Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o‘qituvchi mahorati masalalari - Педагогика - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	30000UZS
Размер	40.2KB
Покупки	0
Дата загрузки	23 Апрель 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Педагогика

Продавец

Amriddin Hamroqulov

Дата регистрации 23 Февраль 2025

24 Продаж

Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o‘qituvchi mahorati masalalari

Купить

1O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLI GI
------------------------------------------FAKULTETI
“----------------------------------” KAFEDRASI
------------------------------------------- ta’lim yo‘nalishi
______- guruhi talabasi
Kurs ishi
Mavzu: Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o‘qituvchi mahorati
masalalari
Bajardi: _______ ____ _____ _ guruhi talabasi ______ ___ ________
(imzo) (ismi sharifi)

Kurs ishi himoya qilingan sana “____” __ ___ _____20 25 y.
Baho “_____” ____ __ _____
Ilmiy rahbar: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
Komissiya a’zolari: __________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)
__________ ____________________
(imzo) (ismi sharifi)

2 MAVZU:Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o‘qituvchi mahorati
masalalari
MUNDARIJA
Kirish ……………………………………………………………………… .…
I BOB. Pedagogik fikrlar tarixining shakllanishi va rivojlanish
bosqichlarining nazariy asoslari
1.1. O‘qituvchilik mahoratining qadimiy davrlardagi falsafiy asoslari …….…
1.2. O‘rta asr va jadidchilik davrida pedagogik g‘oyalar evolyutsiyasi ………
II BOB. Maktab amaliyotida o‘qituvchi pedagogik mahoratini
shakllantirishning zamonaviy yondashuvlari
2.1. O‘qituvchi shaxsiyati va kasbiy kompetensiyasining asosiy jihatlari ..…..
2.2. Ta’lim jarayonida o‘qituvchining metodik mahorati va ijodkorligi ……...
Xulosa …………………………………………………………………………
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati …………………………………………

3KIRISH
Kurs ishi dolzarbligi Ta'lim tizimining samarali ishlashi va o‘qituvchining
roli jamiyat taraqqiyotida muhim ahamiyatga ega. Ta'lim tizimi o‘zgarayotgan
dunyo sharoitida jamiyatning intellektual salohiyatini oshirish, yangi avlodni
tarbiyalashda eng muhim vosita hisoblanadi. Pedagogik fikrlarning rivojlanishi
va o‘qituvchining kasbiy mahorati, ta'lim jarayonining samaradorligini
ta'minlashda asosiy omil hisoblanadi. Pedagogik fikr tarixini o‘rganish,
o‘qituvchi mahoratining shakllanishidagi asosiy bosqichlarni tushunishga
yordam beradi. Shuningdek, pedagogik g‘oyalar va metodologiyalar o‘qituvchi
mahoratining rivojlanishiga ta'sir ko‘rsatgan. O‘qituvchi mahorati faqatgina
uning kasbiy kompetensiyasini oshirish bilan bog‘liq bo‘lmay, balki
o‘quvchilarni ta'limda muvaffaqiyatga erishishiga ham ta'sir qiladi. Shuning
uchun, pedagogik fikr tarixining va o‘qituvchi mahoratining zamonaviy ta'lim
jarayonidagi o‘rni bugungi kundagi ta'lim tizimi uchun juda dolzarbdir.
Pedagogik mahoratni oshirish, o‘qituvchining shaxsiy rivojlanishiga ham ijobiy
ta'sir ko‘rsatadi. O‘qituvchilarning o‘z ishlariga bo‘lgan mas'uliyati va
ishonchligi ta'lim sifatini oshiradi va o‘quvchilarning muvaffaqiyatlariga
bevosita ta'sir qiladi.
Kurs ishi o‘rganilganlik darajasi Ushbu kurs ishi, pedagogik fikr
tarixining shakllanishi va rivojlanish bosqichlarini, o‘qituvchi mahoratining
o‘zgarishlarini tahlil qilishga qaratilgan. Kurs ishida pedagogik fikrlar
tarixining qadimiy davrlardan boshlab zamonaviy davrgacha bo‘lgan rivojlanish
bosqichlari o‘rganiladi. O‘qituvchilik mahoratining rivojlanishi, har bir tarixiy
davrda o‘qituvchining roli va pedagogik yondashuvlarning o‘zgarishlarini
yoritadi. Masalan, qadimiy Yunon va Rim davrlaridagi o‘qituvchilik mahorati,
o‘rta asrlar va Renessans davrlaridagi pedagogik g‘oyalar, shuningdek,
jadidchilik davridagi pedagogik islohotlar hamda zamonaviy pedagogik
metodlar va yondashuvlar kiritiladi. O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasining
shakllanishi va uni zamonaviy ta'lim tizimiga moslashtirish jarayonlari ham

4o‘rganiladi. O‘qituvchi pedagogik mahoratining shakllanishiga ta'sir etgan
zamonaviy pedagogik texnologiyalar va metodlar ham tahlil qilinadi.
Shuningdek, ta'lim jarayonida metodik mahorat va ijodkorlikni shakllantirish
usullari, o‘qituvchining shaxsiy fazilatlari va kasbiy kompetensiyasi o‘rganiladi.
Kurs ishi ahamiyati Ushbu kurs ishi, ta'lim tizimidagi o‘qituvchi
mahoratining rivojlanishidagi tarixiy va zamonaviy yondashuvlarni o‘rganishga
qaratilgan. Pedagogik fikr tarixining va o‘qituvchi mahoratining
shakllanishining tahlili, ta'lim jarayonida samarali metodik yondashuvlarni
qo‘llashda muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchilik mahoratining rivojlanishida
pedagogik g‘oyalarning shakllanishi va ularning ta'lim jarayoniga ta'siri
o‘rganiladi. Bu ish o‘qituvchining shaxsiy kompetensiyasini oshirish, uning
kasbiy rivojlanishiga yordam berishi mumkin. Shuningdek, pedagogik mahorat
va metodik yondashuvlarning o‘zgarishlari, o‘qituvchining o‘quvchilarga ta'lim
berishda ijodkorlik va samarali metodlarni qo‘llashiga ta'sir ko‘rsatadi. Kurs
ishi, ilmiy nuqtai nazardan, o‘qituvchi pedagogik mahoratining zamonaviy
shart-sharoitlarda qanday shakllanishi va rivojlanishiga oid muhim g‘oyalarni
o‘z ichiga oladi. Bu ish nafaqat pedagogik fikr tarixiga oid ilmiy tadqiqotlar
uchun, balki ta'lim jarayonida samarali o‘qituvchilarni tayyorlash va o‘qituvchi
mahoratini rivojlantirish uchun ham muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchining
pedagogik mahoratini rivojlantirish, ta'lim tizimining samarali ishlashiga
bevosita ta'sir qiladi.
Kurs ishi maqsadi Pedagogik fikr tarixining shakllanishi va
rivojlanishining asosiy bosqichlarini tahlil qilish. O‘qituvchi pedagogik
mahoratini shakllantirish va uning ta'lim jarayonidagi o‘rni va ahamiyatini
o‘rganish.
Kurs ishi maqsadi va vazifalari: Pedagogik fikr tarixining rivojlanishini
o‘rganish, qadimiy davrdan to zamonaviy pedagogik g‘oyalargacha.
O‘qituvchilik mahoratining qadimiy davrlar, o‘rta asrlar va jadidchilik
davrlaridagi rivojlanishini tahlil qilish. Zamonaviy ta'lim metodlari va

5o‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini shakllantirish usullarini o‘rganish.
O‘qituvchi shaxsiyati va kasbiy kompetensiyasining ahamiyatini tahlil qilish.
Kurs ishi Obyekti: Ta'lim tizimi, pedagogik fikr tarixining shakllanishi,
o‘qituvchining pedagogik mahorati va uning zamonaviy ta'limdagi o‘rni.
Kurs ishi Predmet: O‘qituvchi pedagogik mahoratining shakllanishi va
rivojlanishi, pedagogik g‘oyalar evolyutsiyasi.
Kurs ishining tuzilishi: kirish asosiy qism xulosa va foydalanilgan
adabiyotlardan iborat

6I BOB. Pedagogik fikrlar tarixining shakllanishi va rivojlanish
bosqichlarining nazariy asoslari
1.1. O‘qituvchilik mahoratining qadimiy davrlardagi falsafiy asoslari
O‘qituvchilik mahoratining qadimiy davrlardagi falsafiy asoslari ta'lim
tizimining ilk shakllanish davrlarini o‘rganishni talab qiladi. Pedagogik fikrning
qadimiy davrlarda shakllanishi o‘qituvchilik mahoratining asoslarini tashkil
etdi. Qadimgi yunon va rim falsafasi, ta'limda muhim o‘ringa ega bo‘lgan
nazariyalar va falsafiy g‘oyalar bilan boy bo‘lgan. Bu davrlarda o‘qituvchilik
mahoratiga alohida e'tibor qaratilgan, o‘qituvchi faqat bilim beruvchi emas,
balki o‘quvchilarga tarbiya beruvchi, ijtimoiy mas'uliyatni his qiluvchi shaxs
sifatida qaralgan.
Yunon falsafasida Sokrat o‘qituvchilikni savol-javob usulida amalga
oshirishni targ‘ib qilgan. Uning ta'lim metodikasi, "ma'rifatga erishish"
(epistemologiya) uchun o‘quvchilarni fikrlashga, mantiqiy savollarga javob
topishga undashga qaratilgan. Sokratning metodikasi, hozirgi kunda ham
ta'limda qo‘llaniladigan sokratik usul sifatida tanilgan. Bu usul o‘quvchining
o‘z bilimlarini kashf etishga yordam berish, uning tahlil qilish va tanqidiy
fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga yo‘naltirilgan.
Platon, Sokratning shogirdi, o‘qituvchining ahamiyatini kuchli ta'kidlagan
va ta'limni ruhiy taraqqiyot bilan bog‘lagan. Uning "Respublika" asarida ta'lim,
adolat, xayr-ehson va fuqarolik burchlarini o‘rgatish haqida fikrlar ilgari
surilgan. Platon ta'limni faqat bilim berish emas, balki axloqiy va ruhiy
shakllanish sifatida ko‘rgan. U ta'limni yagona maqsadga – adolatli jamiyatni
qurishga yo‘naltirgan.
Aristotel esa, o‘qituvchilik mahoratiga qarashni yanada ilmiylashgan
yondashuv orqali ishlab chiqqan. U ta'limda ilmiy uslublarni, mantiqiy o‘ylash
va eksperimentlarni qo‘llashni zarur deb bilgan. Aristotelning pedagogik
yondashuvi, o‘qituvchining o‘quvchilarni faqat bilim beruvchi emas, balki

