaniya AQShda logistika xizmatlarini
ʻ
ko rsatadi va biznes jarayonlarini O zbekistonga autsorsing qiladi, bu esa har ikki
ʻ ʻ
tomon uchun ham g alaba qozonadi. Loyihani amalga oshirish natijasida 500 dan
ʻ
66
https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari

MDIning vazifalari: Ilmiy ishning ustuvor maqsadidan kelib chiqqan holda
quyidagi asosiy vazifalarni hal etish belgilandi:
- O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991 – 202 2-yy)ning
asosiy jihatlarini ko‘rsatib berish;
-O zbekiston-Germaniya hamkorlik aloqalarining rivojlanib borish jarayonlarigaʼ
doir fakt va ma lumotlarni tizimli, tarixiy yondashuv asosida tadqiq etish;
ʼ
- savdo-investitsiya sohasidagi aloqalarni tahlil qilish ;
-ta’lim va ilm-fan sohalaridagi hamkorlikning holati va istiqbollari bilan bog’liq
masalalarni yoritib berish;
-O‘zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik aloqalarining ahamiyatini,
xalqimiz ma'naviyatiga ta'siri, milliy-madaniy taraqqiyot jarayonlaridagi rolini
ilmiy tahlil qilishdan iborat.
MDI ning obyekti sifatida O’zbekiston Respublikasining 1991 – 2022-
yillarda Germaniya Federativ Respublikasi bilan iqtisodiy va madaniy hamkorlik
tarixi olingan.
MDIning predmetini O‘zbekiston Respublikasining Germaniya bilan
savdo-iqtisodiy, madaniy-ma’naviy va ilmiy-ma’rifiy sohalardagi o‘zaro
hamkorligi tashkil etadi.
Tadqiqotning usullari. Magistrlik dissertatsiyasi stastistik, qiyosiy va
xronologik tahlillar, tizimli va xolislik yondashuvlari asosida bajarilgan.
MDIning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat: O‘zbekiston Respublikasi
va Germaniya Federativ Respublikasi hamkorligi tarixining besh bosqichi, ya’ni
hamkorlikning o‘rnatilishi, hamkorlik huquqiy asoslarining yaratilishi
(1991–1994-yy.), tomonlar o‘rtasidagi munosabatlarning mustahkamlanishi va
rivojlanib borishi (1995–2004-yy.), aloqalarning pasayishi (2005–2007-yy), qayta

Qo‘shimcha manbalar:
1. А hmedov B. Та rixdan saboqlar . Т oshkent : “ O‘qituvchi ” , 1994 .
2 . Ўзбекистон пойтахти Тошкент 2200 ёшда (Тошкент шаҳрининг 2200
йиллик юбилейига бағишланган Халқаро илмий конфереция материаллари).
Т ошкент : “ Фан ” , 2009.
3. O’zbekiston tarixi. Maruzalar to’plami. Toshkent: “Universitet”, 2007 .
4. Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006.
5. Қорабоев У.,Соатов Ғ. Ўзбекистон маданияти. Тошкент:“ Таффаккур
бўстони”, 2011.
6 . Зиёев Ҳ. Истиқлол - маънавият негизи. Т ошкент : “ Маънавият ” , 1998.
7 . Международное публичное право. Учебник./ Под.ред. К.А.Бекяшева.
М осква : Изд-во “П роспект ” ,1999.
8. Хамраев С. (2023). И сторические периоды становления экотуризма в мире.
Инновационные исследования в науке , 2 (10), 15-17.

Aytish o‘rinliki, rasmiy munosabatlar 1992-yildan o rnatilgan bo lsa-da,ʻ ʻ
istiqlolimizning dastlabki yillaridanoq sanoat sohasidagi hamkorlik borasida ham
ikki mamlakat o rtasida ulkan ishlar amalga oshirilib kelinmoqda. Ma’lumot
ʻ
o rnida ta’kidlash lozimki, mustaqillikning dastlabki o n yilligida birgina
ʻ ʻ
Germaniyaning moliyaviy yordami bilan Urganch mebelsozlik korxonasi qurildi.
Undan tashqari, 90-yillarning oxirida 40 dan ortiq korxonaga nemis mablag i jalb
ʻ
etildi. Toshkent-Frankfurt telefon kanali ishga tushirildi. “Babnok” va “IMS”
firmalari Farg onadagi to qimachilik korxonalari bilan hamkorlik qilmoqda.
ʻ ʻ
“ABD”, “Germed” firmalari tibbiyot sohasida muhim ishlarni amalga oshirmoqda.
Germaniyaning “Mersedes-Bens” avtobuslari, “Zinger” tikuv mashinalari
O zbekistonda juda mashhur bo lib ketdi
ʻ ʻ 53
.
Ma’lumot o‘rnida qayd etish lozimki, mamlakatimizda Germaniya
sarmoyasi ishtirokida faoliyat yuritayotgan korxonalar soni 200 dan ortiqni tashkil
etmoqda. Ularning 77 tasi yuz foiz nemis kapitali hisobiga tashkil etilgan.
O‘zbekiston milliy banki Germaniyaning 57 ta banki bilan aloqa o'rnatgan.
Toshkentda “Doyche-bank” bo‘limi tashkil etilgan. 2021-yilda ikki davlat o‘rtasida
o‘zaro tovar ayirboshlash hajmi 762 million AQSH dollaridan ziyodni tashkil
etgani va Germaniyaga eksport hajmi 4,1% ga oshgani ham hamkorlik
aloqalarimiz tobora mustahkamlanib borayotganiga yaqqol dalildir.
Integrasiyalashuv jarayoni mamlakatlararo aloqalarni umumiy
qonuniyatlarga bo ysundira boradi, shu bois ham, bunday sharoitda biror
ʻ
mamlakatning faqat o z ehtiyojlarini qondirishga bo lgan intilishi samara
ʻ ʻ
bermaydi. Binobarin, bugungi kunda dastlab muayyan tarmoqlari ikkinchi bir
mamlakatda davom ettirilmoqda 54
.
53
Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. –B. 207.
54
Jo rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.19.
ʻ

etilganligi buning yorqin misolidir. Mamlakatimiz teatr va kino ustalari Tyubing,
Berlin, Kotbus va Manxaymda o tkazilgan festivallarda ham faol ishtirok etishdi. ʻ
O z navbatida respublikamizda ham Germaniya madaniyati kunlari
ʻ
muvofaqiyatli o tdi. Konrad Adinauyer jamgarmasi ko magida Sant-Augustin
ʻ ʻ
shahrida Amir Temur va uning jahon tarixida tutgan o rni mavzusida ilmiy
ʻ
konferensnya, “Orol-Ekologik” fojeasining milliy va xalqaro aspektlari
simpoziumlari o tkazildi. Jurnalistlar guruhi va nemis ijodiy ziyolilar vakillari
ʻ
tashabbusi bilan Orol haqida hujjatli film olishga kirishildi. Qoraqalpog iston
ʻ
bolalar kasalxonalari uchun mablag yig ish tashkil qilindi va bu hududda suv
ʻ ʻ
tozalash inshootlarini yaratish uchun mablag to plandi. O zbekiston Milliy
ʻ ʻ ʻ
Universiteti va Samarqand universitetining Gumboldt nomidagi hamda Bamberg
va Gyottingen shaharlaridagi universitetlar bilan hamkorligi samarali rivojlanayotir
“Professional ta limni rivojlantirishga ko maklashish” loyihasi doirasida
ʼ ʻ
imzolangan bitimga ko ra, ajratilgan mablag O zbekistondagi o quv yurtlari
ʻ ʻ ʻ ʻ
talabalarining kasbiy tayyorgarligini yaxshilash, malakasini oshirish, o qitish
ʻ
uslubiyatini takomillashtirish, turli ilmiy loyihalarni hayotga tatbiq etishga
sarflanadi 90
.
Ikki davlat o rtasida diplomatik munosabatlar o rnatilganining 25 yilligi
ʻ ʻ
munosabati bilan Germaniya Federal kansleri Angela Merkel O zbekiston
ʻ
Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga tabrik yo lladi. Tabrikda, jumladan
ʻ
shunday deyiladi: “25 yil oldin mamlakatlarimiz o rtasida diplomatik munosabatlar
ʻ
o rnatildi. O shandan beri aloqalarimizning rivojlanishi ko p qirrali bo ldi.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Germaniya va O zbekiston iqtisodiyot, xavfsizlik va madaniyat sohalarida
ʻ
shuningdek, xalqaro tashkilotlar doirasida ishonchli hamkorlikni amalga
oshirmoqda. GFR hukumati O zbekiston Respublikasining hamkori sifatida
ʻ
90
O zbekiston milliy Ensiklopediyasi. Birinchi jild.Toshkent: Davlat ilmiy nashriyoti, 2000.
ʻ

Porsche-Technik”, “Mangold Consulting”, “DB Engineering”, “Landesbank”,
“Commerzbank”, “KfW”, “Deutsche Bank” kabi tuzilmalar mutasaddilari, rahbar
xodimlari bilan uchrashdi. Unda ikki tomonlama hamkorlikni yanada rivojlantirish
masalalari muhokama qilindi.
Davlatimiz rahbarining 2023- yil 2 – 3-may kunlari Germaniyaga navbatdagi
rasmiy tashrifi chog‘ida Germaniya Federal Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer
bilan ko‘p tomonlama hamkorlikni yanada rivojlantirish yuzasidan hukumatlararo
deklaratsiya imzolandi. Muloqot chog‘ida ushbu mamlakatning yetakchi
kompaniyalari bilan innovatsion-texnologik sheriklikni kengaytirishga qaratilgan
istiqbolli loyiha va dasturlar haqida so‘z bordi.
Ta’kidlash joiz, madaniy-gumanitar hamkorlikni rivojlantirish masalasi ham
ikki davlat rahbarlarining doimiy e’tiborida. Prezidentimiz oxirgi safari chog‘ida
poytaxt Berlinda O‘zbekistonning tarixiy-madaniy merosiga oid ko‘rgazma
ochilishida qatnashdi. Shuningdek, O‘zbekistonda nemis tilini o‘rganish bo‘yicha
kompleks Dastur tayyorlash, Toshkentda faoliyat yuritayotgan Gyote instituti
faoliyatini yanada kengaytirishga kelishib olindi.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Germaniya Federal Kansleri Olaf Shols
taklifiga binoan 2023-yil 28– 30-sentabr kunlari amaliy tashrif bilan Berlin shahrida
bo‘ldi. Tashrif dasturiga muvofiq, Federal Kansler Olaf Shols va Federal Prezident
Frank-Valter Shtaynmayer bilan ikki tomonlama muzokara, shuningdek, Markaziy
Osiyo va Germaniya davlat rahbarlarining uchrashuvlari rejalashtirildi.
Mamlakatimiz yetakchisi Germaniya iqtisodiyoti Sharqiy qo‘mitasi tomonidan
tashkil etiladigan ishbilarmonlik tadbirlarida ham ishtirok etdi. I kki davlat
rahbarlarining qat’iy irodasi, amaliy sa’y-harakatlari natijasida O‘zbekiston –
Germaniya munosabatlari jadal rivojlanmoqda. Prezidentimizning Olmon diyoriga

O zbekiston tashqi siyosiy kursining asosiy maqsadi davlat mustaqilligi vaʻ
suverenitetini mustahkamlash, milliy manfaatlarni himoya qilish, mintaqada
xavfsizlik va barqarorlikni ta'minlash, O zbekistonni barqaror rivojlantirish uchun
ʻ
qulay tashqi siyosatni shakllantirish, davlatning xalqaro avtoritetini
barqarorlashtirish hisoblanadi 87
.
O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalar ning rivojlanishi
haqida so‘z ketganda, 1993-yilda imzolangan va 2002-yilda kuchga kirgan
„Germaniya Federativ Respublikasi va O‘zbekiston Respublikasi o‘rtasida
madaniyat sohasida aloqalar to’g’risida shartnoma“ madaniy hamkorlikning asosi
bo’lib xizmat qilayotganligini ta’kidlash lozim bo‘ladi.
O zbekiston
ʻ - Germaniya munosabatlarida Toshkent va Berlin shaharlari
o rtasidagi hamkorlik muhim ahamiyatga ega. Ikki davlat poytaxtlarining
ʻ
hamkorligi faqat iqtisodiy sohani emas, ijtimoiy-madaniy sohalarni ham keng
qamrab olgan. Germaniya poytaxti Bonndan Berlinga ko chirilgach, 2001-yil
ʻ
3-aprelda Berlinda O zbekiston elchixonasining yangi binosi ochi
ʻ l di. Unda
O zbekiston Respublikasi
ʻ Birinchi Prezidenti Islom Karimov qatnashdi.
Ikki tomonlama munosabatlarda madaniyat, san at, fan, xalq ta limi,
ʼ ʼ
ommaviy axborot vositalari, sog liqni saqlash va sport sohalaridagi hamkorlik ham
ʻ
katta ahamiyatga ega. Germaniyada O zbekist
ʻ o n madaniyati kunlari doirasida
Berlin, Potsdam, Dortmund, Bonn, Shtutgart, Gamburg, Myunxen, Gannover,
Visbaden shaharlarida O zbekistonning musiqa, tasviriy va teatr san ati keng
ʻ ʼ
namoyish etilganligi buning yorqin misolidir. Mamlakatimiz teatr va kino ustalari
Tyubing, Berlin, Kotbus, Manxaym, Myulxaymda o tkazilgan festivallarda ham
ʻ
faol ishtirok et moqdalar .
87
История международных отношений Республики Узбекистан: коллективная монография. Под.ред.
Р.Фармонова. Ташкент: УМЭД, 2017.-С.12

10. Amalga oshirilayotgan islohotlarimizni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik
jamiyati qurish-yorug kelajagimizning asosiy omilidir / Birinchi Prezidentʻ
I.A.Karimovning O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 21 yilligiga
ʻ
bag ishlangan tantanali marosimdagi ma'ruzasini o rganish bo yicha o quv-uslubiy
ʻ ʻ ʻ ʻ
qo llanma. Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014.
ʻ
1 1 . O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023.
Аsosiу аdаbiуotlаr:
1. O’zbekiston m illiy Ensiklopediyasi . Toshkent: Davlat ilmiy-nash riyoti. 2000-
2005.
2 . “Ijtimoiy sheriklik-jamiyat taraqqiyoti omili”. Toshkent: “Tafakkur” nashriyoti,
2019.
3. E shov B.J. O‘zbekistondа dаvlаt va mаhаlliу boshqаruv tаrixi. Dаrslik.
Toshkent: “Yangi аsr аvlodi”, 2012.
4. Ҳамдамов С., Жўраев Н. Ўзбекистон тарихи ( Б иринчи китоб). Т ошкент :
“ Шарқ ” , 2011.
5. Murt а zаyeva R.X. va boshqаlаr. O‘zbekiston tаrixi. Dаrslik. Toshkent: “Yаngi
аsr аvlodi”, 2005.
6. Murtаzаyeva R.X. va boshqаlаr. O‘zbekiston tаrixi. O‘quv qo‘llаnmа. Toshkent:
“Аkаdemiуа”, 2010.
7. Murodov H., Muhammadiyev N., Jamolov G . O zbekiston jahon hamjamiyati
ʻ ʻ
safida. Toshkent: G afur G ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti
ʻ ʻ , 2000.
8. Нуриддинов Э. Международное сотрудничество Республики Узбекистан со
странами Европы. Ташкент: “ Чулпон ” , 2002.
9. O‘zbekiston SSR Ensikloрediуаsi. T oshkent :1984.
10. “O zbekiston-Germaniya:
ʻ o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” ʻ
[Matn]. Toshkent: “O zbekiston” NMIU, 2019.
ʻ
11. Jo‘rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008
1 2 . Jo rayev S., G ofurov S., Alimboyev S. O zbekiston va jahon hamjamiyati.
ʻ ʻ ʻ
Toshkent: “Akademiya”, 2005.
1 3 . Rahimova M. Ха lqaro huquq . Тоshkent: “Аkademiya”, 2005.
14. Tyurikov V., Shog’ulomov R. 100 savolga 100 javob. 2-kitob. Toshkent:
“O‘qituvchi”, 2001.
15. Фармонов Р, Жураев К., Рахимов М., Муминова Ф., Турсунова Р. и
др . “ История международных отношений Республики Узбекистан ”:
коллективная монография . Т ашкент : УМЭД , 2017.

shаkllаngаn urf-оdаt vа аn’аnаlаrini dаvоm ettirib kelmоqdа. Ауni pауtdа, kо‘p
millаtli О‘zbekistоndа hаm turli millаt vаkillаri ushbu уurtni о‘z V аtаnidek his
qilgаn hоldа, milliу mаdаniуаti, sаn’аti, urf-оdаtlаri, qаdriуаtlаri, diniу
munоsаbаtlаri vа e’tiqоdini nаmоуish etish imkоniуаtigа egа. Birinсhi Prezident
tа’kidlаgаnidek, “ Ming уillаr mоbауnidа Mаrkаziу Оsiуо g‘оуаt хilmа-хil dinlаr,
mаdаniуаtlаr vа turmush tаrzlаri tutаshgаn tinсh-tоtuv уаshаgаn mаrkаz bо‘lib
keldi, etnik sаbr-tоqаt, bаg‘rikenglik hауоt bо‘rоnlаridаn оmоn qоlish vа
rivоjlаnish uсhun zаrur tаbiiу me’уоrlаrgа ауlаndi ” 98
.
1995-yilda Toshkent shahrida O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti
I.A. Karimov va Germaniya Federal Prezidenti R.Gertsog o‘rtasida erishilgan
kelishuv bo‘yicha O‘zbekistonda yashaydigan nemislar masalalari bo‘yicha
O‘zbekiston-Germaniya hukumatlararo komissiyasi tashkil etildi. Hukumatlararo
komissiyaning vazifasi, O‘zbekistonda yashaydigan nemislarning ijtimoiy holatini
o‘rganish hamda yaxshilash ta'lim, madaniyat, til va diniy e'tiqod masalalari
bo‘yicha o‘ziga hosligini saqlash va qo‘llab-quvvatlashga ko‘maklashishdan
iboratdir.
Bugungi kunda yurtimizda istiqomat qilib kelayotgan 8 ming nafardan ziyod
nemis millatiga mansub fuqarolarni birlashtiruvchi “Vidergeburt” nemis madaniyat
markazi, “O’zbekiston-Germaniya” do'stlik jamiyatlari nemis madaniyati va
an'analarini saqlash, asrab-avaylash va rivojlantirishga munosib hissa qo'shib
kelmoqda 99
.
“Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy markazi: O‘zbekistonda
birinchi nemis jamoalari XVII – XVIII asrlarda shakllana boshlagan. O‘sha davrda
bu o‘lkaga Germaniyadan muhandislar, quruvchilar, temir yo‘lchilar, shifokorlar,
98
Каримов И.А.. Хавфсизлик ва барқарорлик тараққиёт йўлида. 6 жилд. Тошкент:“Ўзбекистон”,1998.128 - б.
99
“O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston”ʻ ʻ ʻ
NMIU, 2019. –B.171.

professional ta’lim ” loyihalarini amalga oshirish bo’yicha muzokaralar olib borildi.
Bundan tashqari, professional ta’lim sohasida Germaniyaning “KfW” banki
ko’magida “ Professional ta’lim tizimini takomillashtirish ” loyihasini qo’llab-
quvvatlashga kelishildi 110
.
2023-yilning 17 – 24-iyun kunlari O‘zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan
va innovatsiyalar vazirligi vakillarining Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati
(GIZ) bilan amalga oshirilayotgan “Markaziy Osiyoda iqtisodiy o‘sish sektorlari
uchun professional ta’lim” (RECA5) loyihasi doirasida dual ta’lim asosida kadrlar
tayyorlash jarayoni bilan tanishish uchun Germaniyaga o‘quv-amaliy tashrifi
tashkil etildi. Asosiy maqsad – ta’lim tizimini isloh qilishni qo‘llab-quvvatlash
doirasida olingan bilimlarni amalda qo‘llash maqsadida ishtirokchilarni
Germaniyadagi dual ta’lim tizimi bilan yaqindan tanishtirishdan iborat. Safarining
birinchi kuni Vazirlik vakillarini Reynland-Pfals federal yerining Bosh vaziri Malu
Dreyer xonim qabul qildi.
Shundan so‘ng, Ta’limni nazorat va xizmat ko‘rsatish boshqarmasiga (Trier)
tashrif uyushtiriladi, unda ishtirokchilar kasb-hunar ta’limi muassasalarida sifatni
ta’minlash, ishlab chiqarishda sifat nazoratini amalga oshirish tajribasi o‘rganishdi.
Kasb-hunar ta’limi muassasalarida kadrlar tayyorlash jarayoni, uzluksiz ta’lim,
o‘ziga xos xususiyatlari, dual ta’limni tashkil holati, bitiruvchilarni yakuniy
baholash tizimi bilan tanishish uchun Koblens shahri Hunarmandchilik palatasiga
tashrif amalga oshirildi .
Germaniyada amaliy dual ta’lim nafaqat kasb-hunar ta’limi, balki xususiy
sektor faol ishtirokida oliy ta’lim bosqichida ham amalga oshiriladi. Shu bilan
birga, o‘quv safari davomida oliy va professional ta’lim tizimida dual ta’limda
o‘qitish jarayoni bilan yaqindan tanishish uchun Koblens shahridagi Yuliusa
110
https://1-resjst.uz/2023/03/11/germaniya-va-ozbekiston-oliy-talim-va-ilm-fan-sohasida-hamkorlik-
mustahkamlanmoqda/

Jumladan, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi ijrochi direktori Eldor
Tulyakov o‘z ma’ruzasida Germaniya dunyoning yuksak rivojlangan, ulkan savdo-
iqtisodiy resurslar, keng investitsion salohiyat va ilg’or texnologik ishlanmalarga
ega davlatlardan biri hisoblanishini ta’kidladi. Bizga ma’lumki, O‘zbekiston o‘z
mustaqilligini qo’lga kiritgan dastlabki yillardayoq – 1992-yil 6 - martda 47
Germaniya bilan faol diplomatik munosabatlar o'rnatgan.
Aytish joizki, o‘tgan yillar mobaynida Yevropaning eng rivojlangan, ilg'or
davlati Germaniya bilan o‘zaro hamkorlik qirralari tobora kengayib bormoqda.
Ayniqsa, davlatimiz rahbari Shavkat Mirziyoyevning 2019-yil 20–22-yanvar
kunlari rasmiy tashrif bilan Germaniyada bo‘lishi ikki tomonlama aloqalar jadal
rivojlanib, yangi mazmun-mohiyat kasb etib borayotgani, siyosiy muloqotlar
faollashayotgani hamda o‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish istiqbollari
yangicha tus olayotganini yaqqol ko‘rsatdi. Va o‘z navbatida GFR Federal
Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayerning 2019-yil 27–29-may kunlari
mamlakatimizga tashrifi ikki davlat o'rtasidagi o‘zaro teng manfaatlar asosidagi
hamkorlikning yangi bir ufqini ochib berdi.
Ta’kidlash lozimki, bugungi kunda “Taraqqiyot strategiyasi” markazi
Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati (GITS), “Konrad Adenauer” va “Fridrix
Ebert” nomidagi jamg'armalar bilan hamkorlikda bir qator loyihalarni amalga
oshirilib kelinmoqda, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi hamda Germaniya
Parlamenti o‘rtasida doimiy muloqot yo'lga qo'yilgan. 2019 va 2021-yillarda
Markaz ekspertlarining Germaniya parlamentiga tashrifi tashkil etilgan bo‘lsa,
2021-yil oktabr oyida “Taraqqiyot strategiyasi” markazida germaniyalik deputatlar
bilan uchrashuv va muloqotlar ham tashkil etildi.
47
Tyurikov V., Shog’ulomov R. 100 savolga 100 javob. 2-kitob. Toshkent: “O‘qituvchi”, 2001.-B.129.

nemis tilini ommalashtirish va madaniyat sohasida xalqaro hamkorlikni
kengaytirishga yo naltirilgan.ʻ
Toshkentdagi Gyote institutining asosiy maqsadlaridan biri-xalqaro madaniy
aloqalarni qo llab-quvvatlashdan iborat. Institut o zbek-nemis madaniy
ʻ ʻ
almashinuvlarini zamonaviy san'at, dizayn va arxitektura sohasiga bag ishlangan
ʻ
konferensiya, seminar, ko rgazmalar va kinofilmlar namoyishini tashkil etish
ʻ
orqali amalga oshiradi. Hozirgi paytda Toshkentda Gyote instituti qoshida Nemis
o’quv zali faoliyat yuritmoqda. 2002- yilda Samarqandda o‘quv zali va Farg'onada
axborot-kutubxona fondi ochilgan. Ayniqsa, Gyote institutining til kurslari juda
talabgor. O‘zbekiston nemis tilini o‘rganuvchilar miqdori bo‘yicha dunyoda
beshinchi o‘rinda turadi.
Кonrad Adenauer nomidagi jamg arma.
ʻ Konrad Adenauer nomidagi
Jamg arma Germaniya Xristian-demokratlar ittifoqi tomonidan asos solingan eng
ʻ
yirik siyosiy jamg arma hisoblanadi.
ʻ
Jamg arma 1956-yilda GFRning urushdan keyingi birinchi kansleri Konrad
ʻ
Adenauer tashabbusi bilan tashkil etilib, 1964-yildan buyon uning nomi bilan
atalib kelinadi. Jamg armaning oliy organi-boshqaruv bo lib, uning tarkibiga
ʻ ʻ
kansler Angela Merkel ham kiradi. Hozirgi kunda Jamg arma dunyoning 120
ʻ
mamlakatida o z vakolatxonasiga ega.
ʻ Mazkur Jamg arma O zbekistondagi ʻ ʻ
faoliyatini 1994-yilda boshlagan 107
. Uning respublikadagi asosiy vazifasi ikki
tomonlama aloqalarni mustahkamlash, jamiyatni demokratlashtirish, huquqiy
davlat qurilishi va ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jarayonlariga ko maklashishdan
ʻ
iborat.
Fridrix Ebert nomidagi jamg arma.
ʻ Fridrix Ebert nomidagi Jamg arma ʻ
Germaniya Sotsial-demokratlar partiyasiga yaqin bo lgan eng yirik siyosiy
ʻ
107
“O zbekiston-Germaniya: o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi”[Matn]. Toshkent: “O zbekiston”
ʻ ʻ ʻ
NMIU, 2019. –B.174.

tayyorlash, Frayberg akademiyasi bakalavr yo‘nalishida tahsil olish uchun taklif
etilgan nomzodlar tayyorlash kurslarini (nemis tili, matematika, fizika) beg‘araz
asosda O‘zbekistonda tashkil etish, ularni har tomonlama qo‘llab-quvvatlash
hamda istiqbolli mutaxassislarni qisqa va uzoq muddatli o‘quv kurslarida o‘qitish.
O‘zbekistondan borgan Frayberg akademiyasi bitiruvchilarini tajriba orttirishlari
uchun Germaniya korxonalarida 5 yilga ishga joylashtirishni o‘z zimmalariga
olish, Kombinat ishlab chiqarish-texnologik jarayonlaridagi muammolar ilmiy-
tadqiqotlariga universitetlarning professor-o‘qituvchilarini jalb qilish. Ularning
ilmiy ishlanmalarini kombinat ishlab chiqarish jarayonlariga tadbiq etish 79
.
Shuningdek, universitetlar qoshida mavjud bo‘lgan Suv resurslari
menejmenti ilmiy markazlari salohiyatidan O‘zbekiston, shu jumladan kombinat
sharoitida foydalanish, Frayberg akademiyasining yirik kon-transport texnikalari
unumdorligini oshirishga oid dasturiy ta'minotini kombinatda tadbiq etish,
kombinatda olinadigan noyob metallardan akademiya laboratoriyalarida ilmiy
izlanishlar o‘tkazish, ilmiy loyihalarni ishlab chiqarishga joriy etishga, konchilik
sohasida Frayberg akademiyasining robototexnika yutuqlaridan keng foydalanish
imkoniyatlarini ko‘rish bo‘yicha kelishuvga erishildi.
Ma’lumot o‘rnida ta’kidlagan bo‘lardik: Frayberg konchilik akademiyasi
1739-yilda tashkil topgan bo‘lib, Germaniyaning eng nufuzli texnik oliygohlaridan
biri hisoblanadi. 250 yillik tarixga ega Oliygoh konchilik va metallurgiya
sohasining malakali mutaxassislarini tayyorlash bo‘yicha yetakchi sanaladi.
Mineralogiya, geologiya, metallurgiya, materiallarni o‘rganish, energetika va
ekologiya kabi yo‘nalishlarda bu yerda tahsil olgan talabalar tomonidan sanoat
sohasida o‘nlab kashfiyotlar yaratilgan. Jumladan, indiy va germaniy kimeviy
elementlari ham aynan Frayberg konchilik akademiyasi tomonidan kashf qilingan.
79
https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi

muhim va zarur ekanligini ko rsatmoqda. O zbekiston jahon hamjamiyatidaʻ ʻ
o zining munosib o rni va mavqeyiga ega. Biz dunyodagi barcha davlatlar bilan
ʻ ʻ
yaqindan hamkorlik qilish va amaliy muloqot uchun ochiqmiz. Bu esa
O zbekistonning iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti yo lida xorijiy mamlakatlar bilan
ʻ ʻ
siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy aloqalari rivojlanishining tarixiy bosqichlari
va yo nalishlarini o rganishni taqozo etadi.
ʻ ʻ
FO Y DАLАNILGАN АDАBI Y OTLАR R O’Y XАTI:
Rаhbаriy аdаbiуotlаr:
1. Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O zbekiston davlatini
ʻ
birgalikda barpo etamiz. Toshkent: “O zbekiston”, 2016.
ʻ
2. Mirziуo y ev S h .M. Buуuk kelаjаgimizni mаrd va olijаnob xаlqimiz bilаn birgа
qurаmiz. Toshkent: “ O‘zbekiston ”, 2017.
3. Mirziуo y ev Sh. M. Tаnqidiу tаhlil, qаt’iу-intizom va shаxsiу jаvobgаrlik - hаr bir
rаhbаr fаoliуаtining kundаlik qoidаsi bo‘lishi kerаk. T oshkent : “ O‘zbekiston ” ,
2017.
4. O ‘zbekiston Рrezidentining “O‘zbekiston Resрublikаsini уаnаdа rivojlаntirish
bo‘уiсhа Hаrаkаtlаr strаtegiуаsi to‘g‘risidа”gi РF-4947-son Fаrmoni / “ Xаlq so‘zi ”
2017-уil 8-fevrаl.
5. O zbekiston Respublikas
ʻ ining Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi //
O zbekiston Respublikasi
ʻ Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi. Toshkent,
2012. №9.1 .
6. Kаrimov I.А. Tаrixiу xotirаsiz kelаjаk уo‘q. T oshkent : “ Shаrq ” ,1998.
7. Karimov I.A. O’ zbеkiston XXI asr bo‘sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik
shartlari va taraqqiyot kafolatlari. Toshkent: “O’ zbеkiston” , 1997 .
8. Karimov I.A. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. Toshkent:
“O‘zbekiston”, 2011.
9. Karimov I.A. Mustaqillik – barcha ezgu reja va marralarimizning mustahkam
mezonidir /O quv qo llanma. Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy
ʻ ʻ
uyi. 2014.

O zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning ta’kidlashicha, “Bizʻ
dunyodagi barcha davlatlar bilan yaqindan hamkorlik qilish va amaliy muloqot
uchun ochiqmiz” 4
. Bu esa O zbekistonning iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti
ʻ
yo lida chet mamlakatlar bilan siyosiyo, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy aloqalari
ʻ
rivojlanishining tarixiy bosqichlari va yo nalishlarini o rganishni taqozo etadi.
ʻ ʻ
Istiqlolga erishgan dastlabki yillaridanoq mustaqil O’zbekiston oldida
mamlakat ichki va tashqi siyosati masalalari bilan bog’liq nihoyatda muhim ikki
yo’nalishdagi vazifalar turardi. Birinchisi, mamlakat ichkarisida jamiyat
hayotining barcha sohalarida tub o’zgarishlarni amalga oshirish bo’lsa, ikkinchisi
keng ko’lamli xalqaro hamkorlik aloqalarini yo’lga qo’yish va jahon integratsiyasi
tizimiga kirib borish edi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezident Islom
Karimovning sa’y-harakatlari bilan har ikkala yo’nalishda ham vazifalar
muvaffaqiyatli amalga oshirilib kelindi. Birinchi Prezident o’zining “O’zbekiston
XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot
kafolatlari” nomli asarida O’zbekistonning xalqaro hamkorlik aloqalari to’g’risida
shunday fikr bildirgan edi: “ Keng miqyosdagi xalqaro aloqalar jahon madaniyatini
yanada chuqurroq bilish, umuminsoniy qadriyatlardan bahramand bo’lish uchun
qulay zamin yaratdi. Ayni mahalda o’zbek xalqining turli faoliyat sohalaridagi
iste’dodi rivojlanishiga, uning tadbirkorlik va kirishimlilik, bir necha chet tillarini
tez o’rganib olish kabi noyob fazilatlari to’la-to’kis ro’yobga chiqishiga imkon
berdi. Ana shu aloqalar tufayli milliy mehmonnavozlik va sahovat an’analari
yanada rivojlandi. Bunday aloqalarning kengayishi haqiqiy ma’naviy va madaniy
qadriyatlarni munosib baholash imkonini berdi” 5
.
4
Mirziyoyev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent:
ʻ
“O zbekiston”, 2016.-B.6.
ʻ
5
Karimov I.A. O’ zbеkiston XXI asr bo‘sagasida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari.
Toshken t : “O’ zb е kiston ” , 1997 . – B .149.

so nggi yillarda O zbekiston va Germaniya o rtasidagi ikki tomonlamaʻ ʻ ʻ
munosabatlarning faol rivojlanishi ta kidlandi, bu ikki davlat rahbarlarining
ʼ
ishonchi va siyosiy irodasi tufayli amalga oshirildi. Shu tariqa, so nggi 5 yil ichida
ʻ
ikki tomonlama savdo hajmi ikki baravar oshdi va 2022-yil oxiriga kelib
ko rsatkichlar 50 foizga o sdi va birinchi marta 1 milliard yevrodan oshdi.
ʻ ʻ
Sarmoyaviy hamkorlikda ham, sanoat hamkorligida ham dinamika
kuzatilmoqda. O‘zbekistonda nemis kapitali ishtirokida tashkil etilgan korxonalar
soni so‘nggi bir necha yil ichida qariyb uch barobar ortib, 200 tadan oshdi.
Germaniya investitsiyalarining umumiy hajmi 2017-yildan buyon 11 barobar o‘sdi
va 4 milliard yevrodan oshdi. Germaniyaning “MAN”, “CLAAS”, “Knauf”, “GP
Papenburg”, “Viessmann”, “Deutsche Kabel”, “LEMKEN” kabi ko‘plab
kompaniyalari O‘zbekistonda allaqachon faol va muvaffaqiyatli biznes yuritib,
yangi ishlab chiqarishni ishga tushirmoqda 65
.
Germaniya ishbilarmon doiralari e tibori O zbekistonda xorijiy
ʼ ʻ
investorlarning qulay mehnat qilishi uchun yaratilgan shart-sharoitlar, shuningdek,
O zbekiston iqtisodiyotining kuchli tomonlariga qaratildi. Xususan, yuqori kadrlar
ʻ
salohiyati, strategik geografik joylashuvi, MDH davlatlari bilan erkin savdo
rejimlari, boy xomashyo resurslari hamda qo‘shma loyiha va tashabbuslarda
rahbariyat va davlatning bevosita qo‘llab-quvvatlanishi. Forumda B2B formatida
muzokaralar olib borildi, shuningdek O zbekiston iqtisodiyotining turli
ʻ
tarmoqlariga oid aniq misollar va loyihalar taqdimoti o tkazildi.
ʻ
Biznes-forum yakunlari bo yicha 9 milliard dollarlik savdo-sotiq, investisiya
ʻ
va texnologiya bo yicha shartnomalar imzolandi. Xususan, forum doirasida 2-may
ʻ
kuni O zbekiston Respublikasi Raqamli texnologiyalar vazirligi va Amazon Web
ʻ
65
https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari

O‘zbekistonda ta’lim tizimida o‘tkazilayotgan islohotlar sababli ta’lim
sohasi Germaniya bilan hamkorligimizning muhim qismi hisoblanadi. Bu bir
tomondan til targ'iboti ishlariga tegishli: nemis tilining chet tili sifatidagi yaxshi
o‘rnini (hozirda u o‘rganilayotgan chet tillar orasida ikkinchi o‘rinda turadi)
ta’minlash maqsadida nemis tilini o‘qitish tizimi yangi talablarga mos ravishda
ishlab chiqilishi kerak. Shu bilan bir qatorda Germaniya Xalq universitetlari
uyushmasi tomonidan o’tkaziladigan katta yoshlilarni o‘qitish loyihasi hamda
Xalqaro hamkorlik bo'yicha Germaniya jamiyatining (GIZ) asosan turizm, axborot
texnologiyalari va iqtisodiy kasblarga qaratilgan professional ta'lim sohasidagi
loyihalari istiqbolsizlikning oldini olishga katta hissa qo'shadi.
O’zbekiston Respublikasi Oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vaziri Ibrohim
Abdurahmonov O’zbekiston Respublikasi Bosh vaziri boshchiligidagi delegatsiya
tarkibida GFRda bo’lib, tashrif doirasida qator uchrashuvlar olib bordi va ikki
tomonlama hamkorlikni rivojlantirish bo’yicha qator kelishuvlarga erishdi.
Xususan, Germaniya Federal Ta’lim va tadqiqotlar vazirligi (BMBF) Davlat kotibi
Tomas Reychel bilan uchrashuv o’tkazildi. Uchrashuvda hamkorlikda amalga
oshirilgan ishlar va istiqboldagi rejalar muhokama qilindi.
T omonlar O’zbekiston – Germaniya olimlari o’rtasida muloqotni
rivojlantirish maqsadida Qo’shma ilmiy loyihalar tanlovini tashkil etish va ushbu
maqsadda moliyaviy mablag’larni jalb etishga kelishdilar. O’zbekistonlik yosh
olimlar uchun ilmiy stajirovka dasturlarini tashkil etish. BMBF bilan
hamkorlikda yurtimiz olim va tadqiqotchilarning Germaniyaning ilg’or ilmiy
muassasalari va laboratoriyalarida malakasi oshirilishi muhokama qilindi.
Shuningdek, Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati (GIZ) bilan “ O’zbekistonda
kasb-hunar ta’limi tizimini isloh qilish va modernizatsiyalash jarayonlari qo’llab-
quvvatlash ” hamda “ Markaziy Osiyoda iqtisodiy o’sish tarmoqlari uchun

tashkil etdi. 1995-yil aprelda GFR Prezidenti Roman Gersog O zbekistonga tashrifʻ
buyurdi 56
. Aytish joizki, O zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy faoliyat milliy
ʻ
banki Germaniyaning “ AKA ” , “ KfV ” , “ Berliner Bank ” va “ Doyche Bank ” kabi
banklari bilan bazis bitimlari tuzgan. Shu bitimlar asosida kamida 778,7 mln.
nemis markasi miqdorida turli loyihalarni mablag bilan ta minlash boshlandi.
ʻ ʼ
Birinchi Prezident imizning Germaniyaga 2001-yil 2 - 5 - aprel kunlari qilgan
tashrifi ikki mamlakatning o zaro munosabatlarida sifat jihatdan yangi davr
ʻ
boshlanganini bildirdi. Tashrif davomida moliya, sayyo h lik, fan-texnika,
narkotiklar kontrabandasiga qarshi kurash kabi sohalar bo yicha o zaro
ʻ ʻ
hamkorlikni yanada kengaytirishni nazarda tutuvchi o n to rtta hujjat imzolan
ʻ ʻ gan
e di. O zbekiston Respublikasi Makroiqtisodiyot va statistika vazirligining
ʻ
ma lumotlariga ko ra, 1997-yilda mamlakatimizning dunyo mamlakatlari bilan
ʼ ʻ
tashqi savdo hajmlari bo yicha Germaniya 4-o rinni (Rossiya, Koreya
ʻ ʻ
Respublikasi, Shveysariyadan keyin), Yevropa mamlakatlari orasida esa 2-o rinni
ʻ
(Shveysariyadan keyin) egalladi. 2000-yilda o zaro savdo hajmi 291,9 mln. AQS
ʻ H
dollarini tashkil etdi.
Ta’kidlash lozimki, O zbekistondan Germaniyaga paxta tolasi, mis va undan
ʻ
yasalgan buyumlar, boshqa rangli metallar yetkazib beriladi va turli xizmatlar
ko rsatiladi. Germaniyadan O zbekiston Respublikasiga asbob
ʻ ʻ - uskuna, baliq
mahsulotlari, qand-shakar va qandolat mahsulotlari, bug doy uni, kimyoviy
ʻ
mahsulotlar, qora metall va undan tayyorlangan buyumlar, transport vositalari,
saryog va o simlik yog i, optik asbob va apparat lar, sut mahsulotlari, qog oz va
ʻ ʻ ʻ ʻ
karton, plastmassa va undan yasalgan buyumlar, uchish apparatlari va boshqalar
yetkazib beriladi va turli xizmatlar ko rsatiladi. Yengil sanoat, paxta va uning
ʻ
chiqitlarini qayta ishlash, tibbiyot va farmatsevtika preparatlari ishlab chiqarish,
56
Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. –B.206,207.

Berlin texnika universiteti bilan Germaniya federal ta’lim tizimining
tuzilishi, maktab, o‘rta ta’lim turlari, universitetlarga kirish, PISA xalqaro baholash
tartibi bo‘yicha nemis tajribasi, nazariy va amaliy jihatlari muhokama
qilingan.O‘zbekiston delegatsiyasi Germaniyadagi o‘quv dasturlar, o‘quv rejalar va
yakuniy maktab imtihonlariga qo‘yiladigan yagona talablar, ularning kasbiy
tayyorgarligi kabi masalalar bo‘yicha ma’lumot olgan va tajriba almashinilgan.
Xususan, ta’lim sohasida nemis pedagogik texnologiyalaridan samarali
foydalanish, jumladan: “Maktablar kelajak hamkorlari” tashabbusi (PASCH),
O‘zbekistonda nufuzli universitetlarning filiallarining ochilishi, nemis tilini chuqur
o‘rganish va Germaniyaning yetakchi oliy o‘quv yurtlari bilan aloqalarni
rivojlantirish bo‘yicha maktablar tarmog‘ini kengaytirish istiqbollari
rejalashtirilgan 113
.
Ta’kidlagan bo‘lardik, O‘zbekistonning 40 dan ortiq oliy o‘quv yurtlari
Germaniyaning 55 dan ortiq oliy o‘quv yurtlari va ilmiy-ta'lim tashkilotlari bilan
114 ta hamkorlik tog‘risidagi shartnoma va memorandumlar doirasida hamkorlik
loyihalarini amalga oshrib kelmoqda. 2021-yilda Toshkent shahrida tashkil etilgan
“Yangi O‘zbekiston” universitetining tashkil etilishi ham Germaniya va
O‘zbekiston ta’lim sohasidagi hamkorlik loyihalaridan biri sanaladi. Hozirgi kunda
yangi tashkil etilgan universitetda Germaniyaning Myunxen Texnika Universiteti
standartlari asosida ta’lim dasturlari yuqori darajada amalga oshirib kelinmoqda.
Yurtimizda istiqomat qilib kelayotgan 8 ming nafardan ziyod nemis
millatiga mansub fuqarolarni birlashtiruvchi “Vidergeburt” nemis madaniyat
markazi, “O’zbekiston – Germaniya” do'stlik jamiyatlari nemis madaniyati va
an'analarini saqlash, asrab-avaylash va rivojlantirishga munosib hissa qo'shib
kelmoqda. Shuningdek, O'zbekistonda Konrad Adenauer va Fridrix Ebert
113
https://daryo.uz/2019/04/10/o%25ca%25bbzbekiston-delegatsiyasi-ta%25ca%25bclim-sohasida-hamkorlikni-
rivojlantirish-maqsadida-germaniyaga-tashrif-buyurdi

O‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqi prinsipining to‘la ro‘yobga chiqarilishi
xalqning o‘z siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy maqomini o‘zi belgilashini, ya'ni o‘z
davlat tuzilishini o‘zi aniqlanishini, iqtisodiy hayot ustidan mutlaq nazorat
o‘rnatishini, ta’lim, ilm-fan, madaniyat va shu kabi boshqa masalalarni mustaqil
ravishda o‘zi hal etishini taqozo etadi, ya'ni mazkur huquqning sub'ektlari o‘z
xatti-harakatlari bilan shu huquqning ob'ektiv tomonini ro‘yobga chiqarishga
intiladi. Xalqlarning o‘z siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy maqomini o‘zi erkin
belgilashini xalqlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilashi huquqning “ichki tomoni” deb,
xalqaro huquq normalariga muvofiq o‘z siyosiy maqomini belgilashga, o‘zga
mustaqil davlat bilan qo‘shilishga bo‘lgan huquqini uning “tashqi tomoni” deb
atash mumkin .
Ammo mazkur prinsipning ikki tomoni borligini, u ikki mustaqil prinsipdan
(o‘z taqdirini o‘zi belgilashning ichki prinsipi va o‘z taqdirini o‘zi belgilashning
tashqi prinsipi) tashkil topgan deb tushunmaslik kerak . Ana shu “ichki va tashqi
tomonlar”ning birligi xalqlarning o‘z taqdirini o‘zi belgilash huquqining
mazmunini tashkil etadi. Bu ikki tomonni bir-biridan ayri holda tushunish mumkin
emas, chunki bir tomon ikkinchisini taqozo qiladi va uni to‘ldiradi.
Bizga ma’lumki, yangi tahrirdagi Konstitutsiyamizga muhim g‘oya va
qoidalarni aks ettiruvchi qator asosiy o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritildi.
Xususan, O‘zbekiston Respublikasining tashqi siyosatidagi ayrim o‘zgarishlarni
alohida ta'kidlash kerak. Yangi tahrirdagi Kontitutsiyaga kiritilgan o‘zgarishga
ko‘ra,Konstitutsiyaning muqaddimasida milliy davlatchilikni takomillashtirishning
yangi bosqichida O‘zbekiston konstitutsiyaviy rivojlanishining bir qator ustuvor
yo‘nalishlari belgilab berildi. Shulardan biri bu O‘zbekiston jahon hamjamiyati,
eng avvalo, qo‘shni davlatlar bilan hamkorlik, o‘zaro bir-birini qo‘llab-quvvatlash,

hozirda Temuriylarning Samarqanddagi maqbarasi Ishratxonani ta’mirlash
ishlarini olib bormoqda. Germaniya Tadqiqotlar jamiyatining moliyaviy ko'magida
Buxoroda ham Bamberg Universitetining Buxoroning eski shahar qismini
o'rganish bo'yicha sohalararo yirik loyihasi ish olib bormoqda 88
.
Hech kimga sir emaski, O zbekiston va Germaniya turli qit alardaʻ ʼ
joylashgan davlatdir. Biror shubha yo qki, O zbekiston sayyoramizdagi eng
ʻ ʻ
qadimiy insoniyat sivilizatsiyasiga ega davlatdir. Germaniya esa G arb
ʻ
sivilizatsiyasi tarixida asosiy o rinni egallaydi. Germaniya bilan O zbekiston
ʻ ʻ
Respublikasi o rtasida rasmiy munosabatlar 1992-yildan boshlangan bo lsa ham,
ʻ ʻ
ikki davlat o rtasidagi aloqalar uzoq davrga borib taqaladi.
ʻ
Mamlakatlar o rtasidagi siyosiy muloqotlar eng yuqori darajada saqlanib
ʻ
qolmoqda. Mamlakatlarimiz o rtasidagi diplomatik munosabatlar o rnatilgandan
ʻ ʻ
buyon 5 ta oliy darajadagi tashriflar amalga oshirildi. O zbekiston Respublikasi
ʻ
Birinchi Prezidenti Islom Karimovning rasmiy tashriflari (1993, 1995 va
2001-yillar), shuningdek, Germaniya Federativ Respublikasi Prezidenti Roman
Gertsog (1995-yil) va kansler Gerxard Shrederning (2002-yil) O zbekistonga
ʻ
rasmiy tashrifi amalga oshirilgan.
I.A.Karimovning 2001-yil 2–5-aprel kunlari Germaniya Federativ
Respublikasiga, 2002-yil 9–10-may kunlari esa Federal kansler Gerxard
Shrederning O zbekistonga rasmiy tashriflari O zbekiston va Germaniya
ʻ ʻ
o rtasidagi o zaro manfaatli hamkorlikni yangi bosqichga ko tardi. Germaniyaga
ʻ ʻ ʻ
tashrif chog ida moliyaviy, sayyohlik, ilmiy
ʻ - texnikaviy sohalarda, shuningdek,
narkotik kontrabandasiga qarshi kurashda o zaro hamkorlikni yanada
ʻ
kengaytirishni nazarda tutuvchi 14 ta hujjat imzolandi 89
.
88
https://taschkent.diplo.de/uz-uz/themen/-/1600116
89
Фармонов Р, Жураев К, Рахимов М, Муминова Ф, Турсунова Р и др . “История международных
отношений Республики Узбекистан”: коллективная монография. Т ашкент : УМЭД, 2017. - С 109.

Adenauer va Fridrix Ebert nomidagi jamg’armalari hamkorligida O'zbekiston
Respublikasi va Germaniya Federativ Respublikasi o‘rtasida diplomatik
munosabatlar o‘rnatilganining 30 yilligiga bag’ishlangan xalqaro konferensiya
tashkil etildi.
Ikki mamlakat Tashqi ishlar vazirligi, elchixonalar xodimlari, parlamentlar
deputatlari, “aql markazlari” ekspertlari, siyosiy va ishbilarmon doiralari hamda
jamoat tashkilotlari vakillari ishtirok etgan konferensiyada o‘tgan vaqt davomida
O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalari doirasida erishilgan
natijalar tahlil qilinib, o‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish bo‘yicha siyosat,
xavfsizlik, savdo, texnologiya, innovatsiya, investitsiya va madaniy-gumanitar
sohalardagi hamkorlik istiqbollari atroflicha muhokama qilindi.
Konferensiya ishida jumladan, O‘zbekiston tomondan Oliy Majlis
Qonunchilik palatasining xalqaro ishlar va parlamentlararo aloqalar Qo‘mitasi raisi
Dilorom Fayziyeva, Oliy va O‘rta maxsus ta‘lim vazirining birinchi o‘rinbosari
Komiljon Karimov, Prezident huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar
instituti direktori o‘rinbosari Akrom Ne'matov, “Taraqqiyot strategiyasi” markazi
ijrochi direktori Eldor Tulyakov, O‘zbekiston Respublikasining GFRdagi elchisi
Nabijon Kasimov va boshqa vazirlik va idoralar vakillari qatnashdi.
Germaniya tomonidan esa Germaniya Tashqi ishlar vazirligining Sharqiy
Yevropa, Kavkaz va Markaziy Osiyo bo‘yicha vakili Matias Lyuttenberg,
Bundestagning “Germaniya – Markaziy Osiyo” deputatlik guruhi raisi Manfred
Grund, “Konrad Adenauer” jamg'armasi boshqaruvi raisi Norbert Lammert,
“Fridrix Ebert” jamg'armasi boshqaruvi raisi Martin Shults va boshqa
Germaniyaning yetakchi mahalliy va xorijiy tashkilotlaridan vakillar O‘zbekiston
va Germaniya munosabatlarining turli sohalariga oid ma'ruzalar bilan ishtirok
etdilar.

