PYTHONda rasmlarni masshtablash va siqish dasturini yaratish (pillow)

Dokument ma'lumotlari

Narxi	30000UZS
Hajmi	262.1KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	14 Iyun 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Lola Mamurova

Ro'yxatga olish sanasi 25 Sentyabr 2024

12 Sotish

PYTHONda rasmlarni masshtablash va siqish dasturini yaratish (pillow)

Sotib olish

MUNDARIJA:
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I BOB. PYTHON DASTURLASH TILI VA UNING IMKONIYATLARI
1.1.Python dasturlash tili vujudga kelish tari х i, uning imkoniyatlari……………..6
1.2.Python dasturlash tili afzalliklari……………………………………………….9
II BOB. PYTHONDA RASMLAR BILAN ISHLASH
2.1.Rasmlar bilan ishlash modullari…………………………………………...….13
2.2. Pillow kutubxonasi bilan rasmlarni masshtablash va siqish dasturini yaratish
…………………………………………………………………………………….17
XULOSA……………………………………………………………………….. ..31
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………...…. . . 33
KIRISH
1

Axborot texnologiyalari sohasidagi kadrlarni tayyorlash tizimini
takomillashtirish “Raqamli O‘zbekiston — 2030” strategiyasini muvaffaqiyatli
amalga oshirish, raqamli texnologiyalarni rivojlantirish va aholining kundalik
hayotiga keng joriy etishni ta’minlashning muhim shartlaridan biri hisoblanadi.
Axborot texnologiyalari sohasidagi kasbga tayyorlash va qayta tayyorlash
tizimining samaradorligini oshirish bo‘yicha ko‘rilayotgan choralar davlat
organlari va tarmoq tashkilotlarini malakali IT-mutaxassislar bilan ta’minlash
uchun mustahkam zamin yaratmoqda.
Hozirgi jadal rivojlanish va turli jarayonlarni avtomatlashtirish hamda
robotlashtirish davrida dasturlashni bilish va uni o’z ish jarayonida ishlata olish
texnik va pedagogik yo’nalishda ta’lim olayotgan o’quvchi-talabalar uchun juda
muhim deb hisoblanadi. Bu zamonaviy mutahassilar uchun eng zaruriy talablardan
biridir, desak ham bo’ladi, chunki hozirgi kunda informatika turli-tuman sohalarda
muvaffaqiyatli ravishda qo’llanilishi mumkinligini hech kim ham rad eta olmaydi.
Huddi shuning uchun ham, qo’llanmaning asosiy maqsadi – o’quvchitalabalarga
Python dasturlash tili misolida hisoblash texnikasi vositalarini ishlatish bo’yicha
bilimlarni va amaliy ko’nikmalarni imkon darajasida singdirishdair.
Amaliy maqsadlarda dasturlash tilining imkoniyatlarini ko’rsatish matematika
va ilmiy sohalarga oid bir qancha misol va masalalarni Python dasturiy tilidan
foydalanib yechich misolida aniq va ravshan qilib ko’rsatib o’tiladi. Shunday qilib,
q’ollanma o’quvchi talabalar uchun dasturlash tili vositasida turli xildagi amaliy
masalalarni hal qilish ko’nikmalarini rivojlantirisga imkon yaratadi. Qo’llanmani
o’qish va undagi materiallarni o’rganish uchun dasturlash tajribasi bo’lishi talab
etilmaydi va undan endigina dasturchi bo’lishni orzu qilganlar ham bemalol
foydalanishlari mumkin. Shuni ham ta’kidlash kerakki, ushbu qo’llanmada
zamonaviy Python dasturlash tili imkoniyatlari boshlang’ich o’rganuvchilar, ya’ni
5 maktab o’quvchilari, talabalar va mustaqil o’rganuvchilar tushunishi uchun
nihoyatda yengil, tushunarli, kerakli izohlar bilan va sodda halq tilda izhor
qilingan. Python dasturlash tili samarador yuqori darajadagi ma’lumotlar
tuzilmasini hamda oddiy, ammo samarador bo’lgan ob’yektga yo’naltirilgan
2