7bilimlarni tahlil qiluvchi va yangi g‘oyalar ishlab chiqishga undovchi faol shaxs
sifatida namoyon bo‘lishi kerakligini ta'kidlagan.
Qadimgi Xitoy va Hindiston falsafalarida ham ta'limning ahamiyati katta
bo‘lgan. Konfutsiy o‘zining "Shu Ching" asarida o‘qituvchining maqsadi
o‘quvchilarga nafaqat bilim, balki axloqiy qadriyatlar, jamiyatda o‘z o‘rnini
topish uchun zarur bo‘lgan me'yorlarni o‘rgatish ekanligini ta'kidlagan.
Hindiston pedagogik g‘oyalari esa, o‘qituvchining axloqiy va diniy
mas'uliyatini ko‘rsatadi, va bu o‘qituvchining ma'naviy kamolotini ta'minlashga
yo‘naltirilgan.
Shu tariqa, qadimiy davr falsafasida o‘qituvchilik mahorati nafaqat bilim
o‘rgatish, balki o‘quvchilarning axloqiy, ruhiy va ijtimoiy taraqqiyoti uchun
ham zarur hisoblangan. Bu davrlardagi pedagogik g‘oyalar, bugungi ta'lim
tizimining rivojlanishida katta ta'sir ko‘rsatgan va hozirgi zamon
pedagogikasining asosini tashkil etadi. O‘qituvchi shaxsiyatining shakllanishi,
uning o‘quvchilarga ta'lim berishda ahamiyati va metodologiyasi, qadimiy
pedagogik fikrlardan boshlab bugungi kungacha uzluksiz ravishda rivojlanib
kelgan.
Sokrat o‘qituvchilikda "sokratik usul"ni yaratgan va bu usul uning
pedagogik faoliyatining ajralmas qismiga aylangan. Sokratik usul, asosan,
o‘quvchini savollar orqali o‘z bilimlariga erishishga undashga qaratilgan. Bu
metodning eng muhim jihati shundaki, o‘quvchilar o‘zlari javoblarni topishlari
uchun savollar berish orqali ularni to‘g‘ri fikrlashga, mantiqiy asosda o‘z
xulosalarini chiqarishga o‘rgatadi. O‘qituvchining vazifasi bilimlarni taqdim
etishdan ko‘ra, o‘quvchining ichki salohiyatini ochish va uning fikrini o‘z-
o‘zini anglash darajasiga olib chiqishdir.
Sokrat o‘qituvchilik faoliyatini aniq bir shaklda, tizimli va maqsadli tarzda
olib borishni maqsad qilgan. U nafaqat ilmiy bilimlarni, balki axloqiy va
falsafiy qadriyatlarni ham o‘rgatishni o‘zining asosiy vazifasi deb bilgan.
O‘qituvchining maqsadi, o‘quvchilarni nafaqat bilim berish, balki ularning

8axloqiy va ma'naviy o‘sishini ta'minlashdan iborat bo‘lgan. Sokrat o‘zining
pedagogik metodini amaliyotda qo‘llagan va shu tariqa ta'limda o‘quvchining
faolligini, mustaqil fikrlashini ta'minlashga intilgan.
Sokratik usul, o‘quvchini savollar orqali o‘z xulosalarini chiqarishga
undaydi, bu esa o‘quvchining fikrini erkin ravishda shakllantirishga yordam
beradi. Bu metod orqali o‘qituvchi o‘quvchini yolg‘on yoki noto‘g‘ri fikrlarni
aniqlashga va haqiqatni topishga o‘rgatadi. Ushbu usulning asosiy maqsadi
o‘quvchining axloqiy qadriyatlarini shakllantirish va uni ijtimoiy mas'uliyatga
tayyorlashdir. Sokratning pedagogik metodlari nafaqat o‘quvchilarda bilimlarni,
balki ular orasida axloqiy va ijtimoiy mas'uliyatni ham shakllantirishga xizmat
qiladi.
Savollar berish orqali o‘qituvchi o‘quvchining o‘z fikrini mustahkamlashiga
yordam beradi. Bu metodda o‘qituvchi fikrlarni berish o‘rniga, o‘quvchining
o‘z fikrini ifodalashiga imkon beradi. Bu orqali o‘quvchi yangi bilimlarni
nafaqat o‘rganadi, balki ularni qanday ishlatishni ham bilib oladi. O‘quvchi
yangi g‘oyalar va fikrlarni o‘z hayotida qo‘llashga o‘rgatiladi. Shu tariqa,
o‘qituvchilik mahorati va pedagogik usulning asosiy maqsadi faqat bilim berish
emas, balki o‘quvchining fikrlash jarayonini va uning ijtimoiy shaxs sifatida
rivojlanishini ta'minlashdir.
Sokratik usulning yana bir muhim jihati shundaki, u o‘quvchilarda tanqidiy
fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga katta e'tibor qaratadi. O‘quvchi savollarga
javob berar ekan, u nafaqat o‘zi bilgan narsalarni o‘rganadi, balki o‘z fikrlarini
tahlil qilishni, qaror qabul qilishni va fikrlarni tanqidiy tarzda ko‘rib chiqishni
o‘rganadi. Bu metod, ayniqsa, o‘quvchilarga murakkab savollarni hal qilishda
yordam beradi, chunki ular savollarni o‘qib, javobni topish uchun o‘z fikrlarini
to‘g‘ri tahlil qilishga majbur bo‘ladilar.
Sokratning metodini qo‘llash orqali, o‘qituvchi o‘quvchilarning mustaqil
fikrlash qobiliyatlarini rivojlantiradi. Bu metod o‘quvchilarga bilimlarni nafaqat
eslab qolish, balki ularni haqiqatni topish uchun foydalanishga o‘rgatadi.

9Sokratik metod o‘quvchilarda shaxsiy fikrini bildirish va uni himoya qilish
qobiliyatini rivojlantiradi. Shu bilan birga, bu metod o‘quvchilarni
boshqalarning fikrlariga hurmat ko‘rsatishga, o‘z fikrlarini ilmiy va axloqiy
asosda himoya qilishga undaydi.
Sokratning pedagogik usuli bugungi ta'lim tizimida ham qo‘llanilmoqda.
Zamonaviy ta'limda sokratik usul o‘quvchilarning faolligini oshirish, ularning
fikrini rivojlantirish va ta'lim jarayonini samarali qilishda muhim o‘rin tutadi.
O‘qituvchining savol berish orqali o‘quvchini o‘z bilimiga erishishga
yo‘naltirish, uning mustaqil fikrlash qobiliyatini oshirish, nafaqat ta'lim
jarayonining samaradorligini ta'minlaydi, balki o‘quvchilarda tanqidiy
fikrlashni rivojlantirishga ham yordam beradi.
Sokratik usulning eng katta afzalliklaridan biri shundaki, u o‘quvchilarga
o‘z fikrlarini mustaqil ravishda bildirish imkonini beradi. Bu metod nafaqat
o‘quvchilarni bilim bilan ta'minlaydi, balki ularga o‘z g‘oyalarini va fikrlarini
erkin ifodalashni o‘rgatadi. Ushbu metod orqali o‘qituvchi nafaqat
o‘quvchining bilimini oshiradi, balki uning shaxsiy rivojlanishiga ham katta
ta'sir ko‘rsatadi. Shu bilan birga, o‘quvchilarni o‘z fikrini ochiq va ravon
ifodalashga undash, o‘quvchilarning o‘z-o‘zini anglash qobiliyatini oshiradi.
Platonning ta'limga bo‘lgan yondashuvi
Platon ta'limni nafaqat bilim berish, balki ruhiy va axloqiy rivojlanish bilan
bog‘lagan. Uning fikricha, ta'limning asosiy maqsadi insonni faqat intelektual
rivojlantirish emas, balki axloqiy jihatdan to‘liq va adolatli shaxs qilib
tarbiyalash edi. Platon "Respublika" asarida ta'lim tizimini jamiyatning asosiy
komponenti sifatida ko‘rib, ta'limning maqsadi nafaqat bilish va o‘rganish,
balki insonni jamiyatda yaxshi fuqarolik burchlarini bajarishga tayyorlash
ekanligini ta'kidlagan. Ta'lim orqali inson faqat bilim olish bilan cheklanmaydi,
balki jamiyatda xayr-ehsonni targ‘ib qiladigan va adolatli jamiyat qurishga
hissa qo‘shadigan shaxs sifatida shakllanadi.