Yengil sanoat, paxta va uning chiqitlarini qayta ishlash, tibbiyot va
farmatsevtika preparatlari ishlab chiqarish, qishloq xo jaligi mahsulotlarini qaytaʻ
ishlash, yuk va yo lovchi tashish, avtoservis, ilmiy ishlanmalar, savdo-sotiq va
ʻ
boshqa sohalarda bir nechta qo shma korxona faoliyat faoliyat
ʻ
yuritayotir.Uzbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi huzuridagi
Germaniyaning 40 ta firma va kompaniyasi vakolatxonalari rasmiylashtirilgan.
Ular qatorida “Daymler Bens”, “Simens”, “Alkatel”, “Tissen”, “Lyuftganza”,
“BASF”, “Salomandr” kabi jahonga mashhur firmalar bor.“Layadtexnik-
Toshkent”, “Chekom”, “O zbekiston -Vinkler”, “Grasso”, “Tash Virt”, “Intermed
ʻ
ekosan”, “Nambum” va boshqa qo shma korxonalar, qishloq xo jalik uskunalar
ʻ ʻ
tayyorlash, qishloq xo jalik mashinalari va yo l texnikalari, telefon tarmoqlariga
ʻ ʻ
xizmat ko rsatish, navvoychilik ustaxonalarini olib kelish va ularni montaj qilish,
ʻ
tibbiy dorilarni yetkazib berish, go sht-yog mahsulotlari va qog oz ishlab
ʻ ʻ ʻ
chiqarishbilan mashg ul.
ʻ
O zbekiston-Germaniya munosabatlarida Toshkent va Berlin shaharlari
ʻ
o rtasidagi hamkorlik faqat iqtisodiy sohani emas, balki ijtimoiy-ma daniy
ʻ ʼ
sohalarni ham keng qamrab olgan edi. Germaniya poytaxti Bonndan Berlinga
ko chirilgach, 2001- yil 3- aprelda Berlinda O zbekiston elchixonasining yangi
ʻ ʻ
binosi ochildi. Unda O zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov
ʻ
qatnashdi. Ikki tomonlama munosabatlarda madaniyat, san at, fan, xalq ta limi,
ʼ ʼ
ommaviy axborot vositalari sog liqni saqlash va sport sohalaridagi hamkorlik ham
ʻ
katta ahamiyatga egaligi ta’kidlandi.
Germaniyada O zbekiston madaniyati kunlari doirasida Berlin, Potsdam,
ʻ
Dortmund, Bonn, Shtutgart, Gamburg, Myunxen, Gannover va Visbaden
shaharlarida O zbekistonning musiqa, tasviriy va teatr san ati keng namoyish
ʻ ʼ

O zbekistonning amalga oshirilayotgan yangi tashqi siyosati xalqaroʻ
hamjamiyat tomonidan munosib baholanmoqda. Xususan, AQShdagi Gudzon
instituti Harbiy-siyosiy tadqiqotlar markazi direktori Richard Vays fikricha,
O zbekistonning tashqi siyosiy tashabbuslari butun Markaziy Osiyo uchun yangi
ʻ
imkoniyatlarni ochmoqda. Respublika mavjud muammolarni birgalikda hal qilish
g oyasidan iborat kun tartibini ilgari surmoqda.
ʻ
Rim geosiyosiy tadqiqotlar instituti (IsAG) Yevrosiyo dasturi ilmiy xodimi
Fabrissi Vielmini qayd etishicha, uzoq vaqt regional jarayonlardan chetda bo lgan
ʻ
O zbekiston bugungi kunda yangicha harakat qilmoqda. Mintaqa yuragi
ʻ
hisoblangan Toshkent Markaziy Osiyoda barqarorlashtiruvchi davlat tabiiy rolini
o ziga qaytarib olmoqda
ʻ 37
.
Rossiya Fanlar akademiyasi Sharqshunoslik instituti katta ilmiy xodimi
Andrey Grozin ham hozirgi paytda Markaziy Osiyoda davlatlararo munosabatlar
tizimi shakllanayotganligiga e'tibor qaratadi. Uning so zlariga qaraganda, so nggi
ʻ ʻ
vaqtda Toshkent turli xil yo nalishlar bo yicha yuqori faollikni namoyon qildi.
ʻ ʻ
Mintaqa mamlakatlari o rtasidagi munosabatlarda sezilarli sog lomlashish belgilari
ʻ ʻ
yaqqol ifodalanmoqda.
Toshkent tashqi siyosiy yo nalishining yangi qadami afg on yo nalishidagi
ʻ ʻ ʻ
faollashuvdan iborat bo ldi. O zbekiston Afg oniston bilan ikki tomonlama
ʻ ʻ ʻ
aloqalarni sezilarli darajada kengaytirdi, afg on muammosini hal qilish bo yicha
ʻ ʻ
ko p tomonlama harakatlarga faol qo shildi. Afg oniston Prezidenti Ashraf
ʻ ʻ ʻ
G anining O zbekistonga rasmiy tashrifi ikki tomonlama munosabatlarda “ikki
ʻ ʻ
mamlakat o rtasidagi siyosiy munosabatlar va amaliy hamkorlikning sifat jihatdan
ʻ
yangi darajasini”, shu jumladan, Surxon – Puli-Xumri elektr uzatish liniyasi va
Mozori-Sharif – Hirot temir yo l qurilishi yirik loyihalarini amalga oshirish
ʻ
37
https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana

ishlar olib bormoqda. Ikki tomonlama hamkorliklarga yo‘l ochish maqsadida,
2023- yilning 17-may kuni O‘zbekiston Respublikasining Germaniya Federativ
Respublikasida elchixonasi yordami bilan O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi
vakillari Yevropadagi eng yirik poyabzal ishlab chiqaruvchi Deichmann
kompaniyasi bilan uchrashuv o‘tkazdi 75
.
Ma’lumot uchun: Deichmann kompaniyasining dunyo bo‘ylab 5 ming ga
yaqin do‘konlari mavjud bo‘lib, yillik tovar aylanmasi 7 mlrd yevro ni tashkil etadi.
Kompaniya ishlab chiqarishda asosan sun’iy charm (70 foiz) hamda tabiiy
charm mahsulotlaridan (30 foiz) foydalanadi. Bugungi kunda kompaniya Xitoy,
Hindiston, Turkiya kabi mamlakatlarda mahsulot ishlab chiqarishni yo‘lga
qo‘ygan.
Uchrashuv davomida mamlakatimiz charm-poyabzal sohasida mavjud
xomashyo bazasi, chet ellik investorlar uchun yaratilgan imkoniyatlar hamda
ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar haqida ma’lumotlar berildi. Muzokaralar
davomida O‘zbekistonda nemis brendi uchun tabiiy va sun’iy charmdan oyoq-
kiyimlar ishlab chiqarish, mamlakatimiz ichki bozorini sifatli mahsulotlar bilan
ta’minlash va qo‘shni davlatlarga eksport kilish masalalari ko‘rib chiqildi.
Kompaniya vakillari o‘zbek bozoriga kirish uchun uning potensiali va
raqobatbardoshliligini chuqur o‘rganib chiqish kerakligini bildirdi. “Deichmann”
kompaniyasining faoliyatini boshlash uchun O‘zbekiston bozorida kamida 30 ta
do‘kon ochish zarurligi qayd etildi. U chrashuvda sh uningdek, mamlakatimizda
kompaniyaning brend savdo-do‘konlarini tashkil etish orqali “F ashion tourism ”ni
rivojlantirish masalasi ham ko‘rib chiqildi. O‘zaro hamkorlik yakunida kompaniya
vakillari Savdo-sanoat palatasi bilan hamkorlik qilish bo‘yicha yo‘l xaritasini
ishlab chiqish kelishib olindi 76
.
75
https://kun.uz/96250199?q=%2Fuz%2F96250199
76
https://kun.uz/96250199?q=%2Fuz%2F96250199

qilinadi. Bevosita Prezidentimiz tomonidan xorijiy tajribadan foydalanilgan holda
fanni rivojlantirishga hamda xorijiy universitetlar va ilmiy markazlar bilan
hamkorlikni yo lga qo yishga ham katta e'tibor qaratilgan.ʻ ʻ
Yangilangan ustuvor yo nalishlar: O zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi
ʻ ʻ
muhim ustuvor yo nalishi dunyoning etakchi davlatlari va xalqaro tashkilotlari
ʻ
bilan strategik sheriklik hamda hamkorlikning muvozanatlangan tizimini
shakllantirishdan iborat. Bunday yondashuv iqtisodiyotni modernizasiyalash,
barqarorlik va xavfsizlikni qo llab-quvvatlash, Markaziy Osiyoda hamkorlik uchun
ʻ
qulay shart-sharoitlarni yaratish vazifalarining samarali hal qilinishini ta'minlashga
qaratilgan.
Yuqori darajali aloqalar tufayli Toshkent dunyoning etakchi davlatlari bilan
munosabatlarni tubdan yangi darajaga olib chiqdi. Rossiya Federatsiyasi bilan ko p
ʻ
rejali strategik hamkorlik va ittifoqchilik munosabatlari izchil rivojlanib bormoqda.
Hozirgacha tuzilgan strategik hamkorlik to g risida, ittifoqchilik munosabatlari
ʻ ʻ
to g risidagi shartnomalar, shuningdek, RF va O zbekiston o rtasidagi strategik
ʻ ʻ ʻ ʻ
hamkorlikni chuqurlashtirish to g risidagi Deklarasiya yangi mazmun bilan
ʻ ʻ
to ldirilmoqda va amaliy tatbiq qilinmoqda.
ʻ
O zbekistonning bugungi kunda AQSH bilan teng huquqlilik, o zaro hurmat,
ʻ ʻ
ishonch va bir-birining manfaatlarini hisobga olish tamoyillari asosida barqaror va
oldindan bashorat qilinadigan tarzda rivojlanib borayotgan strategik hamkorligi
sifat jihatdan yangi darajaga ko tarildi. Taraflarning kelgusi harakatlari strategik
ʻ
hamkorlikning o zaro foydali yo nalishlarini topishga qaratilishi kerak.
ʻ ʻ
Turkiya Respublikasi bilan munosabatlar strategik darajaga olib chiqilgan.
O zbekiston-Turkiya munosabatlarini har tomonlama mustahkamlash va
ʻ
rivojlantirish O zbekistonning yangi tashqi siyosiy yo nalishiga to liq muvofiqdir.
ʻ ʻ ʻ
Bunda turk xalqi bilan til, din, an'analar va urf-odatlarning umumiyligi o zaro
ʻ

ortiq ish o rni yaratiladi, eksport xizmatlaridan 50 million dollardan ortiq daromadʻ
keladi.
Forum doirasida IT Park delegatsiyasi Germaniyada IT Park vakolatxonasi
ochilgan FZD Global GmbH kompaniyasi direktori Fazliddin Ahmedov bilan ham
uchrashdi. Tomonlar IT Park rezident kompaniyalari tomonidan Germaniya va
Yevropa Ittifoqi mamlakatlariga xizmatlar eksporti hajmini oshirish, IT Park ning
ʼ
Geydelbergdagi vakolatxonasi faoliyati va uning 2023-2024-yillarga mo ljallangan
ʻ
ish rejasini muhokama qildi 67
.
O zbekiston vakillari Innovationszentren assotsiatsiyasi boshqaruvi a zosi,
ʻ ʼ
Berlin ilmiy-texnologik parki rahbari Adlershof hamda Vista GmbH texnologiya
markazi va inkubator boshqaruvi direktori Piter Ambre bilan ham uchrashdi. Piter
Ambre IT Park bilan ta lim sohasida hamkorlik qilishga qiziqish bildirdi va IT
ʼ
bo limi boshlig idan hamkorlik rejasini ishlab chiqishni so radi. Yig ilishda
ʻ ʻ ʻ ʻ
assotsiatsiya tarkibiga kiruvchi IT-kompaniyalarni O zbekistonga taklif etish va
ʻ
barcha imkoniyatlar bilan tanishtirish takliflari ham bildirildi 68
.
Ma’lumki, Germaniya Xalqaro Hamkorlik jamiyati (GIZ) GmbH
O’zbekistonda iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot Federal vazirligi (BMZ),
shuningdek, tashqi va ichki ishlar vazirligi kabi boshqa federal idoralar buyurtmasi
bo’yicha loyihalarni amalga oshirmoqda. O’zbekistonda GIZ Davlat byurosi
1992-yildan boshlab Toshkentda faoliyat yuritadi. Filiallari Andijon, Surxondaryo
viloyatlari hamda Qoraqalpog`iston Respublikasida joylashgan.
Xalqaro hamkorlik doirasida GIZ iqtisodiyot, sog’liqni saqlash, ta’lim, tabiiy
resurslarni muhofaza qilish, shuningdek, ijtimoiy va madaniy integratsiyalarni
rivojlantirish sohasidagi islohotlarni qo’llab-quvvatlaydi. O’zbekiston-Germaniya
hamkorligining asosiy nuqtasi barqaror iqtisodiy rivojlanishga ko’maklashish va
67
https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari
68
https://it-park.uz/uz/itpark/news/o-zbekiston-germaniya-biznes-forumi-natijalari

Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti Qasim-Jomart Toqayev, Qirg‘iz Respublikasi
Prezidenti Sadir Japarov, Tojikiston Respublikasi Prezidenti Emomali Rahmon,
Turkman xalqining milliy yetakchisi, Turkmaniston Xalq Maslahati Raisi
Gurbanguli Berdimuhamedov ham qatnashdi. Germaniya tomonidan alohida
topshiriqlar bo‘yicha federal vazir, Federal Kansler devoni rahbari Volfgang
Shmidt, Iqtisodiyot va iqlimni muhofaza qilish federal vazirligi davlat kotibi Udo
Filipp, Germaniya iqtisodiyoti Sharqiy qo‘mitasi raisi Katrina Klaas-Myulxoyzer
qatnashdi.
Forum ishida shuningdek, “CLAAS”, “Siemens Energy”, “Knauf”, “Linde”,
“Papenburg”, “BayWa”, “WILO”, “IPEX-Bank”, “Commerzbank”, “AKA”,
“Mangold Consulting”, “Deutsche Bahn”, “DB E.C.O.”, “Euler Hermes”, “Ernst
Klett”, “SMS Group”, “Deutsche Bank”, “Evonik Industries”, “John Deere”,
“BASF”, “Airbus” kabi Germaniyaning yetakchi kompaniya va banklari rahbarlari
ham qatnashdi. O‘zbekiston yetakchisi bugungi tadbir Germaniya biznesida
Markaziy Osiyo mamlakatlari bozoridagi faoliyatini kengaytirishga qiziqish ortib
borayotganidan dalolat ekanini katta mamnuniyat bilan qayd etdi.
Investitsiyaviy, innovatsiyaviy va texnologik hamkorlik masalalari, yuqori
texnologik tarmoqlarda, shuningdek, “yashil” energetika, xomashyo resurslarini
chuqur qayta ishlash, logistika va transport, kadrlar tayyorlash bo‘yicha
kooperatsiya loyihalarini amalga oshirish istiqbollari ko‘rsatib o‘tildi. “... Biz sizlar
bilan birgalikda mamlakatimiz iqtisodiyotining yetakchi tarmoqlarini
modernizatsiya qilish bo‘yicha katta ish olib bormoqdamiz, samarali qo‘shilgan
qiymat zanjirlari va minglab yangi ish o‘rinlarini yaratmoqdamiz. Biz ochiq
muloqot uchun yangi maydonlar va doimiy platformalar paydo bo‘lishidan

(2005-y.) “Buyuk xizmatlari uchun” ordeni bilan hamda Ye.Mironova (2021-y.)
“Do‘stlik” ordeni bilan taqdirlanganlar 103
. Nemis madaniy markazining faoliyati
“Народное слово”, “Правда Востока”, “Вечерный Ташкент”, “Новости
Узбекистана”, “Uzbekistan today” gazetalari, “Garmoniya”, “Yagona oilada”
jurnallarida keng yoritib kelinmoqda.
Shuningdek, ta’kidlash muhimki, O'zbekistonda Konrad Adenauer va Fridrix
Ebert nomidagi jamg'armalar, Germaniya akademik almashuvlar xizmati (DAAD)
vakolatxonalari, Gyote instituti va boshqa qator tashkilotlar faoliyati izchil yo'lga
qo'yilgan”. Aytish joizki, bugungi kunda ayniqsa bu tilni o rganishga yoshlarʻ
o rtasida qiziqish katta bo lib, mamlakatimizda 400 mingga yaqin o quvchilar
ʻ ʻ ʻ
ushbu tilni o rganmoqda.
ʻ
O zbekistonda 1623 ta maktabda o quvchilar nemis tilini o rganayotgan
ʻ ʻ ʻ
bo lsa, 10 ta maxsus maktabda esa nemis tili chuqurlashtirib o qitilmoqda
ʻ ʻ 104
.
Ulardan Toshkent, Samarqand, Marg ilon, Farg ona va Buxoro shaharlaridagi 6 ta
ʻ ʻ
maktab Nemis tili bo yicha maxsus diplom (DSD) berish huquqiga ega. Hozirgi
ʻ
paytda Germaniyaning 80 dan ortiq oliy o quv yurtlari bilan yaqindan sherikchilik
ʻ
aloqalari o rnatilib, ushbu nufuzli universitetlarda 800 dan ziyod o zbekistonlik
ʻ ʻ
talabalar tahsil olmoqda va o z ilmiy tadqiqotlarini davom ettirmoqda. Bu raqam
ʻ
yil sayin o sib bormoqda.
ʻ
Germaniyaning madaniyat sohasidagi vositachisi rolini bajaradigan Gyote-
instituti, (ZfA) – (Xorijdagi maktablar markaziy boshqarmasi), Fridrix Ebert
nomidagi va Konrad Adenauer nomidagi jamg’armalar hamda DVV (Germaniya
103
https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar
104
O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn].
ʻ ʻ Toshkent: “O zbekiston” NMIU, ʻ
2019. –B.17 2 .

nomidagi jamg'armalar, Germaniya akademik almashuvlar xizmati (DAAD)
vakolatxonalari, Gyote instituti va boshqa qator tashkilotlar faoliyati izchil yo'lga
qo‘yilgan”. Do‘stona muloqot shaklida bo'lib o‘tgan konferensiya yakunida ikki
mamlakat ishtirokchilari tomonidan keng ko'lamli hamkorlik aloqalarini yanada
rivojlantirish, muvaffaqiyatli kelishuvlarni davom ettirishga kelishib olindi 114
.
O zbekiston va Germaniya o rtasidagi ilm-fan va ta'lim sohasidagiʻ ʻ
hamkorlikning rivojida ma'lum ma'noda o zbek va nemis xalqi vakillari tomonidan
ʻ
tashkil qilingan nodavlat-notijorat hisoblanadigan ilmiy jamiyatlarning ham
salmoqli hissasi bor. Jumladan. Bunga misol sifatida 2002-yilda Frayburg shahrida
tuzilgan “Olmon-O zbek” ilmiy jamiyati, Germaniya Federativ Respublikasining
ʻ
Berlin shahrida ishlab va ilmiy izlanish olib borayotgan vatandoshlarimiz
tashabbusi bilan 2015-yilda shakllantirilgan “Nihol” O zbek-Olmon ilmiy-madaniy
ʻ
jamiyati faoliyatini aytib o tishimiz mumkin bo‘ladi
ʻ 115
.
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya
ʻ
Federativ Respublikasi Federal kansleri Angela Merkelning taklifiga binoan 2019-
yil 20 – 22-yanvar kunlari ushbu mamlakatga rasmiy tashrif buyurdi. Ushbu tarixiy
safar davlat rahbari sifatida Shavkat Mirziyoevning Germaniyaga birinchi bo ldi
ʻ 116
.
Berlin shahrida O zbekiston Respublikasi Prezidentini Germaniyada ta’lim
ʻ
olayotgan va ilmiy faoliyat bilan shug ullanayotgan bir guruh o zbek yoshlari ham
ʻ ʻ
katta quvonch bilan kutib olishdi. Davlat rahbari ularning tahsil olishi, olib
borayotgan ilmiy tadqiqot ishlari hamda kelajakdagi maqsad va rejalari bilan
yaqindan tanishdi. “Rivojlangan davlatlar yuqori natijalarga har sohada ilmiy
yondashuvni yo lga qo yish orqali erishgan. Biz ham bu borada katta izlanishlar
ʻ ʻ
114
https://yuz.uz/uz/news/ozbekiston-va-germaniya-munosabatlarining-30-yilligiga-bagishlangan-xalqaro-
konferentsiya-otkazild i
115
Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa
ʻ ʻ
doktori (PhD) diss.avtoref.Samarqand: 2022.- B.2 1 .
116
“O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston”
ʻ ʻ ʻ
NMIU, 2019. –B.52.

so raydi. Endilikda xalqning bunday xohish-irodasi esa uning asosiy qonuni -ʻ
Konstitusiyada ham o z aksini topdi.
ʻ
Tarixdan ma'lumki, urushning h ech qachon yaxshisi bo lmagan. Dunyoda
ʻ
hozir ham turli ko rinishlarda urushlar, ommaviy to qnashuvlar bo lib turgani
ʻ ʻ ʻ
insoniyatni tashvishga solmoqda. Ayrim davlatlarda qonli to qnashuvlar 20-30
ʻ
yillardan beri to xtamayapti. Ammo shunga qaramasdan, O zbekiston tashqi
ʻ ʻ
siyosatida bir qator ijobiy o zgarishlarni kuzatishimiz mumkin. Chunki
ʻ
O zbekiston Markaziy Osiyo davlatlari bilan do stona, yaqin qo shnichilik va
ʻ ʻ ʻ
o zaro manfaatli aloqalarni rivojlantirmoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev
ʻ
tashabbusi bilan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat
uchrashuvlarini o tkazish yo lga qo yildi. Qo shnilarimiz bilan chegaralar ochildi,
ʻ ʻ ʻ ʻ
uzoq yillar davomida bir-birini ko ra olmagan qon-qarindoshlar yana uchrashdi.
ʻ
Bir so z bilan aytganda, barcha davlatlar bilan do stona va tinchliksevar tashqi
ʻ ʻ
siyosatni olib borishga doir mazkur yangi prinsipning Konstitusiyamizga kiritilishi
achchiq xatolardan chiqarilgan to g ri xulosadir. Boshqa davlatlar bilan xalqning
ʻ ʻ
manfaatlarini ustun qo yib, ikki va ko p tomonlama foydali do stona
ʻ ʻ ʻ
munosabatlarni yo lga qo yish - hozirgi zamonda eng to g ri qaror hisoblanadi.
ʻ ʻ ʻ ʻ
Birgina misol: 2013-yilda respublikamizda xotin-qizlar tadbirkorligini
moliyaviy qo llab-quvvatlash uchun xorijiy mablag lar ham keng jalb etilgan edi.
ʻ ʻ
Xalqaro taraqqiyot uyushmasi, Germaniya xalqaro hamkorlik bo yicha jamg arma
ʻ ʻ
kassalari fondi, Jahon banki, BMT Taraqqiyot dasturining loyihalari bunga
misoldir. Xususan, Germaniya xalqaro hamkorlik bo yicha jamg arma kassalari
ʻ ʻ
fondining xotin-qizlar tadbirkorligini qo llab-quvvatlash loyihasi doirasida Navoiy,
ʻ
Surxondaryo va Toshkent viloyatlarida faoliyat yuritayotgan ishbilarmon ayollarga
xizmat ko rsatish, ishlab chiqarish, parrandachilik, chorvachilik, qishloq xo jaligi
ʻ ʻ

mahsulotlari etishtirishni rivojlantirish uchun 815 million so mdan ko proqʻ ʻ
sarmoyalar ajratildi 33
.
Ta ’ kidlash lozimki, O zbekiston barcha xorijiy hamkorlar bilan o zaro
ʻ ʻ
foydali munosabatlarni rivojlantirishdan manfaatdor bo lib, asosiy tashqi siyosiy
ʻ
harakatlarini 2017 – 2021-yillarda O zbekiston Respublikasini rivojlantirishning
ʻ
beshta ustuvor yo nalishi bo yicha Harakatlar strategiyasida belgilangan eng
ʻ ʻ
muhim sohalarga qaratgan.
Ushbu hujjat mamlakatning tashqi siyosat sohasida quyidagi eng muhim
ustuvor yo nalishlarini shakllantiradi:
ʻ
- davlat mustaqilligi va suverenitetini mustahkamlash, mamlakatning
xalqaro munosabatlarning to laqonli sub'ekti sifatida o rni va rolini yanada
ʻ ʻ
mustahkamlash, rivojlangan demokratik davlatlar qatoriga kirish, O zbekiston
ʻ
atrofida xavfsizlik, barqarorlik va do stona qo shnichilik munosabatlar mintaqasini
ʻ ʻ
yaratish;
- O zbekiston Respublikasining xalqaro nufuzini mustahkamlash, dunyo
ʻ
hamjamiyatiga mamlakatda amalga oshirilayotgan islohotlar to g risida ob'ektiv
ʻ ʻ
axborotni yetkazish;
- O zbekiston tashqi siyosiy va tashqi iqtisodiy faoliyatining me'yoriy-
ʻ
huquqiy bazasini, shuningdek xalqaro hamkorlikning shartnoma-huquqiy
asoslarini takomillashtirish;
- O zbekiston davlat chegarasini delimita
ʻ t siya va demarkatsiya qilish
masalalarini tartibga solish 34
.
33
Amalga oshirilayotgan islohotlarimizni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati qurish-yorug
ʻ
kelajagimizning asosiy omilidir. / Birinchi Prezident I.AKarimovning O zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining
ʻ
21 yilligiga bag ishlangan tantanali marosimdagi ma'ruzasini o rganish bo yicha o quv-uslubiy qo llanma.
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014. -B.71.
34
https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana

Markaz “GIZ” jamiyati bilan hamkorlikda ijtimoiy sohaga oid loyihalarni
amalga oshirib kelmoqda, jumladan 2019 - yili “Sen y orklub” nuroniylar klubi
tuzilgan bo‘lib, unda nemis millatiga mansub bemor va kam ta'minlangan oilalarga
ko‘maklashish va g‘amhorlk ko‘rsatishga qaratilgan bir qator aktsiyalar tashkil
etildi. Markaz yoshlari (Ostern) bahor bayrami, (Erntedankfest) hosil bayrami,
(Weihnachten) Rojdestvo kabi milliy bayramlarda faol ishtirok etib keladilar
hamda har yili avgust oyida nemislarni O‘rta Osiyo mintaqasiga deportatsiya
qilingan kuni sifatida “Xotiralash kuni”ni nishonlaydilar 101
.
Markaz faollari har yili davlat imiz bayramlarida faol ishtirok etib keladilar.
Nemis tilini, madaniyatini, an'analarini va urf-odatlarini tiklash va rivojlantirish
maqsadida teatrlashtirilgan bilingual musiqiy maydoncha yaratilgan. Unda
markazning yoshlari o‘zbek va nemis tillarida qo‘shiqlar kuylardilar, raqsga
tushadilar, o‘zaro fikr almashishadi va turli sahna ko‘rinishlarini bir birlariga
namoyish etadilar. Markaz O‘zbekistondagi Germaniya elchixonasi ko‘magida
nemis yoshlarni Germaniyaga sayohatga jo‘natish, yoshlar lagerlarida dam olish
imkoniyatiga ega bo‘lmoqdalar. 2019-yili O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyevning GFRga rasmiy tashrifi doirasida O‘zbekiston nemis
madaniy markazi yoshlari Berlin shahrida bo‘lib o‘tgan ivent-tadbirida turli
qo‘shiq va raqslari bilan ishtirok etdilar. Germaniya Prezidenti F.Shtaynmayerning
mamlakatimizga tashrifi doirasida Markaz yoshlari Xiva shahrida bo‘lib o‘tgan
kontsertda o‘z chiqishlari bilan ishtirok etdilar.
O‘zbekistonda yashaydigan nemislar masalalari bo‘yicha hukumatlararo
komissiyaning doimiy yig‘ilishlari o‘tkazib kelinadi . X ususan 2011, 2013 va 2015-
yillarda yig‘ilish Germaniyada o‘tkazildi. 2012-yili Germaniya Ichki ishlar vaziri
o‘rinbosari K.Bergner O‘zbekistonga tashrifi chog‘ida Toshkent, Buxoro, Farg‘ona
101
https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar

sohada hamkorligini yanada rivojlantirib, nemis investisiyasini yurtimizga keng
ko lamda kirib kelishiga xizmat qilmoqda.ʻ
III BOB . O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji
3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalar ning
rivojlanishi
Mustaqil O‘zbekiston tashqi siyosatining geografiyasi kun sayin kengayib
bormoqda . O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning davlat
ʻ
tashriflari boshqa mamlakatlar bilan do stona aloqalar o rnatishda, o zaro
ʻ ʻ ʻ
manfaatli hamkorlikni rivojlantirishda katta rol o ynamoqda. Та’kidlash joizki,
ʻ
“O zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to g risida”gi Qonun
ʻ ʻ ʻ 83
,
83
O zbekiston Respublikasining Davlat mustaqilligi asoslari to g risidagi qonun // O zbekiston Respublikasi Oliy
ʻ ʻ ʻ ʻ
Kengashining Axborotnomasi, 1991.y, 11-son, 246-modda.

parlament vakolatlarini kuchaytirish, iqtisodiyotni erkinlashtirish va sud-huquq
tizimini isloh qilishga qaratilgan 2017 – 2021-yillarga mo ljallangan mamlakatniʻ
rivojlantirish bo yicha Harakatlar strategiyasini amalga oshirishda sizni qo llab-
ʻ ʻ
quvvatlashga tayyormiz”. Men O zbekistonga va uning xalqiga tinch, erkin kelajak
ʻ
va farovonlik, shuningdek, mamlakatlarimizga o zaro hamkorlikni yanada
ʻ
kengayishini tilayman” 91
.
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya
ʻ
Federativ Respublikasi Federal kansleri Angela Merkelning taklifiga binoan
2019-yil 20–22-yanvar kunlari rasmiy tashrif bilan Germaniya Federativ
Respublikasida bo ldi. Prezidentlar Germaniya tashabbusi bilan ishlab
ʻ
chiqilayotgan, Yevropa Ittifoqining Markaziy Osiyo bo yicha yangi strategiyasi
ʻ
asosida munosabatlarni mustahkamlash muhimligini qayd etdi 92
. Germaniya
O zbekistonning texnologiya va investitsiyalar sohasidagi asosiy sheriklaridan
ʻ
biridir. Mamlakatlarimiz o rtasida savdo sohasida eng ko p qulaylik yaratish tizimi
ʻ ʻ
joriy etilgan. O tgan yili tovar ayirboshlash hajmi 700 million yevrodan oshgan
ʻ 93
.
O zbekistonda germaniyalik investorlar ishtirokida 132 ta firma va
ʻ
kompaniya faoliyat yuritmoqda. Shundan 33 tasi yuz foiz nemis kapitali asosida
tuzilgan, 31 tasi yurtimizda o z vakolatxonasini ochgan.
ʻ O zbekiston milliy banki ʻ
Germaniyaning 57 ta banki bilan aloqa o rnatgan. Toshkentda “Doyche-bank”
ʻ
bo limi tashkil etilgan. Mamlakatimizda dunyoga mashhur nemis kompaniyalari
ʻ
bilan amalga oshirilgan yirik loyihalar muvaffaqiyati o zaro manfaatli
ʻ
investitsiyaviy hamkorlikka misol bo la oladi. “MAN” konserni bilan sheriklikda
ʻ
zamonaviy yuk avtomobillari, “Claas” va “Lemken” kompaniyalari bilan qishloq
91
“Шавкат Мирзиёев и Ангела Меркелъ обменялисъ поздравлениями” //http://ru.sputnik newс-uz.cом
92
“ Ха lq so‘zi ” gazetasi . 2019- yil 23- yanvar soni.
93
https://www.gazeta.uz>bitimlar

