O’zbekistonning jahon bozoriga kirib borishdagi muammolari - Экономика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	12000UZS
Размер	257.4KB
Покупки	4
Дата загрузки	03 Март 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

O’zbekistonning jahon bozoriga kirib borishdagi muammolari

Купить

- 2 - Reja:
Kirish.
1. O’zbekistonning iqtisodiy geografik joylashuvi va eksport salohiyati.
Jahon bozori va unda O’zbekistonning ishtiroki .................................................... 21.
2. R e s p u bl ik a m i zd a ta s hq i i q ti s od iy a l o qa l ar ni r i v o j la n ti r i s h d a g i o li b
b or i l a y o tg an i s l oh o tl ar ........................................................................................ 25.
3. O’zbekiston respublikasining Osiyo va Jahonning yuqori darajada
rivojlangan davlatlari bilan amalga oshirayotgan iqtisodiy aloqalari ........... 30.
4. Mamlakatimizning jahon bozoriga kirib borishdagi mavjud muammolari
va ularning yechimlar ........................................................................................... 33.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.

- 3 -Kirish.
Mavzuning dolzarbligi. Mustaqillikka erishilgan ilk yillarda Respublikamiz har
jihatdan zaiflashib qolgan edi. Ma‘lumotlarga ko‘ra, Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimov
O‘zbekitonni Mustaqil Respublika deb e‘lon qilganlarida davlatning oziq – ovqat
zaxirasi 12 kunga yetadigan darajada bo‘lgan ekan. Bu bilan uzoqqa borib bo‘lmas edi.
Ammo, muhtaram Prezidentimizning ichki bozorni to‘ydirish maqsadida ilk yillardanoq
olib brogan oqilona iqtisodiy siyosatlari natijasida mamlakatning makroiqtisodiy
ko‘rsatkichlari asta – sekin yaxshilana boshladi. Bunga misol, Prezidentimiz
tomonlaridan, vaqtida, O‘zbekistonning o‘z tar a q q i y on y o ‘ li n i i s h l ab c h i qi lg a n i v a
u nga m os ― O ‘ z b e k m odel i ‖n in g yaratilgani Jahonga Yer yuzida O‘zbekiston degan
mustaqil davlatning paydo bo‘lganini yana bir bor ko‘rsatib qo‘ydi. Endilikda
mamlakatimiz oldida turgan muhim masalardan biri bu Jahon bozorida o‘z o‘rniga
erishish va boshqa davlatlar bilan mustahkam va uzilmas iqtisodiy – birodarlik
aloqalarini bog‘lash va mustahkamlashdan iboratdir.
Bugungi kunda har qanday davlat o‘zi uchun qulay iqtisodiy muhit, kuchli ijtimoiy
jamiyat, chegaralari mustahkamligi va eng asosiysi aholi farovonligiga to‘laqonli
erishish uchun faqatgina o‘z doirasidagina emas, balki jahon mamlakatlari bilan ham
do‘stona iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish kerakligini to‘li anglab yeti.
Mamlakatimiz mustaqillikka erishganiga endigina 29 yil bo‘lganiga qaramasdan bu
yo‘nalishda har qaysi davlat havas qilsa arziydigan muvofaqiyatlarga erishdi. Buni
yaqqol isboti, Respublikamiz bugungi kunda dunyoning 130dan ortiq mamlaktlari bilan
ikki tomonlama samarali shartnimalarga ega. Hozirda O‘zbekiston dunyoning 80
mamlakatiga zarur bo‘lgan sifatli oziq – ovqat mahsulotlarini yetkazib beradi. Bundan
tashqari, 2020-yilda mamlakatimiz Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va
qishloq xo’jaligi tashkiloti (FAO)ga a‘zo davlatlarning oziq-ovqat xavfsizligini
ta‘minlash sohasida Mingyillik rivojlanish maqsadlariga erishgani uchun

- 4 -beriladigan mukofotiga sazovor bo’lgan 14 ta davlatdan biri sifatida e‘tirof etildi 1
.
Mavzuning o rganilganlik darajasi. ‟ Bu borada O‘zbekistonning yetakchi olimlari
A.V.Vahobov, D.A.Tadjibayeva, Sh.X.Xajibakiyev, To‘laxadjayeva M.M, Urazaqov
K.B, N.To‘xliyev, Musayev H.N, Zaynalov J.R, G‘ozibekov D.G‘, Dustmuratov R,
Fayziyev Sh, Mamatov Z.T, Ilhomov Sh.I, Xudoyberdiyev A.X, A. O‘lmasov va
boshqalar keng to‘xtalib, bu mavzuda o‘zlarining nomzodlik dissertatsiyalari,
monografiyalari, o‘quv qo‘llanmalari, darsliklari va ilmiy maqolalarini chop
ettirmoqdalar.
Ishning maqsadi va vazifalari. Ushbu kurs ishining maqsadi – O‘zbekistonning
Jahon bozorida tutgan o‘rni, xorijiy davlatlar bilan olib borayotgan iqtisodiy aloqalari va
eng muhumi mamlakatning Jahon bozoriga kirib borishdagi muammolarini va ularnining
sabalarini o‘rganib chiqishdan iborat.
Kurs ishining obyekti va predmeti. Kurs ishining tadqiqot obyekti bo‘lib
O‘zbekistonning eksport salohiyati, Jahon bozorida taklif etadigan mahsulotlari va
davlatning tashqi iqtisodiy aqloqalari hisoblanadi. Predmeti esa mavjud qiyinchiliklarga
qaramasdan, olib borilayotgan islohotlarni, iqtisodiyotda tarkibiy o’zgarishlarni izchil
davom ettirish, xoirjiy hamkorlarni jalb qilish va ular bilan har tomonlama manfaatli
kelishuvlarni imzolash, shuningdek jahon bozorida faqat xomashyo bilan emas, balki
tayyor mahsulotlar bilan faol qatnashishni ta‘milaydigan har jihatdan qulay, soda va
tezkor chora – tadbirlarni rivojlantirish va yaxshilashdir.
Ishnining tarkibi. Kurs ishi kirish, 4 ta reja, xulosa va takliflar, foydalanilagan
adabiyotlar ro‘yxati, jami hajmi ( ) betni tashkil qiladi.
1
Bosh maqsadimiz – mavjud qiyinchiliklarga qaramasdan, olib borayotgan
islohotlarni, iqtisodiyotimizda tarkibiy o‘zgarishlarni izchil davom ettirish, xususiy
mulkchilik, kichik biznes va tadbirkorlikka yanada keng yo‘l ochib berish
hisobidan oldinga yurishdir. I.A.Karimov. Toshkent. 16.01.2016.

- 5 -1. O’zbekistonning iqtisodiy geografik joylashuvi, eksport salohiyati va
jahon iqtisodiyotida tutgan o’rni.
Ma‘lumki, O‘zbekiston Yevroosiyo materigining deyarli qoq markazida, dunyo
okeanlaridan ancha uzoqda joylashgan. Shu sababli dengizga tutash regionlarga xos
barcha qulayliklar respublikamizga xos emas.
O‘zbekistonning iqtisodiy-geografik joylashuvi xususiyatlarini, uch jixatdan ko‘rib
chiqish maqsadga muvofiqdir:
I. O’zbekistonning O’rta Osiyodagi mustaqil davlatlarga nisbatan tutgan
iqtisodiy-geografik o rni (mikrogeografik‟ o’rni);
O‘zbekistonning O‘rta Osiyo mustaqil davlatlariga nisbatan tutgan o‘rni avvalo
uning iqtisodiy mintaqaning markaziy qismida joylashganligi, juda kulay transport
imkoniyatlari bilan belgilanadi. Bu respublikaning rivojlanishi uchun qulaylik yaratadi.
O‘zbekiston iqtisodiy-geografik o‘rni tufayli (tabiiy sharoiti va resurslari ham) uzoq
tarixiy rivojlanish davrlaridan boshlab O‘rta Osiyoning eng rivojlangan o‘lkasi
hisoblangan.
Respublikamizning iqtisodiy jixatdan rivojlanishiga paxtachilik majmuasi hamda
O‘zbekiston Markaziy Osiyoning o‘ziga xos temir yo‘l darvozasi hisoblanishi ham ancha
imkoniyatlarni yaratgan.
II. O zbekistonning unga yaqin davlatlar guruxiga nisbatan tutgan
‟
iqtisodiy-geografik o rni (mezogeografik
‟ o rni); ‟
O‘zbekistonning mezogeografik o‘rni avvalo uning Markaziy Osiyo- Qozog‘iston
mikromintaqasidagi tutgan o‘rni bilan belgilanadi. Bu yerda ham respublikaning
markaziy mavqega ega ekanligi asosiy ijobiy holat hisoblanadi. Bu avvalo O‘zbekiston
xududining juda katta masofada Qozog‘iston xududi bilan