10Platonning pedagogik yondashuvi ta'limni umumbashariy qadriyatlar
asosida rivojlantirishga qaratilgan. Uning ta'lim tizimi, o‘quvchilarning ruhiy
o‘sishini va axloqiy mas'uliyatini oshirishga qaratilgan edi. O‘qituvchining
vazifasi o‘quvchilarni faqat ilmiy bilimlar bilan ta'minlash emas, balki ularni
axloqiy, ijtimoiy va ma'naviy jihatdan tarbiyalash, ularga hayotiy qadriyatlarni
o‘rgatish edi. Platonning pedagogik g‘oyalari, ayniqsa uning "Respublika"
asaridagi fikrlar, ta'limni faqat ilmiy jarayon sifatida emas, balki jamiyatni
yaxshilash vositasi sifatida ko‘rganini ko‘rsatadi. O‘qituvchining roli
jamiyatdagi axloqiy va ijtimoiy mas'uliyatni targ‘ib qilishdir.
Platonning ta'limga bo‘lgan yondashuvi o‘zining adolat, tenglik va fuqarolik
burchlarini rivojlantirishga asoslangan. U ta'limni faqat bilim berish bilan
cheklanmay, balki o‘quvchilarni jamiyatda adolatni saqlashga, inson
huquqlarini himoya qilishga va ijtimoiy mas'uliyatni o‘z zimmasiga olishga
tayyorlashni maqsad qilgan. Shunday qilib, Platonning pedagogik qarashlari
ta'limning kengroq maqsadini, ya'ni o‘quvchilarning ijtimoiy va axloqiy
rivojlanishini ifodalaydi.
Aristotelning ta'limga bo‘lgan ilmiy yondashuvi Aristotel o‘zining
pedagogik qarashlarida ilmiy usullarni qo‘llashga katta e'tibor berib, ta'limni
mantiqiy fikrlash va tajriba asosida rivojlantirishni maqsad qilgan. U ta'limni
faqat umumiy bilimlarni o‘rgatishdan ko‘ra, o‘quvchilarga ilmiy usullarni
o‘rgatish, bilimlarni tahlil qilish va yangi bilimlarni yaratishga yo‘naltirishni
muhim deb hisoblagan. Aristotel ta'limni nafaqat ma'lumotlarni taqdim etish,
balki o‘quvchilarga yangi bilimlarni qanday qidirish va eksperimentlar
o‘tkazish orqali yangi xulosalarga erishish ko‘nikmalarini rivojlantirish
kerakligini ta'kidlagan. Uning pedagogik yondashuvi ilmiy metodlarni
qo‘llashga asoslangan bo‘lib, ilmiy tafakkur va tahlil qilish qobiliyatini
rivojlantirishga qaratilgan.
Aristotelning pedagogik qarashlari o‘qituvchi va o‘quvchi o‘rtasidagi faol
muloqot va ilmiy yondashuvlarni ta'kidlaydi. O‘qituvchi o‘quvchilarga nafaqat

11bilimlarni, balki ularga ilmiy fikrlashni, tajriba o‘tkazishni va natijalarni tahlil
qilishni o‘rgatish orqali bilimlarni chuqurlashtiradi. Aristotel, ilmiy metodlar
orqali o‘quvchilarni yangi bilimlarga erishishga yo‘naltirishni va ularga ilmiy
izlanishlarni amalga oshirishda ko‘nikmalarni rivojlantirishni o‘rgatishni
maqsad qilgan. Bu metod orqali o‘quvchilar faqat bilimlarni o‘rganish, balki
bilimni yangi vaziyatlarga tatbiq etishni va amaliy tajribalar orqali to‘g‘ri
xulosalar chiqarishni o‘rganadilar.
Aristotelning ta'limga bo‘lgan yondashuvi, ta'limni faqat ma'lum bir bilimni
o‘rgatish emas, balki ilmiy metodlarni qo‘llash orqali o‘quvchilarning fikrlash,
tahlil qilish va eksperimentlar o‘tkazish qobiliyatlarini rivojlantirishdir. Bu
yondashuv ta'lim jarayonini nafaqat bilimlarni yoritish, balki ilmiy
yondashuvlarni rivojlantirishga qaratadi. Aristotelning pedagogik qarashlari
ilmiy va mantiqiy fikrlashni rivojlantirish, o‘quvchilarni ilmiy izlanishlarga va
ilmiy faoliyatga tayyorlashga xizmat qiladi.
Shu tariqa, Aristotelning pedagogik yondashuvi ta'limni ilmiy asosda
rivojlantirish, o‘quvchilarni ilmiy izlanishlarga tayyorlash va ularni mustaqil
fikrlashga yo‘naltirishga qaratilgan. Uning metodlari nafaqat o‘quvchilarning
bilimlarini oshirish, balki ularning ilmiy tafakkurini rivojlantirishga yordam
beradi. Bu yondashuv zamonaviy ta'lim tizimlarida ham katta ahamiyatga ega
bo‘lib, ilmiy metodlarning ta'lim jarayoniga tatbiq etilishi ta'lim sifatini
oshirishga xizmat qiladi.
O‘qituvchilik mahoratining qadimiy pedagogik g‘oyalarga ta'siri
Qadimiy pedagogik g‘oyalar hozirgi ta'lim tizimida o‘zining samarasini
ko‘rsatmoqda. O‘qituvchilik mahoratining asoslari qadimiy zamonlardan
boshlab shakllangan bo‘lib, ular bugungi ta'lim metodlari va o‘qituvchining
kasbiy kompetensiyasini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Sokratning
sokratik usuli, Platonning ta'limni jamiyat barqarorligini ta'minlash vositasi
sifatida qarashlari, Aristotelning ilmiy yondashuvlari va Konfutsiy hamda
Hindiston pedagogikasidagi axloqiy qadriyatlar — bularning barchasi ta'lim

12tizimining shakllanishida, nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan ham asosiy
poydevor bo‘lib xizmat qilgan.
Sokratning sokratik usuli, o‘quvchini savollar orqali o‘z bilimlariga
erishishga undashdan iborat bo‘lib, hozirgi pedagogik usullar bilan ham bir xil
asosiy g‘oyaga ega: o‘quvchi mustaqil fikrlash va tahlil qilishni o‘rganishi
kerak. Sokratik usul o‘quvchining axloqiy va intellektual rivojlanishini
ta'minlaydi. Bu usulda o‘qituvchi o‘quvchiga faqat javoblar bermasdan, savollar
orqali uning fikrini mustahkamlashga va yangi g‘oyalarni mustaqil kashf
qilishga undaydi. Hozirgi ta'limda bu usulning qo‘llanilishi, o‘quvchilarni
tanqidiy fikrlashga, mustaqil va erkin fikr yuritishga yo‘naltirishga xizmat
qilmoqda.
Platonning pedagogik qarashlari ham ta'lim tizimiga ta'sir ko‘rsatgan. U
ta'limni jamiyatni yaxshilash vositasi sifatida ko‘rgan va ta'limning asosiy
maqsadini adolat va xayr-ehsonni targ‘ib qilish deb hisoblagan. Platonning
"Respublika" asarida ta'lim jamiyatdagi tenglikni va adolatni saqlash uchun
kerakli vosita sifatida qaraladi. Bu g‘oya bugungi ta'limda, ayniqsa fuqarolik
tarbiyasiga, ijtimoiy mas'uliyatga va inson huquqlari asoslariga e'tibor berishda
davom etmoqda. Platonning ta'lim tizimi nafaqat bilim berishga, balki
o‘quvchilarni axloqiy va fuqarolik burchlarini bajarishga tayyorlashga
yo‘naltirilgan.
Aristotelning ilmiy pedagogik yondashuvi ta'limga bo‘lgan ilmiy va tajriba
asosida qarashni ta'kidlagan. Aristotel, o‘qituvchining vazifasi o‘quvchini ilmiy
bilimlar bilan ta'minlash, lekin ayni paytda ularni tajriba o‘tkazish va ilmiy
tahlil qilish orqali chuqurroq bilimlarga erishishga undash ekanligini
ta'kidlagan. Aristotelning ta'limga bo‘lgan yondashuvi, o‘quvchilarga ilmiy
metodlarni o‘rgatish, mantiqiy fikrlash va o‘z bilimlarini amaliyotga tatbiq etish
imkonini yaratish uchun muhim ahamiyatga ega. Uning pedagogik qarashlari
hozirgi zamon ta'limida ilmiy metodlarni qo‘llash va tajribaviy o‘rganishning
samarali usullari sifatida ishlatiladi.

13Konfutsiy va Hindiston pedagogikasidagi axloqiy qadriyatlar ta'limni
nafaqat ilmiy bilimlar bilan, balki axloqiy tarbiya bilan bog‘lagan. Konfutsiy
ta'limni ijtimoiy va ma'naviy rivojlanish uchun zarur deb bilgan, shuningdek,
o‘quvchilarga axloqiy qadriyatlarni o‘rgatishga katta e'tibor qaratgan. Konfutsiy
ta'limda muhim o‘rinni jamiyatdagi ahloqiy va ruhiy maqsadlarni amalga
oshirishga qaragan. Hindiston pedagogikasida ham ta'lim axloqiy qadriyatlarni
rivojlantirishga yo‘naltirilgan. Bu qadriyatlar bugungi ta'limda ham,
o‘quvchilarga axloqiy va ijtimoiy mas'uliyatni o‘rgatish, ularni to‘g‘ri qarorlar
qabul qilishga va jamiyatda ijobiy o‘zgarishlar qilishga tayyorlashda davom
etadi.
Qadimiy pedagogik yondashuvlar hozirgi ta'lim tizimining rivojlanishida va
o‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini shakllantirishda muhim ta'sir
ko‘rsatmoqda. Sokratning sokratik usuli, Platonning ta'limning jamiyat
barqarorligi va axloqiy rivojlanish bilan bog‘lanishi, Aristotelning ilmiy
pedagogik qarashlari, Konfutsiy va Hindiston pedagogikasidagi axloqiy
qadriyatlar bugungi ta'limda ham o‘z aksini topmoqda. Ushbu qadimiy
pedagogik g‘oyalar, o‘qituvchining o‘quvchilar bilan aloqasini yaxshilash,
bilimlarni samarali taqdim etish va ta'lim sifatini oshirishda asosiy poydevor
bo‘lib xizmat qilmoqda.
Bugungi ta'lim tizimining samarali bo‘lishi uchun qadimiy pedagogik
yondashuvlarni yangicha, zamonaviy pedagogik metodlar bilan uyg‘unlashtirish
zarur. Bu o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish, axloqiy va ijtimoiy
mas'uliyatni oshirish, ilmiy va amaliy bilimlarni uyg‘un ravishda qo‘llashga
yordam beradi. Shunday qilib, qadimiy pedagogik yondashuvlar bugungi
o‘qituvchilik mahoratining asosiy poydevori bo‘lib, ta'lim jarayonida muhim rol
o‘ynaydi.