I BOB. O‘ZBEKISTON VA GERMANIYA O‘RTASIDAGI HAMKORLIK
ALOQALARINING O‘RNATILISHI VA MUSTAHKAMLANISHI
1.1.O‘zbekiston ning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari
O zbekiston davlat mustaqilligiga erishganidan so ng, avvalo, o z tashqiʻ ʻ ʻ
siyosatini xalqaro hamjamiyatning to laqonli subyekti sifatida amalga oshirish
ʻ
uchun real imkoniyatlarga ega bo ldi. Ikkinchidan, hozirgi dunyoda 200 dan ortiq
ʻ
mustaqil davlat bo lsa-da, hammasi ham mustaqil tashqi siyosat yurita olmaydi.
ʻ
O zbekiston esa qisqa vaqt ichida mustaqil davlat sifatida mustaqil tashqi siyosat
ʻ
olib bora olishini amalda isbotladi 24
. Bu-jahon siyosatida davlatning nufuzini
belgilovchi muhim mezondir.
24
Jo rayev S., G ofurov S., Alimboyev S. O zbekiston va jahon hamjamiyati. Toshkent: “Akademiya”, 2005. -B.4.
ʻ ʻ ʻ

hurmat va bir-birining manfaatlarini hisobga olish tamoyillariga asoslangan
hamkorlikni har tomonlama chuqurlashtirish va kengaytirish uchun mustahkam
poydevor yaratadi. 2020-yil 19 – 20-fevralda O zbekiston Respublikasi Prezidentiʻ
Shavkat Mirziyoyevning Turkiya Prezidenti Rejep Tayyip Erdo g on taklifi bilan
ʻ ʻ
ushbu mamlakatga rasmiy tashrifi strategik munosabat faollashuvining yorqin
dalolati bo ldi.
ʻ
O zbekiston dunyo siyosati va iqtisodiyotida eng muhim rollardan birini
ʻ
o ynayotgan Xitoy Xalq Respublikasi bilan yaqin regional qo shni va do stona
ʻ ʻ ʻ
davlat sifatida strategik hamkorlikni mustahkamlamoqda. Koreya Respublikasi
bilan ikki tomonlama munosabatlar masalalarining butun majmui bo yicha
ʻ
strategik hamkorlikni mustahkamlashda xuddi shunday yutuqlar kuzatilmoqda.
Bevosita Koreya investisiyalari va ilg or texnologiyalarini, imtiyozli kreditlarini
ʻ
faol jalb qilish hamda sanoat, energetika, infratuzilma, avtomobilsozlik, fan va
innovasiyalar, sog liqni saqlash va turizmni rivojlantirish sohalarida yuqori
ʻ
texnologik loyihalarni amalga oshirish uchun moliya-texnik yordam ko rsatilishi
ʻ
mamlakatimiz manfaatlariga javob beradi.
Xulosa qilib aytganda, O zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi ustuvor
ʻ
yo nalishlari barqaror, adolatli va demokratik davlat qurishga, mamlakatning
ʻ
tashqi oshkoraligini ilgari surishga hamda regional va ko p tomonlama o zaro
ʻ ʻ
hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan. Xalqaro maydondagi hamkorlik ilg or
ʻ
dunyo tajribasini o rganish, xorijiy mamlakatlar bilan aloqalarni yo lga qo yish
ʻ ʻ ʻ
orqali O zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish bo yicha vazifalarni hal
ʻ ʻ
qilishga yordam bermoqda, bu mamlakatda maksimal qulay amaliy va investision
muhitni shakllantirishga o z hissasini qo shmoqda.
ʻ ʻ

$Hozirda esa akademiyada yarim o‘tkazgichlar bo‘yicha ilmiy tadqiqot ishlari samarali olib borilmoqda. E’tiborli jihati, Frayberg konchilik akademiyasi o‘zini zamonaviy, ekotejamkor texnologiyalarni tatbiq etishi bilan hurmat qozongan. “… Olmaliq kon-metallurgiya kombinati bilan hamkorlik aloqalarini o‘rnatilganidan behad xursandmiz. Bugun kombinat faoliyati bilan yaqindan tanishib, uning zaxiralari boyligi, istiqbolli loyihalar amalga oshirilayotganini, korxonaning barqaror faoliyat yuritayotgani dalili ekanligini ko‘rdik, - deydi K.D. Barbknext. … Bizda tahsil olgan talabalar Germaniya sanoat korxonalarida va OKMKda amaliyot o‘tab, sanoat sohasini rivojlanishiga yanada katta hissa qo‘shishlariga ishonamiz” 80 . “O‘zbekiston bilan avvalroq hamkorlik aloqalarini o‘rnatmaginimizga afsusdamiz. O‘ylaymanki, ushbu hamkorligimiz bardavomlik kasb etadi” 81 . 2020-yildan boshlab Yevropa Ittifoqi mamlakatimizning Jahon savdo tashkilotiga kirishi uchun zarur tartib-qoidalarni bajarish uchun texnik yordam ko’rsatishni nazarda tutuvchi “O’zbekiston tashqi savdosiga ko’maklashish” loyihasini moliyalashtirib kelmoqda. O’zbekiston Prezidenti “Mamlakatimiz GSP+ imtiyozli savdo tizimiga kiritilganidan keyin Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan tovar ayirboshlashning o’sish dinamikasi hayratlanarli”, deb ta’kidladi. Biz O’zbekiston YeIning barcha shartlarini bajarganini, jumladan, GSP+ tizimining benefisiar maqomini olish uchun 27 ta xalqaro konvensiyani ratifikatsiya qilganini ta’kidlaymiz. 2021-yil 10-apreldan boshlab Yevropa Ittifoqi ushbu tizim bo’yicha mamlakatimizdan olib kiriladigan tovarlarga imtiyozli tariflarni qo’llashni boshladi. Natijada 2021-yilda eksport 33,4 foizga oshdi, import esa 4,7 foizga qisqardi. O’tgan yili umumiy savdo aylanmasining 9,2 foizi, eksportning 3,3 foizi va O’zbekiston umumiy importining 13 foizi Yevropa Ittifoqi hissasiga to’g’ri 80 https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi \ 81 https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi$

2021-yil 12-yanvarida bo‘lib o‘tgan uchrashuvda O`zbekiston Oziq-ovqat
sanoati uyushmasi Germaniya Xalqaro Hamkorlik jamiyati (GIZ) GmbH bilan
yangi ish o’rinlarini yaratish, yurtimiz hududlarida mutaxassislar malakasini
oshirish va ta’lim dasturlari orqali yetuk kadrlar yetkazib berish masalalari
muhokama qilindi 77
.
Aytish joizki, Olmaliq kon-metallurgiya kombinati malakali mutaxassislarni
tayyorlash maqsadida bir necha yillardan buyon qator xorij davlatlarining
oliygohlari bilan hamkorlik qilib keladi. Shunday hamkorlik aloqalari doirasida
Olmaliq kon-metallurgiya kombinatiga Germaniya davlatining Frayberg texnika
universiteti Konchilik akademiyasi rektori K.D. Barbknext va Drezden shahri
xususiy universiteti prezidenti X.Myuller-Shtaynxagenlar tashrif buyurishdi 78
.
Tashrif davomida OKMK rahbariyati va Germaniyalik mehmonlar o‘rtasida
o‘zaro manfaatli hamkorlik aloqalari yuzasidan muzokaralar o‘tkazildi.
Shuningdek, mehmonlarga kombinatda transformatsiya jarayoni, raqamlashtirish
borasida amalga oshirilayotgan ishlar xususida ma'lumotlar berildi. Delegatsiya
vakillari Qalmoqqir, “Yoshlik-1” konlari, yangi barpo etilayotgan 3-Mis boyitish
fabrikasi, Mis boyitish fabrikasi, Mis eritish zavodi, Markaziy ta'mirlash mexanika
zavodi, Nodir metallar va qattiq qotishmalar ilmiy ishlab chiqarish birlashmasi
faoliyatlari bilan ham yaqindan tanishishdi. Tashrif yakunida OKMK va Frayberg
texnika universiteti Konchilik akademiyasi o‘rtasida kombinatga malakali
mutaxassislar tayyorlash bo‘yicha memorandum imzolandi.
Mazkur t ashrif va muzokaralar davomida qator kelishuvlarga erishildi.
Jumladan, Frayberg akademiyasining 60 ta yo‘nalish bo‘yicha ta'lim dasturlari
(bakalavriat, magistratura, doktorantura) asosida yuqori malakali kadrlarni
77
https://ufia.uz/germaniyaning-xalqaro-hamkorlik-jamiyati-giz-gmbh-bilan-oziq-ovqat-sohasida-mutaxassis-
kadrlarni-tayyorlash-boyicha-memorandum-imzolandi/
78
https://agmk.uz/oz/news/okmk-frayberg-konchilik-akademiyasi-bilan-hamkorlik-ornatdi

o‘qituvchilar, olimlar, fermerlar va boshqa oliy ma'lumotli nemislar ko‘chib kela
boshlagan. XIX –XX asrning nihoyalariga kelib bu yerda mashhur tarixchilar va
sharqshunoslar – V.Bartold, A.Shmidt, A.Kun, Ye.Betger, selektsiyachi R.Shreder,
shifokorlar K.Rayngard va X.TSenner, pianinochi R.Kerer, rassom G.Brim va
boshqa elga taniqli nemislar faoliyat ko‘rsatganlar.
Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasining
ma'lumotlariga ko‘ra mamlakatimizda 3 ming 976 nafar nemis millati vakillari
istiqomat qilib keladi, shu jumladan, Toshkent shahrida 696 kishi yashaydi. Nemis
millati vakillari asosan Toshkent shahar, Toshkent, Buxoro, Farg‘ona, Jizzax,
Sirdaryo va Samarqand viloyatlarida istiqomat qiladilar. Mamlakatimizda
millatlararo totuvlik, hamjihatlik, do‘stlik va bag‘rikenglik rishtalarini
rivojlantirish, nemis xalqining noyob ma'naviy merosini, madaniyatini,
ana'nalarini, urf-odatlarini, tilini va tarixini saqlab qolish, rivojlantirish hamda
o‘sib kelayotgan kelajak avlodga yetkazish maqsadida 1992-yil 16-iyul kuni
Adliya vazirligidan 42-son bilan “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy
markazi davlat ro‘yxatidan o‘tkazildi (2013 - yil 18 - iyun 178p-son bilan qayta
ro‘yxatga olingan) .
2017-yil 25-fevraldan boshlab “Wiedergeburt” O‘zbekiston nemislar madaniy
markazi raisi lavozimida Ye.Mironova, rais o‘rinbosarlari lavozimida esa
S.Zaytseva va I.Shchurlar faoliyat ko‘rsatib kelmoqdalar. Markazning kunlik
hayotida Toshkent shahrida 70 kishidan ortiq, viloyatlarda esa 130 kishidan ortiq
faollar ishtirok etadilar 100
. Markaz Toshkent, Buxoro, Samarqand va Farg‘ona
viloyatlaridagi hududiy tuzilmalarini faoliyatini muvofiqlashtirib keladi. Uning
kunlik faoliyati davomida turli klublar, to‘garaklar va ijodiy jamoalarning harakati
yo‘lga qo‘yilgan.
100
https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar

Yana bir mashhur korxona -“MAN Nutzfahrzeuge AG” “O‘zavtosanoat” aksionerlik
kompaniyasi bilan hamkorlikda Samarqandda 3 million yevro ustav fondiga ega
avtomobil texnikasi ishlab chiqaruvchi qo‘shma korxona tashkil etgan. Ayni paytda
Samarqand avtomobil zavodida 18 tonnagacha yuk tashiydigan avtomashinalar, 37
yo‘lovchi sig‘imli avtobuslar yig‘ilmoqda. Korxona yiliga to‘rt mingta mashina
ishlab chiqarish quvvatiga ega.
O‘zaro tovar aylanmasi va investitsiyalar haqida so‘z ketganda, birgina
2021- yilda Germaniyadan o‘zlashtirilgan investitsiyalar hajmi 1,1 milliard
dollarni (+37,5 foiz) tashkil etib, ular neft-gaz va farmatsevtika sanoati,
qurilish materiallari ishlab chiqarish loyihalarini amalga oshirishga yo‘naltirilgan.
2022- yil yakuniga ko‘ra, bu ko‘rsatkich 769,1 million dollarni tashkil qilgan 73
.
Bizga ma’lumki, Germaniya Savdo-sanoat palatasi boshqaruvi a zosi doktorʼ
Folker Trayer boshchiligidagi Germaniya delegatsiyasining yurtimizga tashrifi
doirasida 2023- yil 14-sentabrda Toshkent shahrida “O zbekistonda Germaniya
ʻ
iqtisodiyoti kuni”ga bag ishlab, O zbekiston-Germaniya o rtasidagi savdo-
ʻ ʻ ʻ
iqtisodiy, investitsiyaviy hamda sanoat kooperatsiyasini rivojlantirishga doir bir
qator tadbirlar bo lib o tdi.
ʻ ʻ
Davra suhbati davomida ikki tomonlama hamkorlik masalalari va istiqbolli
loyihalar muhokama qilindi. Spikerlar o z qutlov nutqida O zbekiston
ʻ ʻ
Germaniyani Yevropa Ittifoqining strategik hamkori deb bilishi hamda bugungi
kunda ikkala tomon ham o zaro munosabatlarni yanada rivojlantirish uchun barcha
ʻ
sa y-harakatlarni amalga oshirayotganligini ta kidladilar. Shuningdek,yangi
ʼ ʼ
istiqbolli tashabbuslarni ilgari surish orqali ikki mamlakat o rtasidagi hamkorlik
ʻ
samaradorligini oshirish zarurligiga e tibor qaratildi. Ma lumot uchun: so nggi ikki
ʼ ʼ ʻ
73
http://pravacheloveka.uz/oz/news/xronologiya-ozbekiston-germaniya-munosabatlari-yaqin-tarixda-qay-tarafga-
ozgardi

aloqalarning yo‘lga qo‘ilishi (2008–2016-yy.) va yangi tashqi siyosatdagi
hamkorlikning yuksalib borishi (2017– 2022-yy.) asoslab berilgan.
O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy hamkorlikning o‘sish
va kamayish holatlariga jahon bozorida mahsulotlar tan narxining tushishi (1998-
1999-yy), jahon moliyaviy inqirozi (2008-y.) hamda turli pandemiyalarning ta’sir
qilganligi dalillangan.
O‘zbekiston va Germaniya o’rtasidagi ilmiy-madaniy hamkorlikning
rivojlanishida har ikkala xalq vakillari tomonidan tashkil etilgan bir qancha ilmiy
jamiyartlar, shuningdek, “O‘zbekiston-Germaniya” do‘stlik jamiyati, respublika
nemis madaniyat markazlarining faoliyati muhim rol tutishi isbotlangan.
Magistrlik disserta t siyasining nazariy va uslubiy asoslari. Magistrlik
dissertatsiyasini уoritish jаrауonidа B irinсhi Рrezidentimiz hаmdа
Resрublikаmiz ning amaldagi Рrezidenti Sh.M.Mirziуo y evlаrning аsаrlаridа ilgаri
surilgаn Vatаnimiz o`tmishini mаnbаlаr аsosidа hаqqoniу o ‘ rgаnish, xolislik va
tаrixiуlik
tаmoуillаri nаzаriу аsos vazifаsini bаjаrdi. M uаmmoni уаngi tаrixiу
tаfаkkurning konseрtuаl nuqtаi- nаzаridаn idrok etishgа, tаrixiу voqeаlаr
xаrаkterini ulаrning reаl mаzmuni
аsosidа, hozirgi zаmon tаrix fаni ehtiyojlari
kontekstidа oсhib berishgа аsosiу e’tibor
berildi.
MDI natijalarining aprobatsiyasi. Magistrlik dissertatsiyasi natijalari ...
ta , jumladan ...ta xalqaro va ....ta respublika ilmiy-amaliy anjumanlarida
aprobatsiyadan o‘tkazilgan.
Ма gistrlik dissertatsiyasi ishining tuzilishi . Mazkur tadqiqot ishi
K irish,
uch bob , olti раrаgrаf, xulosа, foуdаlаnilgаn аdаbiуotlаr ro‘уxаtidan iborat
tаrkibiy tuzilishga ega. Magistrlik dissertatsiya ishining umumiу hаjmi …betni
tаshkil etаdi.

Mavzu: O’zbekistonning Ge rmaniya bilan hamkorlik va aloqalari
(1991-202 2 -yillar)
Mundarija
Kirish...............................................................................................................
I bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining
o‘rnatilishi va mustahkamlanishi …………………………………………..
1.1. O‘zbekiston ning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari…………….. ...
1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik
aloqalarining o`rnatilishi……………………………………………………....II bob. O‘zbekiston va
Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo–
investitsiyaviy hamkorlik aloqalar ining rivojlanishi ................................
2.1. O‘zbekiston ning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalar ining kengayib
borishi ................................................................................................................
2.2 . O‘zbekiston va Germaniyaning sa vdo-investitsiya sohasidagi
hamkorligi… ……….. ... .................................................................................
III bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji
3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalar ning
rivojlanishi ……………………………………………………………………....
3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik… …… ...

Xulosa… ……………………………………………………………………… ..

bosqichida turibmiz......O zbekiston hayotining har jabhasi uchun sizlarning bilim vaʻ
“nou-xau”laringiz juda zarur. Bilimimiz qancha zo r bo lsa, biz shunchalik
ʻ ʻ
kuchlimiz. Sizlarni ona Vataningiz intizorlik bilan kutmoqda”,-dedi Shavkat
Mirziyoyev. Shundan so‘ng Prezidentimiz yoshlarga o qishda va olib borayotgan
ʻ
tadqiqotlarini muvaffaqiyatli yakunlashda omad tilab, ularning olgan bilim va
tajribalari O zbekiston taraqqiyoti uchun xizmat qilajagiga umid bildirdi.
ʻ
Xulosa qilib aytganda, O zbekistonda kechayotgan yangilanishlar
ʻ
germaniyalik hamkorlarimizda chuqur taassurot qoldirmoqda. Mamlakatimiz
rahbari Sh.M.Mirziyoyev tomonidan jadal ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar
o tkazilayotganligi tufayli hamkorlik uchun keng imkoniyatlar eshigi ochilmoqda.
ʻ
Va natijada Germaniya va O zbekiston o rtasidagi madaniy-ma’rifiy aloqalar yil
ʻ ʻ
sayin mustahkamlanib bormoqda. Germaniyalik hamkorlarimizning maqsadi ham
bizning niyatlarimiz bilan mushtarak, ya’ni, ikki mamlakatning talabalari va
olimlari o rtasida hamkorlikni yanada mustahkamlashdir. Faqat tadbirkorlarning
ʻ
o zaro tajriba almashinuvi emas, balki yoshlar vakillari, olimlar o rtasida ham bu
ʻ ʻ
jarayonni jadal yo lga qo yilishi juda muhimdir.
ʻ ʻ
Germaniyaning Berlin, Drezden, Leypsig, Shtutgart va boshqa
shaharlaridagi muzeylarda O zbekistonning noyob san'at va tarixiy eksponatlari
ʻ
saqlanishidan yaxshi xabardormiz. Mamlakatimiz Prezidentining Germaniyaga
rasmiy tashrifi nafaqat iqtisodiyot, balki fan va madaniy-gumanitar sohalarda ham
hamkorlikning yangi qirralarini ochishga xizmat qilmoqda.

davlat tashrifi (1995-yil) va Kansleri G.Shryoderning rasmiy tashrifi (2002-yil)
amalga oshirilgan 40
. Tashqi ishlar vazirliklari o‘rtasida siyosiy
maslahatlashuvlarning 14 ta doirasi o‘tkazilgan.
Ta ‘ kidlash lozimki, O zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islomʻ
Karimov Germaniyaga 1993, 1995 va 2001-yillarda rasmiy tashrifini amalga
oshirdi. Yevropadagi eng yirik mamlakatlardan biri bo lgan Germaniya Federativ
ʻ
Respublikasiga O zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 1993-yil
ʻ
aprel-may oylarida rasmiy tashrif buyurdi. 1993-yil 5-mayda mamlakatimiz
delegatsiyasining O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov
boshchiligida Germaniya Federativ Respublikasiga qilgan rasmiy tashrifi
muvaffaqiyatli tugagani to‘g’risidagi xabar e’lon qilindi 41
.
Rasmiy tashrif davomida GFR Prezidenti R.fon Vayszekker, kansler G.Kol
va boshqa ishbilarmonlar vakillari bilan uchrashuvlar o tkazildi. Muzokaralar
ʻ
yakuniga ko ra mablag sarflash, uni birgalikda himoyalashishga ko maklashish
ʻ ʻ ʻ
to g risida Shartnoma, madaniy hamkorlik va ilmiy-tadqiqot jamg armasini tuzish
ʻ ʻ ʻ
haqida bitimlar imzolandi 42
. Shu tariqa mamlakatlar o‘rtasida ikki tomonlama
aloqalarning mustahkam poydevori qurildi. 1 995-yilda O‘zbekistonga Germaniya
Federal Prezidenti Roman Hersogning davlat tashrifi amalga oshirildi, 2002-yilda
esa mazkur mamlakatning Federal kansleri Gerhard Shryoderning rasmiy tashriflari
bo‘lib o‘tdi.
GFR Prezidenti Frank-Valter Shtaynmayer 2016-yilning mart oyida Federal
tashqi ishlar vaziri sifatida Germaniyaning Yevropada xavfsizlik va hamkorlik
tashkilotiga (YEXHT) raisligi doirasida O‘zbekistonga tashrif buyurdi. Ikki
mamlakatning o‘zaro munosabatlari tarixi O‘zbekiston va Germaniya so‘nggi yillar
40
https://gk-usbekistan.de/uz/
41
Tyurikov V., Shog’ulomov R. 100 savolga 100 javob. 2-kitob. Toshkent: “O‘qituvchi”, 2001.-B.129.
42
Lafasov M., Jo‘rayev U. Jahon tarixi. Toshkent: 2006. –B.206,207.

sog’liqni saqlash sohasidir. Bundan tashqari, xususiy iqtisodiyotni rivojlantirish
orqali iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish va agrar sektorni takomillashtirshni o`z
oldiga maqsad qilgan.
Xulosa qilib aytganda, yangilanayotgan O‘zbekiston o‘z taraqqiyot yo‘lida
dadil qadam tashlar ekan, bunda eng avvalo rivojlangan davlatlar bilan ishonchli
va strategik hamkorlikni izchil yo‘lga qo‘yayotgani muhim ahamiyat kasb
etmoqda. Albatta, bunda ko‘plab sohalarda nafaqat Yevropada balki dunyo
miqyosida yetakchilardan hisoblangan Germaniya bilan ijtimoiy, iqtisodiy, savdo,
logistika va boshqa ko‘plab sohalarda o‘zaro sheriklik munosabatlarining
o‘rnatilgani har ikkala davlat manfaatlariga xizmat qilmoqda.

yangi tahrirdagi O zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining 18-moddasi 2-ʻ
qismiga nazar soladigan bo lsak, unda O zbekiston Respublikasi davlatning,
ʻ ʻ
xalqning oliy manfaatlaridan, uning farovonligi va xavfsizligidan kelib chiqqan
holda ittifoqlar tuzishi, hamdo stliklar va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi
ʻ
hamda ulardan chiqishi mumkin ekani belgilab o tilgan
ʻ 31
.
Mazkur norma mazmun-mohiyatidan kelib chiqqan holda aytishimiz
mumkinki, O zbekiston u yoki bu ko rinishdagi xalqaro ittifoqchilik kengashlariga
ʻ ʻ
faqat va faqat xalq manfaatlarini ko zlab kirishi yoki undan chiqishi mumkin.
ʻ
Masalan, bir paytlar O zbekiston Kollektiv xavfsizlik shartnomasi tashkiloti
ʻ
(KXShT) a’zosi bo lgan
ʻ 32
. Biroq, ushbu tashkilot o z yo nalishini ʻ ʻ
harbiylashtirgach, undan chiqishga qaror qilgan. Bu kabi holatlarda, albatta,
xalqning manfaatlaridan kelib chiqib yo l tutish kerakligi Konstitusiyada
ʻ
mustahkamlab qo yilayotgani esa tashqi siyosatdagi aniq strategiyalarni amalga
ʻ
oshirishga xizmat qiladi.
Butun dunyoga ma ’ lumki, O zbekiston
ʻ – tinchliksevar yurt. Boshqa
mamlakatlar bilan do stona, iliq munosabatli aloqalarni o rnatish esa xalq
ʻ ʻ
farovonligi va mamlakat tinchligi ta'minlashning eng muhim shartlaridan biridir.
Konstitusiyaga tashqi siyosat bo yicha alohida moddalarga qo shimchalar
ʻ ʻ
kiritishning zarurati ham ana shunda - tahlikali davrda barcha davlatlar bilan
do stona va tinchliksevar munosabatlarni o rnatish juda muhim. Bundan tashqari,
ʻ ʻ
o zbek xalqi tinchlikning qadrini biladigan xalq. Bir kun janjal bo lgan xonadonda
ʻ ʻ
qirq kun baraka qochadi, degan xalq maqollari bejizga paydo bo lmagan. Bizning
ʻ
xalqimiz katta mojarolar u yoqda tursin, yon qo shnilari o rtasida kichik
ʻ ʻ
aytishuvga ham murosasiz yondashadi, har doim duolarida tinchlik bo lsin, deb
ʻ
31
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. - B.8,9.
32
https://yuz.uz/news/ozbekistonning-tashqi-siyosati-qanday-maqsadlarni-kozlaydi

avtomobilsozlikdan tortib og‘ir yo‘l-transport halokati chog‘ida inson hayotini
saqlab qolish imkonini oshiradigan xavfsizlik yostiqchasigacha, rentgen apparatidan
“aspirin” deb nomlanuvchi dori vositasigacha, kompyuterdan boshlab chip yoki juda
ommabop mr3 audio formatigacha aynan Germaniyada kashf etilgan.
Bu mamlakatda qadimdan ilm-fan, san’at, madaniyatga alohida e’tibor
qaratilib kelingan. Bu ishlarga davlat byudjetidan katta mablag‘ ajratiladi.
Qolaversa, alohida qobiliyat, xislatlar nemis xalqining qonida bor. Dunyo tan olgan
yozuvchi, shoirlar Iogann Gyote, Frans Kafka, Erix Mariya Remark, Tomas Mann,
Genrix Byoll, mashhur kompozitorlar: Iogann Sebastyan Bax, Kristof Villibald
Glyuk, Feliks Mendelson, Lyudvig van Betxoven, Rixard Vagner, Iogannes Brams,
Rixard Shtraus - bularning bari nafaqat nemis millatining, balki butun jahon
xalqlarining buyuk ijodkorlaridir.
O zbekiston va Germaniya o rtasidagi siyosiy muloqotlarning yangi bosqichiʻ ʻ
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyo
ʻ y evning tashabbusi bilan
boshlandi. 2017 – 2019-yillarda o‘ zaro munosabatlar yangi mazmun bilan boyitildi
va kelajak sari dadil intilish xususiyatiga ega bo ldi.
ʻ
O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya
ʻ
Federativ Respublikasi Federal kansleri Angela Merkelning taklifiga binoan 2019-
yil 20 – 22-yanvar kunlari ushbu mamlakatga rasmiy tashrif buyurdi. Ushbu tarixiy
safar davlat rahbari sifatida Shavkat Mirziyoevning Germaniyaga birinchi va
Yevropa Ittifoqi davlatlariga ikkinchi tashrifi bo ldi
ʻ 45
.
Tashrif mobaynida Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev Germaniya-
O‘zbekiston ishchi kengashi, nemis iqtisodiyoti Sharq qo‘mitasi vakillari,
Germaniya energetika agentligi, shuningdek “CLAAS”, “Knauf”, “Siemens
Energy”, “Lasselsberger”, “Aurubis”, “Linde Group”, “Günter Papenburg”, “Falk-
45
“O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston”
ʻ ʻ ʻ
NMIU, 2019. –B.52.

