Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari, maʼlumot turlari va tuzilmalarini qoʻllash - Informatika va AT - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	287.0KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	14 Dekabr 2024
Kengaytma	doc
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

9 Sotish

Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari, maʼlumot turlari va tuzilmalarini qoʻllash

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
__UNIVERSITETI
Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________
“_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y.
“___________________________ “ KAFEDRASI
“_____________________________ “ FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu:________________
Bajardi:_________________________________
Tekshirdi:_______________________________
______________ - 20___

Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari, ma lumot turlari vaʼ
tuzilmalarini qo llash
ʻ
ANNOTATSIYA
Ushbu malakaviy ish Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari,
ma lumot turlari va tuzilmalarini qo llash haqida toliq ma’lumot berib o’tilgan.
ʼ ʻ
Python dasturlash tili ham har xil kompyuterlar, telefonlar va hattoki kundalik
hayotimiz uchun kerakli dasturlar tuzish uchun kerak.
Python dasturlash tili yildan-yilga ommalashib bormoqda. Bunga birinchi
navbatda Pythonning sodda va tushunarli sintaksi sabab bo'lsa, ikkinchi va ehtimol
eng ko'zga ko'ringan sabab bu Pythonning keng qamrovli dastur hisoblanadi.
Ushbu malaka ishimda Pytyon dasturi haqida umumiy ba'zi muhim ma’lumotlar
bilan tanishamiz.
ANNOTASION
This Qualification Work provides complete information on the application
of basic constructions, data types and structures of the Python programming
language. The Python programming language is also needed to compose the
necessary programs for various computers, phones and even for our daily lives.
The Python programming language is gaining popularity from year to year.
While this is primarily due to Python's simple and straightforward syntax, the
second and perhaps most prominent reason is that Python is a comprehensive
program. In this qualification work, we will get acquainted with some important
information in general about the Pytyon program.
2

Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari, ma lumot turlari vaʼ
tuzilmalarini qo llash
ʻ
MUNDARIJA
KIRISH ................................................................................................................. 3
I BOB. DASTURLASH TILLARINING KLASSIFIKATSIYASI ................. 6
1.1.Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi ......................................................... 6
1.2. Python dasturlash tili va uning imkoniyatlari ............................................ 7
1.3.Python dasturlash tilining IDLE rejimida interaktiv dastur yaratish va
o‘zgaruvchi turlaridan foydalanish .............................................................. 9
I bob bo’yicha xulosa ......................................................................................... 15
II BOB. PYTHON DASTURLASH TILI TARKIBIDAGI ARIFMETIK
AMALLAR VA MANTIQIY AMALLAR ................................................ 17
2.1.Arifmetik amallar ........................................................................................ 17
2.2.Mantiqiy amallar .......................................................................................... 20
2.3. Python dasturlash tilida matematik funksiyalar ...................................... 24
from math import* ............................................................................................. 24
Qo‘shimcha funksiyalar .................................................................................... 26
II bob bo’yicha xulosa ........................................................................................ 26
XULOSA ............................................................................................................. 28
FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI .............................. 29
KIRISH
Mavzuning dolzarbligi: O ‘zbekiston Respublikasining 2020 yil
tasdiqlangan “Ta`lim to`g`risida”gi Qonuni, O ‘zbekiston Respublikasi
3

prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi “ 2022-2026 yillarga mo`ljallangan
yangi o`zbekistonninng taraqiyot stretegiyasi to`g`risida”gi PF-60-sonli
Farmoni, 2019 yil 6 sentyabrdagi “Proffisional ta`lim tizimini yanada
takomillashtirishga doir qo`shimcha-tadbirlar to`g`risida”gi PF-5812-son va
2020 yil 29 oktyabrdagi “Ilm-fanni 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini
tasdiqlash to`g`risida”gi, PF-6097-sonli Farmonlari
O’zbekistonda o’qitish texnologiyalarini zamonaviylashtirish,
jadallashtirish rivojlangan iqtisodiyotli mamlakatlarga qaraganda yanada dolzarb
ahamiyatga ega. Chunki hozirgi kunda milliy ta’lim tizimining salohiyatli tizimli
rivojlanishi yanada yuqori pog’onaga ko’tarildi. Shu sababli dasturlash tillarining
ta’limga joriy etilishi bu ta’limning jahon miqyosiga tenglashishiga imkon
yaratadi. Aynan Python tili esa umumiy maqsadli dasturlash uchun keng tarzda
foydalaniladigan yuqori darajali dasturlash tili bo’lib, o'rganish oson va qulay
sintaksisga ega. Undan tashqari skriptli dasturlash tillariga kiradi.
Python dinamik tipizatsiyaga ega, obyektga yo'naltirilgan dasturlash,
funksional dasturlash, strukturali, avtomatik xotirani boshqarish va albatta ko'p
patokli dasturlash tillaridan biri. Python har xil platformalar uchun yozilgan
masalan Windows, Linux, Mac OSX, Palm OS, Mac OS va hokazo.
Python Microsoft.NET platformasi uchun yozilgan realizatsiyasi ham bor
uni nomi IronPython. Bugungi kunda dunyoga mashhur ko'plab kompaniyalar
NASA, Google, Yandex, CERN, Apple computer, Dream Works, kosmik teleskop
institutlari Pythonni ishlatishadi. Dunyoning rivojlangan mamlakatlari AQSH
(Koliforniya Universiteti, Florida Universiteti, Lova Universiteti, Massachustva
Texnologiya Universiteti), Kanada (Toronto Universiteti, Alberto Universiteti),
Buyuk Britaniya (Oksford Universiteti), Fransiya, Rossiya, Avstraliya,
Ispaniyaning universitet va kollejlarida o'qitishda Python dasturlash tili
qo'llaniladi.
Malaka ishi maqsadi:
Dasturlash tillari va ularning qiyosiy xarakteristikasini o’rganish;
4