141.2. O‘rta asr va jadidchilik davrida pedagogik g‘oyalar
evolyutsiyasi
O‘rta asr va jadidchilik davrida pedagogik g‘oyalarning evolyutsiyasi, ta'lim
tizimlarining o‘zgarishi va yangi pedagogik yondashuvlarning rivojlanishi bilan
bog‘liqdir. Bu davrda ta'lim, asosan diniy va axloqiy qadriyatlar asosida
shakllangan bo‘lib, o‘rta asrlarda islomiy va xristian ta'lim tizimlari o‘z kuchini
namoyon etdi. Jadidchilik esa, XIX asrda, jamiyatni yangilash va ta'limni
zamonaviylashtirish harakatining bir shakli sifatida paydo bo‘ldi.
O‘rta asrlar pedagogik g‘oyalari O‘rta asrda, xususan, islom olamida ta'lim
diniy an'analarga asoslangan edi. O‘qituvchilar, ko‘pincha diniy bilimlarni
o‘rgatganlar, o‘quvchilar esa ilmni Qur’on va hadislar asosida o‘zlashtirgan.
Shuningdek, madrasalar o‘rta asrlarda eng asosiy ta'lim muassasalariga
aylangan. Madrasalarda ta'lim faqat diniy bilimlarga qaratilgan bo‘lib, ilm-fan
va falsafiy g‘oyalar juda cheklangan edi. O‘rta asrlarning diniy pedagogik
yondashuvlari, o‘quvchilarga o‘z vijdoniga bo‘lgan hurmatni oshirish, odob-
axloqni o‘rgatish va Allohning buyruqlarini bajarishga intilishdan iborat edi.
Islom ta'limida, ayniqsa, al-Farobiy va Ibn Xaldun kabi mutafakkirlar ta'lim
tizimiga alohida e'tibor berishgan. Al-Farobiy "madaniyatni o‘rganish"ni
ilmning asosiy maqsadi deb bilgan va shuning uchun ta'limni faqat bilim olish
emas, balki shaxsiy rivojlanish va axloqiy kamolotga erishish vositasi sifatida
ko‘rgan. Ibn Xaldun esa o‘zining "Mukaddimah" asarida ta'lim tizimining
rivojlanishi uchun ijtimoiy va madaniy omillarni tahlil qilgan. Uning pedagogik
g‘oyalarida ilmning ijtimoiy taraqqiyotdagi roli, ta'limning kengayishi va
jamiyatni o‘zgartirishdagi o‘rni muhim ahamiyatga ega edi.
Bundan tashqari, Xristian dunyosida ham o‘rta asrda ta'lim ko‘pincha diniy
targ‘ibot bilan bog‘liq edi. O‘quvchilar asosan diniy matnlarni o‘rganishgan,
monastir va katedral maktablari bu davrda ta'limning asosiy muassasalari
bo‘lgan. Hristian pedagogikasi, asosan, ilohiy bilimlarni o‘rgatish, axloqiy

15fazilatlarni rivojlantirish va adolatni saqlashga qaratilgan edi. Bu davrda ta'lim
nafaqat ilm-fan, balki axloqiy va diniy tarbiya bilan chambarchas bog‘langan.
Jadidchilik harakati XIX asr oxiri va XX asr boshlarida musulmon
jamiyatlarida yuzaga kelgan yangilanish harakati bo‘lib, uning pedagogik
g‘oyalari nafaqat diniy bilimlar, balki ilmiy va amaliy bilimlarni ham o‘rgatish,
ta'lim tizimini zamonaviylashtirish va jamiyatni yangilashga qaratilgan. Bu
davrda o‘qituvchilarni yangi pedagogik metodlar bilan tanishtirish, ta'lim
tizimining sifatini oshirish va jamiyatni ijtimoiy, madaniy rivojlantirish uchun
zarur bo‘lgan bilimlarni o‘rgatish maqsad qilingan.
Jadidchilik harakati, o‘zining pedagogik islohotlari bilan, ta'limni faqat
diniy bilimlar bilan cheklamasdan, umumiy ilmiy va amaliy bilimlarni o‘rgatish
zarurligini ta'kidlagan. Bu yondashuv jamiyatda o‘quvchilarni faqat ilm-fan
bilan ta'minlashni, balki ularni jamiyatdagi yangi talablar va imkoniyatlarga
tayyorlashni ham o‘z oldiga maqsad qilgan. Jadidchilik harakati pedagogik
g‘oyalarining asosida nafaqat ilm-fan, balki axloqiy va ijtimoiy bilimlar,
shuningdek, xalqni yangilanishga chaqirish ham bor edi.
Mahmudxo‘ja Behbudi:
Mahmudxo‘ja Behbudi, jadidchilik harakatining asoschilaridan biri sifatida,
ta'limni faqat diniy bilimlar bilan cheklamagan, balki zamonaviy ilm-fanlarni
o‘rgatishni maqsad qilgan. Behbudiy, jamiyatni ilm-fan bilan yangilash va
modernizatsiya qilishni o‘zining asosiy maqsadi deb bilgan. U, ta'limni ilmiy va
amaliy bilimlarga asoslashga chaqirdi, bunda o‘quvchilarga nafaqat diniy
bilimlar, balki ilm-fan va texnologiyalarni ham o‘rgatish zarurligini ta'kidlagan.
Behbudiy o‘z pedagogik g‘oyalarida, xalqni yangilanishga chaqirgan va
ta'limni zamonaviylashtirish uchun kerakli islohotlarni taklif qilgan. Uning
ta'limga bo‘lgan yondashuvi, jamiyatning ilmiy rivojlanishi, modernizatsiya va
yangilanishga asoslangan edi. Behbudiy nafaqat o‘quvchilarga ilm-fan va
texnologiyalarni o‘rgatishni, balki ular uchun amaliy bilimlar va yangi
imkoniyatlarni yaratishni muhim deb bilgan. U ta'limni zamonaviy ilmiy

16yondashuvlar asosida, o‘quvchilarga nafaqat bilim olish, balki o‘z fikrlarini
mustaqil ravishda shakllantirishga imkon beruvchi tizim sifatida ko‘rgan.
Behbudiy, jadidchilik harakatining asosiy g‘oyalarini amalga oshirishda
pedagogik metodlarni yangilashga katta e'tibor qaratgan. U o‘quvchilarga faqat
nazariy bilimlar o‘rgatish bilan cheklanib qolmasdan, amaliy ko‘nikmalarni
rivojlantirishni ham muhim deb bilgan. Behbudiyning ta'lim tizimida
zamonaviy ilm-fanlarning o‘rni juda katta bo‘lib, u bu ilm-fanlarni jamiyatni
rivojlantirish va yangilanish uchun zarur deb hisoblagan. U nafaqat ilmiy, balki
axloqiy jihatdan ham o‘quvchilarni tarbiyalashga e'tibor qaratgan va ular uchun
yuksak ma'naviy qadriyatlarni rivojlantirishni muhim hisoblagan.
Behbudiyning g‘oyalari, o‘z vaqtida, o‘quvchilarni yangilanish va
islohotlarga tayyorlash uchun juda zarur bo‘lgan. U, o‘quvchilarni nafaqat ilmiy
bilimlar, balki jamiyatda faol va mas'uliyatli fuqarolar sifatida shakllantirishni
maqsad qilgan. Uning pedagogik g‘oyalari o‘z davrida katta ta'sir ko‘rsatgan va
hozirgi pedagogik yondashuvlar uchun mustahkam poydevor yaratgan.
Abdurauf Fitrat:
Abdurauf Fitrat, jadidchilik harakatining ilg‘or vakillaridan biri sifatida
ta'lim tizimiga yangiliklar kiritishni maqsad qilgan. U ta'limni faqat bilim
berishdan iborat deb bilmagan, balki o‘quvchilarga mustaqil fikrlash,
amaliyotga tatbiq etish va ilmiy izlanishlar olib borish kabi qobiliyatlarni
rivojlantirishni zarur deb hisoblagan. Fitratning pedagogik g‘oyalari, ta'limni
yangi metodlar, ilmiy yondashuvlar va zamonaviy pedagogik tizimlar bilan
yangilashga qaratilgan edi.
Fitrat, o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga, tanqidiy yondashishga va amaliy
bilimlarni hayotga tatbiq etishga o‘rgatish kerakligini ta'kidlagan. Uning
fikricha, o‘quvchilar faqat nazariy bilimlarni olish bilan cheklanishi kerak emas,
balki ularni real hayotga tatbiq etish, ilmiy izlanishlarni olib borish va yangi
bilimlarni kashf qilishga yo‘naltirish zarur edi. Fitratning pedagogik g‘oyalarida
mustaqil fikrlash va yangi g‘oyalar yaratishga alohida e'tibor qaratilgan. U

