Psixologik treninglar vositasida bolalar idrokini shakllantirish


 

MUNDARIJA

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi .Bugungi kunda 6-7 yoshli bolalarni har tomonlama rivojlangan, jismonan sog‘lom, aqlan etuk va ma’naviy jihatdan shakllangan etib voyaga etkazish dolzarb vazifalardan  biri bo‘lib  kelmoqda. Bu kabi vazifalarni amalga oshirishda albatta zamon talabiga mos keladigan talablarni yangi, qo‘shimchalar kiritilgan variantini ishlab chiqish zarurati tug‘ildi. Shulardan kelib chiqqan xolda, bir qator olim va tajribali amaliyotchilar ishtirokida  ushbu talablar yaratildi. O‘z navbatida maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»ga  muvofiq ishlab chiqilgan.  Yaratilgan Davlat  talablari  ko‘p jixatdan  mavjud  bo‘lgan Davlat talablaridan  keskin  farq qiladi. Birinchidan,  yangi turdagi  Davlat talablari bolalarning  asosan  psixologik xususiyatlarini  hisobga  olgan holda  tuzilgan. Ikkinchidan,   yo‘nalishlarida   farq  bor. Uchinchidan, bolalarning  yosh ko‘rsatkichlari orasidagi intervallar uzaytirilgan. Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan Davlat talablari bolalarning psixologik xususiyatlariga  asoslangan  holda ta’lim-tarbiya  jarayonini  belgilab beradi.  SHuning  uchun maktabgacha  ta’lim  muassasalari pedagog  xodimlaridan psixologiyaga oid bilimlarini yanada chuqurlashtirish talab etiladi. Bugungi  maktab bolasidan  aniq  bilimlargina emas,  fikrlash  ko‘nikmasi, kattalar va tengdosh o‘rtoqlarini tushunish, ular bilan hamkorlik qilish ham talab etiladi. Shuning uchun bola maktabga qadam qo‘yayotganida  qanchalik bilimga ega ekanligi emas, balki uning yangi bilimlarni egallashga tayyorligi, atrof-olamga moslashishi ko‘nikmasi, voqea-hodisani mustaqil rav ishda tahlil etishi va mustaqil harakat qilishi muhimroq hisoblanadi.  Bolani  biror narsaga  o‘rgatishgina  emas,   unda  o‘z kuchiga  ishonchni orttirish, o‘z g‘oyasini himoya qilish, mustaqil ravishda bir qarorga kelish hamda unda  “Men” konsepsiyasini shakllantirish    ham  muhimdir. “Men”ni  idrok  qilish orqali bola predmetlarni, atrofni, bo’layotgan voqeliklarni idrok qiladi. Bolaning   maktabga  tayyorgarligi   undagi   idrok,  kuzatish,   xotira, tafakkurning  rivojlanishi, vaqt va fazoviy tushunchalar olami, ijtimoiy hodisalar haqidagi tasavvurlarning shakllanishi  bilan  belgilanadi. Maktab  xaqidagi tushunchalar, keyinchalik ta’lim xaqidagi tushunchalarni shakllantiradi. Bolalarni  har tomonlama  intellektual,  axloqiy, estetik  va  jismoniy rivojlantirish,  ta’lim-tarbiya  berish orqali  bolalarni  maktab ta’limiga  sifatli tayyorlash, bolalarni maktabgacha ta’lim  bilan qamrab olish maktabgacha ta’lim muassasasining maqsadi  hisoblanadi.  Shunday ekan,  bolaning  har tomonlamashakllanishi va rivojlanishi undagi bilish jarayonlarining rivojlanishi bilan bog‘liq. Aynan  bolaning  idrok jarayoniga  alohida  to‘xtalish lozim  bo‘ladi. Bola  idrokini shakllantirish  va rivojlantirish  dolzarb  bo‘lib, bu o‘z  navbatida  bir qator pedagoglar, psixologlar  hamda  maktabgacha ta’lim  muassasalari  tarbiyachi va psixologlari oldiga bir qator vazifalarni qo‘yadi. 

Muammoning o‘rganilganlik darajasi. L.A.Petrovskaya ijtimoiy psixologik treningga ta’rif berar ekan, uni quyidagicha izohlaydi: “Trening - shaxslararo munosabatlardagi bilimlar, ijtimoiy ustanovkalar, ko’nikma va tajribalarni rivojlantirishga qaratilgandir”, shuningdek, “Muloqotda kompetentlikni rivojlantirish vositasi hamdir”.[1]XX asrning 30-yillaridan birinchi ilmiy psixologik xulosalarni qilgan shvetsariyalik psixolog Jan Piaje tadqiqotlarida bolaning ijtimoiylashuv jarayonini bahs va munozara usuli orqali o’rganar ekan, bolalarda egoistlik mavqeini susayishi, o’zini xatti – harakati va o’zgalar mavqeini anglash bilan bir qatorda o’zini o’zgalar o’rniga qo’ya olish qobiliyatini rivojlantirishini aniqlagan.  Nemis psixologi Kurt Levinning fikricha, guruhdagi munozara har bir shaxsning ijtimoiy ustanovkalari, qarashlarini, har bir shaxsning guruhiy faoliyatiga nisbatan motivatsiyasini oshirib, o’z mavqei va o’zgalarni tushinish, his qilish ehtiyojining oshishini ta’kidlaydi. S. I. Makshanovning psixologik trening nazariyasiga kelsak, shaxsga nisbatan qaratilgan “rivojlanish” tushunchasidan farqli o'laroq, treningga shaxs xususiyatlarini “ataylab o'zgartirish” atamasini kiritgan

Malakaviy bitiruv ishining amaliy va ilmiy ahamiyati: Ushbu malakaviy ishimizda, Psixologik treninglar vositasida bolalar idrokini shakllantirishning mazmuni va ahamiyati, maktabgacha yoshdagi bolalarda idrok masalalarining qay darajada o‘rganilganligi, o‘quv faoliyati davomida bolalarning idrok jarayonini o‘rganish, idrok jarayonini turli o‘yinlar orqali osonlashtirish amaliy jihatdan atroflicha o‘rganildi.

Malakaviy bitiruv ishining maqsadi: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, maktabgacha tayyorlov yoshidagi bolalar idrokini shakllantirishni o‘rganish.

Malakaviy bitiruv ishining obyekti: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida bolalarning idrokini shakllantirishga qaratilgan jarayon

Malakaviy bitiruv ishining predmeti: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida, maktabga tayyorlov guruhi bolalarining idrokini shakllantirishning metod va vositalari

Malakaviy bitiruv ishining ilmiy farazi: (gipotezasi)

Bolaning idroki shakllantirish uchun quyidagilarni amalga oshirilganda ijobiy natijalarga erishish mumkin:

1. Birinchidan, Vizual yordam bilan idrok: Bola ob’ektning nomini eshitadi va ob’ektning o’zini yoki rasmni ko’radi.
2. Ikkinchidan, Eshitish idroki: Bola nafaqat ovozni eshitadi, balki so’zlovchining yuzi va lablarini ham ko’radi.

[1] O. P.  Gorbushina “Psixologik treningni o'tkazish sirlari” M.: 2008