Gannover xalqaro yarmarkasi ishlab turgan davrda (1994-yil aprel) o tkazilganʻ
“ O zbekist
ʻ o n iqtisodiyoti kunlari ” G FR jamoatchiligi va ishbilarmonlarini g oyat ʻ
qiziqtirdi. G FR P rezidentining 1995-yil 11 – 13 - aprelda Toshkentga qilgan tashrifi
davomida ikkala mamlakatning ishbilarmonlari ishtirokida qo shma biznes-
ʻ
seminar o tkazildi
ʻ 71
.
Keyingi yillarda O zbekiston banklari, Fanlar akademiyasi va turli vazirliklari
ʻ
hamda muassasalari xodimlari uchun amaliy mashg ulotlar, konferensiyalar va
ʻ
foydali uchrashuvlar bo lib o tdi. 1995-yilda Shtutgart shahridagi Linden-muzeyda
ʻ ʻ
“ O zbekist
ʻ o n. Buyuk Ipak yo li merosi ʻ ” mavzusida ochilgan ko rgazma ʻ
O zbekiston
ʻ - Germaniya hamkorligini rivojlantirishda sezilarli voqea bo ldi. ʻ
1996-yil 18 – 19 - iyunda “ Germaniya -M arkaziy Osiyo ” jamiyati, “ Doyche Bank ” ,
Frankfurt - mayn shahri magistrata va O zbekiston Respublikasining
ʻ G FRdagi
elchixonasi tashabbusi bilan Frankfurt shahrida “ Germaniyada O zbekiston
ʻ
i q tisodiyoti kunlari ” xalqaro anjumani o tkazildi.
ʻ
Germaniya iqtisodiyoti yildan yilga rivojlanayotgan davlatlardan biridir.
Ekspertlarning ta’kidlashicha, Germaniya iqtisodiyoti AQSH, Xitoy va
Yaponiyadan keyingi o‘rinda turadi. BMT ning aholisi turmush darajasi eng yuqori
bo‘lgan mamlakatlarni aniqlaydigan indeksi bo‘yicha Germaniya 191 davlat orasida
9-o‘rinni egallagan. Bundan 70-75 yil muqaddam Ikkinchi jahon urushida
iqtisodiyoti to‘la izdan chiqqan yurt bugun yalpi ichki mahsulot miqdori bo‘yicha
jahonda eng yuqori ko‘rsatkichlardan biriga erishgan.
Dunyo olimlari zamonaviy bozor iqtisodiyotining ilmiy-nazariy va amaliy
asosini “nemis iqtisodiyoti mo‘’jizasi” mualliflari Lyudvig Erxard va Frans
Oppengeymer nomi bilan bog‘lashadi. Germaniya O‘zbekistonga mahsulot eksport
qilish bo‘yicha Xitoy, Rossiya, Qozog‘iston, Turkiya, Koreya Respublikasi va
Qirg‘izistondan keyin 7-o‘rinda turadi. Ta’kidlash joizki, O‘zbekiston bilan
71
https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari

mamlakatda maksimal qulay amaliy va investision muhitni shakllantirishga o zʻ
hissasini qo shadi.
ʻ
Bu borada Respublika tashqi siyosiy strategiyasi xorijiy mamlakatlar bilan
savdo-iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirish, xorijiy investisiyalarni, ilg or
ʻ
texnologiyalarni ishlab chiqarishga jalb etish, mahalliy eksport geografiyasini
kengaytirish sohasida yangi qirralarni ochdi. Natijada 2019-yilda mamlakatimizga
bevosita xorijiy investisiyalar oqimi o sdi. Ularning hajmi 4,2 mlrd. dollarni
ʻ
tashkil etdi, bu 2018- yildagiga nisbatan 3,7 baravar ko proqdir
ʻ 36
.
2020-yilning birinchi yarim yilligi yakunlariga ko ra, Covid-19 tarqalishini
ʻ
to xtatish bilan bog liq barcha murakkabliklar va cheklanishlarga qaramay,
ʻ ʻ
O zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investisiyalar hajmi 4,8 mlrd. dollar, shu
ʻ
jumladan, bevosita xorijiy investisiyalar – 3,2 mlrd. dollarni tashkil etdi. Bunga
so nggi 10 yil ichida birinchi marta mamlakatning Iqtisodiy hamkorlik va
ʻ
rivojlanish tashkilotining kredit xavfi reytingidagi pozisiyasi yaxshilanganligi
sabab bo ldi.
ʻ
Jahon banki “Biznes yuritish” reytingida mamlakat 7 ta pozisiyaga ko tarildi
ʻ
va biznesni ro yxatdan o tkazish ko rsatkichi bo yicha 190 ta davlat orasida 8-
ʻ ʻ ʻ ʻ
o rinni egalladi, eng yaxshi islohotchi mamlakatlar safiga kiritildi. Dunyodagi eng
ʻ
obro li jurnallardan biri - “Economist” (Buyuk Britaniya) O zbekistonni yil
ʻ ʻ
mamlakati- 2017-yildan e'tiboran islohotlar eng jadal sur'atlar bilan amalga
oshirilayotgan davlat sifatida e'tirof qildi.
O zbekiston 86 ta davlat fuqarolari uchun vizasiz rejimni va 57 ta davlat
ʻ
fuqarolari uchun soddalashtirilgan vizali rejimni joriy qildi. O tgan yilda
ʻ
mamlakatga 6,7 mln. xorijiy turist keldi – bu 2016-yildagi ko rsatkichga nisbatan
ʻ
4,7 mln. yoki 3,3 baravar ko proqdir.
ʻ
36
https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana

Germaniya Federal iqtisodiy hamkorlik vazirining 1992-yil avgustdagi rasmiy
tashrifi ikki tomonlama munosabatlarni rivojlantirish eshiklarini ochib berdi.
O zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning 1993-yil apreldaʻ
Germaniyaga qilgan tashrifi o zaro savdo-iqtisodiy munosabatlarga muhim omil
ʻ
baxsh etgan burilish voqeasi bo ldi. Ushbu tashrif yakunida imzolangan “Kapital
ʻ
qo yilmalarni amalga oshirishga ko maklashish va ularni o zaro himoyalash
ʻ ʻ ʻ
to g risida” shartnoma, “Ilmiy tadqiqot va mutaxassislar jamg armasini vujudga
ʻ ʻ ʻ
keltirish” hamda “Madaniy hamkorlik” to g risida bitimlar ikki davlat o rtasidagi
ʻ ʻ ʻ
munosabatlarning huquqiy asosini belgilab berdi 55
.
Hamkorlik dasturlarini muvofiqlashtirish va tezroq amalga oshirish
maqsadida 1993-yil avgustda idoralararo komissiya hamda 1995-yil may oyida
O zbekiston
ʻ - Germaniya doimiy ishchi guruhi tuzildi. Mazkur komissiya va guruh
muntazam ravishda yig ilishlar o tkazib, investitsiyalarni kafolatlash va
ʻ ʻ
sug urtalash, loyihalarni moliyalash, xususiylashtirishga ko maklashish, qimmatli
ʻ ʻ
qog ozlar bozorini vujudga keltirish kabi muhim masalalarni hal qilib kelayotir.
ʻ
1993-yil Toshkentda Germaniya texnikaviy hamkorlik jamiyatining vakolatxonasi
ochildi. Jamiyat faoliyati tufayli bozor iqtisodiyotiga oid seminar va o quv kurslari
ʻ
o tkazish yo li bilan mutaxassislar tayyorlash, iqtisodiy qonunchilik,
ʻ ʻ
xususiylashtirish, kichik va o rta tadbirkorlikni rivojlantirish, atrof
ʻ - muhitni
muhofaza qilish, shahar yo lovchi transportiga doir qonun va nizomlar ishlab
ʻ
chiqish, “ Onalik va bolalikni himoya qilish ” tadbirlari bo yicha maslahatlar berish
ʻ
dasturi amalga oshirila boshladi.
Germaniyaning “Doyche bank AG”, “Komersbank”, “Kemikal bank AG”,
“Mersedes-Bens”, “Villi-Bets” kabi bank va kompaniyalari bilan muntazam aloqalar
davom etmoqda. Ikkala mamlakat o rtasidagi tovar ayirboshlash 76 mln.dollarni
ʻ
55
https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari

bu galgi tashrifi ham ikki davlat o‘rtasidagi har tomonlama manfaatli hamkorlikni
yangi bosqichga ko‘tarishga xizmat qildi.
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning 2019 - yil
yanvar oyidagi Germaniya Federativ Respublikasiga tashrifi hamda Germaniya
federal Prezidenti Frank- Valter Shtaynmayerning 2019-yilning may oyidagi
O’zbekistonga tashrifi ikki tomonlama siyosiy, savdo-iqtisodiy va gumanitar-
madaniy munosabatlarni yangi bosqichga chiqardi.
Har ikkala mamlakat o‘rtasida, shuningdek, parlamentlararo aloqalar, huquq
va xavfsizlik sohalarida hamda mudofaa vazirliklari yo‘nalishida hamkorlik faol
rivojlanmoqda. Germaniya O‘zbekistonning Yevropadagi asosiy savdo-iqtisodiy
hamkorlaridan biri hisoblanadi. 2017-yil yakunlariga ko‘ra, o‘zbek-german savdo
aylanmasi hajmi 613,2 million AQSh dollari, 2018-yil yanvar – noyabr davrida
712,1 mln. AQSh dollarini tashkil etgan. Ikki mamlakat o‘rtasidagi moliyaviy va
texnikaviy hamkorlikning umumiy hajmi 329,9 million yevrodan oshgan.
Bugungi kunda O‘zbekistonda nemis madaniyati va tilini o‘rganishga katta
qiziqish mavjud. Nemis tili respublikada eng ko‘p tarqalgan chet tillari orasida
ikkinchi o‘rinni egallaydi. Hozirgi paytda oliy ta’lim sohasida Germaniyaning 30
dan ortiq oliy o‘quv yurtlari bilan sheriklik aloqalari o‘rnatilgan bo‘lib, talabalar,
mutaxassislar va pedagog kadrlar almashinuvi yo‘lga qo‘yilgan. Ikki tomonlama
madaniy-gumanitar munosabatlarni rivojlantirishda Toshkent va Berlin,
Samarqand va Bremen, Buxoro va Bonn shaharlari o‘rtasidagi hamkorlik aloqalari
muhim rol o‘ynaydi 46
.
2022- yilning 16- mart kuni “Taraqqiyot strategiyasi” markazi, O'zbekiston
Respublikasi Prezidenti huzuridagi Strategik va mintaqalararo tadqiqotlar instituti,
O‘zbekistonning Germaniyadagi elchixonasi hamda Germaniyaning Konrad
46
https://gk-usbekistan.de/uz/

yevroga teng 9 ta kelishuv va hamkorlik shartnomalarini imzoladilar. Ushbu
kelishuvlarning 7 tasi investitsiyaviy, 2 tasi eksport xarakteriga ega. Bunda, 35 mln
yevrolik mahsulotlar Germaniyaga eksport qilinadi, 78.3 mln yevrolik investitsiya
loyihalari hamkorlikda amalga oshiriladi.
Imzolangan kelishuvlarga ko’ra, uyushmaga a’zo “O’zelektroapparat-
Elektroshit”, “Texnopark”, “Gierus”, “Next Generation Product”, “Vades Group”,
“Uzkabel, “United Cable-Co”, “Procab”, “Akfa engineering and management”
korxonalari va Germaniyaning “Siemens AG”, “Diehl Metering”, TEC-
Components”, “Gierus”, “Enertech”, “Viessmann Werke”, “Infineon
Technologies”, “Niehoff”, “Leoni”, “Garden Dreams International”, RBB
aluminium Vertrip”, “Benkam Europe” kompaniyalari hamkorlik qiladilar.
2023-2026-yillar oralig’ida realizatsiyasi amalga oshiriladigan ushbu
hamkorlik loyihalari rivojlanib borayotgan mamlakatimiz iqtisodiyoti uchun yangi
kuch va energiya sifatida xizmat qiladi. Texnologiyalar sohasida nafaqat
Yevropada balki butun dunyoda yetakchi davlatlardan biri bo’lgan Germaniya
bilan sohadagi hamkorlik, yurtimiz elektrotexnika sanoati rivojida ulkan ahamiyat
kasb etadi.
O‘zbekiston Respublikasining Germaniya Federativ Respublikasida
elchixonasi yordamida O‘zbekiston Savdo-sanoat palatasi raisi Davron Vahobov
boshchiligidagi palata delegatsiyasi hamda ITSV vakillari Germaniyaga tashrifi
davomida Essen shahrida joylashgan Yevropadagi eng yirik poyabzal ishlab
chiqaruvchi Deichmann kompaniyasida bo‘ldi.
Hozirgi kunda O‘zbekistonda tadbirkorlik sohasini rivojlantirishga ko‘plab
imkoniyatlar yaratilib kelinmoqda. Birgina charm-poyabzal yo‘nalishida ham kun
sayin katta o‘zgarishlar bo‘lmoqda. Yurtimizning tadbirkorlari eng rivojlangan
nufuzli xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni yo‘lga qo‘yish borasida doimiy

manfaatdormiz”, 61
-deb ta’kidladi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti
Sh.M.Mirziyoyev.
Shundan so‘ng Prezidentimiz keyingi yillarda O‘zbekiston bilan Germaniya
o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy va investitsiyaviy munosabatlar rivojlanib borayotgani
mamnuniyat bilan qayd etildi. Qo‘shma loyiha va korxonalar soni ikki barobar
ko‘paydi. “...Barchangiz ko‘p qirrali O‘zbekiston-Germaniya munosabatlarini
rivojlantirish uchun haqiqatda katta hissa qo‘shyapsiz, loyihalaringiz esa uzoq
muddatli muvaffaqiyatli hamkorlikka misol bo‘la oladi. Men buni juda
qadrlayman”, - dedi davlatimiz rahbari.
Mamlakatimiz yetakchisi Germaniya kompaniyalari bilan hamkorlikni
yanada kengaytirishning ustuvor jihatlariga to‘xtalib, qator istiqbolli yo‘nalishlarni
ko‘rsatib o‘tdi. Bundan ko‘zlanayotgan asosiy maqsad, bu, eng avvalo,
kooperatsiyani rivojlantirish hamda Germaniya kompaniyalarining
O‘zbekistondagi faoliyatini kengaytirishdir. Davlatimiz rahbari shuningdek,
xaridorgir sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun katta imkoniyatlar
mavjudligini ta’kidladi 62
.
Mintaqaviy loyihalarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida Prezidentimiz
O‘zbekistonda Germaniya yetakchi ishlab chiqaruvchilarining yuqori sanoat
texnologiyalari bo‘yicha Markaziy Osiyo ko‘rgazmasini o‘tkazish taklifini bildirdi.
Sheriklikning eng muhim yo‘nalishlaridan biri - “yashil” energetika. O‘zbekiston
rahbari muqobil energetikani rivojlantirish borasida germaniyalik hamkorlar bilan
muvaffaqiyatli tajriba va istiqbolli kooperatsiya loyihalari borligini qayd etdi.
Mintaqa darajasida “yashil” iqtisodiyot loyihalarini amalga oshirish uchun
Germaniya muhandislik-loyihalashtirish markazlari va sanoat xoldinglari bilan
hamkorlik dasturini ishlab chiqish va qabul qilish taklif etildi. O‘zbekiston
61
https://president.uz/oz/lists/view/6701
62
https://president.uz/oz/lists/view/6701

harakati uni bu qiyinchiliklardan boshqalarga nisbatan tezroq va osonroq
qutilishiga olib keldi. Yevropa Ittifoqining tajribasi dunyoni keyingi rivojlanishiga
o rnak bo la oladiʻ ʻ 50
”,-deb yozgan edi.
Bugungi kunda aynan hamkorlik natijasida ushbu davlatlar dunyoning
yetakchi davlatlari safidan o rin egalladi
ʻ 51
. Ularning tarixiy tajribasidan kelib
chiqib, dunyoning boshqa mintaqalarida joylashgan mamlakatlar ham mintaqaviy
hamkorlik jarayonlarini shakllantirishga intilmoqda. Jumladan, mustaqil
respublikamiz O zbekistonda ham bu jarayon o ziga xos tarzda kechmoqda.
ʻ ʻ
“Hamkorlik” tushunchasi ijtimoiy-falsafiy lug atlarda turlicha talqin etiladi.
ʻ
Hamkorlik-maqsad va manfaatlar to g ri kelganda ikki yoki undan ortiq tomon
ʻ ʻ
o rtasidagi ijobiy hamfaoliyat hisoblanadi
ʻ 52
.
Germaniya bilan O zbekiston Respublikasi o rtasida rasmiy munosabatlar
ʻ ʻ
1992-yildan boshlangan bo lsa-
ʻ da, ikki davlat o rtasidagi aloqalar uzoq davrga ʻ
borib ta q aladi. XX asr boshlarida o zbek chevarlari orasida nemislarning
ʻ “ Zinger ”
tikuv mashinasi nihoyatda mashhur bo lgan
ʻ ligini ko‘pchilik yaxshi bilsa kerak.
O zbekiston mustaqillikka erishgach, ikki mamlakat o rtasida teng huquqli
ʻ ʻ
munosabat o rnatildi.
ʻ O zbekistonning G arbiy Yevropadagi birinchi elchixonasi ʻ ʻ
1993-yil aynan Bonn shahrida ochildi. O sha paytdanoq o zaro aloqalar,
ʻ ʻ
delegatsiyalarning tashriflari yo lga qo yildi.
ʻ ʻ
50
Padao-Shioppa T. Europe, a Civil Power. Lessons for EU Experience. London: Federal Trust for Education and
Research. 2004.
51
Yeropa Ittifoqi YaIM hajmi bo yicha dunyoda etakchi o rinni egallaydi. http://cia.gov/libraru/publication/the-
ʻ ʻ
world-facebook/
52
http://gufo.me.content_pol/sotrudnichestvo-1523 .

2020-yilda qariyb 714 million AQSH dollarini tashkil qildi. Taniqli nemis
investorlari “MAN”, “Knauf” va “Klaas” kabi yirik kompaniyalar bugungi kunda
mamlakatimizda o'z faoliyatini olib bormoqda.
Shu bilan birga, Germaniya O‘zbekistonning eng yuqori 6 ta import
hamkorlaridan biri hisoblanadi. O‘zbekistonning eksport mahsulotlari bozori
qatorida esa eng yuqori 18- o‘rinni egallaydi. 2017- yilga nisbatan
O‘zbekistonning jami eksport hajmi deyarli ikki barobarga o‘sgan va bu
ko‘rsatkich 32,4 mln AQSH dollaridan 62,2 mln AQSH dollariga yetdi. Import
hajmi esa ushbu muddatda 1.6 barobarga oshdi va 587 mln AQSH dollaridan 927,5
mln AQSH dollariga yetdi.
Ikki mamlakat o'rtasidagi o‘zaro aloqalar bugun xalqaro maydonda ham
ishonchli, muhim va uzoq muddatli hamkorlar sifatida e'tirof etilmoqda. Ikki
tomonlama hamkorlikning barcha yo'nalishlari- siyosiy muloqot, parlamentlararo
aloqalar, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy, madaniy-gumanitar va boshqa ko'plab
sohalarga doir ustuvor yo'nalishlar va dolzarb vazifalarning hayotga tadbiq etilishi
esa, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar samaradorligini ta'minlashda
alohida o'rin tutadi.
Bugungi kunga kelib, Germaniya va O’zbekiston elektrotexnika korxonlari
o’rtasida € 113.3 mln yevroga teng 9 ta hamkorlik kelishuvlari imzolan ганлигини
шу ўринда эътироф этиш жоиздир. O zbekiston Prezidenti Shavkatʼ
Mirziyoyevning Germaniyaga tashrifi arafasida Berlin shahrida
O zbekiston-Germaniya biznes-forumi bo lib o tdi. Unda ikki mamlakat 250 dan
ʻ ʼ ʼ
ortiq yirik kompaniyalari, banklari, davlat idoralari va sanoat birlashmalari
rahbarlari ishtirok etdi.
Iqtisodiyotimizning boshqa sohalari qatori “O’zeltexsanoat” uyushmasi raisi
boshchiligidagi mutasaddilarimiz germaniyalik hamkorlar bilan yangi 113.3 mln

davomida eng ishonchli sheriklardan biri bo‘lib kelayotganini ko‘rsatadi. Bu ikki
tomonlama aloqalarning mustahkam poydevorga qurilgani va o‘zaro ishonchlilik
xususiyatidan dalolatdir.
Aytish joizki, u yoki bu siyosiy qarorlarni qabul qilishda muayyan davlatlar
sanksiyalar asosida hamkorlikdagi harakatlarini rasmiylashtirish orqali amalga
oshiradilar. Bu avvalo, davlat (bojxona) to siqlarii bartaraf etish, xorijiyʻ
sarmoyalarni jalb qilish, investorlar, qo shma korxonalar faoliyati uchun qulay
ʻ
shart-sharoitlar yaratish va hk.lardan iboratdir. Dunyodagi integratsiyalashuv
jarayonlari yagona va yaxlit dunyoni shakllantirish, mamlakatlararo hamkorlikka
obyektiv tarzda ta'sir ko rsatadi. Bunday hamkorlikni talab qilinishini unutmaslik
ʻ
kerak 43
.
Taniqli tarixchi olim G.Diligenskiy yozganidek: “Boy mamlakatlar va
qashshoq mamlakatlar o rtasidagi qarama-qarshilik global sivilizatsiyaning
ʻ
yaxlitligiga asosiy xavfni tug diradi va uni hal etmay turib, sivilizatsiyaning
ʻ
ilgarilashuviga erishib bo lmaydi”
ʻ 44
.
Darhaqiqat, butun kuch-quvvati bor, mahorati, imkoniyatini xalq, davlat,
mamlakat ravnaqi va istiqboliga yo‘naltirib, aholining turmush darajasini ko‘tarish,
yashash sharoitini yaxshilashni bosh maqsad sifatida belgilangan davlat uchun nima
zarur, deb so‘rasalar, hech ikkilanmay tinchlikka, to‘kin-sochinlikka, baxt-u
kamolga olib boradigan yo‘l, o‘rnak bo‘la oladigan davlat boshqaruvi, shunday
mamlakatning bor salohiyatini yuzaga chiqara oladigan xalq, millat, deya javob
bergan bo‘lar edik.
Dunyoda insoniyat taraqqiyotiga ulkan hissa qo‘shayotgan, tarixi ibratli,
tajribasi boy, xalqi mehnatkash davlatlar bisyor. Germaniya ulardan biri hisoblanadi.
Insoniyat turmush tarzini mutlaqo o‘zgartirib yuborgan inqilobiy ixtirolar –
43
Jo ra
ʻ y ev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.17.
44
Дилигенский Г.Г. “Конец истории” или смена цивилизаций? Журн. “Вопросы философии”. 1991г. –С.30.

Ta’kidlash lozimki, o z navbatida respublikamizda ham Germaniyaʻ
madaniyati kunlari muvaffaqiyatli o t
ʻ kazilmoqda . Ikki tomonlama hamkorlikning
rivojiga K.Adenauer, F.Ebert jamg armalari, Gyote nomidagi institut, G
ʻ ermaniya
oliy o quv yurtlari, universitetlari rektorlari konferensiyasi,
ʻ “ Doyche Velle ”
telekompaniyasi , “ Germaniya-O zbekiston
ʻ ” do stlik jamiyati, ʻ “ EPOG ” Berlin
jamoat madaniy birlashmasi katta hissa qo shmoqdalar.
ʻ Bugungi kunda
O zbekist
ʻ o n Milliy universiteti va Samarqand davlat universitet lar i ning
Germaniyaning Gumboldt nomidagi , shuningdek, Bamberg va Gyottingen
shaharlaridagi universitetlar i bilan ilmiy hamkorligi samarali davom etmoqda .
K. Adenauer jamg armasi ko magida Sant Augustin shahrida
ʻ ʻ “ Amir Temur
va uning jahon tarixida tutgan o rni
ʻ ” mavzuida ilmiy konferensiya, “ Orol ekologik
fojiasinnng milliy va xalqaro aspektlari ” simpoziumlari o tkazildi. Jurnalistlar
ʻ
guruhi va nemis ijodiy ziyolilari vakillari tashabbusi bilan Orol haqida hujjatli film
olishga kirishildi. Qoraqalpog iston bolalar kasalxonalariga dori
ʻ - darmonlar va
tibbiyot uskunalari uchun mablag yig ish tashkil qilindi va bu hududda suv
ʻ ʻ
tozalash inshootlarini yaratish uchun mablag to plandi.
ʻ ʻ
Germaniya tomonining O‘zbekistonda madaniyat sohasidagi faoliyatining
asosiy yo'nalishlaridan biri – bu madaniy merosni saqlash sohasidagi hamkorlik
hisoblanadi. Jumladan, Germaniyaning xalq hunarmandchiligi va yodgorliklarni
asrash bo‘yicha sobiq markazi Samarqandning tarixiy “Shohi Zinda” majmuasida
joylashgan “Shodi-Mulk og’a maqbarasi”ni ta’mirlash ishlarida ishtirok etdi.
Germaniya Tashqi ishlar vazirligining moliyaviy ko‘magida Potsdam maxsus
oliygohi bilan hamkorlikda ushbu loyiha davom ettirildi va 2005-yilda
me’morchilikning muhim yodgorliklaridan biri bo'lmish dunyoga mashhur
Registon maydonida joylashgan “Tillaqori” madrasasining gumbazi bilan
birgalikda ta’mirlash ishlari o‘z nihoyasiga yetkazildi. Potsdam maxsus oliygohi

Germaniyaning gumanitar sohadagi hamkorligi, sog liqni saqlash va ekologiya,ʻ
shuningdek, nemis fondlari ishtirokidagi aloqalari tadqiq qilingan 19
.
Ikkinchi guruh tadqiqotlarini keng qamrovli adabiyotlar tashkil qiladi.
V.Brian 20
, К.Маrtin 21
, F.Bindi 22
, М.Саm 23
, С.Аlschen, А.Strokov,
Z.Abduganiyeva, B. Yuldashev, А.Egamov, R.Sattarov vа Т.Dadabayevning
tadqiqotlarida Yevropa Ittifoqi, GFR va O‘zbekistonning tashqi siyosati masalalari
yoritib berilgan.
Tadqiqot mavzusiga oid manbalarni tahlil qilish shundan dalolat beradiki,
O‘zbekiston-Germaniya hamkorlik aloqalari muammosining turli masalalari ilmiy-
nazariy asoslari ishlab chiqilgan, ular tarixiy nuqtai nazardan tahlil etilgan.
Ta’kidlash joizki, xalqaro hamkorlik aloqalarini O‘zbekiston davlati va
jamiyatining xalqaro munosabatlar tizimidagi alohida faoliyat sohasida, uning
mustaqillik yillarida O‘zbekistonga xos bo‘lgan jihatlari, xususiyatlari, jamiyat
milliy-madaniy taraqqiyoti yo‘lidagi ahamiyati yagona konsepsiya asosida, bir
butun tizim sifatida tahlil qilingan bo‘lsa-da, uning turli sohalarini bir-biri bilan
muayyan aloqadorlikda, yaxlit va tizimli ravishda olib qaralgan tadqiqot ishlari
ko‘plab amalga oshirilgan degan fikrdan biroz yiroqmiz. O‘zbekistonning
Germaniya bilan hamkorlik aloqalariga doir mavjud ilmiy manbalar yuqorida
ta'kidlab o‘tganimizdek, hududiy va sohaviy mazmunga ega.
MDIning maqsadi: O zbekiston
ʼ - Germaniya aloqalari rivoji mavzusini
chuqur va atroflicha tadqiq etishning dolzarbligi va muhimligi, uni kontseptual
metodologik asosda, yaxlit va tizimli ravishda o rganishdan iborat.
ʼ
19
Султанов А.В. История сотрудничества Узбекистана со странами Европы в гуманитарной сфере 1991-2001
гг. (на примере Австрии, Германии, Швейцарии). Дисс…канд.ист.наук. Ташкент: 2006.
20
Brian W. Understanding European Foreijn Policy. Polgrave edition. -New York, 2001.
21
Martin K. A history of modern Germany, 1800-2000. Blackwell publishing, 2006. USA.-P.455.
22
The foreijn of the European Union: assessing Europe’s role in the world/ Federiga Bindi, editor.-Washington: The
Brookings institution, 2010. –P.386.
23
Sam M.A. Germany in the modern world: a new history. Published by Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
USA.2011.-P.263.