17ta'limni faqat ilmiy va nazariy bilimlar bilan cheklamagan, balki o‘quvchilarni
ijtimoiy mas'uliyat, axloqiy qadriyatlar va mustaqil fikrlashga o‘rgatishni
maqsad qilgan.
Fitrat ta'lim tizimini ilmiy yondashuvda rivojlantirishni maqsad qilgan. U,
ta'limning asosiy vazifasi, o‘quvchilarni nafaqat bilim olishga, balki ularning
fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilishi kerakligini ta'kidlagan.
Shuningdek, u o‘quvchilarni yangi ilm-fanlarni o‘rganishga, ilmiy izlanishlar
olib borishga va o‘z fikrlarini mustaqil ravishda shakllantirishga yo‘naltirishni
juda muhim deb hisoblagan. Fitratning pedagogik yondashuvi, jamiyatda ilm-
fan va texnologiyalarni rivojlantirishga xizmat qilgan va ta'lim tizimini
zamonaviylashtirishda katta ahamiyatga ega bo‘lgan.
Fitratning pedagogik metodlari, hozirgi ta'lim tizimlarida ham
qo‘llanilmoqda. U o‘quvchilarga mustaqil fikrlash va ilmiy izlanishlarni amalga
oshirishni o‘rgatishda samarali metodlar ishlab chiqqan. Fitratning g‘oyalari
nafaqat ta'lim tizimini zamonaviylashtirish, balki jamiyatni rivojlantirish va
yangilashga ham hissa qo‘shgan. Uning pedagogik qarashlari ta'limda yangi
yondashuvlarning joriy etilishida katta ta'sir ko‘rsatgan va o‘quvchilarni ilmiy
va amaliy jihatdan rivojlantirishda muhim rol o‘ynagan.
Fitrat va Cho‘lponning pedagogik g‘oyalari
Fitrat va Cho‘lpon jadidchilik harakatining muhim vakillari bo‘lib, ularning
pedagogik g‘oyalari jamiyatda ta'limni yangilashga katta hissa qo‘shgan.
Ularning g‘oyalari jadidchilik harakatining falsafiy poydevorini tashkil etgan va
ta'limni faqat bilim berish bilan cheklamagan. Ular ta'limda axloqiy va ma'naviy
fazilatlarni rivojlantirishga katta e'tibor qaratganlar.
Fitrat va Cho‘lponning fikricha, ta'lim o‘quvchilarga faqat ilmiy bilimlarni
o‘rgatish emas, balki ularni axloqiy, ma'naviy va ijtimoiy jihatdan rivojlantirish,
to‘g‘ri hayotiy qadriyatlarni o‘rgatish ham muhimdir. Ta'limni jamiyatni
yangilash va taraqqiy ettirish vositasi sifatida ko‘rganlar. Ular, shuningdek,

18o‘quvchilarning o‘zlikni anglashini va ularda mustaqil fikrlash qobiliyatini
rivojlantirishni ham o‘rgatish zarur deb bilganlar.
Cho‘lpon va Fitratning pedagogik g‘oyalarida ta'limning nafaqat ilmiy,
balki axloqiy jihatdan ham rivojlantirilishi, insonning ichki dunyosini boyitish
va jamiyatga foydali shaxslarni tarbiyalashga qaratilgan. Ularning pedagogik
yondashuvlari, ta'limni ma'naviy o‘sish, axloqiy kamolot va ilmiy bilimlarni
uyg‘unlashtirishga qaratilgan edi.
Ta'limdagi yangilik:
Fitrat va Cho‘lponning pedagogik yondashuvlari, zamonaviy ta'lim tizimini
rivojlantirishda katta yangiliklarni kiritgan. Ular o‘qituvchilarga ta'lim
jarayonini faqat bilim berish bilan cheklamaslik, balki o‘quvchilarni axloqiy va
ma'naviy fazilatlarni o‘rganishga ham yo‘naltirish kerakligini ta'kidlaganlar.
Ularning pedagogik g‘oyalari, o‘quvchilarga nafaqat ilmiy bilimlar, balki ularni
ijtimoiy va ma'naviy jihatdan tarbiyalashga ham qaratilgan edi.
Fitrat va Cho‘lponning ta'limga bo‘lgan yondashuvlari, nafaqat ilm-fan va
texnologiyalarni o‘rgatish, balki o‘quvchilarni axloqiy va ma'naviy qadriyatlar
bilan tanishtirishga ham katta e'tibor qaratgan. Ular, o‘quvchilarga mustaqil
fikrlash, qaror qabul qilish, va jamiyatda o‘z o‘rnini topish ko‘nikmalarini
rivojlantirishga alohida urg‘u berganlar. Shu bilan birga, Fitrat va Cho‘lpon
ta'limni o‘quvchilarning axloqiy va ruhiy rivojlanishini ta'minlashda, jamiyatda
adolat va xayr-ehsonni targ‘ib qilishda muhim vosita sifatida ko‘rganlar.
Ta'limdagi bu yangiliklar, o‘quvchilarni zamonaviy jamiyatda
muvaffaqiyatli va ijtimoiy faol shaxslar sifatida shakllantirishga yordam beradi.
Fitrat va Cho‘lponning pedagogik g‘oyalari, o‘quvchilarga o‘z hayotlarini ilm-
fan va axloqiy qadriyatlar asosida boshqarishga imkon beradi. Bu g‘oyalar
bugungi kunda ham ta'lim tizimida yangi yondashuvlar, metodlar va
tizimlarning shakllanishiga katta ta'sir ko‘rsatmoqda.
Jadidchilik harakati, pedagogik g‘oyalarini nafaqat diniy, balki ilmiy va
axloqiy sohalarda ham rivojlantirishga yo‘naltirdi. Jadidchilikning asosiy

19pedagogik g‘oyalari, o‘quvchilarga nafaqat an'anaviy bilimlarni, balki yangi
ilm-fan va texnologiyalarni o‘rgatish, ijtimoiy mas'uliyatni oshirish va
jamiyatni yangilashga qaratilgan edi. Jadidchilik pedagoglari, masalan,
Behbudiy, Fitrat, G‘afuriy, Xo‘jaev va Jomiy o‘z g‘oyalari orqali ta'lim tizimini
zamonaviylashtirishga katta hissa qo‘shdilar. Ular ta'limni jamiyatni yangilash
va taraqqiy etish vositasi sifatida ko‘rgan va o‘quvchilarga mustaqil fikrlash,
axloqiy va ilmiy bilimlarni o‘rgatishga alohida e'tibor qaratganlar.

20II BOB. Maktab amaliyotida o‘qituvchi pedagogik mahoratini
shakllantirishning zamonaviy yondashuvlari
2.1. O‘qituvchi shaxsiyati va kasbiy kompetensiyasining asosiy jihatlari …
O‘qituvchi pedagogik mahoratini shakllantirishda shaxsiyat va kasbiy
kompetensiya o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikning ahamiyati katta. Zamonaviy
ta'lim tizimida o‘qituvchining nafaqat ilmiy bilimlari, balki uning shaxsiyati,
kasbiy kompetensiyasi, kommunikativ qobiliyatlari va didaktik metodlarni
qo‘llashdagi mahorati ham muhim rol o‘ynaydi.
O‘qituvchi shaxsiyati, uning pedagogik mahoratining asosiy qismlaridan
biri bo‘lib, o‘quvchilarga bilim berishda uning muvaffaqiyatini belgilovchi
muhim omildir. O‘qituvchining shaxsiyati nafaqat ilmiy bilimlarni taqdim etish
bilan, balki o‘quvchilarga shaxsiy misol ko‘rsatish, ularni axloqiy jihatdan
tarbiyalash va ijtimoiy faollikni rivojlantirishda ham katta ahamiyatga ega.
O‘qituvchining yuqori axloqiy fazilatlari, mas'uliyatliligi, ishonchliligi, adolatli
bo‘lishi, o‘z ishiga bo‘lgan e'tibori o‘quvchilarda muvaffaqiyatli natijalar va
o‘zgarishlarni amalga oshirishga yordam beradi.
O‘qituvchining shaxsiyati o‘quvchi bilan aloqada bo‘lishda, uning
individual xususiyatlarini hisobga olishda, darslarni samarali tashkil etishda va
ijtimoiy faollikni shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. O‘qituvchining ijobiy
xususiyatlari, masalan, ochiqlik, sabr-toqat, boshqalarni hurmat qilish va ularni
tushunish qobiliyati, ta'lim jarayonini samarali olib borishga imkon beradi. Shu
bilan birga, o‘qituvchi o‘zining shaxsiy fazilatlarini rivojlantirishga ham alohida
e'tibor qaratishi kerak, chunki o‘quvchilarga ta'lim berishda uning shaxsiyati
ularga namuna bo‘ladi.
O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasi, uning ta'lim jarayonida
muvaffaqiyatli ishlashi uchun zarur bo‘lgan bilimlar, ko‘nikmalar va
qobiliyatlarning yig‘indisi sifatida ta'riflanadi. Kasbiy kompetensiya
o‘qituvchining o‘z ishiga bo‘lgan yondashuvini, o‘quvchilarga bilim berish
uslublarini va ta'lim metodlarini qanday qo‘llashini belgilaydi. O‘qituvchining