dasturlash uslublarini taqdim etadi. Undan tashqari, bu til o’rganish uchun oson va
shu bilan birga imkoniyatlari yuqori bo’lgan oz sonli dasturlash tillari jumlasiga
kiradi va shu bilan birgalikda unda dasturlash jarayoni juda ham oddiy amalga
oshiriladi. Python dasturlash tilining rasmiy sayti – www.python.org bo’lib, uning
muallifi Niderlandiyadagi Matematika va informatika ilmiy tadqiqot institutida
ishlagan Gvido van Rossum deb hisoblanadi.
Pythonning o’ziga xosligi esa uning oddiyligi, o’rganishga osonligi, sodda
sintaksisga egaligi va dasturlash jarayonini boshlash uchun qulay, erkin va ochiq
kodlik dasturiy ta’minotga egaligidir. Undan tashqari, o’z dasturingizni yozish
davomida quyi darajadagi detallarni, misol uchun hotirani boshqarishni hisobga
olishingizga hech qanday hojat qolmaydi. Bu dasturlash tili ko’plab platformalarda
hech qanday o’zgartirishlarsiz ishlay oladi va u interpretatsiya qilinadigan tillar
jumlasiga mansub.
Bulardan tashqari, Python dasturlash tili imkoniyatlari kengayishga moyil
bo’lgan dasturiy til hisoblanadi. Agar siz dasturingizning biror-bir joyini tezroq
ishlashini xoxlasangiz, o’sha qismni C yoki C++ dasturlash tillarida yozib, keyin
shu qismni Python kodingiz orqali ishga tushirsangiz (chaqirsangiz) bo’ladi.
Bundan tashqari, Python juda ham ko’p, foydali hamda hilma-hil kutubxonalarga
(dasturlar bibliotekasiga) egaligi ham juda muhimdir.
Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi jadal rivojlanish va turli jarayonlarni
avtomatlashtirish hamda robotlashtirish davrida dasturlashni bilish va uni o’z ish
jarayonida ishlata olish texnik va pedagogik yo’nalishda ta’lim olayotgan
o’quvchi-talabalar uchun juda muhim deb hisoblanadi. Bu zamonaviy
mutahassislar uchun eng zaruriy talablardan biridir. Sababi hozirgi kunda
informatika turli-tuman sohalarda muvaffaqiyatli ravishda qo’llanilishi
mumkinligini hech kim ham rad eta olmaydi. Python juda oddiy dasturlash tili
bo lib, u ixcham shu bilan bir vaqtda sodda va tushinarli sintaksisga ega. Shuʻ
sababli Python o rganish uchun juda oson til sifatida butun dunyoda eng tez
ʻ
tarqalayotgan tillardan biri sifatida e'tirof etiladi. Bundan tashqari ushbu tilda
hozirgi kunga kelib, turli sohalarga (veb, o yin, mul'timediya, ilmiy tadqiqot)
ʻ
3

mo ljallangan katta hajmdagi kutbxonalar majmui yaratilgan bo lib, uningʻ ʻ
tobora mashhurlashib borishiga sabab bo lmoqda.
ʻ
Tadqiqot ob'yеkti va prеdmеti:
1. Masshtablash - tasvir o’lchamining o’zgarishi va bu jarayon davomida
sifatning qanday ta'sirlanishi.
2. Siqish - rasmlar hajmini kamaytirish usullari va natijalari, turli formatlar
(masalan, JPEG, PNG) orasidagi farqlar.
3. Sifat ta'siri - masshtablash va siqish jarayonlarida original tasvirning vizual
sifatini qanday saqlash mumkinligi.
4. Amaliy qo’llanmalar - Pillow yordamida yuqori sifatli tasvirlarni yaratish
va ularni veb yoki mobil ilovalarda foydalanish imkoniyatlari.
Kurs ishining maqsadi: Pillow kutubxonasi yordamida rasmlar
masshtablash va siqish jarayonlarini o’rganib chiqish, natijada yuqori sifatli va
optimallashtirilgan tasvirlar yaratishni o’rganish kurs ishining maqsadiga kiradi.
Kurs ishining vazifalari:
1. Pillow kutubxonasini o’rganish va uning funksiyalarini aniq belgilash.
2. Turli xil masshtablash usullarini tahlil qilish va amaliy misollar bilan
ko’rsatish.
3. Siqish jarayonining rasmlar sifatiga ta'sirini o’rganish va turli
formatlardagi siqish usullarini solishtirish.
4. Masshtablash va siqish jarayonlari orqali tasvirlar hajmini qanday
kamaytirish mumkinligini tahlil qilish.
5. Olingan natijalarni baholash va amaliy foydalanish mumkin bo’lgan
sohalarni aniqlash.
6. O’zgarishlarni analiz qilish va ilg'or tasvir sifatini saqlash
strategiyalarini ishlab chiqish.
Kurs ishning tuzilishi: mazkur kurs ishi kirish, 2 bob, 4 fasl, xulosa va
foydalanilgan adabiyotlar majmuasidan iborat.
4