- 6 -tutashganligida ko‘rinadi. Bu imkoniyatlar Qozog‘iston bilan O‘zbekiston o‘rtasida
iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish uchun juda qulay.
III. O zbekistonning hamdo stlik davlatlari va boshqa xorijiy‟ ‟
mamlaktalarga nisbatan tutgan iqtisodiy-geografik o rni (makrogeografik o rni).
‟ ‟
O‘zbekistonning hamdo‘stlik davlatlaridagi muxim iqtisodiy bazalardan va
jahonning iqtisodiy jixatdan rivojlangan mamlaktalar bilan bog‘lanish imkoniyatlarining
cheklanganligi hisobga olinsa, respublikamiz iqtisodiy- geografik o‘rnining
makrogeografik mavqei birmuncha noqulay ekanligi ma‘lum bo‘ladi.
O‘zbekiston respublikasi xalqaro xamjamiyatning teng xuquqli sub‘yekti, jaxon
xo‘jaligining ajralmas bir qismi sifatida ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning yangi turi –
bozor munosabatlarini shakllantirish yo‘lidan bormoqda.
Amudaryo bilan Sirdaryo oralig‘ida joylashgan O‘zbekiston xalqaro aloqalarni
yo‘lga qo‘yish nuqtai nazaridan va o‘z taraqqiyot istiqbollari jixatidan qulay geografik-
strategik mavqega ega. Qadim zamonlarda Sharq bilan G‘arbni bog‘lab turgan buyuk
ipak yo‘li O‘zbekiston xududi orqali o‘tgan. Bu yerda savdo yo‘llari tutashgan, tashqi
aloqalar hamda turli madaniyatlarning bir-birini boyitishi jadal kechgan. Bugungi kunda
ham Yevropa va Yaqin Sharqdan Osiyo
– Tinch okeani mintaqasiga olib boradigan yo‘llar shu yerda kesishadi.
O‘zbekistonning xududiy-makon xususiyatlari, uning geografik o‘rni bizning ichki
va tashki siyosatimizni tanlash va amalga oshirishda katta axamiyatga ega.
Markaziy osiyoda jug‘rofiy-siyosiy jixatdan markaziy o‘rin tutgan O‘zbekiston
kuchlar tengligi va muvozanatini ta‘minlash, strategik muxim bo‘lgan ushbu mintaqada
hamkorlikka mustaxkam zamin yaratish jarayonida sezilarli rol o‘ynash uchun hamma
imkoniyatlarga ega. Uning xududi o‘zining mavjud va potentsial tabiiy hamda xom
ashyo zaxiralari bilan hozirdanoq 21 –

- 7 -asr arafasida dunyoning siyosiy va iqtisodiy xaritasida aloxida axamiyati kasb
etmoqda.
Xorijiy mamlaktalar bilan iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yishda O‘zbekiston oldida
imkoniyatlar ochilmoqda.
O‘zbekiston o‘z mustaqilligiga erishgandan buyon iqtisodiy-geografik o‘rnini
tobora yaxshilab bormoqda. Bular natijsida respublika ishlab chiqarish kuchlarining
yanada tez rivojlanishiga erishish uchun imkoniyat darajasi ortib bormoqda.
O‘zbekistonning noyob tabiiy imkoniyatlari, qulay iqlim sharoitlari, ulkan xom
ashyo zaxiralari, strategik materiallar va qishlok xo‘jalik xom ashyosining katta
zaxiralari asosli ravishda mintaqa va dunyoning eng boy mamlaktalari qatoriga olib
chiqadi.
O‘zbekiston zaminida mavjud bo‘lgan boyliklarga ega davlatlar jaxon xaritasida
ko‘p emas. Bu boyliklarning ko‘pchiligi hali ishga solinmagan. Bu esa butun dunyoga
mashxur chet el kompaniyalari va banklarining e‘tiborini jalb etishi aniq.
Prez i d e n t i m iz a y tib o ‘ tk a n lar i d e k , O ‘ z b e k is t o n h ud u did a ― Me n d e le y ev
jadvali dagi deyarli barcha elementlarni uchratish mumkin. Mana shunday ekan, biz
‖
Yaratgan inom etgan bu ozod, obod, tinch va jaxon hamjamiyatida o‘ziga xos va mos
mavqega ega bo‘lgan mamlakatda Allohga ming – ming shukronalar keltirgan holda u
bergan ne‘matlardan oqilona foydalanib, yurtimiz tinchligi va farovonligi uchun tinmay
mehnat qilib yashamog‘imiz zarurdir.
Bugungi kunda mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan barcha turdagi moddiy va
nomoddiy maxsulotlar avvalo xalqimiz iste‘moli uchun yo‘naltirilmoqada hamda
iste‘moldan ortgan qismi Respublikamizda mavjud bo‘lmagan moddiy ne‘matlar,
shuningdek fan texnika taraqqiyoti, tejamkor, yuqori mexnat unumdorligiga ega bo‘lgan
ishlab chiqarish vositalarini olib kelish maqsadida chet davlatlarga eksport qilinmoqda.

- 8 -Davlat mustaqilligiga erishilgach O‘zbekiston oldida jahon iqtisodiyotiga
qo‘shilishdek qiyin jarayon boshlandi. O‘nlab yillar mobaynida iqtisodiy siyosatda yo‘l
qo‘yilgan xatoliklar xalq xo‘jaligi tarkibida chuqur nomutanosibliklarga olib kelgan edi.
Ijtimoiy ishlab chiqarishning o‘sishi deyarli faqat respublikaning resurs imkoniyatlariga
mo‘ljallangan bo‘lib, iqtisodiy taraqqiyot muvozanatsiz va nokompleks tarzda kechgan,
ijtimoiy omillar e‘tiborga olinmagan, noishlab chiqarish sohasi tarmoqlarining moddiy-
texnika bazasi past darajada qolib ketgan edi. Rivojlanishning bunday yo‘li
oqibatida respublikada iste‘mol qilinadigan mahsulotlarning chorak qismidan
ko‘prog‘i, shu jumladan, ishlab chiqarish maqsadlarida foydalaniladigan mahsulotlar
jami hajmining 2/5 qismi boshqa mamlakatlardan keltirilgan va import qilingan.
Mustaqillikning ilk yillarida O‘zbekistondan chetga chiqariladigan mahsulotlarning 80%
dan ko‘prog‘ini xom ashyo – paxta va yarim tayyor mahsulotlar tashkil etardi.
Umuman olganda O‘zbekistonning respublikalararo eksporti yalpi milliy mahsulotning
deyarli arzimas qismini, tashqi eksportning solishtirma hissasi esa 5% dan kamroqni
tashkil etardi. Tovar ayirboshlashning bunday strukturasi va respublikalararo hamda tashqi
eksportning foiz nisbati respublika moliya balansi, valyuta resurslari va davlat
byudjetida surunkali taqchillikni vujudga keltirgan edi. Shu sababli tashqi iqtisodiy
faoliyat sohasida korxonalarning vazifalarini tubdan o‘zgartirish, xo‘jalikni tashqi
bozorga yo‘naltirish respublikadagi ahvolni barqarorlashtirishni ta‘minlash maqsadida
Prezidentimiz tomonlaridan zarur chora tadbirlar ishlab chiqildi.
O‘zbekiston Mustaqillikka erishgandan so‘ng o‘zining mustaqil rivojlanish yo‘lini
tanladi va iqtisodiy islohotlarni izchil amalgam oshirishga kirishdi. Bu jarayonda qisqa
davr mobaynida shunday rivojlanish yo‘li uchun poydevor yaratildi. Bunga ko‘ra
Respublikamiz Prezidenti tomonidan bozor iqtisodiyotiga o‘tishning besh tamoyili taklif
qilindi.
T ara q qi y o t n in g ― o ‘ z b ek m ode l i ‖ q u y id a gi t a m o y illa r ga a so sl a n a di:

- 9 -1. Iqtisodiyotning siyosatdan ustunligi;
2. Davlat bosh islohotchi;
3. Qonun ustuvorligi;
4. Kuchli ijtimoiy siyosat yuritish;
5. Bozor iqtisodiyotiga bosqichma – bosqich o‘tish.
Prezidentimiz ta‘kidlaganlaridek, «…ayni paytda biz o‘z vaqtida tanlab olgan
iqtisodiy taraqqiyot modelining naqadar to‘g‘ri ekanini va amalda o‘zini to‘la oqlaganini
hayotning o‘zi yana va yana tasdiqlab bermoqda» 1
.
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy aloqalarni
erkinlashtirish borasida chuqur islohotlar amalga oshirilishi natijasida tashqi savdoning
geografik va tovar tarkibida jiddiy ijobiy o‘zgarishlar yuz berdi. So‘nggi yillarda eksport
tarkibida raqobatdosh tayyor mahsulotlar ulushi barqaror sur‘atlar bilan o‘sib
borayotgani yaqqol ko‘zga tashlanmoqda. O‘zbekiston bugungi kunda dunyoning 50 dan
ortiq mamlakatiga o‘z mahsulotlarini eksport qiladi. Bu kabi ko‘rsatkichlarga erishish
uchun Prezidentimiz tomonidan tegishli qaror va Farmonlar qabul qilindi.―
O ‘ z b e k is t o n R e s p ub l i k a si P r ez i d e n t i n in g «E ks p o r t qi l u v c hi ko r x o n a la r n i
rag‘batlantirishni kuchaytirish va raqobatdosh mahsulotlarni eksportga yetkazib berishni
kengaytirish borasida qo‘shimcha chora – tadbirlar to‘grisida»gi 2021 – y il 26 –
m ar t da g i PQ – 1 7 3 – s on li va
― O‘z b e k is t o n R e s p u b l i k a si Pre z i d e n t in i n g
«O‘zbekiston Respublikasi tashqi iqtisodiy faoliyatini tartibga solishga doir chora
– tadbirlarni davom ettirish to‘g‘risida» 2021 – yil 10 – sentabrdagi PQ – 1816-
sonli qarorlari yuqoridagi fikrlarimizning isbotidir.
Yuqorida aytib o‘tganimizdek O‘zbekiston bugungi kunda o‘zining eksport
salohiyatiga ega va borgan sari bu salohiyat yuksalib bormoqda. Ya‘ni O‘zbekiston
bugungi kunda xorijiy davlatlarga quyidagi mahsulot va tovarlarni eksport qilmoqda:

- 10 -Kimyo va neft mahsulotlari: Azot-fosforli o‘g‘it(AFO‘),
Monoammoniyafosfat(MAF), Past zichlikdagi ammoniy nitrat, Ammoniy sulfat,
Superofos – NS, Nitrofos, Ammiakli selitra, Suyuq azotli og‘it(KAS), Texnik nitrate
natriy, Karbamid, Suyuq xlorat-magniy defolianti, Texnikaviy formalin, Oltingugurt,
Kaliy xlorid, Diatsetat selyuloza, Suyuq xlor, Texnikaviy metanol.
Metallurgiya mahsulotlari: Mis quvurlar, Qora metallar, Temir simlar,
Elektrodlar, Volfram metal, Latun lentalar va iplar, Po‘lat sharlar, Sirlangan xo‘jalik
idishlari, Molibden metal.
Mashinasozlik: Paxta yig‘ish mashinasi, Ko‘rak yig‘ish paxta mashinasi, Paxta
universal traktori, Kichik traktor va boshqa texnik qurilmalar.
Qurilish mahsulotlari: gipsakarton kengashi, alyuminiy eshiklar va turli xil
oynalar, polietilen quvurlar, bo‘yoq va qoplamalar, metal cherepitsalar, kabellar va
simlar, yo‘lak plitalari, vibropresslangan bruschotka va chegaralovchilar, portlend
tsement, laym, profnastil, sendvich panellar, gips, marmar, granit spool plitkalar, olovga
chidamli g‘isht, quruq qurilish aralashmalar, PVC panellar, zich jinslardan moloz.
Qishloq xo jaligi mahsulotlari: ‟ sabzavot, poliz va dukkakli ekin xosillari,
mevalar, yong‘oq va donli maxsulotlar, quritilgan sabzavot va poliz ekinlari, quritilgan
meva va quritilgan meva aralashmasi.
Don maxsulotlari: bug‘doy va un.
Tekstil mahsulotlari: kalava iplar, paxta mato, tayyor trikotaj maxsulotlar.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik maxsulotlari: jun, offis va turar joy uchun
mebellar, kosmetika, tozlash va yuvish vositalari, makaron mahsulotlari, sanitariya va
gigiyena uchun qog‘oz, bolalar tagliklari, salqin ichimliklar, gazlangan va gazlanmagan
ichimlik suvi.
Avtotransport vositalari: matiz, spark, neksiya, cobalt, gentra, kaptiva, malibu,
Man(avtobuslari), Man(yuk mashinalari).
Mamlakatimizda eksport qiladigan korxonalarni qo‘llab – quvvatlashga oid chora –
tadbirlarning amalgam oshirilgani eksport faoliyatiga 450dan ortiq yangi

- 11 -korxonani jalb etish imkonini berdi. 2021 – yil yakunlariga ko‘ra «…Jahon
miqyosida savdo-sotiq ishlarining o’sish sur‘ati sezilarli darajada sustlashgani, eksport
qilinadigan eng muhim tovarlarga nisbatan tashqi talabning kamayishi va narxlarning
pasayishiga qaramasdan, biz tashqi savdo aylanmasida ijobiy saldoga erishdik. Bu esa
davlatimizning oltin-valyuta zaxirasini oshirish imkonini berdi» 1
.
Tashqi savdo — bir mamlakatning boshqa mamlakat yoki mamlakatlar bilan olib
boradigan savdosi. Mamlakatdan tovarlar chiqarish (eksport) va mamlakatga tovarlar
kiritish (import)dan tashkil topadi. Eksport va import yig ’ indisi mamlakatning Tashqi
savdo aylanmasini tashkil etadi. Mamlakatlar o ’ rtasida savdo sotiqni rivojlanishi ikki
tomonlama foyda olish imkonini beradi. Tashqi savdo mamlakatlararo iqtisodiy
munosabatlarning eng oddiy va eng qadimiy shaklidir. O ’ zbekiston Respublikasi
jahonning 140 dan ortiq mamlakatlari bilan savdo sotiq aloqalarini amalga oshirmoqda.
Asosiysi — O ’ zbekistonning Tashqi savdoda faqatgina xom ashyo vositalari bilan
qatnashuviga barham berilmoqda, eksport tarkibi sezilarli kengaymoqda. Rivojlangan
mamlakatlar bilan savdo aloqalari chetdan qo ’ shimcha moddiy moliyaviy resurslarni jalb
qilish, ishlab chiqarishga ilg‘or texnika va texnologiyani joriy etish, ichki iste ’ mol
bozorini turli tuman keng xalq iste ’ moli tovarlari bilan to ’ ldirish, xizmat ko ’ rsatish
sohasida xorij tajribasidan foydalanish, qo ’ shimcha ish o ’ rinlarini yaratishda muhim
ahamiyat kasb etmoqda.
Mamlakatning Tashqi savdo siyosatini O ’ zbekiston Respublikasi Tashqi iqtisodiy
aloqalar Agentligi amalga oshiradi. Tashqi savdo "O ’ zbekiston Respublikasining tashqi
iqtisodiy faoliyati to ’ g ’ risida" (1991, 14 iyun), "Valyutani tartibga solish to ’ g ’ risida"
(1993, 7 may), "Davlat bojxona xizmati to ’ g ’ risida" (1997, 29 avg .) qonunlari, "Bojxona
kodeksi" (1997, 27 dek.) va boshqa qonun va qarorlar, me ’ yoriy hujjatlar bilan tartibga
solinadi.
1
Karimov I.A. 2015 – yil yakunlaridan. – T.:«Xalq so‘zi gazetasi»,2016 yil 16
yanvar.

- 12 -Mamlakatlar o ’ rtasida Tashqi savdoni tartibga solishda Jahon savdo tashkiloti
muhim rol o ’ ynaydi.
Jahon bozori — xalqaro mehnat taqsimotida ishtirok etish bilan o ’ zaro bog ’ langan
mamlakatlar o ’ rtasidagi barqaror tovar-pul munosabatlari tizimi. Xalqaro savdo
munosabatlari qadimda ham mavjud bo ’ lgan, mamlakatlar o ’ rtasida iqtisodiy va siyosiy
aloqalar milliy davlatlarning paydo bo ’ lishi bilan yuzaga kelgan, ammo ko ’ pgina
mamlakatlar, so ’ ngra jaxondagi barcha mamlakatlar savdosini qamraydigan Jahon bozori
(uning negizida jahon xo ’ jaligi) faqat yirik mashinalashgan industriyaga o ’ tish bilan
shakllana boshladi va XX asr boshlariga kelib qaror topdi. Yirik mashinalashgan ishlab
chiqarishga o ’ tish milliy bozor chegaralarini kengaytirdi, tashqi savdo u yoki bu
mamlakatning ichki taraqqiyotini to ’ ldiradigan omildan mamlakat xo ’ jaligi
taraqqiyotining zaruriy shartiga aylandi. Ixtisoslashuv bir mamlakatda muayyan tovarni
arzon va sifatli ishlab chiqarish imkonini bersa, tovarlarni ishlab chiqarishda
resurslardan samarali foydalanishni ta ’ minlasa, shu tovarlar ko ’ plab yaratiladi va Jahon
bozoriga yetkazib beriladi. Biror mamlakatda resurslarni sarflash qulay bo ’ lmagan yoki
ishlab chiqarish imkoni bo‘lmagan tovarlar Jahon bozoridan sotib olinadi. Jahon
bozorida alohida narxlar — jahon narxlari amal qiladi, ayirboshlash ulgurji shaklda va
xalqaro birjalar vositasida olib boriladi.
Jahon bozori tovar, mehnat, kapital va valyuta bozorlari majmuidan tashkil
topadi. Jahon bozorida barcha mamlakatlar tashqi savdosining majmuini ifoda etadigan
xalqaro savdo amalga oshiriladi. Bu tarkiban jahon miqyosidagi eksport va importdan
iborat, ularning qiymat bo ’ yicha nisbati savdo balansi deb yuritiladi.

- 13 -Xalqaro savdoning tovar tarkibi
 Xomashyo tovarlari – qishloq va o‘rmon xo‘jaligi, baliqchilik va ov
mahsulotlari, qayta ishlash uchun katta sarf xarajat talab etmaydigan qazilma boyliklar;
 Yarimtayyor mahsulot – yakunlovchi qayta ishlashni talab etadigan
mahsulotlar;
 Tayyor mahsulotlar – oxirigacha tayyor mahsulotlar;
 Qisqa muddatda foydalanuvchi tayyor sanoat mahsulotlari – 1 yil va undan
qisqa davrda ishlatiladigan tovarlar;
 Uzoq muddatda ishlatiladigan tovarlar – 1 yildan uzoq ishlatiladigan tovarlar;
 Qisqa muddatdaishlatiladigan iste mol‟ tovarlari(nooziq – ovqat) – 1 yil va
undan qisqa davrda ishlatiladigan tovarlar;
 O rta
‟ muddatda iste mol ‟ qilinadigan tovarlar – nisbatan kichik qiymatga ega
bo‘lgan 1 yildan 3 yilgacha ishlatish muddatiga ega tovarlar;
 Uzoq muddatli ishlatiladigan tovarlar – 3 yildan oshiq muddatlarda
ishlatish muddatiga ega tovarlar hamda katta qiymatga ega bo‘lgan, 1 yildan 3
yilgacha ishlatish muddatiga ega tovarlar.
Jahon bozori xalqaro birjalar, savdo uylari, banklar, sug ’ urta kompaniyalaridan
iborat bo‘lgan o ’ z infratuzilmasiga ega. Jahon bozorida to ’ lovlar va hisob-kitoblar
xalqaro pul vazifasini o ’ tovchi barqaror, erkin almashtiriladigan valyutalar, Maye,
AQSH dollari, Yaponiya iyenasi va Yevroda olib boriladi. Jahon bozori ixtisoslashgan
xalqaro birjalardan iborat yirik segmentlariga ega. Maye, Chikago don birjasi, Liverpul
paxta birjasi va London rangli metallar birjasi va boshqalar. Jahon bozorida savdo-sotiq
xalqaro birja bitimlari, ikki tomonlama yoki ko ’ p tomonlama birjadan tashqari bitimlar
yo ’ nalishlarida boradi.