21kasbiy kompetensiyasi, uning pedagogik faoliyatining samaradorligini
belgilovchi asosiy omil hisoblanadi. Ta'lim tizimining yuqori sifatini ta'minlash,
o‘qituvchining shaxsiy malakalarini va metodik yondashuvlarini
rivojlantirishga bog‘liq. Kasbiy kompetensiya bir nechta asosiy tarkibiy
qismlarga ega bo‘lib, har biri o‘qituvchining ta'lim jarayonidagi
muvaffaqiyatiga bevosita ta'sir ko‘rsatadi.
Didaktik kompetensiya o‘qituvchining ta'lim jarayonini samarali tashkil
etish va o‘quvchilarni yangi bilimlar bilan ta'minlash bo‘yicha bilim va
ko‘nikmalarini ifodalaydi. Bu kompetensiya, o‘qituvchining darsni
rejalashtirish, metodlarni tanlash, o‘quvchilarning faoliyatini baholash va ta'lim
jarayonini boshqarish kabi ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi. Didaktik
kompetensiya o‘qituvchining ta'lim jarayonini samarali tashkil etish qobiliyatini
oshiradi, shu bilan birga, o‘quvchilarga yangi bilimlarni o‘zlashtirish uchun eng
yaxshi sharoitlarni yaratishga yordam beradi. Didaktik yondashuvlar
o‘qituvchining dars jarayonini qanday tashkil etishini, metodlarni qanday
qo‘llashini, ta'lim resurslaridan qanday foydalanishini aniqlaydi. Bu
kompetensiya o‘qituvchining o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini va
darsdagi o‘quvchilarning faolligini hisobga olishni talab qiladi.
Psixologik kompetensiya o‘qituvchining o‘quvchilarni tushunish, ularning
individual xususiyatlarini hisobga olish, ta'lim jarayonida motivatsiya yaratish
va ijtimoiy-emotsional aloqalarni rivojlantirish qobiliyatini bildiradi. Psixologik
kompetensiya o‘qituvchining o‘quvchilarga ta'lim jarayonida psixologik
yordam ko‘rsatish, ularni ruhiy qo‘llab-quvvatlash va darsni samarali o‘tkazish
uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi. Bu kompetensiya,
o‘qituvchining o‘quvchilar bilan samimiy va ijobiy aloqalar o‘rnatish, ularning
ehtiyojlarini, qiziqishlarini va qobiliyatlarini tushunish va ularga mos keladigan
ta'lim metodlarini tanlashda muhim rol o‘ynaydi. O‘quvchilarning ruhiy
holatini kuzatish, ularni o‘qishga undash va ta'lim jarayonida muvaffaqiyatlarga

22erishish uchun kerakli psixologik muhitni yaratish o‘qituvchining psixologik
kompetensiyasining asosiy vazifalaridandir.
Kommunikativ kompetensiya o‘qituvchining ta'lim jarayonida o‘quvchilar
bilan samarali muloqot o‘rnatish, ularni eshitish, tushunish va javob berish
qobiliyatidir. Bu kompetensiya o‘qituvchining o‘quvchilarga o‘z fikrini aniq va
tushunarli tarzda ifodalash, o‘quvchilarni fikr bildirishga undash va faol
muloqotga kirishish ko‘nikmalarini o‘z ichiga oladi. Kommunikativ
kompetensiya, o‘qituvchining o‘quvchilarga ta'lim jarayonida o‘z fikrini
tushunarli va aniq etkazish, o‘quvchilarning savollariga samarali javob berish
va muloqotda bo‘lishdagi mahoratini rivojlantiradi. Bu kompetensiya
o‘qituvchining o‘quvchilarning ehtiyojlarini tushunishga, ularning fikrlarini
tahlil qilishga va ularga to‘g‘ri yo‘l ko‘rsatishga yordam beradi. Kommunikativ
kompetensiya o‘qituvchining shaxsiy xususiyatlaridan, ya'ni ochiqlik, sabr-
toqat va o‘quvchilarga hurmat bilan yondashishdan iborat.
Amaliy kompetensiya o‘qituvchining o‘zining kasbiy faoliyatini samarali
tarzda amalga oshirishi uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarga, masalan,
o‘quvchilarga bilimlarni amalda qo‘llashni o‘rgatish, muammolarni hal qilish
va amaliyotda bilimlarni tatbiq etishni anglatadi. Amaliy kompetensiya,
o‘qituvchining o‘quvchilarga bilimlarni nafaqat nazariy, balki amaliy jihatdan
qo‘llashni o‘rgatish qobiliyatini bildiradi. O‘qituvchining amaliy
kompetensiyasi, o‘quvchilarga yangi bilimlarni real hayotda qo‘llash
imkoniyatlarini yaratadi. Bu kompetensiya o‘quvchilarning amaliy
ko‘nikmalarini rivojlantirish, ularni zamonaviy ish jarayonlariga tayyorlashga
yordam beradi.
Ijtimoiy kompetensiya o‘qituvchining jamiyatda o‘quvchilarni ijtimoiy
faollikka, adolat va tenglikka chaqirish, ijtimoiy mas'uliyatni o‘rgatishdagi
ko‘nikmalarini o‘z ichiga oladi. Ijtimoiy kompetensiya o‘qituvchining ijtimoiy
jihatdan mas'uliyatli va faol shaxslarni tarbiyalashdagi rolini belgilaydi.
O‘qituvchining ijtimoiy kompetensiyasi, o‘quvchilarga jamiyatdagi o‘z o‘rnini

23topishga, adolatni saqlashga va ijtimoiy mas'uliyatni his qilishga o‘rgatish
imkoniyatlarini yaratadi. Ijtimoiy kompetensiya o‘qituvchining shaxsiy
mas'uliyatini va ijtimoiy rollarini o‘z vaqtida va samarali bajarishga yordam
beradi. Kasbiy kompetensiya o‘qituvchining ta'lim jarayonidagi
muvaffaqiyatiga bevosita ta'sir ko‘rsatadi. Didaktik, psixologik, kommunikativ,
amaliy va ijtimoiy kompetensiyalar o‘qituvchining ta'lim jarayonini qanday
tashkil etishini, o‘quvchilarga bilim berish uslublarini va ta'lim metodlarini
tanlashda katta rol o‘ynaydi. O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini
rivojlantirish, nafaqat uning malakasini oshirish, balki ta'lim tizimining sifatini
yaxshilashga, o‘quvchilarning muvaffaqiyatlarini ta'minlashga xizmat qiladi.
O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini rivojlantirish
Zamonaviy ta'lim tizimi o‘qituvchidan faqat bilim berish, balki
o‘quvchilarga ijtimoiy, axloqiy, psixologik va ilmiy jihatdan ham ta'lim berish
qobiliyatini talab qiladi. Shu sababli, o‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini
rivojlantirish, uning shaxsiy va kasbiy rivojlanishining doimiy jarayoni sifatida
ta'lim tizimining sifatini oshirishda muhim ahamiyatga ega. O‘qituvchi shaxsiy
va kasbiy kompetensiyalarni doimiy ravishda rivojlantirib borishi kerak, chunki
ta'lim tizimi va o‘quvchilarning ehtiyojlari zamon o‘tishi bilan o‘zgaradi.
Kasbiy kompetensiyani oshirishda metodik va psixologik treninglarning
o‘rni
O‘qituvchining kasbiy rivojlanishini ta'minlash uchun metodik va
psixologik treninglar zarur. Metodik treninglar orqali o‘qituvchilar ta'lim
jarayonini qanday samarali tashkil etishni, o‘quvchilarning ehtiyojlarini qanday
aniqlashni va darslarni qanday rejalashtirishni o‘rganadilar. Bu treninglar
o‘qituvchilarga yangi pedagogik metodlar, zamonaviy ta'lim texnologiyalari va
interfaol yondashuvlar haqida bilim beradi. Psixologik treninglar esa
o‘qituvchilarga o‘quvchilarning individual xususiyatlarini tushunish,
motivatsiyani yaratish va ijtimoiy-emotsional aloqalarni rivojlantirishda yordam
beradi. O‘qituvchining psixologik kompetensiyasi, o‘quvchilarni ruhiy qo‘llab-

24quvvatlash, ularning ehtiyojlariga mos keladigan ta'limni tashkil etish uchun
zarurdir.
O‘qituvchilarning metodik va psixologik treninglarda qatnashishi, ularning
o‘z ishlarini samarali tashkil etishiga yordam beradi. Bu jarayon o‘qituvchining
o‘z pedagogik faoliyatini yangilash, darsni ta'sirchan qilish va o‘quvchilar bilan
samarali muloqot o‘rnatishda ko‘maklashadi. Yangi metodik yondashuvlar va
psixologik bilimlar, o‘qituvchilarning ta'lim jarayonida o‘zgarishlarga
moslashishini ta'minlaydi.
Kasbiy kompetensiyani oshirishda pedagogik texnologiyalarning o‘rni
alohida ahamiyatga ega. Pedagogik texnologiyalar ta'lim jarayonini samarali
tashkil etish uchun zarur vositalar va metodlarni taqdim etadi. Zamonaviy
o‘qituvchilar interfaol ta'lim texnologiyalaridan foydalanib, o‘quvchilarning
faolligini oshirishi, ularning mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirishi va
darslarni interaktiv tarzda o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Pedagogik
texnologiyalarni qo‘llash, o‘quvchilarning o‘zlashtirish jarayonini yanada
samarali va qiziqarli qilishga yordam beradi.
E-talim, onlayn platformalar, multimediya vositalari va boshqa zamonaviy
texnologiyalar, ta'lim jarayonining samaradorligini oshirish uchun keng
qo‘llanilmoqda. O‘qituvchining pedagogik texnologiyalarni samarali qo‘llashi
o‘quvchilarga ta'lim materiallarini tushunarli, qiziqarli va interfaol tarzda
etkazishga imkon beradi. Shu bilan birga, o‘quvchilarning individual
ehtiyojlarini inobatga olgan holda ta'limni tashkil etish, o‘qituvchiga ta'lim
sifatini yaxshilash imkonini beradi.
O‘qituvchilar o‘zining kasbiy kompetensiyasini oshirish uchun innovatsion
pedagogik metodlarni qo‘llashga alohida e'tibor qaratishlari kerak. Innovatsion
metodlar o‘qituvchilarga o‘quvchilarning fikrlashini rivojlantirish, o‘quv
jarayonini qiziqarli va samarali qilish, yangi texnologiyalar va pedagogik
yondashuvlarni joriy etishda yordam beradi. Innovatsion pedagogik metodlarni
o‘rganish va ularni ta'lim jarayoniga tatbiq etish, o‘qituvchining metodik