I BOB. PYTHON DASTURLASH TILI VA UNING IMKONIYATLARI
1.1.Python dasturlash tili vujudga kelish tari х i, uning imkoniyatlari
Python dasturlash tilini vujudga kelishi 1980-yil o х iri 1990-yil boshlaridan
boshlangan. O’sha paytlarda un с ha taniqli bo’lmagan Gollandiyaning С WI instituti
х odimi Gvido van Rossum AB С tilini yaratilish proyektida ishtirok etgan edi.
AB С tili Basi с tili o’rniga talabalarga asosiy dasturlash konsepsiyalarini o’rgatish
u с hun mo’ljallangan til edi. Bir kun Gvido bu ishlardan с har с hadi va 2 hafta
davomida o’zining Ma с intoshida boshqa oddiy tilning interpretatorini yozdi, bunda
u albatta AB С tilining ba’zi bir g‘oyalarini o’zlashtirdi. Shuningdek, Python 1980-
1990-yillarda keng foydalanilgan Algol-68, С , С ++, Modul3 AB С , Small Talk
tillarining ko’plab х ususiyatlarini o’ziga olgandi. Gvido van Rossum bu tilni
internet orqali tarqata boshladi. Bu paytda o’zining “Dasturlash tillarining qiyosiy
taqrizi” web sahifasi bilan internetda to 1996-yilga с ha Stiv Mayevskiy ismli kishi
taniqli edi. U ham Ma с intoshni yoqtirardi va bu narsa uni Gvido bilan
yaqinlashtirdi. O’sha paytlarda Gvido BB С ning “Monti Paytonning havo sirki”
komediyasining mu х lisi edi va o’zi yaratgan tilni Monti Payton nomiga Python
deb atadi (ilon nomiga emas). 3 Til tezda ommalashdi. Bu dasturlash tiliga
qiziqqan va tushunadigan foydalanuv с hilar soni ko’paydi. Boshida bu juda oddiy
til edi. Shun с haki ki с hik interpretator bir ne с hta funksiyalarga ega edi. 1991-yil
birin с hi OYD (Obyektga Yo’naltirilgan Dasturlash) vositalari paydo bo’ldi. 1
Bir qan с ha vaqt o’tib Gvido Gollandiyadan Amerikaga ko’ с hib o’tdi. Uni
С NRI korporatsiyasiga ishlashga taklif etishdi. U o’sha yerda ishladi va
korporatsiya shug‘ullanayotgan proyektlarni Python tilida yozdi va bo’sh ish
vaqtlarida tilni interpretatorini rivojlantirib bordi. Bu 1990-yil Python 1.5.2
versiyasi paydo bo’lgun с ha davom etdi. Gvidoning asosiy vaqti korporatsiyani
proyektlarini yaratishga ketardi bu esa unga yoqmasdi. С hunki uning Python
dasturlash tilini rivojlantirishga vaqti qolmayotgandi. Shunda u o’ziga tilni
rivojlantirishga imkoniyat yaratib bera oladigan homiy izladi va uni o’sha
paytlarda endi tashkil etilgan BeOpen firmasi qo’llab quvvatladi. U С NRI dan
1
Sh.A. Mengliyev, O.A. Abdug‘aniev, S.Q. Shonazarov, D. Sh.To’rayev “Python dasturlash tili”, Termiz-2021
5