Dasturlash hossalari haqida to’liq ma’lumot berish, zamonaviy dasturlash
tillari C++, Delphi, Java, Python, PHP, Pascal tillari haqida ma’lumot
berish;
Borland C++ dasturlash tili;
Paskal dasturlash tili.
Malaka ishining vazifalari :
 O`quvchilarning bugungi kunda yuqori formatli telefonlardan
foydalangan holda internetdan samarali foydalanishni tashkil qilishni
tushuntirish.
 Qog`ozbozlikni oldini olib masofaviy ta`lim tizimini yuqori
darajada tashkil qilishni o`rgatish.
 Masofaviy ta’limda turli xildagi pedagogik texnologiyalardan
foydalanish hamda ulardan foydalanishda metodik yondashish;
 Clasroom platformasini o`rnatish.
Malaka ishining ob’ekti: Zamonaviy dasturlash tillari hamda ularning
qiyosiy xossalarini tahlil qilish.
Malaka ishining predmeti : Dasturlashga oid darsliklar va internet
ma’lumotlari va manbalar i .
Malaka ishining tuzilishi. Malakaviy ishi tuzilishi jihatidan kirish, 2 ta
bob, 6 paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati, ilovalardan tashkil
topgan. Ishning h ajmi 28 betdan iborat.
5

I BOB. DASTURLASH TILLARINING KLASSIFIKATSIYASI
1.1.Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi
Axborot tizimi va axborot texnologiyalarining avtomatlashtirilgan
elementlarini qo‘llash va avtomatlashtirish asosida yangi axborot texnologiyalarini
yaratish avtomatlashtirish tizimlarini loyihalashtiruvchilarning asosiy vazifalaridan
biridir. Avtomatlashtirilgan tizimlarni yaratish uchun albatta birinchi navbatda
muammo obektini infologik yoki diskretli modelini qurish dolzarb hisoblanadi.
Infologik yoki diskretli modelni muammo obektiga qarab algoritmlash tillarini
qaysi biri asosida yaratish kerakligini tanlab olinish kerak. Elektron hisoblash
mashinalarini birinchi avlodlari yaratilishi bilan algoritmlash tillarining rivojlanishi
ham boshlandi. Avval algoritm tuzuvchi mutaxassislar eng sodda mashina tilini
o‘zida ifodalovchi kompyuter buyruqlari bilan ishlaganlar.
Bu buyruqlar nol va birlar ketma-ketligidan iborat matnlardan tashkil
topgan edi. Keyinchalik insonlar uchun tushunarli bo‘lgan mashina buyruqlarini
o‘zida saqlovchi assembler tili yaratildi. Keyinchalik FORTRAN, BASIC,
PASKAL va COBOL singari yuqori darajali tillar ham paydo bo‘ldiki, bu tillar
yordamida so‘z va gaplarning mantiqiy konstruksiyasidan foydalanib algoritmlash
imkoniyati yaratildi. Ular buyruqlarni mashina tiliga interpretatorlar va
kompilyatorlar yordamida o‘tkazar edi.
Algoritmlash tillari yaratilishi bo‘yicha uchta turga ajratiladi:
-quyi darajadagi;
-o‘rta darajadagi;
-yuqori darajadagi.
Ma’lumki, ma’lum bir masalani yechish uchun buyruqlar ketma- ketligi
ya’ni, algoritm algoritmlash tilida yozilayotganda kamroq buyruqlardan
foydalanilsa, bunday tillar darajasi yuqoriroq hisoblanadi.
Quyi darajadagi algoritmlash tillari bevosita kompyuter qurilmalari bilan
bog‘liq bo‘lib, buyruqlar ularning kodlari bilan yoziladi. Bu kabi buyruqlardan
tashkil topgan algoritmlar katta hajmli bo‘lib, ularni taxrirlash katta mehnat talab
6

qiladi. Dastlabki kompyuterlar(ENIAK, MESM va boshqalar) ana shunday tillarda
ishlagan.
O‘rta darajadagi algoritmlash tillari buyruqlarida faqat raqamlar emas,
balki insonlar tushunadigan ba’zi so‘zlar ishlatila boshlandi(Assembler).
Yuqori darajadagi algoritmlash tillari quyidagicha bosqichlarga bo‘linadi:
Algoritmik(Basic, Pascal, C va b.)
Mantiqiy(Prolog, Lisp va b.)
Obyektga mo‘ljallangan(Object Pascal, PYTHON, Java va b.)
Algoritmlash tillarida yaratilgan algoritmlar mashina tiliga
translyatorlar yordamida o‘tkaziladi.
Translyator(translator-tarjimon) biror bir algoritmlash tilida yozilgan
algoritmni mashina tiliga tarjima qiladi.
Translyatorlar ikki turda bo‘ladi:
- Kompilyatorlar(compiler-yig‘uvchi) biror bir algoritmlash tilida yozilgan
algoritmni mashina tiliga to‘liq o‘qib olib tarjima qiladi;
- Interpretatorlar(interpreter - izohlovchi, og‘zaki tarjimon) biror bir
algoritmlash tilida yozilgan algoritmni mashina tiliga satrma - satr tarjima qiladi.
1.2. Python dasturlash tili va uning imkoniyatlari
Python dasturlash tilining tarixi o‘tgan asrning 80-yillari oxirlarida
boshlangan. Gido Van Rossum Python dasturlash tilini 1980-yillarda yaratgan va u
til 1989 yil dekabrda Gollandiyadagi matematika va informatika laboratoriya
markazida ishlab chiqilgan. Python istisno holatlarini ko‘rib chiqishga va Amoeba
operatsion tizimiga ta’sir ko‘rsatishga qodir bo‘lgan ABC dasturlash tilining avlodi
bo‘lgan. Van Rossum Pythonning asosiy muallifidir va u 2018 yilgacha tilni
rivojlantirish bo‘yicha bir qancha ishlar olib borgan.
Van Rossum tomonidan Python 1.2 versiyasi 1995 yili matematika va
informatika laboratoriya markazida ishlayotgan paytda ishlab chiqarilgan. Python
dasturlash tili mukammal darajada ishlab chiqilgan dasturlash tili bo‘lib u insoniyat
oldidagi muammolarni hal qilish uchun juda mos til hisoblanadi. Python dasturlash
7