Xulosa
Bugungi dunyoda xalqaro munosabatlar tizimida o z o rnini munosib tarzdaʻ ʻ
saqlab qolishga, shu bilan birga jahon hamjamiyatiga to liq integrasiyalashishga
ʻ
intilish dunyoning deyarli barcha mamlakatlari faoliyatida muhim ahamiyat kasb
etmoqda. Shu boisdan dunyoning geosiyosiy imkoniyatlariga ega bo lgan
ʻ
davlatlari bilan aloqalar ahamiyati oshmoqda. Shuning uchun ham an'anaviy
hamkorlarimiz bilan munosabatlarni yanada rivojlantirish, tashqi aloqalar
geografiyasini kengaytirishga ustuvor ahamiyat qaratib, iqtisodiy diplomatiyani
kuchaytirish bugungi kunda dolzarb hisoblanmoqda. Shundan kelib chiqib
geosiyosiy va geostrategik ahamiyatga ega bo lgan Germaniya Federativ
ʻ
Respublikasi bilan hamkorlik O zbekiston uchun jahon va mintaqada o z
ʻ ʻ
strategiyasi va pozitsiyasini mustahkamlashda dolzarb ahamiyat kasb etib,
O zbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishiga munosib hissa qo shib
ʻ ʻ
kelmoqda.
Jahon miqyosida geosiyosiy o zgarishlar sodir bo lishi natijasida vujudga
ʻ ʻ
kelgan xalqaro munosabatlar tizimida O zbekiston o z o rni va o z so ziga ega
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
bo lishi uchun Yevropaning rivojlangan davlatlari, birinchi navbatda Germaniya,
ʻ
Fransiya va Buyuk Britaniya bilan aloqalarni yo lga qo yishi zarur edi. Bu borada
ʻ ʻ
tashqi siyosatning tamoyillari va asosiy yo nalishlari shakllantirildi. Shunday bir
ʻ
vaziyatda Yevropa yo nalishi alohida ajralib turar edi. Va shu boisdan ham 1992-
ʻ
yil martda Yevropa mintaqasidagi davlat Germaniya bilan Osiyo qit’asida
joylashgan O zbekiston o rtasida hamkorlik o rnatildi.
ʻ ʻ ʻ
Ikki mamlakatning o zaro munosabatlari tarixi mustaqil O zbekiston va
ʻ ʻ
Germaniya Federativ Respublikasi keyingi yillar mobaynida eng ishonchli
sheriklardan biri bo lib kelayotganligini ko rsatmoqda. Bu ikki tomonlama
ʻ ʻ

Xalq universitetlari uyushmasining xalqaro hamkorlik boshqarmasi) tashkilotlari
O‘zbekistonda o‘zlarining 20 nafar atrofida xodimlari yordamida faoliyat yuritadi.
Oliy ta’lim (DAADning 3 nafar o‘qituvchisi va nemis tili bo'yicha bitta
yordamchisi O‘zbekiston oliygohlarida dars berishadi) va “Nemis tili chet tili
sifatida“ (umumiy hisobda 3 nafar o‘qituvchi) yo‘nalishlaridagi loyihalar samarali
ish olib borishmoqda 105
. Shu o rinda eʻ ’ tiborimizni Germaniya akademik
almashinuvlar xizmati (DAAD) faoliyatiga e'tiborimizni qaratish o rinlidir:
ʻ
Germaniya akademik almashinuvlar xizmati (DAAD) - 1925-yilda
tashkil etilgan bu tashkilot xalqaro akademik almashinuvlarni qo llab-quvvatlash
ʻ
bo yicha Germaniyadagi yirik birlashmadir. U mamlakatlararo ilmiy xodimlar va
ʻ
talabalar almashinuvini amalga oshiradi. DAAD O zbekistondagi faoliyatini 1994-
ʻ
yilda boshlagan. Ushbu birlashmaning asosiy maqsadi barcha yo nalishlar
ʻ
bo yicha ikki mamlakat o rtasida ilmiy hamkorlikni yo lga qo yishdan iborat.
ʻ ʻ ʻ ʻ
DAAD alohida manfaatdor shaxslar va muassasalarni Germaniya ta'lim
tizimi, u erda o qish va ilmiy-tadqiqot ishlarini olib borish imkoniyatlari haqida
ʻ
xabardor etib boradi. U keng ko lamli stipendiyalar dasturi doirasida barcha
ʻ
yo nalish va mutaxassisliklar bo yicha o zbek talabalari va olimlariga
ʻ ʻ ʻ
yordamlashadi 106
. DAAD nemis olimlarining O zbekiston oliy o quv yurtlariga
ʻ ʻ
qisqa va uzoq muddatlarga kelib-ketishlarini moliyalashtiradi. Shuningdek, bu
Xizmat maxsus dasturlar doirasida O zbekiston oliy o quv yurtlaridagi nemis tili
ʻ ʻ
fakultetlariga yordam beradi.
Toshkentdagi Gyote instituti. Gyote instituti Germaniya Federativ
Respublikasining madaniy muassasasi hisoblanadi. Dunyoning ko plab
ʻ
mamlakatlarida o z bo limlariga ega bo lgan ushbu muassasa faoliyati xorijda
ʻ ʻ ʻ
105
https://taschkent.diplo.de/uz-uz/themen/-/1600116
106
“O zbekiston-Germaniya:o zaro manfaatli hamkorlikning yangi sahifasi” [Matn]. Toshkent: “O zbekiston”
ʻ ʻ ʻ
NMIU, 2019. –B.174.

aloqalarning mustahkam poydevorga qurilganligi va o zaro ishonchlilik kasbʻ
etayotganligidan dalolatdir. Chunki, ikki davlat o rtasidagi hamkorlik keng
ʻ
qamrovligi bilan alohida ajralib turadi. Mamlakatlar o rtasida barcha sohalarda
ʻ
aloqalar yo lga qo yilgan. Ayniqsa, Germaniya Federativ Respublikasi Yevropa
ʻ ʻ
Ittifoqi davlatlari ichida O zbekistonga investitsiya kiritish bo yicha yetakchi
ʻ ʻ
davlatlardan biridir. Shu sababli yildan yilga savdo-iqtisodiy hamkorlik
mustahkamlanib, o zaro savdo aylanmasi 1992-yilda 310 mln. AQSH dollaridan
ʻ
2021-yilga kelib 762.7 mln. AQSH dollarini tashkil qildi.
Iqtisodiy imkoniyatlarga ega bo lgan O zbekiston Respublikasi nemis
ʻ ʻ
ishbilarmon doiralarining doimo diqqat-markazida bo lib kelgan. Konvertatsiya,
ʻ
bank tizimi, bank tizimi fond birjasi, investitsiyani sug urtalash kabi sohalarda
ʻ
ba’zi bir muammolarga duch kelinsa-da, ikki mamlakat o rtasidagi keng qamrovli
ʻ
aloqalar to xtab qolmadi.
ʻ
Hozirgi kunda O zbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishi hamda bu
ʻ
jarayonda Germaniya bilan hamkorligi tarixini o rganish va tahlil qilish asosida
ʻ
ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Shu boisdan O zbekiston-Germaniya hamkorligi
ʻ
tarixini yangi ilmiy qarashlar va yondashuvlar asosida tadqiq etish, shuningdek,
dolzarb muammolarni umumlashtirilgan holda ilmiy xulocalar chiqarish katta
ahamiyatga ega.
Jahon miqyosidagi murakkab jarayonlar va mamlakatimiz bosib o tgan
ʻ
taraqqiyot natijalarini tahlili Yangi O zbekistonning iqtisodiy va madaniy
ʻ
rivojlanishida jahon siyosatida muhim rol o ynab kelayotgan va iqtisodiy
ʻ
imkoniyatlari katta bo lgan “Yevropaning yetakchi davlatlari, avvalambor,
ʻ
Germaniya, Fransiya va Buyuk Britaniya, Markaziy va Sharqiy Yevropa davlatlari
bilan o zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirish” va “oliy darajadagi tashriflar
ʻ
orqali Yevropa mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalarini yanada kengaytirish”

qishloq xo jaligi mahsulotlarini qayta ishlash, yuk va yo lovchi tashish, avtoservis,ʻ ʻ
ilmiy ishlanmalar, savdo-sotiq va boshqa sohalarda bir nechta qo shma korxona
ʻ
faoliyat yuritayotir.
Bizga ma’lumki, O zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy aloqalar vazirligi
ʻ
huzurida Germaniyaning 40 ta firma va kompaniyasi vakolatxonalari
rasmiylashtirilgan. Ular qatorida “ Daymler Bens ” , “ Simens ” , “ Alkatel ” , “ Tissen ” ,
“ Lyuftganza ” , “ BASF ” , “ Salamander ” kabi jahonga mashhur firmalar bor 57
.
“ Landtexnik-Tashkent ” , “ Chirkom ” , “ UzVinkler ” , “ Grasso ” , “ TashVirt ” ,
“ Intermed Ekosan ” , “ Nambum ” va boshqa qo shma korxonalar qishloq xo jaligi
ʻ ʻ
uskunalari tayyorlash, qishloq xo jaligi mashinalari va yo l texnikalari, telefon
ʻ ʻ
tarmoqlariga xizmat ko rsatish, novvoychilik uskunalarini olib kelish va ularni
ʻ
montaj qilish, tibbiy dorilarni yetkazib berish, go sht-yog mahsulotlari va qog oz
ʻ ʻ ʻ
ishlab chiqarish bilan mashg ul.
ʻ
Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasining BMT bilan munosabatlarida
2016-yilning ikkinchi yarmidan boshlab ilg‘or tendensiyalar ko‘zga tashlanib,
o‘zaro munosabatlarda yangi bosqich boshlandi. O‘tgan davr mobaynida
O‘zbekiston xalqaro maydonda ochiq, izchil va pragmatik tashqi siyosatini davom
ettirib, Markaziy Osiyo davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik
aloqalarini jadal suratlarda olib bormoqda 58
.
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning
2017-yil 7-fevralda qabul qilingan “O‘zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi Farmoni asosida
mamlakat tashqi siyosati, jahonning rivojlangan mamlakatlari va xalqaro
tashkilotlari bilan hamkorligini yangi bosqichga ko‘tarishning “Yo‘l xaritasi”
57
https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari
58
O‘zbekistonning eng yangi tarixi. Mualliflar jamoasi. O‘quv qo‘llanma.-Samarqand: Sam DU nashriyoti, 2022.-
B.114

2009–2014-yillar mobaynida 21 ta o zbek maktab va liseylariga yordamʻ
ko rsatildi.
ʻ
Davlatlarimizning BMT, YEXHT, Yevropa Ittifoqi kabi xalqaro tashkilotlar
doirasida global va mintaqaviy masalalar bo'yicha pozitsiyasi bir xil ekani,
Toshkent va Berlin ko'plab masalalar, xususan terrorizm, uyushgan jinoyatchilik,
giyohvand moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurash bo‘yicha yakdil
qarashlarga ega ekani xalqaro maydonda ham samarali hamkorlik qilish imkonini
bermoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va O'rta maxsus ta'lim vaziri o'rinbosari
Komiljon Karimovning ta’kidlashicha, “…Mamlakatlarimiz o‘rtasidagi ta’lim
sohasidagi aloqalarni rivojlantirishda Germaniya akademik almashinuv xizmati
(DAAD)ning rolini alohida ta’kidlash lozim. DAAD yo‘nalishi bo‘yicha
O‘zbekiston fuqarolari uchun har yili 40 tagacha stipendiya ajratiladi. Albatta, biz
o‘zbek yoshlari uchun DAAD stipendiyalari sonini oshirishdan manfaatdormiz.
O'zbekistonning 40 dan ortiq oliy o'quv yurtlari Germaniyaning 55 dan ortiq
oliy o‘quv yurtlari va ilmiy-ta'lim tashkilotlari bilan 114 ta hamkorlik tog‘risidagi
shartnoma va memorandumlar doirasida hamkorlik loyihalarini amalga oshrib
kelmoqda. 2021-yilda Toshkent shahrida tashkil etilgan “Yangi O‘zbekiston”
universitetining tashkil etilishi ham Germaniya va O‘zbekiston ta’lim sohasidagi
hamkorlik loyihalaridan biri sanaladi. Hozirgi kunda yangi tashkil etilgan
universitetda Germaniyaning Myunxen Texnika Universiteti standartlari asosida
ta’lim dasturlari yuqori darajada amalga oshirib kelinmoqda.
Mа’lumki, hаr bir millаt о‘zigа хоs bо‘lgаn tilgа, mа’nаviуаtgа, urf-оdаtlаr,
аn’аnаlаr vа qаdriуаtlаr tizimigа egа. Hоzirgi kundа Ye r уuzidа 3000 gа уаqin
millаtlаr mаvjud bо‘lib, ulаrdаn 200 gа уаqiniginа о‘z dаvlаtсhiligigа egа. Qоlgаn
millаtlаr shu dаvlаtlаr iсhidа уаshаb о‘zlаrining аsrlаrdаn аsrlаrgа о‘tib

Vegelera nomidagi kasb-hunar maktabi va Koblens amaliy fanlar universiteti
uchrashuvlar tashkil qilindi. Tashrif davomida ish beruvchi korxonalar hamda
Germaniyaning dual kasbiy ta’lim tizimida muhim rol o‘ynaydigan organ - Kasbiy
ta’lim Federal instituti (BiBB) faoliyati bilan yaqindan tanishish va ularning
tajribalarini o‘rganish rejalashtirilgan 111
.
2019 - yilning 31-mart – 6-aprel kunlari O‘zbekiston delegatsiyasi ta’lim
sohasida hamkorlikni rivojlantirish maqsadida Germaniyaga tashrif buyurgan edi.
Delegatsiya tarkibi O‘zbekiston Xalq ta’limi vazirligi, Oliy va o‘rta maxsus ta’lim
vazirligi, Kasb-hunar ta’limi markazi, kasb-hunar ta’limi tizimidagi o‘qituvchilarni
qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti, Xalq ta’limi tizimi rahbar va
mutaxassis xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti, O‘zDJTU
qoshidagi xorijiy tillarni o‘qitishning innovatsion usullarini rivojlantirish
Respublika ilmiy-amaliy markazi, Davlat test markazi mutaxassislaridan tashkil
topgan.
Tashrif doirasida delegatsiya vakillari Berlin va Brandenburg shaharlarida
GFRning Madaniyat va ta’lim vazirligi, Senatning ta’lim, yoshlar va oila
sohasidagi boshqaruvi, Berlin kasb-hunar ta’limi Markazi, Postdamdagi Gumbold
gimnaziyasi, Berlindagi bilingvistik maktablari, ta’lim sohasida sifatni yaxshilash
instituti, Berlin Brandenburg maktab media institutlarida uchrashuv va
muzokaralar o‘tkazgan edi 112
. Shuningdek, A. Avloniy nomidagi xalq ta’limi tizimi
rahbar va mutaxassis xodimlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti
hamda Berlin Brandenburg maktab media instituti o‘rtasida hamkorlik aloqalarini
o‘rnatish bo‘yicha hujjat loyihalari ko‘rib chiqilgan.
111
https://edu.profedu.uz/news/80
112
https://daryo.uz/2019/04/10/o%25ca%25bbzbekiston-delegatsiyasi-ta%25ca%25bclim-sohasida-hamkorlikni-
rivojlantirish-maqsadida-germaniyaga-tashrif-buyurdi

va Samarqand shaharlariga tashrif buyurib u yerdagi milliy madaniy markazlar
bilan yaqindan tanishdi. 2014-yili “Milliy ozchiliklar masalalari bo‘yicha” GFR
hukumatining vakolatli vakili, Germaniya Bundestagi deputati X.Koshik
rahbarligida nemis delegatsiyasi O‘zbekiston ga tashrif buyurdilar. Tashrif doirasida
Respublika Baynalmilal madaniyat markazi va “Wiedergeburt” O‘zbekiston
nemislar madaniy markazi faoliyati bilan yaqindan tanishdilar. Hukumatlararo
komissiyasining uchrashuvi doirasida 2019-yili O‘zbekistonga “Milliy ozchiliklar
masalalari bo‘yicha” GFR hukumatining vakolatli vakili, Germaniya Bundestagi
deputati d-r B.Fabritsius tashrif buyurdi. B.Fabritsius boshchiligidagi delegatsiyasi
a'zolari Buxoro va Samarqand viloyatlaridagi nemis madaniy markazlarining
faoliyati bilan yaqindan tanishib o‘zaro fikr almashdilar 102
.
2019 – 2021-yillar davomida Markaz tomonidan 100 dan ortiq turli tadirlar
o‘tkazildi, xususan, 2021-yilning sentabr oyida “Wiedergeburt” O‘zbekiston
nemislari madaniy markazining 30 yillik yubileyi bo‘lib o‘tdi. Tadbirga Germaniya
Federativ Respublikasi hukumatining vakolatli vakili, Germaniya Bundestagi
deputati d-r B.Fabritsius boshchiligidagi delegatsiya a'zolari tashrif buyurdilar.
Yubiley doirasida konferentsiya, fotoko‘rgazma, Toshkent shahri bo‘ylab sayohat
va rasmiy qabul kechasi bo‘lib o‘tdi .
Mamlakatimizning turli sohalariga qo‘shgan fidokorona xizmatlari uchun bir
qator nemis millati vakillari Vatanimizning oliy mukofotlari bilan taqdirlanganlar.
Xususan, V.Gyunter (1993-y.) O‘zbekiston Prezidentining Faxriy yorlig‘i bilan,
T.Ekel (1994-y.), O.Meyer (2001-y.), N.Ayxvald (2007-y.), M.Rekk (2009-y.),
M.Geytsinlar (2012-y.) “Do‘stlik” ordeni bilan, I.Shchur (2004-y.) “Mehnat
shuhrati” ordeni bilan, N.Kayzer (2017-y.) “Shuhrat” medali bilan, R.Shreder
102
https://uz.wikipedia.org/wiki/Milliy-madaniy_markazlar

tinchlik va totuvlik asosidagi do‘stona munosabatlarni mustahkamlash hamda
rivojlantirishga intilishidir 25
.
Bundan tashqari, yangi tahrirdagi Konstitusiyamizda davlatning tashqi
siyosat bobida davlatning tashqi siyosati prinsiplari “davlatlarning hududiy
yaxlitligi” qoidasi bilan to‘ldirildi va “tinchliksevar tashqi siyosat” uning asosiy
vektori sifatida belgilangandi. Ya’ni, yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi
Konstitusiyasi 17-moddasida O‘zbekiston Respublikasi xalqaro munosabatlarning
to‘la huquqli sub'ekti ekanligi yana bir bor mustahkamlandi 26
.
Jumladan, Konstitusiyamizning 17-moddasida: “O‘zbekiston Respublikasi
xalqaro munosabatlarning to‘la huquqli sub y ektidir. O‘zbekistonning tashqi
siyosati davlatlarning suveren tengligi, kuch ishlatmaslik yoki kuch bilan tahdid
qilmaslik, chegaralarning buzilmasligi, davlatlarning hududiy yaxlitligi, nizolarni
tinch yo‘l bilan hal etish, boshqa davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik
prinsiplariga hamda xalqaro huquqning umume’tirof etilgan boshqa prinsip va
normalariga asoslanadi”, 27
deb ta’kidlanadi.
Shu o‘rinda aytib o‘tish kerakki, avvalgi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi
Konstitusiyasida tashqi siyosat bobi faqatgina bitta moddadan iborat bo‘lgan
bo‘lsa, yangi tahrirdagi Konstitusiyada esa ushbu bobga yana bir modda qo‘shildi.
Yangi tahrirdagi O‘zbekiston Respublikasi Konstitusiyasining tashqi siyosat bobi
18-modda bilan to‘ldirilib, ushbu moddada O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va
xalqaro tashkilotlar bilan ikki va ko‘p tomonlama munosabatlarni har taraflama
rivojlantirishga qaratilgan tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshirishi
belgilandi: “O‘zbekiston Respublikasi davlatlar va xalqaro tashkilotlar bilan ikki
25
https://yuz.uz/news/ozbekistonning-tashqi-siyosati-qanday-maqsadlarni-kozlaydi
26
https://yuz.uz/news/ozbekistonning-tashqi-siyosati-qanday-maqsadlarni-kozlaydi
27
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. 8-b.

Bugungi globallashuv davrida jahonning geosiyosiy imkoniyatlariga ega
bo lgan davlatlari bilan aloqalar ahamiyati kundan-kunga oshib bormoqda.ʻ
Shuning uchun ham tashqi aloqalar geografiyasini kengaytirishga ustuvor ahamiyat
qaratib, iqtisodiy diplomatiyani kuchaytirish ayni damda dolzarb hisoblanmoqda.
Shundan kelib chiqib geosiyosiy va geostrategik ahamiyatga ega bo lgan
ʻ
Germaniya Federativ Respublikasi bilan hamkorlik O zbekiston uchun jahon va
ʻ
mintaqada o z strategiyasi va pozitsiyasini mustahkamlashda dolzarb ahamiyat
ʻ
kasb etmoqda, mazkur hamkorlikning O zbekistonning iqtisodiy va madaniy
ʻ
rivojlanishiga munosib o rni bor.
ʻ
Qayd etish kerakki, hozirgi kunda O zbekistonning iqtisodiy va madaniy
ʻ
rivojlanishi hamda bu jarayonda Germaniya bilan hamkorligi tarixi o rganilib, bu
ʻ
bo yicha qator ilmiy izlanishlar olib borilmoqda. Tadqiqotlarda erishilgan natijalar
ʻ
bu jarayonlar yuzasidan tegishli xulosalar chiqarish imkonini berishi tabiiy.
Shuning uchun ham O zbekiston-Germaniya hamkorligi tarixini yangi ilmiy
ʻ
materiallar asosida tadqiq etish va undan tegishli ilmiy xulosalar chiqarish muhim
ahamiyatga ega.
Jahon miqyosidagi murakkab jarayonlar va Vatanimiz bosib o tgan taraqqiyot
ʻ
natijalarini tahlil qilish Yangi O zbekistonning iqtisodiy va madaniy rivojlanishida
ʻ
muhim rol o ynab kelayotgan va iqtisodiy salohiyati katta bo lgan “Yevropaning
ʻ ʻ
yetakchi davlatlari, avvalambor, Germaniya, Fransiya va Buyuk Britaniya,
Markaziy va Sharqiy Yevropa davlatlari bilan o zaro manfaatli hamkorlikni
ʻ
rivojlantish” 2
va “oliy darajadagi tashriflar orqali Yevropa mamlakatlari bilan
hamkorlik aloqalarini yanada kengaytirish” 3
muhim va zarur ekanligini
ko‘rsatmoqda.
2
“Xalq so zi” gazetasi. “2016
ʻ - yil 9 - sentabr soni.
3
Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.). 07.00.01. -“O zbekiston tarixi”.
ʻ ʻ
-Tarix fan. bo yicha falsafa doktori (PhD) diss. avtoreferati. Samarqand: 2022. -B.5.
ʻ

Birinchidan, o z taraqqiyot yo lida yuksak madaniy va umuminsoniyʼ ʼ
qadriyatlar talablariga asoslangan O zbekistonning xalqimizning farovon, munosib
ʼ
turmushini ta minlash maqsadida ilg or mamlakatlar qatoriga qo shilishi,
ʼ ʼ ʼ
taraqqiyotga erishish yo lidagi intilishlari ko p jihatdan uning Germaniya bilan
ʼ ʼ
xalqaro hamkorlik aloqalari bilan bog liqligi;
ʼ
Ikkinchidan, dunyoda fan-texnika taraqqiyotining bugungi darajasi va
imkoniyatlaridan turli maqsadlarda foydalanish, urush va tinchlik muammolari,
ekologik, ma naviy-mafkuraviy va boshqa global muammolarning mavjud
ʼ
sharoitda yechimiga erishish, xavfini kamaytirish maqsadida insonlarning o zaro
ʼ
va tabiat bilan uyg un yashashlari zarurati va buning uchun tegishli ko nikmalarga
ʼ ʼ
ega bo lish, ularni tarbiyalab va rivojlantirib borishda, ezgu g oyalarni targ ib
ʼ ʼ ʼ
etish, turli muammolardan ogoh etishda madaniyat, xususan, san at sohalarining,
ʼ
bu boradagi xalqaro aloqalarning ahamiyatini ortib borishi;
Uchinchidan, globallashuv jarayonining milliy madaniyatlarga, madaniy
rang-baranglikka solayotgan xavfi, bu jarayonda o zlikni, milliy o ziga xoslikni
ʼ ʼ
saqlab qolish zarurati (Izoh: Hozirgi kunda boy milliy an ana va qadriyatlarga
ʼ
egalik tufayli madaniy o ziga xosliklar mavjud, ammo axborot almashinuvining
ʼ
hozirgi darajasi, OАVning, axborot oqimining targ ibotchilik roli va ta siri,
ʼ ʼ
moddiy boyliklarni yaratishning monopollashuvi madaniy xilma-xillikka xavf
tug dirmoqda) kabi sabablar tufayli mustaqil O zbekistonning Germaniya bilan
ʼ ʼ
hamkorlik aloqalarini ilmiy-nazariy jihatdan asoslab, tahlil va tadqiq etish ayni
paytda dolzarb ahamiyat kasb etmoqda . Bunda O‘zbekistonning jahon madaniy
tizimidagi faoliyatiga yuqoridan qarash va baho berish , xalqaro hamkorlik
aloqalarining barcha qirralarini, shakl va yo nalishlarini ko ra bilish va ochib
ʼ ʼ
berish muhimdir.