ketdi, lekin shartnomaga binoan u Python 1.6 versiyasini с hiqarib berishga majbur
edi. BeOpen da esa u Python 2.0 versiyani с hiqardi. 2.0 versiyasi bu oldinga
qo’yilgan katta qadamlardan edi. Bu versiyada eng asosiysi til va interpretatorni
rivojlanish jarayoni o с hiq ravishda bo’ldi.4 Shunday qilib 1.0 versiyasi 1994-yil
с hiqarilgan bo’lsa, 2.0 versiyasi 2000-yil, 3.0 versiyasi esa 2008-yil ishlab
с hiqarildi. Hozirgi vaqtda u с hin с hi versiyasi keng qo’llaniladi.
Python – bu o’rganishga oson va shu bilan birga imkoniyatlari yuqori bo’lgan
oz sonlik zamonaviy dasturlash tillari qatoriga kiradi. Python yuqori darajadagi
ma'lumotlar strukturasi va oddiy lekin samarador obyektga yo’naltirilgan
dasturlash uslublarini taqdim etadi. Pythonning o’ziga х osligi quyidagilar:
• Oddiy, o’rganishga oson, sodda sintaksisga ega, dasturlashni boshlash u с hun
qulay, erkin va o с hiq kodli dasturiy ta'minot.
• Dasturni yozish davomida quyi darajadagi detallarni, misol u с hun х otirani
boshqarishni hisobga olish shart emas.
• Ko’plab platformalarda he с h qanday o’zgartirishlarsiz ishlay oladi.
•Interpretatsiya ( Инт e рпр e тир yem ый ) qilinadigan til.
• Kengayishga ( Р a сширя em ый ) moyil til. Agar dasturni biror joyini tezroq
ishlashini х ohlasak shu qismni С yoki С ++ dasturlash tillarida yozib keyin shu
qismni python kodi orqali ishga tushirsa ( с haqirsa) bo’ladi.
•Juda ham ko’p х ilma- х il kutub х onalarga ega.
• х ml/html fayllar bilan ishlash
• http so’rovlari bilan ishlash
• GUI(grafik interfeys)
•Web ssenariy tuzish
• FTP bilan ishlash
•Rasmli audio video fayllar bilan ishlash
•Robot te х nikada
• Matematik va ilmiy hisoblashlarni programmalash
6

Pythonni katta proyektlarda ishlatish mumkin. С hunki, uni с hegarasi yo’q,
imkoniyati yuqori. Shuningdek, u sodda va universalligi bilan programmalash
tillari orasida eng ya х shisidir.
Python -yuqori bosqichli dasturlash tili hisoblanib, tirli xil ilovalarni
yaratish uchun mo’ljallangan. Ya'ni Python dasturlash tili yordamida veb-
ilovalar, o’yin ilovalari, oddiy (nastol'niy) dasturlar yaratish hamda
berilganlar bazasi bilan ishlash mumkin. Ayniqsa Python dasturlash tilining
tezlik bilan tarqalishiga uning mashinali o’rgatish va sun'iy intellekt sohalaridagi
tadqiqot ishlarida keng qo’llanilishi sabab bo’lgan.Python dasturlash tiliga 1991 yil
Golland dasturchisi Guido van Rossum asos solgan. Shundan beri ushbu til
rivojlanishning ulkan yo’lini bosib o’tdi va 2000yilda 2.0 versiyasi, 2008 yil esa
3.0 versiyalari chiqarildi. Versiyalar orasidagi muddatning uzoqligiga
qaramasdan doim aversiya ostilari chiqariladi. Shunday qilib, ushbu material
eng oxirgi 3.7 versiyasi asosida tuzilgan.
Python dasturlash tilining asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:
Skriptli til. Dastur kodi skriptlar ko’rinishida bo’ladi; Turli dasturlash
paradigmlarni, xususan ob'ektga yo’naltirilgan va funksional paradigmlarni o’zida
mujassamlagan;
Skriptlar bilan ishlash uchun interpretator kerak bo’lib, uskriptni ishga
tushiradi va bajaradi.Portativlik va platformaga bog’liqmaslik. Kopmpyuterda
qanday operasion tizim Windows, MacOS, Linux bo’lishidan qat'iy nazar, ushbu
operasion tizimda interpretator mavjud bo’lsa, foydalanuvchi tomonidan yozilgan
skript kod bajariladi. Xotiraning avtomatik boshqarilishi;
Turlarga dinamik ajratilishi;
Pythonda dasturning bajarilishi quyidagicha bo’ladi: Dastlab mant
muharririda ushbu dasturlash tili asosida ifodalar ketma-ketligidan iborat skript
kod yoziladi. Ushbu yozilgan skript kod barajirilish uchun interpretatorga
uzatiladi. Interpretator skript kodni oraliq baytkodga tarjima qiladi. Keyin
virtual mashina baytkodni operatsion tizimda bajariladigan instruksiyalar
(mashina buyruqlari) to’plamiga o’tkazadi.
7