tili, dasturlash tillarining eng keng imkoniyat doirasiga ega hisoblanadi, bu
dasturlash tili boshqa dasturiy vositalarni boshqarish va ularning tarkibiy
qismlarini mustaqil boshqarishni amalga oshirdi. Aslida, Python ko‘p maqsadli
dasturlash tili sifatida o‘rganilishi mumkin, bu dasturlash tili yordamida bir qancha
jarayonlarni dasturlash imkoni yaratiladi. Python amaliy dasturiy maxsulotlar, web
ilovalar va ilmiy dasturiy maxsulotlar yaratish imkonini beradi. Python tarkibida
xotiradan foydalanish va ishlash talablari bo‘yicha cheklovlar mavjud emas, ya’ni
imkoniyatlar shu qadar kattaki, boshqa dasturlash tillari kabi ma’lumotlarni e’lon
qilish tabaqasi mavjud emas. Bu esa dastur yozish vaqti kamaytiradi va boshqarish
qulayligini oshiradi.
Python dasturlash tilini bu qadar keng tarqalishining sababi juda katta
miqdordagi yuqori sifatli tayyor bepul tarqatiladigan modullar mavjud va ularni siz
dasturning istalgan joyidan foydalanishingiz mumkin. Tayyor modullardan
foydalangan holda dasturni tuzish bir qancha optimal hisoblanadi. Dasturlash tili
tarkibida fundamental algoritmlar, funksiyalar va modullar tayyor holatga
keltirilgan, bunda faqatgina bu algoritm yoki funksiyalarga murojaat qilinsa yetarli
siz faqat tegishli qismlarni tanlashingiz va ularni bir joyga to‘plashingiz kerak.
Modullar har bir misolning boshida mavjud bo‘lgan import buyrug‘i yordamida
biriktiriladi. Ko‘p ishlatiladigan modullar ikkita asosiy qismga bo‘lingan:
Python interpretatori bilan ta'minlangan standart kutubxonaning modullari
(ushbu modullar doimo dastur bilan birga aktivlashadi);
Tashqi vazifa bajaruvchi modullar, bu modullar alohida dastur tarkibiga
o‘rnatish orqali amalga oshiriladi.
Python dasturlash tilining web dasturlash sohasiga ham to‘g‘ridan to‘g‘ri
qo‘llanilishi mumkin. Python an'anaviy ravishda oddiy va murakkab strukturali
saytlarni yaratish uchun foydalaniladi. Bu jarayoning eng keng tarqalgan vositasi
Django web platformasi hisoblanadi. Bu platforma orqali bir qancha keng ommaga
tarqalgan mashhur tizimlar ishlab chiqilgan, jumladan, Instagram, Mozilla va
hakoza. Django juda ko‘p turli xil funktsiyalarni, shu jumladan avtomatik ravishda
8

hosil qilinadigan ma’lumotlar bazasini yaratish imkoniyatlarini taqdim etadi.
Python dasturlash tili ko‘plab mashhur o‘yinlarni ishlab chiqish uchun ishlatiladi,
2000 - yillarning birinchi yarmida Python dasturlash tili sivilizatsiyasida, to‘rtinchi
o‘yinning ichki mantiqiy tuzilishini yozish uchun asosiy vosita sifatida ishlatildi.
Python dasturlash tilining matematik va ilmiy hisoblash jarayonlariga keng
qo‘llanilish imkoniyati yaratilgan. Python umumiy maqsadlar uchun mo‘ljallangan
til bo‘lib, u matematik paketlar bilan muvaffaqiyatli moslashuvni amalga oshiradi.
Python dasturlash tilining asosiy xususiyati uning kengayish imkoniyatidir. Bu esa
Python uchun nafaqat C va Fortrandagi algoritmlarning ko‘p sonli kutubxonalari
yozildi va moslashtirildi. Python dasturlash tilining boshqa dasturiy vositalar va
paketlardan foydalanish imkoniyati mavjud. Pythonni matematik paketga
aylantirishning asosiy modullari ishlab chiqilgan.
Python dasturlash tilining eng muhim afzalliklaridan biri shundaki, uning
barcha amaliy kutubxonalari va qo‘shimcha maxsus modullarining rivojlanish
muhiti bepul tarqatiladi. Bu esa Python dasturlash tilini rivojlantirish vositasi
bo‘lishi mumkinligini anglatadi.
Python dasturlash tili dasturlashning quyidagi sohalarrida qo‘llaniladi:
Tizimli dasturlash;
Grafik interfeysli dasturlarni ishlab chiqish;
Dinamik veb-saytlarni yaratish;
Komponentlarning integratsiyasi;
Ma'lumotlar bazalari bilan ishlash uchun dasturlarni ishlab chiqish;
Ilmiy hisoblash uchun dasturlarni ishlab chiqish;
O‘yinlarni rivojlantirish.
1.3.Python dasturlash tilining IDLE rejimida interaktiv dastur yaratish va
o‘zgaruvchi turlaridan foydalanish
Python dasturlash tili shaxsiy kompyuterga o‘rnatilgandan so‘ng
IDLE rejimi yuklanadi. IDLE rejimi bu interaktiv rejim hisoblanadi, interaktiv
rejimning qulayligi qisqa jarayonlarni dasturlashga juda qo‘l keladi. Bunda boshqa
9

Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> print('Hello, World');
Hello, World
>>> dasturlash tillari kabi dasturning umumiy tuzilishini to‘liq keltirish shart emas.
O‘zgaruvchilar tabaqalashtirilgan holda e’lon qilish shartlari keltirilmaydi, xotira
bo‘yicha muammolar e’tiborga olinmaydi.
Python dasturlash tili IDLE rejimi yuklangandan so‘ng quyidagi oyna hosil
bo‘ladi.
1.3.1-rasm. Python dasturlash tili IDLE rejimining asosiy oynasi.
Python dasturlash tili IDLE rejimida birinchi dastur doimiy an’anaga
muvofiq HELLO WORLD so‘zini ekranga chiqarishni qarab o‘tamiz. Satrli
ma’lumotlar bittalik qo‘shtirnoq ichiga olib yoziladi.
Bunda >>> belgidan so‘ng sonlarni kiritish va hisoblash jarayonlarini
to‘g‘ridan to‘g‘ri amalga oshirish mumkin. Har bir son yoki amal kiritilgandan
so‘ng ENTER tugmasi bosiladi va natijaga ega bo‘linadi.
Python tilida interaktiv rejim quyidagicha ishlatiladi.
10

Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> 2.5
2.5
>>> 3.2+25
28.2
>>> 255656565956565+595659555656565
851316121613130
>>>
Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> a=52
>>> b=2.5
>>> a+b
54.5
>>> a*b+a/b
150.8
>>> a='maktab'
>>> a
'maktab'
>>> 2*a
'maktabmaktab'
>>> 3*a
'maktabmaktabmaktab'
>>> Bu jarayon bizga kalkulyator vazifasini ham bajaradi, kalkulyatordagi
xotira muammosi bu yerda mavjud emas. Python dasturlash tili IDLE rejimida
o‘zgaruvchilar bilan ishlash quyidagicha amalga oshiriladi:
Yuqoridagi dasturga e’tibor bersak, bunda o‘zgaruvchilar e’lon qilinmaydi
11

Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> a='123'
>>> int(a)+2
125
>>> a=123
>>> b=str(a)
>
> interpretator qiymatga qarab turlarni aniqlaydi. Python dasturlash tilida buyruqlar
boshqa dasturlash tillari kabi ; bilan tugatilish shart emas. Satrli ma’lumotlarga
ko‘paytirish amali juda keng imkoniyatda ishlatilishi mumkin. Ixtiyoriy sonni satr
ko‘rinishga satrni esa son ko‘rinishida foydalanish mumkin.
Int(satr) – bu funksiya satrni butun songa aylantiradi Float(satr) – bu
funksiya satrni haqiqiy songa aylantiradi Str(son) – bu funksiya sonni satrga
aylantiradi
12

03Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> a=5
>>> b=complex(a)
>>> b
(5+0j)
>>> c=5+2j
>>> a+c
(10+2j)
>>> Haqiqiy sonlar faqat nuqta bilan yoziladi, vergul esa sonlarni bir biridan ajratish
ucun xizmat qiladi. Python dasturlash tili IDLE rejimining qulayligi dasturlashni
o‘rganayotganda yoki masala kodining ma’lum bir qismini sinab ko‘rish vaqtida juda
qulaydir. Agar boshqa kompilyatsiya qilinadigan dasturlash tilda ishlasangiz, avval kodni
asl dasturlash tilida yozishingiz, keyin kompilyatsiya qilishingiz kerak bo‘lgan faylni
ishga tushirishingiz kerak bo‘ladi.
Python dasturlash tilida sonlarni uch xil turlari aniqlangan:
Butun son
Haqiqiy
Kompleks
Python dasturlash tilida butun va haqiqiy sonlardan foydalanish tajribalarini
yuqoridagi misollarda keltirib o‘tdik, complex sonlardan python dasturlash tilida
quyidagicha foydalanamiz.
Complex(son) – bu funksiya sonni komleks songa aylantiradi.
Python dasturlash tilining boshqa dasturlash tillaridan ustunligi kompleks sonlar
ustida to‘g‘ridan to‘gri amal bajarish imkoniyati mavjudligi.
Python dasturlash tilida faylli dastur yaratish, kiritish va chiqarish operatorlari
Python dasturlash tilida ko‘pgina hollarda, dasturchi masala kodini faylga
saqlaydi va natijani fayl kod orqali amalga oshiradi. Bu jarayon boshqa dasturlash tillari
kabi alohida fayl yaratish orqali datur tuziladi va yaratilgan dastur RUN tugmasi orqali
ishga tushiriladi. Bu jarayon skript yozish deb nomlanadi.

14Python dasturlash tilida yaratilgan fayl .py kengaytmaga ega bo‘ladi. Python
dasturlash tilida skript yozish uchun IDLE interaktiv rejimida File
→ New File (yoki <Ctrl> + N tugmachalarini bosing) ni tanlash orqali amalga
oshiriladi. Yaratilgan faylga dastur tuzib RUN menyusi tarkibidan Run Module F5
komandasi tanlanadi, natijada dastur natijasi interaktiv rejim oynasida aks etadi.
Quyidagi dasturga e’tibor bering.
1.3.2-rasm. Faylli dastur oynasi Dastur natijasi quyidagicha bo‘ladi.
Skript dastur yaratish jarayonida ma’lumotlarni kiritish(o‘qish) va
chiqarish(yozish) operatorlari ishlatiladi. Bunda kiritish operatori ma’lumotlarni
faqat satr ko‘rinishida qabul qiladi. Sonli ma’lumotlarni qayta ishlash uchun yuqoridagi
int(); yoki float();funksiyasi yordamida amalga oshiriladi. Kiritish operatori
o‘zgaruvchiga birlashtiriladi, kiritish operatorining umumiy ko‘rinishi quyidagicha.
o‘zgaruvchi = input() yoki o‘zgaruvchi = input(‘izoh’)
Kiritish operatorining umumiy ko‘rinishi quyidagicha.
Print(‘izoh’, o‘zgaruvchi)
Kiritish va chiqarish operatorlarini yozilishi quyidagi dastur tarkibida keltirilgan.
Ma’lumotlar ekranga chiqqanida ma’lumotning oxiriga nuqta, vergul, probel va h.k.
belgilarni chiqarish uchun print() ning end xususiyatidan foydalanamiz:
1.3.2-rasm. Dasturda ko’rinishi

15butun_son=int(input('Butun
son kiriting:'));
haqiqiy_son=float(input('Haqi
qiy son kiriting:'));
satr=str(input('Satr
kiriting:')); print("Siz
kiritgan butun
son:",butun_son);
print("Siz kiritgan
haqiqiy
son:",haqiqiy_son);
print("Siz kiritgan
satr:",satr);Familiya='Mengl
iyev';
Ism='Shaydulla';
Tugilgan_yili=1
981;
print(Familiya,Ism,Tugilgan_yili,end
='.');
input() ekrandan berilganlarni kiritish uchun qo‘llaniladi. input() funksiyasiga argument
sifatida biror bir satr berilishi mumkin. Ushbu satr konsol ekranida aks ettirilib, kiritilishi
kerak bo‘lgan berilganlar uchun yordamchi taklif vazifasini bajaradi.
Kiritilayotgan ma’lumotlarni aniq biror bir turga tegishli qilish mumkin. Input()
funksiyasi tarkibida bir vaqtni o‘zida izohli va izohsiz kiritishni ishlatish mumkin.
Kiritish operatori klaviaturadan kiritilgan ma’lumotlarni o‘qiydi va o‘zgaruvchan nomga
yozadi. Chiqarish operatori esa o‘zgaruvchidagi ma’lumotni ekranga chop etadi.
Yuqoridagi dasturda a=input('a='); izohni chiqargan holda a ga qiymat qabul
qiladi, b=input() esa izohsiz b ga qiymat qabul qiladi.
I bob bo’yicha xulosa
Python tili sintaksisi o`zi kabi sodda
 Satr oxiri instruksiyaning oxiri hisoblanadi (nuqta vergul shart emas)
 Har bir qator boshidagi bo`sh joy( отступ ) muhim ahamiyatga ega. Kiritilgan
amallar bo`sh joylarning kattaligiga qarab bloklarga birlashadi. Bo`sh joy
istalgancha bo`lishi mumkin asosiysi bitta kiritilgan blok chegarasida bo`sh joy

16bir xil bo`lishi kerak. Noto`g`ri qo`yilgan bo`sh joylar xatolik yuz berishiga olib
kelishi mumkin. Bitta probel bilan bo`sh joy hosil qilish yaxshi qaror emas uni
o`rniga to`rtta probel yoki Tab belgisini ishlatish kerak.
 Pythonga kiritilgan amallar bir xil shablonda yoziladi. Bunda asosiy amal ikki
nuqta bilan tugatiladi va uning orqasidan kiritilgan blok kodi ham joylashadi.
Odatda, asosiy amalning ostidagi satr bo`sh joy bilan ajratiladi.