Birinchi yo nalishdagi mualliflar O zbekiston Respublikasining shakllanishi,ʻ ʻ
tashqi siyosati, diplomatiyasi, jahon mamlakatlari va xalqaro tashkilotlar bilan ikki
va ko p tomonlama munosabatlarini tadqiq qilishgan. Mazkur tadqiqotlar
ʻ
jumlasiga A.Kasimov 6
, L.Petrova, I.Vaskin 7
, А.Аkilov, А.Rasulev, А.Bedrinsev 8
,
S.Sharopova 9
, E.Nuriddinov 10
, L.Babaxodjayeva 11
, L.Xudayqulova 12
,
F.Ismatullayev 13
, M.Rahimov 14
, I.Azizov 15
, D.Sayfullayev 16
va S.Umarovlarning 17
ilmiy izlanishlarini misol qilish mumkin.
Ikkinchi yo nalishdagi adabiyotlar ikki davlat hamkorligi tarixiga
ʻ
bag ishlangan. Bu kabi tadqiqotlar sirasiga A.Sultanov, D.Misharev, B.To raqulov,
ʻ ʻ
M.Yakubovalarning ilmiy izlanishlarini kiritish mumkin. Jumladan, tadqiqotchi
olim D.Misharev O zbekiston va Germaniya o rtasidagi o zaro aloqalarning 1991-
ʻ ʻ ʻ
2002- yillar tarixini yoritib bergan 18
. A.Sultonov tomonidan esa O zbekiston va
ʻ
6
Касымов А., Петрова Л. Внешняя политика Узбекистана в свете концепции ненасилия. Ташкент,1992.
7
Васькин И. Основные направления внешней политики Республики Узбекистан. Ташкент: “ Узбекистан ” ,
1994.
8
Акилов А., Расулев А., Бедринцев А. Узбекистан: внешнеэкономическая деятельность и интеграция в
мировое хозяйство. Ташкент: “ Узбекистан ” , 1996.
9
Шаропова С.Ш. Внешняя политика Республики Узбекистан: культурно-исторический и социальные
факторы. Ташкент: “ Адолат ” , 2000.
10
Нуриддинов Э. Международное сотрудничество Республики Узбекистан со странами Европы. Ташкент:
“ Чулпон ” , 2002.
11
Бабаходжаева Л. Международное культурно-гуманитарное сотрудничество Республики Узбекистан.
Ташкент: “ Фан ” , 2007.
12
Худайкулова Л.С. Интеграция Узбекистана в мировое сообщество на примере сотрудничества с
Европейским Союзом. 1991-1999 гг.( Программа Тасис Темпус): Дисс.канд.ист.наук. Ташкент: НУУз, 2002.
13
Ismatullaev F. O zbekiston Respublikasining
ʻ Ye vropa Ittifoqi bilan hamkorligining o rnatilishi va rivojlanishi ʻ
(1991-2005- yillar): Tarix fan nomzodi...diss.avtoref. Toshkent: O z MU.,2011.
ʻ
14
Рахимов М. Сотрудничество Узбекистана с зарубежными организациями в обеспечении стабильности и
устойчивого развития в Центральной Азии (1991-2010 годы): Автореф. дисс….докт. истор.наук. Ташкент:
2012.
15
Азизов И. Взаимодействие Республики Узбекистан с Организацией по безопасности и сотрудничеству в
Европе (ОБСЕ) в решении актуальных задач страны (1991-2017 гг): Автореферат дисс..докт.фил. (Р hD ) по
истори наук. Ташкент : 2019.
16
Sayfullaev D. O zbekiston Respublikasi madaniy diplomatiyasining shakllanishi va rivojlanishi. Tarix fan.doktori
ʻ
(DSc)...diss. avtoref. Toshkent: ShU., 2020.
17
Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa
ʻ ʻ
doktori (PhD) diss.avtoref.Samarqand: 2022.
18
Мишарев Д.Ю. Экономические, научно-технические и культурные связи независимого Узбекистана с
Германией: Дисс…канд. ист.наук. Ташкент: 2004.

keldi. So’nggi besh yilda O’zbekistonning Yevropa Ittifoqi mamlakatlari bilan
tovar ayirboshlash hajmi 50,5 foizga – 2,6 milliard dollardan 3,9 milliard dollarga,
eksport 39,2 foizga, import 52,6 foizga o’sdi. Eksportning o’sish tendentsiyasi
joriy yilda ham davom etdi. Agar joriy yilning to’qqiz oyida Yevropa Ittifoqi bilan
tovar ayirboshlash hajmi 14,2 foizga o’sib, 3,1 milliard dollarni tashkil etgan
bo’lsa, eksport 68,1 foizga, import 5,8 foizga o’sdi. O zbekistonning Yevropaʻ
Ittifoqi mamlakatlari orasida umumiy savdo hajmi bo yicha asosiy savdo
ʻ
hamkorlari Germaniya (umumiy savdoning 19,7 foizi), Litva (13), Italiya (11,1),
Niderlandiya (7,4), Fransiya (7,2), Polsha (6). 4), Latviya (6,0), Chexiya (5,1),
Ispaniya (4,1), Vengriya (3), Avstriya (2,7). 2017-yildan boshlab Yevropa
investitsiya banki va Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki O’zbekiston bilan
hamkorlikni tikladi, bu esa investorlarning respublikamizda ishlashga qiziqishi
ortishiga xizmat qildi. Shunday qilib, Yevropa davlatlari kapitali ishtirokidagi
qo’shma korxonalar soni 2017-yildan buyon 2,4 barobarga ko’paydi – 440 tadan
53 1052 taga, shulardan 300 dan ortig’i 100 foiz Yevropa kapitaliga ega 82
.
Xulosa qilib aytganda, nemis ishbilarmonlari kelgusi istiqbolda ham
O zbekiston va undagi tadbirkorlar bilan hamkorlik qilishdan manfaatdordir. Bu
ʻ
kabi amaliy ishlardan O zbekiston ham manfaatdor bo lib, kelgusida ikki
ʻ ʻ
davlatning savdo-iqtisodiy sohada hamkorlik qilishi yuzasidan o zining istiqbolli –
ʻ
Germaniya – O zbekiston tashqi savdo palatasini tuzish taklifini bildirgan edi. Shu
ʻ
bilan birga 2019-yilgi tashrif doirasida o zaro tovar aylanishini 1 mlrd. AQSh
ʻ
dollariga yetkazish taklifi ham ilgari surilgan edi. Bu kabi istiqbolli rejalarning
keyingi yillarda amalga oshishi O‘zbekiston bilan Germaniyaning savdo-iqtisodiy
82
О. Хакимов. Директор Центра экономических исследований и реформ при Администрации Президента
Республики Узбекистан. Роль Узбекистана в расширении сотрудничества Европы и Центральной Азии.
“Янги Ўзбекистон” 03.11.2022 .

Germaniya o‘rtasidagi munosabat so‘nggi yillarda jadal rivojlanmoqda. Buni
so‘nggi olti yil ichida Germaniya O‘zbekistonga mahsulot yetkazib berishni 2,2
barobarga oshirgani misolida ham ko‘rish mumkin. Boshqacha aytganda, ikki davlat
o‘rtasida tovar va xizmat ayirboshlash 530 million dollardan 1,2 milliard dollarga
ko‘tarildi 72
. Yaqin yillarda o‘zaro mahsulot turlarini ko‘paytirish, diversifikatsiya
qilish hisobiga ayni ko‘rsatkich yana ikki barobar o‘sishi kutilyapti.
Iqlimi, suvi, tuprog‘i, ob-havosi biznikidan farq qiladigan Germaniyada
O‘zbekistonning ajoyib tabiati, saxiy quyoshi mahsuli, mirishkor dehqon, mohir
bog‘bonlarimiz qo‘li bilan yetishtirgan meva-sabzavot, ayniqsa, nemislar yaxshi
ko‘radigan ho‘l va quritilgan meva, sof paxta-yu toza ipakdan tayyorlangan
to‘qimachilik mahsulotlari, tikilgan tayyor kiyim-kechak, shuningdek, sanoat
mahsulotlari juda xaridorgir.
Har qanday yurt taraqqiyoti ko‘p jihatdan mamlakatga jalb etilayotgan
investitsiyaga bog‘liq. Shu ma’noda O‘zbekistondek ildam rivojlanayotgan
mamlakat boy va texnologik jihatdan rivojlangan davlatlar bilan investitsiyaviy
hamkorlikni yaxshi yo‘lga qo‘yishi eng to‘g‘ri yo‘l. Binobarin, Germaniya
hozirgacha O‘zbekistonga kiritgan 5,5 milliard dollar investitsiyaning 4 milliardi
so‘nggi bir-ikki yilga to‘g‘ri keladi. Bugungi kunda O‘zbekistonda yuzdan ortiq
qo‘shma korxona to‘la nemis kapitali yoki mahalliy tadbirkorlar bilan hamkorlikda
ishlamoqda.
Mashhur “KLAAS” konserni, “Lemken” qishloq xo‘jaligi texnikasi ishlab
chiqaradigan korxona, shisha tolasi tayyorlaydigan “Falk Porshe”, yo‘l qurilishi
uchun asfalt-beton qorishmasi yetkazib beradigan “Pappenburg” kompaniyasi,
shuningdek, “Xyugo Boss”, “Karl Gross”, “Digel”, “Engelberg Straus”, “Doyche
Kabel” kabi bank, biznes tuzilmalari mamlakatimiz taraqqiyotiga xizmat qilmoqda.
72
https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBzbekiston_%E2%80%94_Germaniya_munosabatlari

va ko‘p tomonlama munosabatlarni har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan
tinchliksevar tashqi siyosatni amalga oshiradi.
O‘zbekiston Respublikasi davlatning, xalqning oliy manfaatlaridan, uning
farovonligi va xavfsizligidan kelib chiqqan holda ittifoqlar tuzishi,
hamdo‘stliklarga va boshqa davlatlararo tuzilmalarga kirishi hamda ulardan
chiqishi mumkin” 28
.
Darhaqiqat O zbekistonda amalga oshirayotgan tashqi siyosat xalqaroʻ
huquqning umum e'tirof etilgan prinsiplariga asoslanuvchi, do stona va
ʻ
tinchliksevar tashqi siyosatdir. Har bir xalq o z taqdirini mustaqil tarzda o zi
ʻ ʻ
belgilash, o z iqtisodiy taraqqiyot yo lini erkin tanlash, tabiiy boyliklaridan o z
ʻ ʻ ʻ
xohish-irodasi bo yicha foydalanish, milliy va madaniy an'analarini saqlash va
ʻ
erkin rivojlantirish huquqiga ega. Shu maqsadga erishish yo lida harakat
ʻ
qilayotgan millatga davlatlar hamjamiyati, alohida davlatlar har tomonlama
ko mak berishlari va hurmat qilishlari lozim
ʻ 29
. “Fuqarolik va siyosiy huquqlar
to g risidagi xalqaro pakt” va “Iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlar
ʻ ʻ
to g risidagi xalqaro pakt”da belgilanganidek, “...barcha xalqlar o z maqsadlariga
ʻ ʻ ʻ
erishmoq uchun o z tabiiy boyliklari va resurslariga egalik qiladi, bunda o zaro
ʻ ʻ
foyda prinsipiga asoslangan xalqaro iqtisodiy hamkorlik va xalqaro huquqdan
kelib chiqadigan biron-bir majburiyatga zarar etkazmasligi lozim”.
Yevropa Xavfsizlik va Hamkorlik Tashkilotining yakunlovchi hujjatida
belgilanganidek, “...ishtirok etuvchi davlatlar xalqlarning teng huquqligini va o z
ʻ
taqdirini belgilash huquqini hurmat qiladilar. Xalqlarning teng huquqliligi va o z
ʻ
taqdirini belgilash prinsipidan kelib chiqib, barcha xalqlar to la erkinlik sharoitida
ʻ
doim, qachon bo lmasin, o zlari xohlaganidek o z ichki va tashqi siyosiy
ʻ ʻ ʻ
28
O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023. - B.8.
29
Международное публичное право. Учебник./ Под.ред. К.А.Бекяшева. М . : “П РОСПЕКТ ” , 1999.-С.70;
Rahimova M. Ха lqaro huquq . Тоshkent: “Аkademiya”, 2005. -B.42.

maqomini tashqaridan aralashuvsiz belgilash hamda o z xohishiga ko ra o ziningʻ ʻ ʻ
siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy rivojlanishini amalga oshirish huquqiga
ega” 30
.
Bizga ma ’ lumki, bugungi kunda mamlakatimiz jahon siyosatining
markazlaridan biriga va global tashabbuslar muallifiga aylanmoqda. O zbekiston
ʻ
dunyoning 130 dan ortiq mamlakati bilan diplomatik aloqalar o rnatgan, xorijiy
ʻ
davlatlar va xalqaro tashkilotlarda O zbekistonning 55 ta diplomatik va konsullik
ʻ
vakolatxonalari mavjud, mamlakatimiz 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlarning
a’zosi bo lib, turli ko p tomonlama hamkorlik tuzilmalari bilan o zaro sherikchilik
ʻ ʻ ʻ
aloqalarini rivojlantirmoqda. Bugungi davr mazkur siyosatni izchillik bilan davom
ettirishni t alab etmoqda. Hozirgi tahlikali davrda (ayni paytda) davlatlarning
hududiy yaxlitligini hurmat qilish prinsipiga amal qilish tashqi siyosatda
barqarorlikni ta’minlashning muhim omilidir.
Konstitusiyamizda O zbekiston amalga oshirayotgan tashqi siyosatining
ʻ
asosiy prinsipi qatorida “davlatlarning hududiy yaxlitligi” prinsipini
mustahkamlash hamda “tinchliksevar tashqi siyosat” to g risidagi alohida
ʻ ʻ
normaning aks ettirilishi mamlakatimizning xalqaro siyosiy maydondagi o z
ʻ
xalqaro majburiyatlarini bajaruvchi, ishonchli sherik sifatida mavqeini
mustahkamlash uchun zarurdir.
Mazkur prinsipning Konstitusiyamizga qo shilishi O zbekistonning hududiy
ʻ ʻ
yaxlitligini dunyodagi barcha boshqa davlatlar tan olishi va hurmat qilishi, yaxshi
qo shnichilik, o zaro ishonch, do stona aloqalarni rivojlantirish, sarhadlarimiz
ʻ ʻ ʻ
osoyishtaligi, xalqimiz xavfsizligi, tinch-totuv hayot kechirishi va
rivojlanishimizning barqarorligini ta'minlash uchun xizmat qiladi. Bundan tashqari,
30
Karimov I.A. Mustaqillik-barcha ezgu reja va marralarimizning mustahkam mezonidir /O quv qo llanma.
ʻ ʻ
Toshkent: “OQITUVCHI” nashriyot-matbaa ijodiy uyi. 2014.-B.19.

O zbekiston tashqi siyosatining asosiy ustuvor yo nalishlaridan biri sifatidaʻ ʻ
Yevropaning yetakchi davlatlari bilan, eng avvalo Germaniya bilan o zaro
ʻ
manfaatli hamkorlikni rivojlantirish, savdo, investision va moliyaviy hamkorlikni
rivojlantirish, yuksak texnologiyalar transferi, ilm-fan, texnika, ta’lim, ekologiya,
sog liqni saqlash va madaniyat sohasidagi o zaro manfaatli aloqalarni
ʻ ʻ
mustahkamlash belgilangan 96
.
Nemis tili O zbekistonda o rganiladigan g arb tillari ichida ommalashuvi
ʻ ʻ ʻ
jihatidan ikkinchi o rinda turadi. Germaniya hukumati nemis tilini O zbekistonda
ʻ ʻ
targ ib qilish maqsadida 1994 –1995-o quv yilida nemis tilidan dars beruvchi
ʻ ʻ
ikkita o qituvchini O zbekistonga yubordi
ʻ ʻ 97
. 1994-yil 2-7-may kunlari madaniy
hamkorlik bo yicha o zbek-german qo shma komissiyasining birinchi yig ilishi
ʻ ʻ ʻ ʻ
bo lib o tdi. Natijada 124 ta ta'lim sohasi vakillarini Germaniyaga yuborish
ʻ ʻ
kelishib olindi. Nemis tili o qitiladigan maktablar soni 2016-yilga kelib 1994 –
ʻ
yilgi 3065 tadan 1477 taga yoki 51% ga, o quvchilar soni esa 897789 nafardan
ʻ
315000 nafarga yoki 65% ga, shunga monand o qituvchilar soni ham 6950 tadan
ʻ
3000 taga yoki 57% ga qisqargan. Bunga bir qancha omillarni sabab qilib
ko rsatishimiz mumkin. Birinchidan, ko plab nemis millati vakillarining Vatanimz
ʻ ʻ
hududidan ko chib ketishi, ikkinchidan esa respublikamiz O zbekistonda asosiy
ʻ ʻ
e’tibor ingliz tilini o rganishga qaratilganligida edi.
ʻ
Maktab ta'limi sohasida hamkorlikni rivojlanishida Tashqi ishlar vazirligi,
Xalq ta'limi vazirligi va Germaniyaning “Xorijdagi maktablar Markaziy
boshqarmasi” (ZfA), Toshkentdagi Gyote instituti bilan birga 2009-yilning iyulida
boshlangan “Maktablar: kelajak hamkorligi” loyihasi katta ahamiyatga ega bo ldi .
ʻ
96
O zbekiston Respublikas
ʻ ining Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi // O zbekiston Respublikasi ʻ Oliy Majlisi
palatalarining Axborotnomasi. Toshkent, 2012.- №9.1 . – B. 13 .
97
Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa
ʻ ʻ
doktori (PhD) diss.avtoref.Samarqand: 2022.- B.20.

jamg armalardan biridir.ʻ GFR Tashqi ishlar vazirligi tashqi siyosatning ko plab ʻ
masalalari yuzasidan mamlakat pozitsiyalarini shakllantirishda Jamg armaning
ʻ
ekspertlari bilan maslahatlashadi. Hozirgi kunda Jamg arma dunyoning 80
ʻ
davlatida o z vakolatxonasiga ega, 100 dan ortiq mamlakatlar bilan hamkorlikni
ʻ
yo lga qo ygan.
ʻ ʻ
Jamg armaning O zbekistondagi vakolatxonasi 1997-yildan buyon faoliyat
ʻ ʻ
ko rsatib kelmoqda. U fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat rivojlanishi, ijtimoiy
ʻ
siyosat va xotin-qizlar tashkilotlarini qo llab-quvvatlash kabi ko plab masalalarda
ʻ ʻ
ko maklashishni o zining asosiy vazifalari deb biladi. Fridrix Ebert nomidagi
ʻ ʻ
jamg arma Oliy Majlis, Ombudsman, Adliya vazirligi va boshqa davlat va jamoat
ʻ
tashkilotlari bilan faol hamkorlik qilib kelmoqda. Jumladan, 2023-yilning
yanvarida Tashqi ishlar vazirligida O‘zbekiston va Fridrix Ebert nomidagi
jamg‘arma o‘rtasidagi hamkorlikni yanada rivojlantirish masalalari muhokama
qilindi 108
. O‘zbekiston Tashqi ishlar vazirligida Fridrix Ebert nomidagi
jamg‘armaning O‘zbekistondagi hududiy direktori etib tayinlangan Filipp Yan
bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi.
Muzokaralar chog‘ida O‘zbekiston-Germaniya munosabatlarini yanada
rivojlantirish masalalari, 2023-yilda jamg‘arma bilan rejalashtirilgan qo‘shma
tadbirlar jadvali muhokama qilindi 109
. Uchrashuv chog’ida Germaniya bilan turli
sohalarda o‘zaro manfaatli aloqalarni mustahkamlash, jamg‘arma bilan
hamkorlikni faollashtirish, jumladan, O‘zbekistonning iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy
sohalardagi aloqalarini yanada rivojlantirishga qaratilgan qo‘shma tadbirlarni
tashkil etish amaliyotini davom ettirish muhimligi ta’kidlandi.
108
https://kun.uz/news/2023/01/26/ozbekiston-va-fridrix-ebert-jamgarmasi-ortasidagi-hamkorlik-muhokama-qilindi
109
https://kun.uz/news/2023/01/26/ozbekiston-va-fridrix-ebert-jamgarmasi-ortasidagi-hamkorlik-muhokama-qilindi

1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi
hamkorlik aloqalarining o ‘ rnatilishi
So nggi yillarda mamlakatlar o rtasidagi teng huquqlilik va ko ngillilikʻ ʻ ʻ
asosida kuch ta’sirisiz, milliy davlat manfaatlariga daxl solmaslik, ichki ishlarga
aralashmaslik, mustaqilligiga va davlat suverenitetiga tajovuz qilmaslik asosida
barpo etilmoqda. Mamlakatlar o rtasida kuch ishlatish yo li bilan, bir mamlakatning
ʻ ʻ
ikkinchisini o ziga bo ysundirish, tengsizlikka, kuchli davlat manfaatlarinigina
ʻ ʻ
ko zlab o rnatiladigan aloqalar davri allaqachon o tib ketdi
ʻ ʻ ʻ 39
.
O zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, uni dunyo mamlakatlari
ʻ
ichida Germaniya Federativ Respublikasi birinchilardan bo lib tan oldi. 1992-yil 6-
ʻ
martda ikki davlat o rtasida diplomatik aloqalar o rnatildi.
ʻ ʻ
Bizga ma’lumki, Germaniya bilan ikki tomonlama aloqalar an’anaviy keng
ko‘lamli xarakterga ega bo‘lib, turli jabhalarini qamrab olgan. Hamkorlikning
salmoqli shartnoma-huquqiy bazasi yaratilgan. Ikki mamlakat o‘rtasida turli,
jumladan oliy darajadagi siyosiy muloqot yo‘lga qo‘yilgan. O‘zbekiston
Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning Germaniyaga rasmiy tashriflari
(1993, 1995 va 2001-yillar), Germaniya Prezidenti R.Gerzogning O‘zbekistonga
39
Jo‘rayev S. Xalqaro munosabatlar va xalqaro tashkilotlar. Toshkent: 2008. –B.15,16.

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 84
, “Tashqi siyosiy faoliyat
konsepsiyasi” 85
hamda “Harakatlar strategiyasi” 86
O‘zbekiston tashqi siyosatining
strategiyasi, tamoyillari va asosiy yo‘nalishlarini belgilab berdi.
Ikki tomonlama munosabatlar rivojida O zbekistonda yashaydiganʻ
nemislarning ulkan hissasini alohida e’tirof etish joiz bo ladi. Bugungi kunda
ʻ
O zbekistonda istiqomat qiladigan 8 mingdan ziyod nemislar Germaniya bilan
ʻ
yaqindan aloqada bo lib, o z milliy an'ana va madaniyatini saqlab, rivojlantirib
ʻ ʻ
kelmoqda. Shu o‘rinda ta’kidlash lozimki, 1992-yilda Toshkentda Nemis milliy
madaniy markazi (“Vidergeburg” (“Wiedergeburt” – o zbekcha ma'nosi
ʻ
“Tiklanish”) ochilgan edi. Bugun ga kelib ush bu markaz Buxoro, Samarqand,
Farg ona va Toshkent viloyatlarida o z filiallariga ega.
ʻ ʻ
Nemis madaniyat markazlari muntazam ravishda konsert, professional va
havaskorlik ko rgazmalari, tanlovlar va modalar ko rgazmalari kabi ko plab
ʻ ʻ ʻ
madaniy tadbirlarni tashkil etib kelmoqda. Germaniyada O zbekistonga
ʻ
bag ishlangan turli ko rsatuv va ko rgazmalar, O zbekistonda esa hamkorlikda
ʻ ʻ ʻ ʻ
turli madaniy tadbirlar tashkil etib kelinmoqda. Har yili nemis markazi jamoalari
“Navro z” va “Mustaqillik” bayramlarida faol qatnashib, xalq amaliy ijodiga
ʻ
bag ishlangan ko rgazmalarni tashkil etadi. Samarqand va Toshkent shaharlarida
ʻ ʻ
har yili O zbekistondagi nemis markazlari o rtasida “Xalqlar do stligi” shiori
ʻ ʻ ʻ
ostida raqs va teatrlar festivali bo lib o tadi. Nemis markazlarining badiiy
ʻ ʻ
jamoalari bir necha bor do stlik va madaniyat, shuningdek, “O zbekiston-umumiy
ʻ ʻ
uyimiz” respublika festivallari sovrindori bo lishgan.
ʻ
84
O zbekiston Respublikasi
ʻ Konstitutsiyasi. Toshkent: “O‘zbekiston”, 2023.
85
O zbekiston Respublikas
ʻ ining Tashqi siyosiy faoliyati konsepsiyasi // O zbekiston Respublikasi ʻ Oliy Majlisi
palatalarining Axborotnomasi. Toshkent, 2012.- №9.1 . – B.9-15.
86
O zbekiston Respublikasi
ʻ Prezidentining O zbekiston Respublikasi ʻ ni yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar
strategiyasi to‘g’risidagi Farmoni // O zbekiston Respublikasi
ʻ Oliy Majlisi palatalarining Axborotnomasi. Toshkent,
2017. № 2.-B.72-85.

MDIda O zbekiston – Germaniya aloqalari rivojining muhim qismi: savdo-ʼ
iqtisodiy, madaniy-ma rifiy sohalardagi xalqaro hamkorlik aloqalari shu nuqtai
ʼ
nazardan tadqiq etilgan. Turli davrlarda madaniyat va madaniy muloqotlarning roli
va ahamiyati jamiyatning mazmuniga va ijtimoiy borliq xususiyatlariga bog liq
ʼ
bo ladi. Mustaqil O zbekistonning ma rifat va madaniyat mamlakati bo lishiga
ʼ ʼ ʼ ʼ
intilishi, iqtisodiy, huquqiy va siyosiy faoliyati ham madaniy va umuminsoniy
tamoyillarga asoslanishi hozirgi davr ijtimoiy borlig i xususiyatlari va talablariga
ʼ
muvofiq keladi.
O zbekistonning Germaniya bilan turli sohalarda amalga oshirayotgan
ʼ
ishlarini,erishayotgan yutuqlarni va milliy-madaniy merosni targ ib etish va shu
ʼ
orqali O zbekistonni, o zbek xalqini dunyoga tanitish, uning jahon madaniyatiga
ʼ ʼ
qo shgan hissasini asoslashga qaratilgan hamkorlik aloqalarining tahlil etilishi va
ʼ
tarix sahifalaridan o rin olishi muhim siyosiy-g oyaviy ahamiyatga ega. Mazkur
ʼ ʼ
magistrlik dissertatsiyasi milliy-ma naviy tiklanish jarayonlarida yoshlarni
ʼ
vatanparvarlik, milliy g urur, ajdodlarimiz va ular yaratgan boy madaniy merosga
ʼ
hurmat ruhida tarbiyalashda ham muhim ilmiy manba bo lib xizmat qiladi.
ʼ
Mavzuning o‘rganilganlik darajasi. Tanlangan mavzuning hozirgi kundagi
o‘rganilish darajasi shundan dalolat beradiki, mazkur masala bo‘yicha shu
paytgacha qator tadqiqotlar amalga oshirilgan. O‘zbekiston Respublikasining
tashqi siyosati va dunyo mamlakatlari bilan hamkorligi respublikamiz hamda
xorijiy davlatlarning bir qancha tarixchi, siyosatshunos, huquqshunos va boshqa
bir qancha soha vakillari tomonidan tadqiq etilmoqda.
O‘rganilayotgan muammo bo‘yicha yaratilgan adabiyotlar ko‘lamidan kelib
chiqib, ularni ikki guruhga: mahalliy va xorijiy olimlar tomonidan amalga
oshirilgan tadqiqotlarga bo‘lib o‘rganish maqsadga muvofiqdir.