Shu ta'kidlash lozimki, rasman interpretator tomonidan dastlabki kodning
baytkodga tarjima qilinishi va virtual mashinaning ushbu baytkodni mashina
buyruqlari to’plamiga o’tkazilishi ikkita turli jarayon bo’lsada, ammo amalda ular
bitta interpretatorning o’zida birlashtirilgan.Python juda oddiy dasturlash tili
bo’lib, u ixcham shu bilan bir vaqtda sodda va tushinarli sintaksisga ega. Shu
sababli Python o’rganish uchun juda oson til sifatida butun dunyoda eng tez
tarqalayotgan tillardan biri sifatida e'tirof etiladi. Bundan tashqari ushbu tilda
hozirgi kunga kelib, turli sohalarga (veb, o’yin, mul'timediya, ilmiy tadqiqot)
mo’ljallangan katta hajmdagi kutbxonalar majmui yaratilgan bo’lib, uning tobora
mashhurlashib borishiga sabab bo’lmoqda. 2
1.2.Python dasturlash tili afzalliklari
Python dasturlash tili sodda va o’qilishi oddiy bo’lgan dasturlash tili bo’lib u
inglizcha so’zlarni qo’llaydi va u PERL va PHP ga tillariga o’xshab ketadi. Python
interaktiv dasturlash tili bo’lib, ob’ektga yo’naltirilgan tillar jumlasiga kiradi,
ya’ni, Python ob’ektga yo’naltirish uslubini yoki dasturiy texnikasini
qo’llabquvvatlaydi. Python boshlovchi dasturchilar tilidir, ya’ni u boshlang‘ich
dasturchilaruchun ajoyib til bo’lib, oddiy matnni ishlashdan tortib,
2
Boltayev B., Azamatov A., Asqarov A., Sodiqov M., Azamatova G. Informatika va hisoblash texnikasi asoslari.
Toshkent: "Cho’lpon" nomidagi NMIU, 2015. - 160 b.
8