17II BOB. PYTHON DASTURLASH TILI TARKIBIDAGI ARIFMETIK
AMALLAR VA MANTIQIY AMALLAR
2.1.Arifmetik amallar
Python dasturlash tili tarkibida dastur tuziladigan vaqtda albatta matematik
ifodalar, amal ishoralar va mantiqiy amallar ishtirok etishi mumkin. Dastur dasturlash
tillarida amallar matematikadan yozilishi bilan farq qiladi. Dasturlash asoslarida
amallarni ikki turga ajratamiz:
-arifmetik amallar;
-mantiqiy amallar;
Arifmetik amallar. Berilganlarni qayta ishlash uchun dasturlash tillarida
amallarning juda keng majmuasi aniqlangan. Amal - bu qandaydir harakat bo‘lib, u bitta
(unar) yoki ikkita (binar) operandlar ustida bajariladi, hisob natijasi uning qaytaruvchi
qiymati hisoblanadi.
Konstruksiya (lot. constructs -tuzilish, qurilish) — mashina, inshoot yoki dastur
va detallarning tuzilish sxemasi, shuningdek, mashina, inshoot, dastur hamda ularning
detallari.
Python algoritmik tilining alifbosi quyidagilardan iborat:
• katta va kichik lotin harflari:
• 0 dan 9 gacha raqamlari;
• maxsus belgilar (+,-,*,/,=,>,<,{,},[,],’) o’zichiga oladi.
Tayanch arifmetik amallar dasturlash tilida quyidagicha yoziladi.
PYTHON tilida turli tipdagi o‘zgaruvchilardan foydalanish mumkin, shu sababli,
har bir tipdagi o‘zgaruvchilar
qanday tavsiflanishini
bilish zarur.
PYTHON tilidа
bittа o‘zgаruvchini
dаstur bаjаrilishi
dаvоmidа sаtr yoki sоn
sifаtidа ishlаtish
mumkin. Shu bilаn birgаMatem
atik ifodasi Python
dasturlash
tilida ifodasi Izoh
+ + qo‘shish
- - Ayirish
∙ * ko‘paytirish
: / bo‘lish
Qoldiqli
bo‘lish % Qoldiqli bo‘lish
Butun bo‘lish // Butun bo‘lish
Darajaga
ko‘tarish ** Darajaga
ko‘tarish

18PYTHON tilidа o‘zgаruvchilаr bilаn ishlаngаndа оshkоr ko‘rsаtilishi mumkin
bo‘lgаn аsоsiy mа’lumоtlаr tiplаri to‘plаmi mаvjud.
Butun (integer) sonlar – Sonning kasr bo‘lmagan son bo‘lib, ularda sonning
asosi (10 lik), o‘n oltilik (asosi 16-prefiksga ega) yoki sakkizlik (asosi 8- prefiksli)
sanoq sistemalar ko‘rsatiladi.
Siljuvchi vergulli (float) sonlar – sonning kompyuterda amalga oshiriladigan
eksponentsiol yozuvi. Xuddi shuningdek, “ikkilangan aniqlikga” ega bo‘lgan son
ham mavjud.
Satr (string) – simvollar ketma – ketligidan iborat bo‘lib, unda har bir simvol bir
bayt o‘lchamdan, toki maksimal uzunlik 216 gacha bo‘lgan joyni egallaydi. Yakka
qavslarga olingan satrlar literallar sifatida qaraladi, ayni paytda
Dasturlash asoslarida arifmetik amallar matematikadagi amallarni yozilishi bir oz
farq qiluvchi holatlari ham mavjud. Amallarni ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun,
ularni interaktiv rejimda sinab ko‘ramiz.
Yuqoridagi misollarga e’tibor bersangiz // butun bo‘lish amali bo‘luvchi va
bo‘linuvchi butun son bo‘lsa natija ham butun bo‘ladi. Agar bo‘luvchi va
bo‘linuvchining kamida bittasi haqiqiy son bo‘lsa ham natija haqiqy bo‘ladi.
Python dasturlash tilida amallarni funksiyalar orqai ham amalga oshirish
imkoniyati mavjud.
Python dasturlash tilida
ifodasi Izoh
abs(x) Modul
round(x) Yaxlitlash
round(x, n) n – xonagacha
yaxlitlash
pow(x, y) Darajaga ko‘tarish
divmod(x, y) Butun va qoldiqli
bo‘lish
Round(x) funksiya sonning butun qismigacha yaxlitlaydi, round(x,n) funksiyasi
sonning n – xonasigacha yaxlitlaydi, pow(x,y)=x**y ga teng kuchli va a,b=divmod(x,y)
funksiyasi bir vaqtda x ni y ga bo‘lib butun va qoldiq qismlarini oladi. Funksiyali