- 14 -Jahon bozoridagi savdo-sotiqni maxsus tashkilot — Jahon savdo tashkiloti
boshqarib boradi, davlatlararo savdo tartibi va qoidalarini belgilab beradi, unga a ’ zo
bo ’ lganlar o ’ zlari uchun qulay savdo qilish huquqini oladilar.
Jahon bozorida investitsiya harakati ham yuz beradi, bu chet elda yangi
korxonalarni qurish, eski korxonalarni sotib olish yoki o ’ ziga birlashtirish shakllariga
ega. Bu ishni asosan transmilliy xalqaro korporatsiyalar olib boradi. Jahon bozorining
ulkan salohiyati milliy bozorlarga juda katta ta ’ sir o ’ tkazadi, bu ta ’ sir mamlakatlarning
manfaatlari nuqtai nazaridan ijobiy yoki salbiy bo ’ lishi mumkin. Jahon bozori sig ’ imi
jami mamlakatlar bozor talabining import hisobiga qondiriladigan qismlari yig ’ indisiga
teng .
Jahon bozorida sanoati rivojlangan mamlakatlar ishtiroki ustunlik qiladi va ular
tayyor mahsulot bilan (jahon tovar eksportining 70% dan ko ’ prog ’ i) qatnashadilar,
rivojlanayotgan mamlakatlar asosan xom ashyo va ishchi kuchi eksporti bilan ishtirok
etadilar.
O ’ zbekiston Jahon bozorida xom ashyo, energiya, rangli metall va boshqa
mahsulotlar eksporti bilan qatnashadi, aksariyat texnologiya, kimyo mahsulotlari, oziq-
ovqat tovarlarini import qiladi.
Jahon bozorini tizimli yondashuv asosida tahlil qilganda uning quyidagi
xususiyatlarini ajratib ko‘rsatish mumkin:
 jahon bozorining shakllanishiga makroiqtisodiy subyektlarning samarali
xalqaro ayirboshlashni amalgam oshirish maqsadida milly chegaralardan chiqishlari
sabab bo‘lgan;
 tovarlar, xizmatlar va sihlab chiqarish omillarining xalqaro harakati jahon
bozori konyunkturasida o‘z aksini topadi;
 jahon bozori ishlab chiqarish omillarining samaradorligi yuqori bo‘lgan
sohalarga yo‘naltirish orqali ulardan foydalanishni optimallashtiradi;

- 15 - jahon bozori mahsulotlar bo‘yicha o‘ziga xos filtr vazifasini bajarib, xalqaro
sifat andozalari va xalqaro raqobatning qat‘iy talablariga mos kelmagan mahsulotlarni
xalqaro ayirboshlashdan chiqarib yuboradi.
Ammo xalqaro savdoda har qanday mahsulot ham ishtirok eta olmaydi. Ya‘ni
mahsulotlarni ikki guruhga: savdo qilinadigan va savdo qilinmaydigan mahsulotlarga
bo‘lish mumkin. Savdo qilinadigan mahsulotlar deganda xorijiy bozorlarda
ayirboshlanadigan raqobatdosh mahsulotlar tushuniladi va aksincha, savdo
qilinmaydigan mahsulolar deganda ishlab chiqariladigan mamlakat bozorida sotilib,
xalqaro ayirboshlashda ishtirok etmaydigan mahsulotlar tushuniladi.
Jahon bozorining holati, konyunkturasi va u bilan bog‘liq narxlar xalqaro savdo
qatnashchilarining doimiy diqqat markazida bo‘ladi. Keng ma‘noda konyunktura
deganda muayyan davriy va geografik miqyosda qator omillar ta‘sirida vujudga
keladigan bozorning aniq holati tushuniladi. Konyunkturaga ta‘sir qiluvchi omillar,
narxlar darajasi, ularning o‘tgan davrda, hozirda va Import substitutlari
(zarurat bo‘lganida xorijiy
mahsulotlar bilan
almashtirilishi
mumkin bo‘lgan mahalliy
mahsulotlarReal import
mahsulotlariReal eksport
mahsulotlari
vaayrim holatlarda
xorijgasotilishi
mumkin bo‘lgan
mahsulotlar sotilayotga
n ichkivaqti substitutlar
iEksport
(joriy
bozord
a Import qilinadigan
mahsulotlarEksport qilinadigan
mahsulotlar Jahon bozorida savdo qilinadigan mahsulotlar

- 16 -kelajakda o‘zgarish dinamikasiga asoslangan jahon bozori konyunkturasining
rivojlanish yo‘nalishlarini aniqlash uchun murakkab tahliliy va istiqbolli tadqiqotlar
amalgam oshiriladi.
Jahon bozori konyunkturasi turli darajalarda farqlanadi:
 umumiqtisodiy konyunktura (mamlakatlar iqtisodiyoti yoki jahon
xo‘jaligi);
 jahon bozorining alohida segmentlari va tarmoq konyunkturasi;
 ayrim mahsulot va xizmatlar konyunkturasi (u yoki bu Tovar Tovar va
xizmatlarning milliy yoki jahon bozori);
Vaqt mezonlari bo‘yicha jahon bozori konyunkturasi uchga bo‘linadi:
 joriy konyunktura;
 qisqa va o‘rta muddatli konyunktura;
 uzoq muddatli konyunktura.
Jahon tovarlar bozorini tizimlashtirish uchun turki xalqaro guruhlashlardan
foydalanish mumkin. Bu guruhlash tarkibida BMTning xalqaro tarmoqlar guruhlashlari
muhim o‘rin egallaydi. Statistik maqsadlarda bu tasniflagichda mashina va asbob –
uskunalar, xomashyo va yoqilg‘i, qishloq va o‘rmon xo‘jaligi mahsulotlari ajratib
ko‘rsatiladi.
Jahon bozori konyunkturasini
shakllantiruvchi omillar
 Iqtisodiy;
 Ilmiy – texnik;
 Siyosiy;
 Ijtimoiy.  Doimiy va o‘zgaruvchan
 Siklik va nosiklik
 Bozor
rivojlanishini
rag‘batlantiruvchi va
cheklovchi

- 17 -  Qisqa, o‘rta va uzoq
muddatli ta‘sirga ega bo‘lgan
Jahondagi har bir davlat o‘z hududida proteksionizm siyosatini qo‘llagan holda
jahon bozorida qatnashadi. Mamlakatimizda ichki bozorni himoyalash maqsadida joriy
etilgan odilona bojxona siyosati orqali O‘zbekiston ham bevosita Jahon bozorida ishtirok
etmoqda. Respublikamiz jahon bozorida yuqorida aytib o‘tilgan eksport mahsulotlari
bilan qatnashadi. O‘zbekiston Jahon bozorida faqatgina ekport opertsiyalarini emas balki
mamlakat uchun zarur bo‘lgan moddiy va nomoddiy mahsulotlarini sotib olish
maqsadida import operatsiyalarini ham amalgam oshiradi.
Biz shu o‘rinda, O‘zbekistonning bugungi kunda Jahon bozoriga taqdim etayotga
va Jahon bozoridan xarid qilayotgan mahsulotlari haqida qisqacha ma‘lumotni
e‘tiboringizga havola etishni joiz deb topdik.

- 18 -Tashqi iqt isodiy faoliy at st at ist ik asi

- 20 -O’zbekiston eksportining tovar tarkibi, jamiga nisbatan foizda
O’lc
hov
birligi Yillar
20
20 202
1 2022
(1-aprel
holatiga) 2020 – 2022
o’zgarish
Eksport –
jami% 10
0 100 100
Paxta tolasi
% 7.7 7.4 7.7
Oziq-ovqat
mahsulotlari
% 9.8 11.
9 3.4 - 2.9
Kimyo
mahsulotlari
% 4.0 4.6 4.4 1.1
Energiya va
neft mahsulotlari
% 31.
1 25.
9 25.5 - 1.2
Qora va
rangli metallar
% 6.3 6.9 5.1 - 1.2
Mashina va
uskunalar
% 5.5 3.9 1.2 - 4.6
Xizmatlar
% 16.
2 21.
6 21.1 1.3
Boshqalar
% 19.
4 17.
8 31.6 1.6
O’zbekiston importining tovar tarkibi, jamiga nisbatan foizda
O’lc
hov
birligi Yillar
20
20 202
1 2022
(1-aprel
holatiga) 2020 – 2022
o’zgarish

- 21 -Eksport –
jami% 10
0 100 100
Oziq-ovqat
mahsulotlari
% 9.7 10.
9 14.1 1.5
Kimyo
mahsulotlari
% 14.
3 16.
0 17.9 1.3
Energiya va
neft mahsulotlari
% 7.2 6.2 2.7 - 2.7
Qora va
rangli metallar
% 7.9 8.0 7.1 - 1.1
Mashina va
uskunalar
% 44.
2 39.
7 42.2 - 1.0
Xizmatlar
% 5.8 7.5 6.8 1.2
Boshqalar
% 10.
9 11.
7 9.2 - 1.2