vebbrauzerlaridagi o’yinlarga qadar keng ko’lamdagi ilovalarni ishlab chiqishni
qo’llab quvvatlaydi. Python ning buyruqlari va sintaksisi ABC, Modula-3, C, C++,
Algol-68, SmallTalk va Unix shell kabi boshqa ko’plab tillardan va skript tillaridan
olingan. Python mualliflik huquqi bilan himoyalangan.
Xuddi Perl kabi, Python dagi manbaa kodi GNU General Public License
(GPL) ostida mavjud. Pythonning o’ziga xos xususiyatlari quyidagilarni o’z ichiga
qamrab oladi:
 O’rganish oson: Python nisbatan kam sonli kalit so’zlar, oddiy tuzilish va
aniq belgilangan sintaksisga ega;
 Tushunish va o’qish oson: Python kodi juda aniq va yodda qoladigan tarzda
yoziladi;
 Unda ishlash juda ham qulay: Python ning muvaffaqiyati – manba kodining
tuzilishi juda sodda va tushunarli;
 Python kattagina standart kutubxonaga ega: Python ning eng qudratli
jihatlaridan biri kutubxonaning asosiy qismi juda portative va UNIX, Windows va
Macintoshda o’zaro faoliyat platformalar bilan mos keladi;
 Interaktiv usulda ishlash imkoniayti mavjud: Python da terminalda ishlash
uchun juda qulay, natijalarni terminalda test qilib ko’rsa ham bo’ladi;
 Bu til moslashuvchan hisoblanadi: Python keng apparat platformalarida
ishlaydi va barcha platformalarda bir xil interfeysga ega;
 Kengaytirilish imkoniyatalariga ega: Python tarjimoniga past darajadagi
modullarni qo’shishingiz mumkin;
 Ma’lumotlar bazalari bilan ishlash qulayligi: Python barcha a’lumotlar
bazasini qo’llab quvvatlaydi;
 GUI dasturlashni amalga oshirish imkoniyati: Python Windows MFC, Unix,
X Window kabi platformalarga GUI dasturlar tuzishni qo’llab quvvatlaydi;
 Moslashuvchanligi: Python qobiq buyruq fayliga qaraganda, katta
dasturlarga yanada yaxshi moslashish va ularni qo’llab-quvvatlash imkonini
beradi;
9

 Funktsional va tuzilgan dasturiy usullarni va Ob’ektga yo’naltirilgan
dasturlashni qo’llabquvvatlaydi;
 Buyruq fayli sifatida ishlatilishi mumkin yoki katta ilovalar yaratish uchun
bytekodga to’planishi mumkin;
 Juda yuqori darajadagi dinamik ma’lumotlar turlari va dinamik turdagi
tekshiruvlarni qo’llab-quvvatlaydi;
 Chiqindilarni avtomatik ravishda to’plashni va ularni tozalashni
qo’llabquvvatlaydi (musorosborshik funktsiyasi);
 C, C++, Java va PHP kabi dasturlash tillari bilan osonlik bilan bog‘lanishi
mumkin.
Python dasturlash tili boshqa tillarga nisbatan o’rganish ancha oson va shu
bilan birga imkoniyatlari boy bo’lgan til hisoblanadi. Ya’ni, til o’rganishni
boshlovchilar uni osonlik bilan o’rganishlari mumkin, shu bilan bu til yordamida
ancha-muncha jiddiy amaliy loyihalarni ham amalga oshirish mumkin. 3
Python haqida quyidagi uchta xulosaga kelish mumkin:
1. Python dasturlash tilining keng miqyosda qo’llanilishi mumkin bo’lgan uch
asosiy soha bor: veb-dasturlash (backend – vebserver uchun ilovalar yozish),
sun’iy intellekt masalalari, kompyuterda foydalanuvchi juda ko’p marta
bajaradigan mayda ishlar (elektron xatlarni jo’natish, fayllarni izlash va bosmalash,
elektron jadvaldan biror-bir ma’lumotlarni ajratib olish va xakozolar).
2. Python o’rganish ancha oson bo’lgan dasturiy tildir. Agar tabiiy tillar bilan
o’xshatish qiladigan bo’lsak, biror-bir tilda fikrni yetkazish uchun ma’lum vaqt
so’zlarni, tilning grammatikasi o’rganish kerak bo’ladi. Qandaydir minimal bilim
shakllangandan so’ng, asta-sekin inson o’z fikrini ifoda eta boshlaydi. Dasturlash
tillaribilan ham holat xuddi shunday. Biror dasturlash tilida amaliy foyda
keltiradigan dastur yozishni boshlash uchun ma’lum bilimlar majmuini egallash
kerak, shundan so’nggina dasturlashni boshlash mumkin. Boshqa dasturlash
tillaridan farqli ravishda, Python da amaliy ahamiyatga ega dasturlarni ishlab
3
Kris Roffi. Kompyuter dasturlari. Python uchun dasturlash kitobi. - USA: Cambridge university press. 2017, - p.
204.
10