Aytish joizki, iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda, O zbekistonning jahonʻ
hamjamiyatiga integratsiyalashuvini ta’minlashda Xalqaro valyuta fondi, Jahon
banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki kabi
xalqaro moliyaviy, iqtisodiy tashkilotlar bilan hamkorlik ijobiy samara bermoqda.
O zbekiston xalq xo jaligidagi aniq loyihalarga sarflanayotgan xorijiy sarmoyalar
ʻ ʻ
miqdori yildan yilga ortib bormoqda.
MDIda O’zbekiston va Germaniya o`rtasidagi hamkorlik aloqalari haqida so’z
borar ekan, hamkorlikning inson ma’naviy hayotida tutgan o’rni va roli shu
sohadagi xalqaro hamkorlik va aloqalarning ahamiyatini belgilovchi mezon
ekanligini ta’kidlash lozim bo‘ladi. O’zbekistonning Germaniya bilan turli
sohalarda keng miqyosli hamkorlik aloqalarini yo’lga qo’yganligi va uning
mustaqil yirtimizning kechmishida salmoqli hissaga ega bo’lib borayotganligi,
xalqimiz ma’naviyatiga muayyan ta’sir etayotganligi hamda O`zbekiston-
Germaniya o‘rtasidagi savdo-iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy sohalardagi hamkorlik
aloqalarining tobora tizimli va yaxlit xususiyat kasb etib borayotgan xalqaro
munosabatlar sohasidagi roli va ahamiyatini baholash muammoni chuqur va
atroflicha tadqiq etish zaruratini anglatadi.
O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik aloqalarga kirishishi, avvalo
xalqimizning o’z boy madaniy merosi, yuksak insoniy qobiliyatlari bilan jahon
xalqlari orasida teng huquqli, o z o rni va salohiyatiga ega xalq sifatidagi butun
ʼ ʼ
qadriyatlari va imkoniyatlari tiklanishiga yordam bermoqda. Вunday aloqalar
jahonda tinchlik va xavfsizlikni, xalqlar, millatlar o rtasidagi barqaror va do stona
ʼ ʼ
munosabatlarni ta minlash va mustahkamlashning muhim omillaridan biri
ʼ
hisoblanadi. O zbekiston – Germaniya aloqalari rivoji mavzusining dolzarbligi
ʼ
quyidagi faktorlarda yaqqol namoyon bo ladi:
ʼ

Prezidenti eng muhim xomashyo resurslari sohasida ularni qayta ishlashga ilg‘or
texnologik yechimlarni jalb qilish va sanoat mahsulotlarining eksportini tashkil
etish bo‘yicha qo‘shma loyihalar muhimligini ta’kidladi.
Mazkur forum ishida Oziq-ovqat xavfsizligi masalalariga alohida e’tibor
qaratildi. “...Markaziy Osiyo ichki ehtiyojlarni to‘liq ta’minlash va Yevropa
mamlakatlariga sifatli oziq-ovqat mahsulotlarini eksport qilish uchun zarur
salohiyatga ega”, 63
- dedi davlatimiz rahbari. Shu ma’noda, yurtimiz qishloq va suv
xo‘jaligi sohalariga Germaniya kompaniyalarining energiya samarador va raqamli
texnologiyalarini jalb qilishga tayyor ekani ta’kidlandi 64
.
Oziq-ovqat sohasida qo‘shma mintaqaviy tadbirlar o‘tkazish taklif qilindi.
Prezidentimiz transport va logistika borasidagi hamkorlikka ham to‘xtaldi.
Markaziy Osiyoni Yevropa bilan bog‘laydigan samarali yo‘nalishlarni
rivojlantirish muhimligi qayd etildi. Transport loyihalarini ekspertiza jihatidan
qo‘llab-quvvatlash uchun Germaniyaning yetakchi tashkilot va kompaniyalari
mutaxassislarini jalb qilish taklifi bildirildi.
Malakali mutaxassislarni tayyorlash borasidagi tashabbuslarni qo‘llab-
quvvatlash ko‘p qirrali O‘zbekiston-Germaniya hamkorligini rivojlantirishning
muhim yo‘nalishi sifatida qayd etildi. Yakunda davlatimiz rahbari O‘zbekistondagi
ishbilarmonlik tashabbuslari va qo‘shma investitsiya loyihalariga har tomonlama
ko‘maklashishga tayyorligini tasdiqlab, Markaziy Osiyo Germaniya biznesi uchun
katta imkoniyatlar mintaqasi ekanini ta’kidladi.
Bizga ma’lumki, 2023-yil 2-may kuni Berlin shahrida bo‘lib o‘tgan
O‘zbekiston-Germaniya biznes forumida IT Park Uzbekistan direktori Farhod
Ibragimov, IT Park direktorining innovatsiyalar bo‘yicha o‘rinbosari Jahongir
Rajabov va boshqalardan iborat IT Park delegatsiyasi ishtirok etdi. Tadbirda
63
https://president.uz/oz/lists/view/6701
64
https://president.uz/oz/lists/view/6701

2024-yil 14-yanvar kuniga qadar davom etgan ko rgazmada Berlin davlatʻ
muzeylari to plamlaridan 65 ta va O zbekiston muzeylari to plamlaridan 285 ta
ʻ ʻ ʻ
eksponat namoyishga qo yilgan. Ularning ko pi O zbekiston tashqarisida ilk bor
ʻ ʻ ʻ
ko rsatilgan. Ko rgazma mamlakatning qadimiy va boy madaniyati, bugungi
ʻ ʻ
O zbekiston va Markaziy Osiyo hududida joylashgan ilk davlatlarning mil.avv. VI
ʻ
asrdan milodiy IV asrgacha bo lgan davrni qamrab olgan tarixi haqida so zlaydi.
ʻ ʻ
Bu yerdagi durdonalar orasida Kushon saltanatining Dalvarzintepa va Х olchayon
qo rg onlaridan topilgan aslzodalar, askar va badavlat ayollar haykallari bor
ʻ ʻ 95
.
Xulosa qilib aytganda, bugungi kunda O zbekiston va Germaniya o rtasidagi
ʻ ʻ
diplomatik aloqalar o z rivojlanishining yangi bosqichiga qadam qo ymoqda.
ʻ ʻ
O zbekiston va Germaniya o rtasidagi turli sohalarga oid imzolangan hujjatlar,
ʻ ʻ
kelishuvlar ikki davlat o rtasidagi ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy sohalarning yanada
ʻ
rivojlanishiga hissa qo shmoqda. Ikki davlat o rtasidagi madaniy aloqalar
ʻ ʻ
rivojlanmoqda. Fan va ta lim sohasiga oid ko plab kelishuvlarga erishilmoqda.
ʼ ʻ
O zbekiston va Germaniya oliy o quv yurtlari o rtasida hamkorliklar yo lga
ʻ ʻ ʻ ʻ
qo yilmoqda. Madaniy sohaga oid ko plab almashinuvlarga erishilmoqda.
ʻ ʻ
3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik
95
daryo.uz/2023/05/04/ozbekiston-va-germaniya-prezidentlari-o‘zbek-xalqi-madaniy-tarixiy-merosiga-bagishlangan-
ko‘rgazmani-ochib-berdi

xo jaligi texnikalari, “Knauf” bilan qurilish materiallari, “Deutsche Kabel” bilanʻ
kabel-o tkazgich mahsulotlari ishlab chiqarilmoqda.
ʻ
Germaniyalik mutaxassislar ishtirokida “Qarshi – Termiz” temir yo li
ʻ
elektrlashtirilmoqda. O zbekistonda 8 mingdan ziyod nemis millatiga mansub
ʻ
yurtdoshlarimiz tinch va osoyishta yashamoqda. Madaniyati va an analarini saqlab,
ʼ
rivojlantirishi uchun barcha sharoit yaratilgan. 400 mingdan ortiq o quvchi nemis
ʻ
tilini o rganmoqda. Yaqinda Toshkent, Samarqand va Buxorodagi maktablarga
ʻ
buyuk nemis olim va yozuvchilari nomlari berildi. Toshkentdagi Gyote instituti,
Konrad Adenauer va Fridrix Ebert nomidagi jamg armalar, Germaniya akademik
ʻ
almashinuvlar xizmati (DAAD) vakolatxonalari va boshqa tashkilotlar xalqlarimiz
o rtasidagi madaniy-ma rifiy aloqalarni rivojlantirishga hissa qo shmoqda.
ʻ ʼ ʻ
Poytaxtimiz va bir necha viloyatlarda bo limlari bo lgan “Vidergeburt” nemis
ʻ ʻ
madaniyat markazi, “O zbekiston – Germaniya” do stlik jamiyati faoliyat
ʻ ʻ
yuritmoqda.
Bizga ma’lumki, O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev
ʻ
2023-yilning 3-may kuni rasmiy davlat tashrifi bilan Germaniyaga bordi.
Germaniyaga tashrif doirasida Shavkat Mirziyoyev va Germaniya Prezidenti
Frank-Valter Shtaynmayer Berlin shahridagi jahonga mashhur Jeyms Simon
galereyasida “O zbekistonning arxeologik xazinalari. Makedoniyalik
ʻ
Aleksandrdann Kushonlar saltanatigacha” nomli noyob ko rgazmani ochdi. Qariyb
ʻ
to rt yil davomida ikki mamlakat arxeologlari, tarixchilari, san atshunoslari va
ʻ ʼ
muzey xodimlari tadbirni tashkillashtirish ustida fidokorona mehnat qilgan.
Germaniyalik mutaxassislar ishtirokida 50 ga yaqin eng qimmatli osori-atiqalar
restavratsiya qilingan 94
.
94
Хамраев С. (2023). ИСТОРИЧЕСКИЕ ПЕРИОДЫ СТАНОВЛЕНИЯ ЭКОТУРИЗМА В МИРЕ.
Инновационные исследования в науке , 2 (10), 15-17.

yil ichida O zbekistonga kiritilgan Germaniya investitsiyalarining umumiy hajmiʻ
qariyb 2 milliard yevroni tashkil etdi.
Hozirgi paytda Germaniya hamkorlari bilan birga qiymati 100 milliarddan
ortiq bo lgan 10 dan ko proq qo shma loyihalar amalga oshirilyapti. So nggi 6 yil
ʻ ʻ ʻ ʻ
ichida O zbekistonda Germaniya kapitali ishtirokida tashkil etilgan korxonalar soni
ʻ
qariyb 3 barobar o sdi va bugungi kunda bu ko rsatkich 200 taga etdi. 2023-
ʻ ʻ
yilning 6 oyi davomida 17 ta qo shma korxona ishga tushirildi.
ʻ
Davra suhbatidan so ng B2G formatidagi uchrashuvlar va “O zbekistonda
ʻ ʻ
Germaniya iqtisodiyoti kuni 2023” konferensiyasi tashkil etildi. Konferensiyada
Germaniya va O zbekiston biznes hamjamiyatining 300dan ortiq vakillari,
ʻ
investorlar, shuningdek, O zbekiston vazirliklari va idoralari rahbarlari va
ʻ
mutaxassislari qatnashdi. Konferensiya dasturiga “O zbekistonda nemis dual
ʻ
ta lim tizimi: imkoniyatlar va istiqbollar” va “O zbekiston va Germaniya
ʼ ʻ
o rtasidagi energetika sohasini o zgartirish borasida hamkorlik” mavzularidagi
ʻ ʻ
panel munozaralari kiritildi, deb xabar beradi Investitsiyalar, sanoat va savdo
vazirligi matbuot xizmati.
Konferensiya ishtirokchilarining ta kidlashicha, bu kabi yirik xalqaro
ʼ
tadbirlar ishbilarmonlik aloqalarini yanada kengaytirish, ikki tomonlama savdoni
rivojlantirish, qo shma investitsiya loyihalari va tashabbuslarini ilgari surish
ʻ
istiqbollari va imkoniyatlarini aniqlash, umuman, har ikki mamlakat ishbilarmon
doiralari o rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashda muhim rol o ynaydi
ʻ ʻ 74
.
O'zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Iqtisodiy tadqiqotlar va
islohotlar markazi direktori o'rinbosari Muhsinjon Xolmuxamedovning
ta’kidlashicha, “…Germaniya Federativ Respublikasi mamlakatimizning muhim
savdo sherigi hisoblanadi. O‘zaro savdo hajmi so‘nggi yillarda jadal rivojlandi va
74
https://yuz.uz/uz/news/germaniya-bilan-savdo--iqtisodiy-va-investitsiyaviy-munosabatlar-yanada-kengayadi

Umuman olganda, O zbekistonning tashqi siyosat sohasidagi ustuvorʻ
yo nalishlari barqaror, adolatli va demokratik davlat qurishga, mamlakatning
ʻ
tashqi oshkoraligini ilgari surishga hamda regional va ko p tomonlama o zaro
ʻ ʻ
hamkorlikni rivojlantirishga qaratilgan.
Eng muhim asoslar: Mamlakat hozirgi tashqi siyosiy faoliyatining ustuvor
yo nalishlari Harakatlar strategiyasida ko rsatilgan vazifalar doirasida bo lib,
ʻ ʻ ʻ
xalqaro maydonda aloqalarni kengaytirishga yangi yondashuvlarni ishlab chiqish
bo yicha amaliy qadamlarda o z aksini topmoqda. Shu munosabat bilan Turkiya,
ʻ ʻ
Hindiston, Xitoy, Yaponiya, Germaniya, Fransiya, Afg oniston, Qozog iston,
ʻ ʻ
Turkmaniston kabi dunyo mamlakatlari bilan ko p qirrali hamkorlikni yanada
ʻ
rivojlantirishga doir bir qator tegishli dasturiy hujjatlar ishlab chiqilgan va qabul
qilingan, “yo l xaritalari” tasdiqlangan
ʻ 35
.
Oliy va yuqori darajalardagi tashriflar davomida mamlakatning milliy
manfaatlariga javob beradigan hamda yaqin va uzoq xorijiy davlatlar bilan
aloqalarni kengaytirishga qaratilgan faol, ochiq, pragmatik va chuqur o ylangan
ʻ
tashqi siyosiy yo nalishni rivojlantirish bo yicha keng ko lamli ishlar amalga
ʻ ʻ ʻ
oshirilmoqda. Yangi ustuvor yo nalishlar va yondashuvlar tashqi siyosiy
ʻ
boshqarma tuzilishining tubdan isloh qilinishini talab etdi. Tashqi ishlar vazirligida
yangi bo linmalar tashkil etildi, Belarus va Ummonda vakolatxonalar, Rossiya va
ʻ
Qozog istondagi shaharlarda bir qator bosh konsulliklar ochildi, diplomatik
ʻ
faoliyatning iqtisodiy tarkibi kuchaytirildi.
Xalqaro maydondagi hamkorlik ilg or dunyo tajribasini o rganish, xorijiy
ʻ ʻ
mamlakatlar bilan aloqalarni yo lga qo yish orqali O zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy
ʻ ʻ ʻ
rivojlantirish bo yicha vazifalarni hal qilishga yordam berishi kerak, bu
ʻ
35
https://isrs.uz/uz/maqolalar/klucevye-prioritety-vnesnej-politiki-obnovlennogo-uzbekistana

bo yicha kelishuvlarni mustahkamlagan yirik voqea bo ldi. Termizda Afg onistonʻ ʻ ʻ
fuqarolari uchun Ta'lim markazi ochildi.
Hozirgi vaqtga kelib, afg onistonlik 136 nafar talaba ushbu Ta’lim
ʻ
markazini bitirib, ulardan 96 nafari- o zbek tili va adabiyoti yo nalishi bo yicha
ʻ ʻ ʻ
bakalavr diplomlarini olgan, 40 nafari – rus tili, qishloq xo jaligi va tadbirkorlik
ʻ
bo yicha qisqa muddatli kurslarni tamomlagan. Bugungi kunda ulardan ayrimlari
ʻ
Afg oniston parlamentida, vazirliklari va muassasalarida ishlamoqda, mamlakat
ʻ
oliy ta'lim muassasalarida muallimlik qilmoqda, mustaqil biznesni yuritmoqda.
Toshkent Afg oniston bo yicha tinchlik jarayoni boshlanishiga muhim hissa
ʻ ʻ
qo shgan yuqori darajali “Tinchlik jarayoni, xavfsizlik sohasida hamkorlik va
ʻ
regional o zaro munosabat” xalqaro konferensiyasining tashabbuschisi bo ldi va
ʻ ʻ
uni o tkazdi.
ʻ
2020-yilning 24-yanvarida O zbekiston Respublikasi Prezidenti o zining
ʻ ʻ
Oliy Majlisga Murojaatnomasida yaqin yillarda mamlakatni modernizatsiya qilish
bo yicha strategik vazifalarni hal etishga qaratilgan keng ko lamli demokratik
ʻ ʻ
o zgartirishlar va tarkibiy islohotlarni amalga oshirish masalalarini oldingi o ringa
ʻ ʻ
olib chiqdi 38
. Murojaatnomada tashqi iqtisodiy siyosatning asosiy ustuvor
yo nalishlari belgilangan. 2020 yil – “Ilm-fan, ta'lim va raqamli iqtisodiyotni
ʻ
rivojlantirish yili” deb e’lon qilinishi O zbekistonda barcha sohalarda raqobatlasha
ʻ
oladigan jamiyat va infratuzilmani yaratish zaruriyatini alohida qayd etadi.
Buning uchun, eng avvalo, ilg or xorijiy tajribadan, zamonaviy innovasion,
ʻ
pedagogik texnologiyalar va ilmiy loyihalardan foydalanish, mamlakatning ta'lim
va ilmiy-tadqiqotchilik muassasalari faoliyatini samarali o zaro muvofiqlashtirish
ʻ
asosida yuqori malakali mutaxassislarni, shu jumladan, tashqi siyosiy va tashqi
iqtisodiy faoliyat sohasida mutaxassislarni tarbiyalab voyaga etkazish talab
38
“Xalq so‘zi” gazetasi. 2020-yil 25-yanvar.

2.2. O‘zbekiston va Germaniyaning sa vdo-investitsiya sohasidagi
hamkorligi
O zbekiston tashqi iqtisodiy siyosatida mamlakatning iqtisodiy salohiyatiniʻ
rivojlantirish, jahon bozorida munosib o rin egallab, raqobatbardosh mahsulotlarni
ʻ
ishlab chiqarish, eksport hajmini oshirish, iqtisodiy yuksalish orqali jahon
arenasida o z o rniga ega bo lish kabi qarashlar va maqsadlar bo lgani kabi,
ʻ ʻ ʻ ʻ
Germaniya tashqi iqtisodiy siyosatining ham bir qancha maqsadlarini ta'kidlab
o tish joiz:
ʻ
-birinchidan, xorijiy mamlakatlarda nemis savdo tarmog ini takomillashtirish;
ʻ
- ikkinchidan, tashqi iqtisodiy aloqalar federal agentligi byurolarining global
tarmog ini kengaytirish;
ʻ
- uchinchidan, investision kafolatni beruvchi tartibotni vujudga keltirish;
- to rtinchidan, davlat va biznesning innovasion hamkorligini ro yobga
ʻ ʻ
chiqarish 69
.
Aytish o rinliki, 1993-yildan boshlab O zbekiston Respublikasi va
ʻ ʻ
Germaniya hukumatlari o rtasida moliyaviy va texnik hamkorlik masalalarini
ʻ
ko rib chiqish uchun hukumatlararo maslahatlashuvlar yo lga qo yildi. 1997 - yil
ʻ ʻ ʻ
14-fevraldagi Vazirlar Mahkamasining №81-son qarori bilan Germaniyaning
Frankfurt-Mayn shahrida O zbekiston Respublikasi savdo uyi ochilishi
ʻ
munosabatlarni mustahkamlab berdi 70
. 2015-yilda ta’sis etilgan “O zbekiston –
ʻ
Germaniya” va “Germaniya – O zbekiston” ishbilarmonlar kengashlari
ʻ
mamlakatlar o rtasidagi serqirra hamkorlikni izchil rivojlantirishda muhim o rin
ʻ ʻ
tutdi.
Bizga ma’lumki, 1994-yilda Germaniya savdo-sanoat palatalari birlashmasi
Toshkentda Germaniya iqtisodiyoti vakili byurosini ochdi. Uning asosiy vazifasi
o zbek va nemis ishbilarmonlarini axborot bilan ta minlashdan iborat
ʻ ʼ dir . O sha ʻ
yilning iyunida Toshkentda K.Adenauer jamg armasining vakolatxonasi ochildi.
ʻ
69
Никитин В. Исторический опыт и приоритеты внешней политики современной Германии // Послевоенная
история Германии:российско-немецкий опыт и перспективы. Материалы конференции российских и
немецких историков. Сборник статей. Под.ред.Б.Бонвеча и А.Ю.Ватлина. -Москва: 2007. –С.199.
70
Umarov S.Ya. O zbekiston va Germaniya hamkorligining tarixi (1991-2021- yy.): Tarix fan. bo yicha falsafa
ʻ ʻ
doktori (PhD) diss.avtoref. – Samarqand: 2022.

F oydalanilgan manba va adabiyotlar ro‘yxati ................................................
Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi globallashuv davrida xalqaro munosabatlar
tizimida o z o rnini munosib tarzda saqlab qolishga, shuningdek jahonʻ ʻ
hamjamiyatiga to liq integratsiyalashishga intilish jahonning deyarli barcha
ʻ
mamlakatlari faoliyatida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Dunyoda biron-bir
mamlakat o z qobig iga o ralib, boshqa davlatlar bilan hamkorlik qilmasdan
ʻ ʻ ʻ
taraqqiyotga erishgan emas. Ota-bobolarimiz qadimda buni yaxshi bilishgan. Sharq
va G arb mamlakatlarini bir-biriga bog lagan Buyuk Ipak yo li doimiy tijoriy va
ʻ ʻ ʻ
madaniy aloqalarga intilish tufayli yuzaga kelgan. Ana shu tarixiy yo lning
ʻ
markazida joylashgan O zbekiston asrlar davomida dinlar, millatlar va
ʻ
madaniyatlarning tutashuv nuqtasi bo lgan. Insoniyatning mushtarak mulkiga
ʻ
aylangan ko plab olamshumul kashfiyotlar ham aynan shu zaminda tug ilgan.
ʻ ʻ
Ayniqsa, Sohibqiron Amir Temur va Temuriylar davrida ilm-fan, ma'rifat,
me’morchilik va milliy san’at turlari yuksak darajada rivojlangan. Dunyodagi yirik
davlatlarning hukmdorlari Samarqandga o z elchilarini yuborishga intilgan.
ʻ
Tojirlarimiz karvonlari esa dunyoning to rt tomoniga to xtovsiz qatnab turgan
ʻ ʻ 1
.
Sohibqironning Fransiya, Angliya, Ispaniya qirollari, o nlab qo shni davlatlarning
ʻ ʻ
hukmdorlari bilan yozishmalari o sha davrdagi jo shqin siyosiy, madaniy va tijoriy
ʻ ʻ
aloqalardan guvohlik beradi.
1
Murodov H., Muhammadiyev N., Jamolov G . O zbekiston jahon hamjamiyati safida. Toshkent: G afur G ulom
ʻ ʻ ʻ ʻ
nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti. 2000. –B.4.

belgilab olindi. “Harakatlar strategiyasi” O‘zbekiston tashqi siyosiy faoliyatida
yangi omillar, resurslar va o‘zaro hamkorlikni yanada rivojlantirish, siyosiy va
iqtisodiy diplomatik munosabatlarni chuqurlashtirish uchun asos yaratdi.
Xalqaro ekspertlarning ta’kidlashicha, “Harakatlar strategiyasi”da belgilangan
chora-tadbirlar BMTning Barqaror rivojlanish maqsadlarining global dasturi bilan
hamohangdir 59
.
Ikkala mamlakat o‘rtasida kechgan oliy darajadagi tashriflarga ham shu o‘rinda
biroz to‘xtalib o‘tsak: j ami 7 ta oliy darajadagi tashriflar Germaniyaga 1993, 1995,
2001 va 2019 - yillarda, O‘zbekistonga esa 1995, 2002 va 2019 - yillarda amalga
oshirilgan. Hamda shuningdek, 2021 - yil 12 - mart kuni O‘zbekiston P rezidentining
Germaniya kansleri Angela Merkel bilan videokonferensaloqa orqali muzokaralari
bo‘lib o‘tgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2021-yil 17 va
30-avgust hamda 2022-yil 14-mart, 29-avgustda Germaniya Prezidenti
Frank-Valter Shtaynmayer, shuningdek, 2021-yil 18-avgustda kansler Angela
Merkel bilan qo‘ng‘iroqlashgan – jami 5 ta telefon orqali muloqot amalga
oshirilgan. O‘zaro manfaatli munosabatlar natijasida ikki davlat o‘rtasidagi
hukumatlar, parlamentlar va ishbilarmonlararo hamkorliklar ham yildan yilga
faollashib borgan 60
. Ma’lumot uchun, O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida jami
145 ta shartnoma imzolangan bo‘lib, shundan 92 tasi davlatlararo va
hukumatlararo, 20 tasi idoralararo va 33 tasi boshqa xususiyatga ega.
Bizga ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev
2023-yil 29-sentabr kuni Berlin shahrida Germaniya iqtisodiyoti Sharqiy qo‘mitasi
shafeligida tashkil etilgan Iqtisodiy forum ishida ishtirok etdi. Forum ishida
59
O‘zbekistonning eng yangi tarixi. Mualliflar jamoasi. O‘quv qo‘llanma.-Samarqand: Sam DU nashriyoti, 2022.-
B.115.
60
http://pravacheloveka.uz/oz/news/xronologiya-ozbekiston-germaniya-munosabatlari-yaqin-tarixda-qay-tarafga-
ozgardi

O’zbekistonning Germaniya bilan hamkorlik va aloqalari (1991-2022-yillar)

Mundarija

Kirish...............................................................................................................

I bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o‘rnatilishi va mustahkamlanishi…………………………………………..

1.1. O‘zbekistonning tinchliksevar tashqi siyosati tamoyillari…………….....

1.2. Mustaqillik yillarida O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi hamkorlik aloqalarining o`rnatilishi……………………………………………………....

II bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida molyaviy–texnik va savdo–investitsiyaviy hamkorlik aloqalarining rivojlanishi................................

2.1. O‘zbekistonning Germaniya bilan moliyaviy-texnik aloqalarining kengayib borishi................................................................................................................

2.2. O‘zbekiston va Germaniyaning savdo-investitsiya sohasidagi hamkorligi…………......................................................................................

III bob. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida madaniy aloqalar rivoji

3.1. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasidagi madaniy aloqalarning rivojlanishi……………………………………………………………………....

3.2. O‘zbekiston va Germaniya o‘rtasida ta’lim sohasidagi hamkorlik…………

Купить