- 22 -2. Respublikamizda tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirishdagi olib
borilayotgan islohotlar
O‘zbekiston 1994 – yilning iyunidan GATT/JST da kuzatuvchi maqomiga ega.
1994 – yil dekabr oyida O‘zbekiston hukumati tomonidan GATT/JST gat eng huquqli
a‘zo bo‘lish to‘g‘risida ariza topshirildi va 1995 – yilning yanvarida O‘zbekistonning
JST ga kirishi jarayoni bo‘yicha ishchi guruhi tashkil qilindi. 1998 – yilning sentabr
oyida O‘zbekiston Tashqi savdo bo‘yicha memorandum JST da rasmiy ravishda
tanishtirildi. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 – yil 14 –
dekabrdagi 520-sonli qarori bilan JST bilan ishlovchi Vazirliklararo komissiya tarkibi
tasdiqlandi.
JST ga a‘zo bo‘lgach, tashqi iqtisodiy aloqalarni davlat tomonidan tartibga solish,
nazorat qilish va takomillashtirish maqsadida 2021 yil 26 – mayda O ‘ z b e k i s to n
Re sp u bl ik a s i ni ng ― T a s h q i i q t i s od iy fa o li y at t o ‘ g‘r i si d a‖ gi Qonun i qabul qilindi. Bu
qonun 31 moddadan tashkil topgan. Qonunga muvofiq:
―Tashqi
iq tisodiy faoli yat deganda O’zbekiston Re spub lika si yuri dik va
jismoniy shaxslarining xorijiy davlatlarning yuridik va jismoniy shaxslari, shuningdek
xalqaro tashkilotlar bilan o’zaro foydali iqtisodiy aloqalarni o’rnatish va rivojlantirishga
qaratilgan faoliyati tushuniladi.
O’zbekiston Respublikasida ro’yxatga olingan yuridik shaxslar, shuningdek,
O’zbekiston Respublikasining hududida doimiy yashash joyiga ega bo’lgan va yakka
tartibdagi tadbirkor sifatida ro’yxatga olingan jismoniy shaxslar tashqi iqtisodiy faoliyat
bilan shug’ullanishga haqlidir.

- 23 -O’zbekiston Respublikasining davlat organlari, agar qonun hujjatlarida boshqacha
qoida belgilanmagan bo’lsa, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishlari mumkin‖ 1
.
Tashqi iqtisodiy faoliyat to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzganlikda aybdor
shaxslar belgilangan tartibda javobgar bo’ladilar.
Respublikamizda tashqi iqtisodiy aloqalar bevosita O‘zbekiston Respublikasining
Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi tomonidan kuzatib boriladi.
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston Respublikasi tashqi savdosining tarkibini
takomillashtirish va erkinlashtirish borasida izchil islohotlar olib borildi. Ushbu
islohotlarni bir necha bosqichlarga bo‘lishimiz mumkin. Tahlillar ko‘rsatishicha,
islohotlarning dastlabki bosqichida tashqi savdoni tartibga solishning institutsional va
huquqiy bazasi yaratilgan bo‘lsa, keyingi bosqichlarda tashqi savdoni tartibga solishning
xalqaro amaliyotiga mos keladigan dastaklari joriy qilindi, eksportga yo‘naltirilgan
tashqi savdo siyosati olib borildi, tashqi savdoni bosqichma – bosqich erkinlashtirish
natijasida milliy valyutaning joriy operatsiyalar bo‘yicha konvertatsiyalashuviga
erishildi.
Hozirgi kunda Prezidentimiz tashabbuslari bilan eksport qiluvchi korxonalar uchun
quyidagi imtiyozlar yaratilgan:
O’zbekiston Respublikasi Qonunchiligiga muvofiq eksport qiluvchi
korxonalarga quyidagi soliq imtiyozlar va afzalliklar taqdim etiladi:
 Qo’shimcha qiymat solig’iga
 aksiz solig’iga
 foyda solig’iga

- 24 - mulk solig’iga
 qo’shimcha qiymat solig’iga bo’lgan imtiyozlar
O’zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksining 212-moddasiga asosan tovarlarni chet
el valyutasida eksportga realizatsiya qilish (qimmatbaho metallar bundan mustasno)
oborotiga nol darajali stavka bo’yicha qo’shilgan qiymat solig’i solinadi, ya‘ni eksport
qilishga mo’ljallangan tovarlar ishlab chiqarish jarayonida moddiy manba uchun
qo’shimcha qiymat solig’idan ozod qilinadi.
Aksiz solig ’ iga bo ’ lgan imtiyozlar :
Aksiz to ’ lanadigan tovarlarni ularning ishlab chiqaruvchilari tomonidan eksportga
realizatsiya qilishga aksiz solig ’ i solinmaydi , O ’ zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasi tomonidan belgilanadigan aksiz to ’ lanadigan tovarlarning ayrim turlari
bundan mustasno ( O ’ zbekiston Respublikasining Soliq kodeksi , 230- modda ).
Quyidagilarga aksiz solig’i solinmaydi:
- aksiz to’lanadigan tovarlarni ularning ishlab chiqaruvchilari tomonidan eksportga
realizatsiya qilishga, bundan O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan
belgilanadigan aksiz to’lanadigan tovarlarning ayrim turlari mustasno;
- keyinchalik O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan olib chiqib ketilishi
sharti bilan "bojxona hududida qayta ishlash" bojxona rejimiga joylashtirilgan
tovarlardan ishlab chiqarilgan qayta ishlash mahsuli bo’lgan aksiz to’lanadigan
tovarlarni topshirishga.

- 25 -Foyda va mulk solig’iga bo’lgan imtiyozlar:―
E ks p ort m a h s u l o ti i s h l a b c h i qa r u v c h i la r ni r a g ’ ba t l a n t i r i s h b ora si d a g i
qo’shimcha chora-tadbirlar to’g’risida gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-
‖
2613-son Farmoniga asosan eksport qiluvchi korxonalar (xom ashyo tovarlarini sotish
bundan mustasno) uchun foyda solig’i va mulk solig’i stavkasi umumiy sotish hajmida
o’zi ishlab chiqargan va erkin almashtiriladigan valyutaga sotilgan tovar (ish, xizmat)lar
eksportidagi ulushiga bog’liq holda kamaytiriladi:
eksport ulushi 15 foizdan 30 foizgacha miqdorda bo’lganida - 30 foizga; eksport
ulushi 30 va undan ko’proq foiz bo’lganida - 2 marotaba.
Mazkur soliq imtiyozi yagona soliq to’lovini hisoblash chog’ida mikrofirmalar va
kichik korxonalarga tadbiq etiladi.

- 26 -3. O zbekiston‟ Respublikasining Osiyo va Jahonning yuqori darajada
rivojlangan davlatlari bilan amalga oshirayotgan
iqtisodiy aloqalari .
1991-yil 31-avgust – O’zbekiston Respublikasi mustaqilligining rasmiy e‘lon
qilingan kuni – davlatimizning xalqaro hamjamiyatga keng ko’lamli va dinamik
integratsiyasi boshlangan sana hisoblanadi.
2022-yil 1-iyul holatiga ko’ra O’zbekiston dunyoning 130 dan ortiq mamlakati
bilan diplomatik aloqalar o’rnatgan. O’zbekiston 100 dan ortiq xalqaro tashkilotlarga
a‘zo bo’lib, turli xil ko’p tomonlama hamkorlik tuzilmalari bilan aloqalarni
rivojlantirmoqda. Mamlakatimizning qulay iqtisodiy geografik mintaqada
joylashganligi, xorijiy sheriklar uchun yetarli shart – sharoitlarning yaratilganligi va
eng asosiysi Respublikamiz hududida tinchlikning barqarorligi boshqa davlatlarni biz
bilan iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yishga undaydi. Yuqorida aytib o‘tilganidek
O‘zbekiston bugungi kunda dunyoning deyarli 130 dan ortiq mamlakatlari bilan
iqtisodiy ikki tomonlama manfaatga ega bo‘lgan aloqalarni tashkil etgan. Biz quyida
e‘tiboringizga shulardan jahon bozorida yetakchilik qilib kelayotgan davlatlar bilan
mamlakatimiz o‘rtasidagi o‘zaro iqtisodiy aloqalarni havola etamiz.
O’zbekiston va Xitoy iqtisodiy aloqalarining ustuvor yo’nalishlari
Xitoyda amalgam oshirilayotgan muvaffaqiyatli iqtisodiy islohotlar, yuqori
iqtisodiy o‘sish sur‘atlari va doimiy ravishda ortib borayotgan iqtisodiy salohiyat
O‘zbekiston bilan Xitoy o‘rtasidagi o‘zaro iqtisodiy aloqalarni kengaytirish
imkoniyatlarini yaratmoqda. Xitoyni O‘zbekistonning eng muhim va istiqbolli
hamkorlaridan biri sifatida e‘tirof etish mumkin. Mamlakatimizda 65 ta yirik Xitoy
kompaniyalarining vakolatxonalari ochilgan bo‘lib, ular ikki mamlakat o‘rtasidagi savdo
– sotiq aloqalarini rivojlanishiga katta hissa qo‘shmoqdalar.