19amallarni ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun, ularni interaktiv rejimda sinab
ko‘ramiz.
Ikkilangan qavslar ichidagi satrlar esa (maxsus belgilar, o‘zgaruvchilarning
qiymatlari va shu kabilar) sifatida talqin qilinadi.
Bul (boolean) tipi - Mantiqiy ifoda bo‘lib, uning qiymati faqat rost (True) yoki
yolg‘on (False) dan iborat.
Kompleks (complex) tipi – Sonning birinchi argument sifatida haqiqiy qism,
ikkinchi argument sifatida mavhum qism uzatiladi.
Massiv (array) – bir nechta qiymatlarning tartiblashtirilgan xaritasi bo‘lib, undagi
kalitlar qiymatlarga mos keladi. Kalitlar – bu indeks nomerlari (ular so‘zsiz tushuniladi)
yoki aniq ko‘rsatilgan nishonlar.
Ob’ekt – bu berilganlarning xossalarini saqlovchi va berilganlarni qayta ishlash
metodlaridan iborat bo‘lgan sinf.
Resurs – tashqi resursga havola bo‘lib, ular maxsus funksiyalar tomonidan yaratiladi
va saqlanadi.
NULL – qiymatga ega bo‘lmagan o‘zgaruvchi. Bu o‘zgaruvchi, shakllantirilmagan
bo‘ladi (unga hech bir qiymat berilmagan bo‘ladi), agar unga NULL o‘zgarmasi
ta’minlangan bo‘lsa yoki unset() funksiyasi yordamida bekor qilinmagan bo‘lsa.
PYTHON DA АRIFMETIK, MАNTIQIY ОPERАTОRLАR VA
ULARNING TADBIQI
Razryadli mantiqiy amallar. Dastur tuzish tajribasi shuni ko‘rsatadiki, odatda
qo‘yilgan masalani yechishda biror holat ro‘y berganligini yoki yo‘qligini ifodalash
uchun 0 va 1 qiymat qabul qiluvchi bayroqlardan foydalaniladi. Shu maqsadda bir yoki
undan ortiq baytli o‘zgaruvchilardan foydalanish mumkin. Masalan, bool (mantiqiy)
tupdagi o‘zgaruvchini shu maqsadda ishlatsa bo‘ladi. Boshqa tomondan, bayroq sifatida
baytning razryadlaridan foydalanish ham mumkin. Chunki razryadlar faqat ikkita
qiymatni – 0 va 1 sonlarini qabul qiladi. Bir baytda 8 razryad bo‘lgani uchun unda 8 ta
bayroqni kodlash imkoniyati
Ta’minlash operatori
Ma’lum bir ifodaning natijasi biror o‘zgaruvchiga ta’minlash uchun Python
dasturlash tilida “=” belgisi bilan ishlatiladi va uning umumiy ko‘rinishi quyidagicha:

20<o‘zgaruvchi>=<ifoda>;
Python dasturlash tilida taminlash operatori amallar yordamida ham ishlatiladi.
Qo‘shish qiymat berish bilan (+=); ayirish qiymat berish bilan (-=); ko‘paytirish, qiymat
berish bilan (*=); bo‘lish qiymat berish bilan (/=); bo‘lish qoldig‘ini olish qiymat berish
bilan (%=) va boshqalar. Bu holatlarning umumiy ko‘rinishi:
<o‘zgaruvchi><amal>=<ifoda>;
s+=x; ning ma’nosi s=s+x;
Ta’minlash operatorini ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun, ularni interaktiv
rejimda sinab ko‘ramiz.
Misol. Ta’minlash operatorida foydalanish
>>> x=5
>>> y=2
>>> x*=y
>>> x
Python dasturlash tilida s=+x amali s=x amaliga teng kuchli hisoblanadi ,
s=x+ va s=x++ amallari python dasturlash tilida aniqlanmagan.
10
>>> x/=2
>>> x 5.0
>>> x%=y
>>>
2.2.Mantiqiy amallar
Mantiqiy turdagi o‘zgaruvchi xotiradan 1 bayt joy egallaydi va 0 (false,
yolg‘on) yoki (true, rost) qiymat qabul qiladi. Mantiqiy tur o‘zgaruvchilar qiymatlar
o‘rtasidagi munosabatlarni ifodalaydigan mulohazalarni rost (true) yoki yolg‘on (false)
ekanligi tavsifida qo‘llaniladi va ular qabul qiladigan qiymatlar matematik mantiq
qonuniyatlariga asoslanadi. Mantiqiy o‘zgaruvchini quyidagicha faollashtiramiz.
<o‘zgaruvchi> = qiymat
Bu yerda qiymat True yoki False bo‘lishi mumkin.
Taqqoslash amallari python dasturlash tilida quyidagi jadvalda berilgan ko‘rinishida
bajariladi.

21Nomi Pythonda
Misol Natija
ifodalanish
i
Tenglik == 12==50
False
True
5==5
Teng
!= 100!=50 True
emas 50!=50 False
Katta > 100>50 True
50>50 False
Katta yoki
teng >= 100>=50 True
50>=50 True
Kichik < 100<50 False
50<50 False
Kichik yoki
teng <= 100<=50 False
50<=50 True
Python dasturlash tilida uchta mantiqiy bog‘lash mulohazalari mavjud,
mantiqiy mulohazalar ustida amallar quyidagicha:
- inkor;
- konyunksiya;
- dizyunksiya;
1) inkor – A mulohazani inkori deganda A rost bo‘lganda yolg‘on yoki
yolg‘on bo‘lganda rost qiymat qabul qiluvchi mulohazaga aytiladi. Python tilida
inkor – not A bilan beriladi. Masalan, A mulohaza inkori not A ko‘rinishida
yoziladi;
2) konyunksiya- ikkita A va B mulohazalar konyunksiyasi yoki
mantiqiy ko‘paytmasi «A and B» ko‘rinishga ega. Bu mulohaza faqat A va B
mulohazalar rost bo‘lgandagina rost bo‘ladi, aks holda yolg‘on bo‘ladi (odatda
«and» amali «va» deb o‘qiladi).
3) dizyunksiya – ikkita A va B mulohazalar dizyunksiyasi yoki
mantiqiy yig‘indisi «A or B» ko‘rinishda yoziladi. Bu mulohaza rost bo‘lishi
uchun A yoki B mulohazalardan biri rost bo‘lishi yetarli. Odatda
«or» amali «yoki» deb o‘qiladi.

22Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> a=12
>>> b=-7
>>> a>b
True
Type "help", "copyright", "credits" or "license()" for more information.
>>> a = TrueMantiqiy amallarni bajarilish jadvali quyidagicha.A
B Not A Not B A and B A or B
0 0 1 1 0 0
0 1 1 0 0 1
1 0 0 1 0 1
1 1 0 0 1 1
Taqqoslash va mantiqiy amallarni ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun,
ularni interaktiv rejimda sinab ko‘ramiz.
Misol. Taqqoslash amallaridan foydalanish
Python dasturlash tilida mantiqiy amallardan foydalanishda albatta
quyidagilarga e’tibor bering:
- O‘zgaruvchiga boshlang‘ich qiymatlarni berishda = belgisi oldidan va
orqasidan bitta bo‘sh joy(probel) quying;
- O‘zgaruvchiga boshlang‘ich qiymatlarni berishda True va False kabi
yozilish kerak ya’ni birinchi harfi katta harflarda.
Misol. Mantiqiy amallardan foydalanish
Python dasturlash tilida matematik funksiyalar
Python dasturlash tili tarkibida mavjud bo‘lgan matematik funksiyalar standart
funksiyalar deb ataladi.
Ifodalar tarkibidagi funksiyalarni Python dasturlash tilida ifodalash uchun

23satandart funksiyalardan foydalaniladi. Funksiyalarni python dasturlash tilida ifodalash
uchun ularni argumentlarini albatta qavsga olib yozish kerak.
Python dasturlash tilida matematik funksiyalardan foydalanish uchun albatta
python tili tarkibidagi matematik funksiyalar kutubxonasiga murojat qilish kerak.
Matematik funksiyalar kutubxonasiga murojat qilish quyidagicha.
from math import*
Python dasturlash tili tarkibidagi matematik funksiyalar yozilishi quyidagi ro‘yxat
asosida amalga oshiriladi.
№ Python dasturlash tilidaifodalanishi Matematik ifodalanishi
1 trunc(x) Sonning butun qismi trunc(5.8)=5, trunc(-5.8)=-5
2 sqrt(x) x ning kvadrat ildiz
3 log(x), log2(x), log10(x) ln x, log2 x, log10 x
4 log(x,a) loga x
5 sin(x), cos(x), tan(x) Sinx, cosx, tgx trigonametrik funksiyalar
6 asin(x), acos(x), atan(x) Arcsinx, arccosx, arctgx teskari trigonametrik
funksiyalar
7 atan2(x,y)
8 degrees(x) Radiandan gradusga o‘tkazish funksiyasi
9 radians(x) Gradusdan radianga o‘tkazish funksiyasi
10 sinh(x), cosh(x), tanh(x) Giperbolik Sinx, cosx ,tgx trigonametrik funksiyalar
11 asinh(x), acosh(x), atanh(x) Giperbolik Arcsinx, arccosx, arctgx teskari
trigonametrik funksiyalar
12 hypot(x,y) Katetlari x va y bo‘lgan to‘g‘ri burchakli uchburchakning
getatinuzasini topish
13 factorial(x) X faktorialni hisoblash funksiyasi
14 gamma x ning gamma funksiyasi
15 pi π soni π=3.1415…
16 e Eksponentsial funksiaya e=2.71…
Matematik funksiyalarning bajarilish jarayoni, matematikada qanday bo‘lsa
python dasturlash tilida ham xuddi shunday amalga oshiriladi.
Matematik funksiyalarni ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun, ularni

24interaktiv rejimda sinab ko‘ramiz. Chunki interaktiv rejim bir vaqtning uzida natija
qaytaradi.
Qo‘shimcha funksiyalarni ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun, ularni
interaktiv rejimda sinab ko‘ramiz. Chunki interaktiv rejim bir vaqtning uzida natija
qaytaradi.
2.3. Python dasturlash tilida matematik funksiyalar
Python dasturlash tili tarkibida mavjud bo‘lgan matematik funksiyalar
standart funksiyalar deb ataladi.
Ifodalar tarkibidagi funksiyalarni Python dasturlash tilida ifodalash uchun
satandart funksiyalardan foydalaniladi. Funksiyalarni python dasturlash tilida
ifodalash uchun ularni argumentlarini albatta qavsga olib yozish kerak.
Python dasturlash tilida matematik funksiyalardan foydalanish uchun
albatta python tili tarkibidagi matematik funksiyalar kutubxonasiga murojat qilish
kerak. Matematik funksiyalar kutubxonasiga murojat qilish quyidagicha.
from math import*
Python dasturlash tili tarkibidagi matematik funksiyalar yozilishi quyidagi
ro‘yxat asosida amalga oshiriladi.
Python
tilida
ifodalanishi Matematik ifodalanishi
trunc(x) Sonning butun qismi
trunc(5.8)=5, trunc(-
5.8)=-5
sqrt(x) x ning kvadrat ildiz
log(x), log2(x),
log10(x)ln x, log 2 x, log 10 x
log(x,a)
log
a x
sin(x), cos(x),
tan(x) Sinx, cosx, tgx
trigonametrik funksiyalar
asin(x), acos(x), Arcsinx, arccosx,

25atan(x) arctgx
teskari trigonametrik
funksiyalar
atan2(x,y)
degrees(x) Radiandan gradusga
o‘tkazish funksiyasi
radians(x) Gradusdan radianga
o‘tkazish funksiyasi
sinh(x), cosh(x),
tanh(x) Giperbolik Sinx, cosx ,tgx
trigonametrik funksiyalar
asinh(x), acosh(x),
atanh(x) Giperbolik Arcsinx,
arccosx, arctgx teskari
trigonametrik funksiyalar
hypot(x,y) Katetlari x va y bo‘lgan
to‘g‘ri burchakli
uchburchakning getatinuzasini topish
factorial(x) X faktorialni
hisoblash
funksiyasi
gamma x ning gamma funksiyasi
pi π soni π=3.1415…
e Eksponentsial funksiaya
e=2.71…
Matematik funksiyalarning bajarilish jarayoni, matematikada qanday bo‘lsa
python dasturlash tilida ham xuddi shunday amalga oshiriladi.
Matematik funksiyalarni ishlash jarayoni tushunarli bo‘lishi uchun, ularni
interaktiv rejimda sinab ko‘ramiz. Chunki interaktiv rejim bir vaqtning uzida natija
qaytaradi.