25ko‘nikmalarini yanada kengaytiradi va zamonaviy ta'lim talablariga
moslashtiradi.
Bunday metodlar o‘quvchilarning mustaqil fikrlashini rivojlantirish,
amaliy ko‘nikmalarini oshirish, ta'limda tanqidiy yondashuvni qo‘llashga
yordam beradi. O‘qituvchi yangi pedagogik metodlarni qo‘llash orqali
o‘quvchilarni faollashtirish, ularga murakkab masalalarni hal qilishni o‘rgatish
va amaliy tajriba orqali o‘rganishga yordam beradi.
O‘qituvchilarning kasbiy rivojlanishida o‘zaro tajriba almashish katta
ahamiyatga ega. Pedagoglar o‘z tajribalari va metodlarini bir-birlariga taqdim
etish, o‘qituvchilik faoliyatidagi muammolarni birgalikda hal qilish va yangi
yondashuvlarni o‘rganish orqali o‘z malakalarini oshiradilar. O‘zaro tajriba
almashish, o‘qituvchining pedagogik bilimlarini kengaytirish, metodik
ko‘nikmalarini yaxshilash va yangi metodlarni samarali qo‘llashga yordam
beradi.
Bu jarayon o‘qituvchilarga yangi g‘oyalarni, metodlarni va pedagogik
texnologiyalarni o‘rganish, o‘quvchilarning ehtiyojlariga mos keladigan ta'lim
strategiyalarini ishlab chiqish imkonini beradi. O‘qituvchilarning bir-biriga
tajriba almashishlari, jamiyatdagi pedagogik yangilanishlarga ijobiy ta'sir
ko‘rsatadi.
O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini rivojlantirish, nafaqat uning
shaxsiy malakasini oshirish, balki ta'lim tizimining umumiy sifatini
yaxshilashga xizmat qiladi. O‘qituvchilar metodik va psixologik treninglar,
pedagogik texnologiyalarni qo‘llash, innovatsion metodlar va o‘zaro tajriba
almashish orqali kasbiy rivojlanishni doimiy ravishda davom ettirishlari zarur.
Bu, o‘quvchilarni ta'limda muvaffaqiyatli qilish va ta'lim jarayonini samarali
tashkil etish uchun muhimdir.

262.2. Ta’lim jarayonida o‘qituvchining metodik mahorati va ijodkorligi
O‘qituvchining metodik mahorati va ijodkorligi ta'lim jarayonining
muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun asosiy omillardan biridir. Ta'lim jarayonida
metodik mahorat o‘qituvchining o‘quvchilarga bilim berishning samarali
usullarini tanlashdagi qobiliyatini bildiradi. Ijodkorlik esa o‘qituvchining
ta'limni yangi, qiziqarli va samarali tarzda tashkil etishdagi yaratish qobiliyatini
anglatadi. Bu ikki jihat birgalikda ta'lim jarayonining sifatini oshiradi,
o‘quvchilarning bilim olish jarayonini faollashtiradi va o‘quvchilarni
o‘zlashtirayotgan materiallarga yanada qiziqish bilan yondashishga undaydi.
Zamonaviy ta'limda o‘qituvchining metodik mahorati va ijodkorligi
o‘quvchilarni nafaqat bilim bilan ta'minlash, balki ularni fikrlash, tahlil qilish va
amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga undash uchun zarurdir.
O‘qituvchining metodik mahorati uning ta'limni samarali tashkil etish
qobiliyatini ko‘rsatadi. Bu mahorat o‘qituvchining darsni qanday rejalashtirishi,
o‘quvchilarni qanday jalb qilishini, ta'lim metodlarini qanday tanlashini,
o‘quvchilarning yutuqlarini qanday baholashini va dars davomida o‘quvchilarga
qanday yordamlashishni anglatadi. O‘qituvchining metodik mahorati, darsning
har bir bosqichida o‘quvchilarning faol ishtirokini ta'minlash, ularning
qiziqishini oshirish va materialni samarali tarzda o‘zlashtirishga yordam beradi.
Metodik mahorat o‘qituvchining o‘quvchilarning turli ehtiyojlariga mos
yondashuvlar ishlab chiqish qobiliyatini ham ifodalaydi. O‘qituvchi
o‘quvchilarning individual xususiyatlarini inobatga olib, har bir o‘quvchiga
individual tarzda yordam bera olishi kerak. Metodik mahorat, shuningdek,
o‘qituvchining darsni rejalashtirishda zamonaviy pedagogik texnologiyalarni va
metodlarni qanday qo‘llashni bilishini ham anglatadi.
O‘qituvchining metodik mahorati nafaqat o‘quvchilarga bilimlarni
yetkazishda, balki ularning fikrini rivojlantirishda, mustaqil ishlashga undashda
va o‘z bilimi va ko‘nikmalarini amalda qo‘llashda ham muhimdir.
O‘quvchilarni faol ishtirok etishga undash, o‘z fikrlarini erkin ifodalashga

27imkon yaratish va samarali baholash tizimlarini ishlab chiqish — bularning
barchasi o‘qituvchining metodik mahorati orqali amalga oshiriladi.
O‘qituvchining ijodkorligi:
O‘qituvchining ijodkorligi ta'lim jarayonining muhim jihatidir, chunki
ijodkorlik o‘qituvchiga ta'limni yangi va qiziqarli usullar bilan o‘tkazish
imkonini beradi. Ijodkor o‘qituvchi, o‘quvchilarga yanada samarali va qiziqarli
tarzda bilim berish uchun yangi yondashuvlar va metodlarni yaratadi.
Ijodkorlik, shuningdek, o‘quvchilarni o‘zlariga xos, turli xil va qiziqarli
faoliyatlarga jalb etish, ularga turli vositalar orqali bilimlarni o‘rganishga
yordam beradi.
Ijodkorlik o‘qituvchining nafaqat o‘quvchilarga ta'lim berishda, balki
o‘quvchilarning individual ehtiyojlarini hisobga olib, ularning
muvaffaqiyatlarini ta'minlashda ham katta rol o‘ynaydi. O‘qituvchi ijodkor
bo‘lishi kerak, chunki bu unga darslarni nafaqat o‘quvchilarning ehtiyojlariga
mos, balki interfaol, qiziqarli va innovatsion tarzda tashkil etish imkoniyatini
yaratadi. Ijodkorlik o‘qituvchiga yangi g‘oyalar yaratish, o‘quvchilarning
qiziqishini oshirish, ta'limni faollashtirish va samarali tashkil etish
imkoniyatlarini beradi.
O‘qituvchining ijodkorligi dars materiallarini tayyorlashda ham o‘z aksini
topadi. Masalan, o‘qituvchi o‘z darsida interfaol usullarni qo‘llash,
o‘quvchilarni turli mavzularni tahlil qilishga undash, yaratish va ishlab chiqish
jarayonida innovatsion vositalarni ishlatishga intiladi. Ijodkorlik ta'lim
jarayonida o‘quvchilarni faollashtirish, ularda ijodiy fikrlashni rivojlantirish va
bilimlarni amaliyotda qo‘llashga yordam beradi.
Metodik mahorat va ijodkorlik o‘rtasida chambarchas bog‘liqlik mavjud.
O‘qituvchining metodik mahorati ta'limni samarali tashkil etishda yordam
beradi, ijodkorlik esa bu jarayonni yangi yondashuvlar bilan yanada qiziqarli va
interfaol qiladi. O‘qituvchining ijodkorligi ta'lim jarayonini faollashtirish,

28o‘quvchilarga mustaqil ishlashga imkon yaratish, yangi g‘oyalar yaratishda va
ta'limni samarali qilishda yordam beradi.
Metodik mahorat o‘qituvchining o‘quvchilarga bilim berishdagi asosiy
metodlarini o‘z ichiga oladi, ijodkorlik esa ushbu metodlarni o‘quvchilar uchun
yanada qiziqarli va samarali qilishga imkon yaratadi. O‘qituvchi metodik
mahoratini va ijodkorligini birgalikda rivojlantirishi kerak, chunki bu
o‘quvchilarning ilmiy va amaliy ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali
bo‘ladi.
O‘qituvchining metodik mahorati va ijodkorligi ta'lim jarayonining
muvaffaqiyatli va samarali o‘tishiga bevosita ta'sir qiladi. Zamonaviy
o‘qituvchilar ta'limni nafaqat bilim berish, balki o‘quvchilarning kreativ
fikrlashini rivojlantirish va ta'limni interfaol qilish orqali yanada samarali
qilishga intilishlari kerak. O‘qituvchining metodik yondashuvlari va ijodkorligi
o‘quvchilarning faolligini oshiradi, ularni yangi bilimlarni o‘rganishga, amaliy
ko‘nikmalarni rivojlantirishga va ijtimoiy faollikka tayyorlashga yordam beradi.