- 27 -O‘zbekiston eksportining tarkibi quyidagicha: paxta tolasi, voylok, ipak,
to‘qimachilik mahsulotlari tayyorlash uchun zarur erituvchi materiallar, xizmatlar,
mexanik asbob uskunalar, mebel, kimyoviy tolalar, gazlama, paxta ip – kalava va
boshqalar.
Xitoyda nimport qilinadigan mahsulotlar tarkibi esa quyidagicha: qora metallar va
undan tayyorlanadigan mahsulotlar, kofe, choy va shirinliklar, mexanik asbob uskunalar,
poyabzal, kiyim – kechak, to‘qimachilik va trikotaj, trikotaj polotnosi, ruda, organic
kimyoviy birikmalar, kimyoviy tolalar, plastmassa va plastmassa mahsulotlari,
xizmatlar, noorganik kimyoviy mahsulotlar, boshqa materiallardan yasalgan mahsulotlar,
turli tayyor mahsulotlar va boshqalar.
2022 – yilda O‘zbekiston va Xitoy o‘rtasidagi tovar aylanmasi respublika tashqi
savdo aylanmasiga nisbatan 12.7%ni tashkil etgan. Ikkala mamlakat o‘rtasidagi tashqi
savdo aylanmasi, ya‘ni eksport – 1463.1mln. dollar, import – 1894.8mln. dollarni tashkil
etgan (2018 – yil yakuni bo‘yicha).
Shuningdek, Xitoy bilan hamkorlikda, 2011 – 2020-yillarda umumiy qiymati1mlrd.
Dollarga teng ―Qu lbeshkak ,‖ ―Xojiqazg an , ‖ ―Doy axoti n ,‖ ―S uzm a ,‖
―Qumli , ―Chegaraqum kabi gaz konlarini o‘zlashtirish loyihalari ishlab
‖ ‖
chiqilmoqda. Bu loyihalarning amalgam oshirilishi 2021- yilga borib yiliga 5mlrd. Kub
metr gaz qazib chiqarish imkonini beradi.
O’zbekiston va Yaponiya Iqtisodiy hamkorligi
Yaponiya O‘zbekiston Respublikasining muhim savdo-iqtisodiy hankorlaridan biri
hisoblanadi. 1992 – yildan O‘zbekiston va Yaponiya o‘rtasida iqtisodiy hamkorlikning
barcha yo‘nalishlari bo‘yicha faol aloqlar o‘rnatilgan. Ikki mamlakat o‘rtasidagi
iqtisodiy hamkorlik aloqlari oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni ko‘paytirish,
tarkibiy qayta qurilishni amalga oshirish, gummanitar va rasmiy yordam shaklidagi
kreditlar, qaytarilmaydigan ssudalar ko‘rsatishdan boshlangan.

- 28 -O‘zbekistonning Yaponiyaga eksport qilayotgan mahsulotlarining tovar tarkibi
quyidagicha: noorganik kimyo mahsulotlari, ipak, paxta, kalava, paxtali matolar,
gilamlar, tekstil mahsulotlari, kiyim-kechak, spool buyumlar, rangli metallar, mexanik
asbob-uskunalar.
Yaponiya esa O‘zbekistonga, o‘z navbatida, quyidagi mahsulotlarni yetkazib
beradi: organik kimyoviy birikmalar, bo‘yoqlar, foto va kino mahsulotlari, kauchuk va
rezina mahsulotlari, poligrafiya sanoati mahsulotlari, kimyoviy tola, oyna va oyna
mahsulotlari, qora metall, mexanik asbob- uskunalar, elektr asbob-uskunalar, audio va
videotexnika, transport vositalari va ehtiyot qismlar, optika, foto va tibbiyot
mahsulotlari, soatlar va ehtiyot qismlar, musiqa asboblari va ehtiyot qismlar, mebel,
yoritish asboblari.
O‘zbekiston va Yaponiya o‘rtasidagi savdo munosabatlari jadal sur‘atlar bilan
rivojlanmoqda. O‘zbekistonning eksport-import tarkibida Yaponiyaning ulushi 2021 –
yilda 0.1 va 1.3% ga teng bo‘lgan 1
.
O’zbekiston va Rossiya iqtisodiy aloqalarining rivojlanishi
O‘zbekiston va Rossiya o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlik aloqalari ikkala mamlakat
o‘rtasida 1992 – yil 20 – martdan o‘rnatilgan diplomatik munosabatlardan keyin
boshlandi. 1991 – yildan hozirga qadar O‘zbekiston Va Rossiya o‘rtasida 160dan ortiq
xalqaro shartnoma va 40dan ortiq boshqa hujjatlar imzolandi.
O‘zbekiston Rossiyaga oziq – ovqat mahsulotlari, avtomobillar, kimyo sanoati
mahsulotlari va plastmassa, rangli va qora metallar, kabel, xizmatlar, paxta tolasi, tabiiy
yoqilg‘i, neft mahsulotlari, sabzavotlar, gazlama, paxta kalavasi, jun, meva va
sabzavotdan qayta ishlangan mahsulotlarni eksport qiladi. Oxirgi yillarda O‘zbekiston
eksportining tarkibida yengil avtomobillar(1,5-2 marta), meva va poliz ekinlari(5),
polietilen(2), tayyor tekstil mahsulotlari(1,4-1,5), transformatorlar(2), past voltli
apparatlar(1,5),
1
O‘zbekiston – Yaponiya: samarali hamkorlikning 20 yili/ Xalq so‘zi. 26.01.12.

- 29 -quvur(1,5), havo transporti(1,7), turizm(1,4) ulushi ortib bormoqda 1
. 2013 – yilda
ikki davlat o‘rtasidagi tashqi savdo aylanmasi 7,840mlrd. dollarni tashkil etgan.
O’zbekiston 2021 yilning oxiriga qadar Rossiyaga meva-sabzavot eksporti hajmini
500 ming tonnaga yetkazmoqchi. Bu haqda ― Россия сегодня ‖ agentligi O’zbekiston
Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi vakili Olimboy Ortiqovning so’zlariga tayangan holda
xabar tarqatdi.
O’tgan yili O’zbekistondan Rossiyaga qiymati 300 million dollarga teng
200 ming tonna meva-sabzavot yetkazib berilgan edi. Joriy yilda esa bu ko’rsatkich
50-70 ming tonnaga ko’payishi va 400 million dollar daromad olinishi kutilmoqda.
O’zbekiston va AQSH tashqi iqtisodiy aloqalari
AQSH va O‘zbekiston o‘rtasidagi iqtisodiy hamkorlikning kelib chiqish tarixi,
rivojlanish dinamikasi, shart – sharoitlari va omillariga e‘tibor beradigan bo‘lsak, bu
hamkorlik bosqichma – bosqich rivojlanib kelganligi va jadal sur‘atlarda
rivojlanayotganligini kuzatish mumkin.
O‘zbekiston bilan AQSHning o‘zaro manfaatli savdo munosabatlari strategic
sheriklik darajasiga olib chiqildi. O‘tgan davr mobaynida ikki tomonlama savdo
munosabatlarini yo‘lga qo‘yish negizida iqtisodiy hamkorlikni rivojlantirishning ustuvor
sohalari ham belgilanib bordi. Shunga ko‘ra, Amerika kompaniyalari tog‘ – kon va neft –
gaz mazmunda qator ustuvor investitsiya loyihalarini amalgam oshirishda, agrosanoat
majmui, oziq – ovqat sanoati va transport infratuzilmasining texnalogik bazasini
rivojlantirishda ishtirok etmoqda. Respublikada AQSH investorlari ishtirokida tashkil
etilgan 300dan ortiq korxona, jumladan, 200dan ortiq qo‘shma korxonalar va 100ga
yaqin to‘liq AQSH sarmoyasiga asoslangan korxonalar faoliyat ko‘rsatmoqda.
Misol tariqasida
―
Je n e r a l M ot o r s ,‖ ― K e y z Ko r po re y shn ‖ , ― Ko ka K ol a ,‖ ― T e ks a ko ,‖ ― Be y k e r

- 30 -Xyuz,‖ ― Dyunevent ,‖ ― Prokter end Gembl ,‖ ― Ey–Ay–Dji ‖ kabi yirik
kompaniyalarni keltirish mumkin.
AQSH O‘zbekistonning yirik savdo–iqtisodiy hamkori hisoblanadi va ikkala
mamlakat o‘rtasidagi savdo aylanmasi 2021 – yilda 443,1mln. dollarni tashkil etdi 1
.
O’zbekiston va Yevropa Ittifoqi tashqi iqtisodiy aloqalari
O‘zbekiston Respublikasi va Yevropa Ittifoqi(YeI) o‘rtasida o‘zaro hamkorlik
aloqalarining rivojlanishida 1992 – yilda «O‘zaro hamkorlik» to‘g‘risida
Memorandumning imzolanishi muhim ahamiyatga ega. 1996 – yilda O‘zbekiston
Respublikasi va YeI o‘rtasida savdo – iqtisodiy munosabatlarni yanada rivojlantirishga
bag‘ishlangan «O‘zbekiston – YeI va ularga a‘zo davlatlar o‘rtasida hamkorlik
munosabatlarini o‘rnatish» to‘g‘risidagi shartnoma imzolandi.
YeI ning O‘zbekiston bilan hankorligi quyidagi omillar bilan belgilanadi:
 O‘zbekistonning geosiyosiy va strategik joylashuvi;
 O‘zbekistonning tabiiy va Iqtisodiy salohiyati.

- 31 -1
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma‘lumotlari.
YeI va O zbekiston tashqi savdosining tovar tarkibi, 2018-y.‟
Eksport Import
Qiymati, mln.
yevro Ulushi% Qiymati, mln.
yevro Ulushi%
Qishloq xo‘jalik
mahsulotlari 152 26.6 26 12.0
Shundan:
Oziq – ovqat
mahsulotlari 132 9.4 15 6.0
Yoqilg‘i va
qazib
chiqarish 16 1.2 40 16.1
Shundan:
Yoqilg‘i 12 0.9 28 11.3
Sanoat
mahsulotlari 1198 72.4 179 85.1
Shundan:
Kimyo
sanoat
mahsulotlari 343 24.3 129 52.4
Mashina va
asbob–
uskunalar 613 43.6 7 2.9
To‘qimachilik
sanoati
mahsulotlari 4 0.3 35 14.3

- 32 -Boshqa
mahsulotlar 2 1.0 236 2.9
O‘zbekiston va YeI o‘rtasida savdo aloqalari barqaror sur‘atlarda rivojlanib
bormoqda. 2022 – yilda O‘zbekiston va YeI o‘rtasidagi tashqi savdo aylanmasi 1 mrld.
655 mln. Yevroni tashkil etdi 1
.