26Qo‘shimcha funksiyalar
Python dasturlash tilida standart kutubxona tarkibida ketma ketliklar ustida bir
nechta maximum, minimum, summa kabi funksiyalar aniqlangan. Boshqa dasturlash
tillarida bu funksiyalar alohida algoritmlar yordamida tuzib olinadi, python dasturlash
tilida esa bu funksiyalar tayyor holda saqlanadi. Qo‘shimcha funksiyalar quyidagi jadval
ko‘rinishida amalga oshiriladi.
O`zgaruvchilar va funksiyalar
Biror ma'lumotni saqlash va uning ustida turli amallarni bajarish uchun bizga
o'zgaruvchilar yordam beradi. O'zgaruvchining qiymati, o'z nomi bilan aytib
turibdiki, o'zgarishi mumkin. Unda xohlagan qiymatni saqlash mumkin.
O'zgaruvchilar kompyuter xotirasidagi joy bo'lib, u yerda siz biror ma'lumotni
saqlaysiz. O'zgaruvchining konstantadan farqi, o'zgaruvchiga dastur ishlashi
davomida (run time) murojaat qilib, uning qiymatini o'zgartira olamiz. Konstantaga
esa oldindan ma'lum bir qiymat beriladi va bu qiymatni o'zgartirib bo'lmaydi.
O'zgaruvchilarni nomlashda quyidagi qoidalarga amal qilish kerak:
 O'zgaruvchining birinchi belgisi alifbo harfi (ASCII simvollari katta va kichik
registrda ) yoki “_” (ostki chiziq) simvoli bo'lishi mumkin.
 O'zgaruvchilarning qolgan qismi harflardan (ASCII simvollari katta va kichik
registrda), “_" (ostki chiziq) simvoli va raqamlardan(0-9) tashkil topishi mumkin.
 O'zgaruvchilar nomlashda katta va kichik registrlar farqlanadi. Masalan, myname
va myName – bular boshqa-boshqa o'zgaruvchi hisoblanadi.
 O'zgaruvchilarni to'g'ri nomlashga misollar: i, _my_name, name_23, a1b2_c3
 O'zgaruvchilarni noto'g'ri nomlashga misollar: 2things, ' ', my-name,
II b ob bo’yicha xulosa
Bitiruv malakaviy ishining 2-bobi “Pythonda ma’lumotlar tuzilmasi va tilning
standart modullari”deb atalib bunda ro'yxat, kortej, lug'at va to'plam tushunchalari va
ularni qanday yaratish mumkinligi ular ustida amallar bajarish haqida ma’lumotlar
keltirilib misollar yordamida tushuntirilgan. Shuningdek, bu bobda modul tushunchasi,
Python dasturining juda boy kutubxonaga ega ekanligi haqidagi ma’lumotlar berilgan
bo'lib, ko'plab modullar shu jumladan sys, copy, time, math, cmath, random, os modullari

27ularning funksiyalari va qo'llanilishi haqida yozilib, misollar keltirish yordamida
tushuntirilgan.
Ushbu bobda talabalar o’z ustlarida mustaqil ishlashlari va Python dasturida ishlash
bo'yicha bilim saviyalarini oshirish uchun standart modullardan foydalanishlari taklif
etilgan.

03XULOSA
Bugungi kunga kelib axborot texnologiyalari juda shiddad bilan rivojlanib
ketmoqda. Zamonaviy dasturlash tillarini kundan kunga har xil versialari o’ylab
topilmoqda. Bundan maqsad insonlarning dastur tuzish paytida eng birinshi o’rinda
vaqtini tejash undan keyin esa qulaylilik yaratish hisoblanadi. Bugungi kunda C++,
Delphi, Java, Python, Skratch, Pascal dasturlash tillari,, PHP tillari mavjud ekan,
bu dasturlash tillari orqali axborot texnolagiyalari bo’yisha har qanday
muammolarni hal etish mumkun.
“ Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari, ma lumot turlariʼ
va tuzilmalarini qo llash
ʻ ” deb atalib bunda python dasturini o’rnatish, matematik
amallar va matematik funksiyalar bilan ishlash va to`plam tushunchalari va ularni
qanday yaratish mumkinligi ular ustida amallar bajarish haqida ma’lumotlar
keltirilib misollar yordamida tushuntirilgan .
Ushbu malakaviy ishda o’quvchilar o’z ustlarida mustaqil ishlashlari va
zamonaviy dasturlash tillarini mukammal o’rganishlari hamda, dasturlarda ishlash
bo`yicha bilim saviyalarini oshirish uchun standart modullardan foydalanishlari
taklif etilgan.

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI
Qo`shimcha adabiyotlar:
1. Mirziyoyev SH.M. Demokratik islohotlarni izchil davom ettirish xalqimiz
uchun tinch va osoyishta, munosib hayot darajasini yaratish – barqaror taraqqiyot
kafolatidir // Xalq so’zi. 2016 yil 2 noyabr.
2. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt
taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi // Xalq so’zi 8 dekabr 2016 yil.
O’zbekiston Respublikasining saylangan Prezidenti SHavkat Mirziyoevning
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganligining 24 yilligiga
bag’ishlangan tantanali marosimidagi ma’ruzasi.
Asosiy adabiyotlar
1. Aripov M.M.Imomov T.Irmuhamedov va boshqalar.
Informatika. M.Mamarajabov, S.Tursunov Kompyuter grafikasi va Web dizayn
Darslik. – T.: “Cho‘lpon”, 2013.
2. U.Yuldashev, M.Mamarajabov, S.Tursunov. Pedagogik Web dizayn. O‘quv
qo‘llanma – T.: “Voris”, 2013.
3. M.Aripov, M.Fayziyeva, S.Dottayev Web texnologiyalar O‘quv qo‘llanma. –
T.; “Faylasuflar jamiyati”, 2013.
4. M.T.Azimjanova, Muradova, M.Pazilova Informatika va axborot
texnologiyalari O‘quv qo‘llanma. – T.: 2013
Foydalanilgan elektron saytlar:
1. http://www.infocity.kiev.ua/
2. http://www.intuit.ru/
3. Elektron ta`lim resurslari
4. www . tdpu . Uz
5. www.lex . Uz
6. www . ziyonet . Uz
7. www. pedagog . Uz
29

Python dasturlash tilining asosiy konstruksiyalari, maʼlumot turlari va tuzilmalarini qoʻllash

KIRISH.. 3

I BOB. DASTURLASH TILLARINING KLASSIFIKATSIYASI 6

1.1.Dasturlash tillarining klassifikatsiyasi 6

1.2. Python dasturlash tili va uning imkoniyatlari 7

1.3.Python dasturlash tiliningIDLE rejimida interaktiv dastur yaratish va o‘zgaruvchi turlaridan foydalanish. 9

I bob bo’yicha xulosa. 15

II BOB. PYTHON DASTURLASH TILI TARKIBIDAGI ARIFMETIKAMALLAR VA MANTIQIYAMALLAR.. 16

2.1.Arifmetik amallar. 16

2.2.Mantiqiy amallar. 19

2.3. Python dasturlash tilida matematik funksiyalar. 23

II bob bo’yicha xulosa. 26

FOYDALANILADIGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI 28

Sotib olish