29Xulosa
Pedagogik fikr tarixi o‘rta asrlar va jadidchilik davrida shakllangan
g‘oyalar orqali bugungi ta'lim tizimi va o‘qituvchilarning metodik mahorati
rivojlanganini ko‘rish mumkin. Sokrat, Platon, Aristotel kabi qadimiy
pedagoglarning ta'limga bo‘lgan yondashuvlari bugungi ta'lim tizimida o‘z
aksini topgan. Jadidchilik harakati esa, o‘qituvchilarni faqat diniy bilimlar bilan
cheklamagan, balki zamonaviy ilm-fanlarni o‘rgatishni, o‘quvchilarni ijtimoiy
faollikka tayyorlashni maqsad qilgan. O‘qituvchining pedagogik mahorati va
ijodkorligi, ta'lim jarayonining muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun muhim omil
hisoblanadi. O‘qituvchining metodik mahorati o‘quvchilarga bilim berish
uslublarini tanlash, o‘quvchilarni faollashtirish, o‘zlashtirish jarayonini samarali
tashkil etish bo‘yicha zarur ko‘nikmalarni o‘z ichiga oladi. Ijodkorlik esa,
ta'limni yangi, qiziqarli va samarali tarzda o‘tkazish imkoniyatini yaratadi. Bu
ikki jihat o‘qituvchining ta'lim jarayonini nafaqat samarali, balki ijtimoiy va
axloqiy nuqtai nazardan ham muvaffaqiyatli o‘tkazishini ta'minlaydi.
Shuningdek, o‘qituvchining kasbiy kompetensiyasi, uning malakasini oshirish
va pedagogik metodlarni yangilash orqali o‘quvchilarga ta'lim berish
samaradorligini oshirishga imkon yaratadi. Pedagogik kompetensiyaning
rivojlanishi o‘qituvchining o‘zgaruvchan jamiyat talablariga mos ravishda
ta'lim jarayonini tashkil etish qobiliyatini oshiradi. O‘qituvchining metodik
mahorati va ijodkorligi, o‘zaro tajriba almashish, innovatsion pedagogik
texnologiyalarni qo‘llash kabi amaliy yondashuvlar o‘quvchilarni nafaqat ilmiy
bilimlar bilan ta'minlash, balki ijtimoiy, axloqiy va ma'naviy jihatdan ham
rivojlantirishga yordam beradi. O‘qituvchining kasbiy kompetensiyasini
rivojlantirish uchun metodik va psixologik treninglar, yangi pedagogik
yondashuvlarni o‘rganish, o‘zaro tajriba almashish kabi faoliyatlar muhim
ahamiyatga ega. Zamonaviy o‘qituvchilar ta'lim jarayonini nafaqat ilmiy, balki

30ijtimoiy va axloqiy jihatdan ham muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun o‘z
metodik va psixologik kompetensiyalarini doimiy ravishda rivojlantirishlari
kerak. Shu bilan birga, pedagogik fikr tarixi va o‘qituvchi mahorati masalalarini
o‘rganish, ta'lim jarayonini yanada samarali qilish uchun muhim ilmiy va
amaliy jihatlarni o‘z ichiga oladi. O‘qituvchilarning shaxsiy va kasbiy
rivojlanishi, ta'lim tizimining yangilanishiga va ijtimoiy taraqqiyotga xizmat
qiladi. Yangi pedagogik g‘oyalarni ishlab chiqish, ta'lim metodlarini yangilash
va o‘qituvchilarni kasbiy rivojlantirish orqali ta'lim tizimining samaradorligi
oshadi.

31Foydalanilgan adabiyotlar
1) PF-5342-son (2018-yil, 18-aprel) - "O‘zbekiston Respublikasida pedagogik
fikrni rivojlantirish va ta'lim tizimini isloh qilish bo‘yicha chora-tadbirlar".
Ushbu farmon, ta'lim tizimida zamonaviy pedagogik metodlarni joriy etish,
o‘qituvchilarning malakasini oshirish va ta'lim sifatini yaxshilashga
qaratilgan.
2) PQ-3078-son (2019-yil, 1-mart) - "O‘qituvchilarni tayyorlash va pedagogik
kadrlarni malaka oshirish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari".
Qarorda, pedagogik kadrlar uchun yangi malaka oshirish kurslari va
metodik qo‘llanmalar ishlab chiqish, o‘qituvchilik kasbining e'tiborini
oshirishga qaratilgan.
3) PF-4872-son (2020-yil, 15-may) - "Pedagogik tizimning yangi pedagogik
yondashuvlar asosida o‘zgartirilishi". Ushbu farmon, pedagogik tizimni
modernizatsiya qilish va ta'lim jarayonida ijodiy va innovatsion metodlarni
qo‘llashga doir chora-tadbirlarni o‘z ichiga oladi.
4) PQ-5231-son (2021-yil, 25-avgust) - "Ta'lim tizimida o‘qituvchi mahoratini
oshirishga qaratilgan chora-tadbirlar". Qaror, o‘qituvchilarni yangi
pedagogik texnologiyalarni o‘rgatish, metodik bilimlarni takomillashtirish
va zamonaviy ta'lim platformalaridan foydalanish imkoniyatlarini
yaratishga qaratilgan.
5) PF-6698-son (2022-yil, 20-iyun) - "Pedagogik kadrlar uchun yangi malaka
oshirish tizimi". Farmon o‘qituvchilarni tayyorlashda yangi innovatsion
metodlarni qo‘llash, o‘qituvchining pedagogik mahoratini rivojlantirish va
pedagogik bilimlarni yangilashga yo‘naltirilgan.
6) G‘afforov, Bunyodbek (2018). Pedagogik fikr tarixi va ta'lim tizimi.
Toshkent: Akademnashr.

327) Murodov, Alisher (2019). Jadidchilik harakati va ta'lim islohotlari.
Samarqand: SamDUI nashriyoti.
8) Xo‘jaev, Abdug‘ani (2020). Zamonaviy pedagogik metodlar va o‘qituvchi
mahorati. Tashkent: O‘zbekistan milliy nashriyoti.
9) Tursunov, Zafar (2017). Pedagogik g‘oyalar evolyutsiyasi. Toshkent: Yangi
avlod.
10) Azimov, Nosir (2021). O‘qituvchi mahorati va pedagogik yondashuvlar.
Toshkent: O‘qituvchi nashriyoti.
11) Shomurodov, Alimjon (2020). Jadidchilik harakatining pedagogik merosi.
Buxoro: Buxoro universiteti nashriyoti.
12) Karimov, Davron (2018). Pedagogik fikrlar va ta'lim tizimi rivoji. Toshkent:
Ma'naviyat.
13) Sodiqov, Bahrom (2019). O‘qituvchi metodikasini rivojlantirish. Farg‘ona:
Farg‘ona nashriyoti.
14) Mamatov, Xushnud (2021). Jadidchilik va ta'lim islohotlari. Tashkent:
O‘zbekiston universiteti nashriyoti.
15) Qodirov, Sardor (2020). O‘qituvchi pedagogik mahoratini oshirish.
Toshkent: Ilm va ta'lim.
16) Berg, Leyla (2017). Pedagogik metodlar va o‘qituvchilik mahorati.
Tashkent: O‘zbekiston nashriyoti.
17) O‘zbekiston Respublikasi Ta'lim vazirligi (2019). Zamonaviy
o‘qituvchining kompetensiyalari. Toshkent: O‘zbekiston Respublikasi
Ta'lim vazirligi.
18) Usmonov, Murod (2020). O‘qituvchi shaxsiyati va kasbiy kompetensiyasi.
Toshkent: Yoshlar nashriyoti.
19) Mirzayev, Alisher (2018). Pedagogik texnologiyalarni qo‘llash usullari.
Toshkent: Inson va jamiyat.
20) Xolmuhammedov, Sodik (2019). Jadidchilik pedagogik metodlari.
Tashkent: Falsafa va ta'lim.

3321) Rahimov, Ravil (2021). Pedagogik yondashuvlar va ta'lim tizimining yangi
talablari. Toshkent: TDSHA nashriyoti.
22) Qosimov, Erkin (2020). Ta'lim jarayonida o‘qituvchi metodikasining
ahamiyati. Nukus: Nukus universiteti nashriyoti.
23) Abdurahmanov, Odil (2020). Pedagogik fikr tarixidan yangi yondashuvlar.
Tashkent: Navoiy nashriyoti.
24) To‘rayev, Farkhuz (2019). Innovatsion pedagogik metodlar. Samarkand:
SamDU nashriyoti.
25) Kamilov, Iskandar (2021). Jadidchilik va pedagogik islohotlar. Toshkent:
Kattaqorazm.
26) Nazarov, Aziz (2020). O‘qituvchining ijodkorligi va metodik mahorati.
Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti nashriyoti.
27) Akbarov, Bobur (2018). Pedagogik fikrlar tarixiga nazar. Toshkent: Ilmiy
nashr.
28) Rizayev, Ulug‘bek (2019). Zamonaviy ta'lim va pedagogik texnologiyalar.
Farg‘ona: Farg‘ona universiteti nashriyoti.
29) Ismailov, Farrux (2020). Ta'lim jarayonida zamonaviy pedagogik metodlar.
Toshkent: Ma'naviyat.
30) Shamsutdinov, Rustam (2021). Ta'lim metodikasi va o‘qituvchi pedagogik
mahorati. Tashkent: Sharq nashriyoti.

Pedagogik fikr tarixi va maktab amaliyotida o‘qituvchi mahorati masalalari

Купить