- 32 -4. Mamlakatimizning jahon bozoriga kirib borishdagi mavjud muammolari
va ularning yechimlari.
Mamlaklatimiz iqtisodiyotida amalgam oshirilayotgan tarkibiy o‘zgarishlar alohida
e‘tiborga loyiqdir.
Ma‘lumki, bizga sobiq sovet tizimidan bir tomonlama rivojlangan, faqat xomashyo
yetishtirishga yo‘naltirilgan, paxta yakkahokimligi halokatli darajaga chiqqan, ishlab
chiqarish va sotsial infratuzilmasi o‘ta qoloq, aholi jon boshiga iste‘mo ko‘rsatkichi eng
past bo‘lgan iqtisodiyot meros bo‘lib qolgan edi. Shuni e‘tiborga oladigan bo‘lsak,
iqtisodiyotimizda tarkibiy o‘zgarishlarni amalgam oshirish respublikamiz uchun muhim
strategik ahamiyatga ega bo‘ldi. Bu o‘z o‘rnida mamlakatning tashqi iqtisodiy
aloqalariga ham o‘z ta‘sirini o‘tkazmay qolmadi. Mustaqillikning ilk yillarida
mamlakatimiz chetga faqatgina xomashyo eksport qilish bilan cheklanib, katta miqdorda
tayyor mahsulotlarni import qilishiga to‘g‘ri keldi.
Prezidentimizning olib borgan odilona siyosatlari va o‘z vaqtida qabul qilgan aqlli
qarolari natijasida mamlakatimizda xorijiy kompaniyalar bilan hamkorlikda tayyor
mahsulot ishlab chiqaradigan zavot fabrikalar qurilmoqda. Ammo hali ham respublika
eksportida xomashyo tovarlari tayyor mahsulotlarga qaraganda ko‘proq ulushga ega.
«Biz uchun asosiy vazifa – ishlab chiqarishni texnik va texnologik jihatdan uzluksiz
yangilab borish, doimiy ravishda ichki imkoniyat va zaxiralarni izlab topish,
iqtisodiyotda chuqur tarkibiy o’zgarishlarni amalga oshirish, sanoatni modernizatsiya va
diversifikatsiya qilishni izchil davom ettirishdan iborat bo’lishi zarur. Shu borada ichki
imkoniyat va zaxiralarimizni ishga solishning eng muhim yo’nalishi bizning
zaminimizdagi boy mineral xomashyo va o’simlik dunyosi resurslarini chuqur qayta
ishlashni bosqichma-bosqich oshirib borish, shuningdek, yuqori qo’shimcha qiymatga
ega bo’lgan mahsulotlar ishlab chiqarishning hajmi va turini kengaytirishdan iborat
bo’lishi kerak.

- 33 -Boshqacha aytganda, xomashyoni jahon bozorida talab katta bo’lgan mahsulotga
aylantirish uchun qayta ishlashning 3-4 bosqichli tizimiga o’tishimiz zarur. Bu
tizimning ma‘no-mohiyati shundan iboratki, u birinchi bosqichda xomashyoni
dastlabki qayta ishlash, ya‘ni yarim fabrikatlar tayyorlash, keyingi bosqichda sanoat
asosida ishlab chiqarish uchun tayyor materiallarga aylantirish, uchinchi, yakuniy
bosqichda esa iste‘mol uchun tayyor mahsulot ishlab chiqarishni nazarda tutadi.
Bu boradagi dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishda har bir turdagi
birlamchi xomashyo, ya‘ni yarim fabrikatlarni chuqur qayta ishlashdan tortib, uni
iste‘mol uchun tayyor mahsulotga aylantirishgacha bo’lgan yakuniy bosqichga qadar
butun ishlab chiqarish jarayonini kuzatib borish zarurati paydo bo’lmoqda.
Muxtasar aytganda, ishlab chiqarishni tashkil etishning butun jarayonini –
xomashyoni chuqur qayta ishlashdan toki uni tayyor mahsulotga aylantirishgacha
bo’lgan yo’lini – siklini, sarflangan xarajatlarning maqsadga muvofiqligi va nechog’liq
o’zini qoplashini asoslab bergan holda, prognoz qilishni ta‘minlash darkor.
Hisob-kitoblar shuni ko’rsatmoqdaki, yuqori qo’shimcha qiymatga ega bo’lgan
mahsulotlar ishlab chiqarish natijasida 2030-yilda, yangi turdagi tovarlar tayyorlashni
o’zlashtirish asosida neft-gaz-kimyo sohasida mahsulot ishlab chiqarish hajmi 3,2
barobar, rangli metall mahsulotlari 2,2-marta, qora metalldan tayyorlanadigan buyumlar
2,3 karra, kimyo sanoati mahsulotlari, jumladan, mineral o’g’itlar 3,2 barobar ko’payishi
mumkin.
Zamonaviy texnologiyalar asosida paxta tolasini va meva-sabzavot mahsulotlarini
chuqur qayta ishlash tashqi va ichki bozorda talab yuqori bo’lgan tayyor, ekologik toza
to’qimachilik va yengil sanoat mahsulotlari ishlab chiqarish

- 34 -hajmini 2030-yilda 5,6-marta, meva-sabzavot mahsulotlarini qayta ishlash hajmini
esa 5,7 karra oshirish imkonini beradi» 1
.
Eksport tarkibida bir yoki bir necha tovarlar ulushining sezilarli darajada ortib
ketishi bu tovarlar narxi pasaygan yoki ularga tashqi talab qisqargan holatlarda
eksportchi korxonalarni og‘ir ahvolga solib qo‘yish mumkin. Buning natijasida eksport
hajmining qisqarishi valyuta tushumlarining kamayishi, tashqi savdo balansining
yomonlashuvi va korxonalar moliyaviy ahvolining tanglikka yuz tutishiga olib kelishi
mumkin. Shuningdek, eksport umumiy hajmining kam sonli davlatlarga bog‘lanib
qolishi ham qaltis holat hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov ta‘kidlaganlaridek,
tayyor raqobatbardosh mahsulotlar eksportini faol oshirish va bu mahsulotlar eksportini
yetkazib beriladigan mamlakatlar geografiyasini yanada kengaytirish vazifasini amalgam
oshirish eksport hajmini barqarot o‘stirish, tashqi bozordagi o‘zgarishlar ta‘sirida uning
hajmi keskin kamayishi xavfini bartaraf etish imkonini beradi 2
.
Mamlakatimizning xalqaro iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yishdagi yana bir
muammolardan biri bu transport yo‘llari muammosidir. Chunki mukammal xalqaro
temir yo‘llarga ega bo‘lgan davlatda xalqaro iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish bir
muncha oson bo‘ladi. Bunga misol, O‘zbekiston va YeI o‘rtasidagi iqtisodiy
munosabatlarning istiqboli ko‘p jihatda transport muammolari bilan bog‘liq. Bu sohada
YeI ning TRASEKA dasturi alohida e‘tiborga loyiq. Mamlaktimiz ham bu loyihada
ishtirok etmoqdava quvonarlisi bu yo‘l mamlakatimiz hududidan o‘tadi va yevropa va
sharq mamlakatlari savdo aloqalari respublikamiz orqali amalgam oshadi. Ya‘ni
O‘zbekiston markaz vazifasini o‘taydi.
1
Bosh maqsadimiz – mavjud qiyinchiliklarga qaramasdan, olib borayotgan
islohotlarni, iqtisodiyotimizda tarkibiy o’zgarishlarni izchil davom ettirish, xususiy
mulkchilik, kichik biznes va tadbirkorlikka yanada keng yo’l ochib berish hisobidan
oldinga yurishdir. I.A.Karimov.

- 35 -Toshkent. 16.01.2016 .
2
Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini
yanada yuksaltirishdir. – T.: O‘zbekiston, 2010.64-b.

- 36 -Xulosa.
Tarixga nazar tashlaydigan bo‘lsak, biz mamlakatimiz hududida qadim tarixda ham
faol savdo aloqalari sodir bo‘lib turganini ko‘rishimiz mumkin. Bunga Qadimgi
Baqtriya, Katta Xorazm va Sug‘diyona davlatlari hududida bo‘lgan savdo aloqalarini
misol qilib keltirish mumkin.
Amir Temur va Temuriylar davrida ayniqsa savdo – sotiq munosabatlari yaxshi
rivojlandi. Bunga Amir Temurning olib borgan oqilona davlat siyosati sabab bo‘lgan.
Amir Temur Fransiya qiroliga xat yozib, unda Xitoydan boshlanadigan Buyuk Ipak
yo‘lini Movaraunnahr orqali Yevropa davlatlariga yetkazish va o‘zaro tashqi iqtosodiy
aloqalarni yo‘lga qo‘yish taklifini bildirgan.
Mustaqillikka erishganimizdan so‘ng muhtaram Prezidentimiz ham xalqaro
munosabatlarni qayta tiklashga bor e‘tiborlarini qaratdilar. Buning natijasida tez
fursatlarda davlatimiz yuqori darajada rivojlanib jahon miqyosida o‘zining ishonchli
iqtisodiy hamkorlariga ega bo‘ldi.
Respublikamizning iqtisodiy geografik jihatdan qulay joylashganligi va boy tabiiy
resurs, xomashyolarga egaligi xorijiy davlatlarni biz bilan hamkorlikka chorlaydi.
Prezidentimiz tashabbuslari bilan avvalo bizga qo‘shni bo‘lgan davlatlar bilan
o‘zaro mustahkam do‘stlik shartnomalari imzolandi va iqtisodiy aloqalar yo‘lga qo‘yildi.
Bunga misol tariqasida mamlakatimizga chegaradosh bo‘lgan Qozog‘iston Respublikasi
bilan olib borilayotgan iqtisodiy aloqalarni misol qilib keltirish mumkin. 2022 yilnining
14 – 16 aprel kunlari Qozog‘iston Prezidenti mamlakatimizga amaliy tashrif buyurdi.
Mamlakatlarimiz o’rtasidagi o’zaro tovar ayirboshlash hajmi izchil o’sib bormoqda.
2022-yil yakunlariga ko’ra, bu ko’rsatkich 3 milliard dollardan ziyodni tashkil qilgan.

- 37 -Qozog’istonda mamlakatimiz ishbilarmonlari ishtirokida tashkil etilgan 151
korxona faoliyat yuritmoqda. Yurtimizda Qozog’iston kapitali ishtirokida
206 korxona, shu jumladan, 171 qo’shma korxona ochilgan.
O’zbekiston Respublikasi va Qozog’iston Respublikasi o’rtasidagi hamkorlik
bo’yicha hukumatlararo komissiya o’zaro aloqalarni izchil rivojlantirishga xizmat
qilmoqda. Joriy yil 10-11-mart kunlari Ostona shahrida mazkur komissiyaning 15-
majlisi bo’lib o’tdi.
2017-2021-yillarga mo’ljallangan Iqtisodiy hamkorlik strategiyasiga muvofiq
savdo, sarmoya, transport, kommunikatsiyalar, bojxona, suv-energetika va innovatsiya
yo’nalishlarida amalga oshirilayotgan istiqbolli loyihalar samarasi o’zaro aloqalarga
qo’shimcha sur‘at bag’ishlamoqda.
Transport kommunikatsiyalari sohasi hamkorlikning ustuvor yo’nalishlaridan
hisoblanadi. Mamlakatlarimizning avtomobil va temir yo’llari o’zaro
integratsiyalashgan. Bu muhim kommunikatsiya tarmog’i uchinchi davlatlar uchun ham
tranzit vazifasini o’tamoqda.
O‘zbekiston bugungi kunda dunyoning ko‘pgina davlatlari bilan o‘zaro iqtisodiy
aloqalarni yo‘lga qo‘ygan. Respublikamiz Jahon bozorida ham o‘z o‘rniga ega va
o‘zining eksport mahsulotlari bilan ishtirok etmoqda. Shu bilan birgalikda Jahon
bozoridan o‘zi uchun kerakli tovar va xizmatlarni ham harid qiladi.
Prezidentimiz say harakatlari bilan xorijiy hamkorlar bilan iqtisodiy aloqalarni
yaxshilash maqsadida tegishli Qonun va Farmonlar qabul qilindi. Shuningdek, xorijiy
investitsiyalarni jalb qilish maqsadida xorijiy investorlar uchun qulay investitsion muhit
ham yaratildi. Buning natijasida, dunyoning

- 38 -Rossiya, Xitoy, Yaponiya, AQSH va Yevropa ittifoqi davlatlari bilan ikki tarflama
kelishuvlar imzolangan.
O‘zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, xalqaro iqtisodiy munosabatlar
tizimiga va jahon xo‘jaligiga chuqurroq integratsiyalashib borishga intilmoqda. Hozirgi
kunda jahondagi iqtisodiy munosabatlarda globallashuv jarayoni tobora kuchayib
bormoqda. Bu borada Prezidentimizning « … tobora chuqurlashib borayotgan jahon
moliyaviy inqirozi mamlakatimizga ta‘sir ko‘rsatmaydi, bizni chetlab o‘tadi, degan
xulosa chiqarmaslik kerak. Masalani bunday tushunish o‘ta soddalik, aytish mumkinki,
kechirib bo‘lmas xato bo‘lur edi. Barchamiz bir haqiqatni anglab yetishimiz lozim –
O‘zbekiston bugun xalqaro hamjamiyatning va global moliyaviy – iqtisodiy bozorning
ajralmas tarkibiy qismi hisoblanadi» 1
degan so‘zlarini esga olishimiz muhimdir.
Shuningdek, dunyoning yirik, jadal iqtisodiy rivojlanayotgan mamlakatlari bilan savdo –
sotiq aloqalarini kengaytirish, «… eksport qilinadigan mahsulotlarimizni tarkibini va
umuman, tashqi savdo aylammasini yanada diversifikatsiya qilish dolzarb masala bo‘lib
qolmoqda» 2
.
Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, Prezidentimiz ta‘kidlaganlaridek, biz
bugungi shiddat bilan rivojlanib borayotgan jahon bozorida o‘z o‘rnimizni saqlab qolish,
mamlakat hududida barqaror iqtisodiy o‘sishni ta‘minlash, xorijiy mamlakatlar bilan
mustahkam iqtisodiy aloqalarni yo‘lga qo‘yish va ichki bozorni himoya qilgan holda
eksport va import operatsiyalarini yanada rivojlantirish uchun tinmay xarakatda
bo‘lishimiz, o‘qib o‘rganishimiz va asosiysi bor kuch va e‘tiborimiz bilan yurt tinchligini
saqlashimiz zarurdir. Chunki tinchlik bo‘lgan joyda rivojlanish va o‘sish bo‘ladi.
1
Karimov I.A. Jahon moliyaviy – iqtisodiy inqirozi, O‘zbekiston sharoitida uni
bartaraf etishning yo‘llari va choralari. – T.: «O‘zbekiston»,2009.11 – b.

- 39 -2
Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini
yanada yuksaltirishdir. – T.: «O‘zbekiston», 2010.64-b.

- 40 -Foydalanilgan adabiyotlar ro yxatiʼ
Normativ-huquqiy hujjatlar va metodologik ahamiyatga molik nashrlar
1.1. O zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi.- T: Shark, 2018 yil. 54-57 bet.
ʼ
1.2 "Tashqi iqtisodiy faoliyat to g risida" gi Qonun (2000yil 26 maydagi Ikkinchi
ʼ ʼ
chaqiriq Oliy Majlisining ikkinchi sessiyasida qabul qilingan yangi taxrir).
1.3 O zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to g risida”gi Konuni,
ʼ ʼ ʼ
1996 yil 25 aprel.
1.4. Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qatьiy intizom va shahsiy mas’uliyat har bir
rahbarning faoliyatida kunlik norma bo lishi kerak. - Toshkent: O zbekiston, 2017. - 104
ʼ ʼ
bet.
1.5. Mirziyoev Sh.M. O zbekiston Respublikasi Prezidentining Vazirlar
ʼ
Mahkamasining kengaytirilgan Majlisida so zlagan nutqi 2020 yilda mamlakatni
ʼ
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2021 yil 14 yanvarda respublika
hukumatining iqtisodiy va ijtimoiy dasturining eng muhim yo nalishlari va ustuvor
ʼ
yo nalishlarini aniqlashga bag ishlangan yig ilish bayonnomasi –“Xalq so zi”. 2021-yil
ʼ ʼ ʼ ʼ
15-yanvar.
1.6. O zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoevning 2021-yil 29-iyundagi
ʼ
“O zbekiston Respublikasining soliq siyosatini takomillashtirish kontseptsiyasi
ʼ
to g risida” gi PF-5468-sonli farmoni.
ʼ ʼ
1.7.O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 12-fevraldagi «Qishloq va
ʼ
suv xo jaligi davlat boshqaruv tizimini tubdan takomillashtirish bo yicha tashkiliy chora-
ʼ ʼ
tadbirlar to g risida»gi PF-5330-sonli Farmoni.
ʼ ʼ
1.8. O zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mehnat organlari tuzilmasini
ʼ
takomillashtirish va fuqorolarning mehnat huquqlarini himoya qilish hamda mehnat
muhofaza qilish tizimini mustahkamlash chora–tabirlari to g risida” 2018-yil 20-
ʼ ʼ
avgustdagi PQ-3913-son qarori.
1.9. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2021 yil 26 dekabrdagi “O zbekiston
ʼ ʼ
Respublikasining 2022 yilgi asosiy makroiqtisodiy ko rsatkichlari prognozi va Davlat
ʼ
byudjeti parametrlari to g risida”gi PQ-4086-sonli qarorida nazarda tutilgan soliq
ʼ ʼ

- 41 -qonunchiligiga kiritilgan o zgartirishlar.ʼ
1.10.O zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning Oliy Majlisga
ʼ
murojaatnomasi, 28.12.2018.// O zА-O zbekiston Milliy Аxborot Аgentligi.
ʼ ʼ
1.11.Shavkat Mirziyoev. Tanqidiy taxlil, qat iy tartib-intizom va shaxsiy
ʼ
javobgarlik - har bir raxbar faoliyatining kundalik qoidasi bulishi kerak // «Xalq so zi»,
ʼ
2019 yil 15 yanvarь.
1.12. Shavkat Mirziyoev. Erkin va faravon, demokratik O zbekiston davlatini
ʼ
mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz.// “Xalq so zi”. 2016yil 15 dekabr.
ʼ
1.13. O zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 — 2021 yillarda O zbekiston
ʼ ʼ
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo nalishi bo yicha Harakatlar
ʼ ʼ
strategiyasi, 07.02.2017 yil.
1.14 J.X.Ataniyazov, E.D.Alimardonov. Xalqaro moliya munosabatlari.
1.15 Z.Xudoyberdiyev. Xalqaro valyuta munosabatlari. Darslik-T.: kasb-hunar
kollej o’quvchilari uchun o’quv qo’llanma
1.16 G.G’.Nazarova, Z.M.Iminov, X.X.Xalilov, O.B.Hamidov. Darslik-T.: Jahon
iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar.

O’zbekistonning jahon bozoriga kirib borishdagi muammolari

Купить

Похожие документы
O’z Milliy bank amaliyot hisoboti
Iqtisodiyot va moliya bo‘limi amaliyot hisoboti amaliyot hisoboti
Ipoteka bank amaliyot Mirobod filiali
"Trastbank" bitiruv oldi amaliyot
Turonbank bitiruv oldi amaliyoti