chiqishga ancha ertaroq, hali tilning kattaqismini o’rganmasdan turib ham kirishish
mumkin.
3. Python interpretatsiya qilinadigan dasturiy til. Dasturlash tillarini
interpretatsiya qilinadigan va kompilyatsiya qilinadigan dasturlash tillariga
bo’lishadi. Aniqroq aytganda, agar dasturlash tilidagi dasturni bajarish
interpretatsiya orqali amalga oshirilsa, bunday tillar interpretatsiya qilanadigan til
deyiladi. Agar dasturlash tilidagi dasturni bajarish uchun uni avval mashina tiliga
o’tkazish talab qilinsa, bunday tillar kompilyatsiya qilinadigan tillar deyiladi.
Aslini olganda, kompyuter uchun yozilgan har qanday dastur interpretatsiya
qilinadi. Chunki mashina kodlaridagi dastur kompyuterning miyasi bo’lgan
protsessor tomonidan interpretatsiya qilinadi.
II BOB. PYTHONDA RASMLAR BILAN ISHLASH
2.1.Rasmlar bilan ishlash modullari.
Ko pgina ilovalar raqamli tasvirlardan foydalanadi va bu bilan odatdaʻ
ishlatiladigan tasvirlarni qayta ishlashga е htiyoj bor. Agar siz ilovangizni Python
11

bilan qurayotgan bo lsangiz va unga tasvirni qayta ishlash funksiyalariniʻ
qo shishingiz k
ʻ е rak bo lsa, siz foydalanishingiz mumkin bo lgan turli ʻ ʻ
kutubxonalar mavjud.
Bu y е rda qaysi kutubxona е ng yaxshi е kanligi haqida bahslashmaymiz;
ularning barchasining o ziga xos fazilatlari bor. Ushbu ma ruza tasvirni qayta
ʻ ʼ
ishlashning k е ng doirasini ta minlovchi va ulardan foydalanish oson bo lgan
ʼ ʻ
kuchli kutubxona Pillowga qaratiladi.
PIL — bu tasvirlarni manipulyatsiya qilish uchun bir n е chta standart
prots е duralarni taklif qiluvchi kutubxona. Bu kuchli kutubxona, l е kin 2009-yildan
b е ri yangilanmagan va Python 3-ni qo llab-quvvatlamaydi. Pillow bunga
ʻ
asoslanib, Python 3-ga qo shimcha funksiyalar va qo llab-quvvatlaydi. U PNG,
ʻ ʻ
JP Е G, PPM kabi bir qator tasvir fayl formatlarini qo llab-quvvatlaydi. GIF, TIFF
ʻ
va BMP. Ushbu kutubxonadan foydalanib, tasvirlar ustida k е sish, o lchamini
ʻ
o zgartirish, tasvirga matn qo shish, aylantirish, kulrang rangni o zgartirish va
ʻ ʻ ʻ
hokazo kabi turli amallarni qanday bajarishni ko rib chiqamiz.
ʻ
O rnatish va loyihani sozlash
ʻ
Pillow kutubxonasi Pythonda rasmlar bilan ishlash uchun eng mashhur va
kuchli vositalardan biridir. Uni o’rnatish juda oddiy. Agar sizda Python va pip
o’rnatilgan bo’lsa, quyidagi buyruqni ishga tushiring:
pip install pillow
O’rnatish jarayoni tugagandan so’ng, Python skriptingizda Pillow
kutubxonasini import qilishingiz mumkin:
from PIL import Image
Agar sizda o’rnatish bilan bog'liq muammolar yuzaga kelsa, Python
versiyangizni va pip versiyangizni tekshiring. Pillow kutubxonasi Python 3.7 va
undan yuqori versiyalarida yaxshi ishlaydi. 4
Shuningdek, virtual muhitdan
foydalanish tavsiya etiladi, chunki u loyihangiz uchun zarur bo’lgan bog'liqliklarni
boshqarishga yordam beradi.
4
Dan Bader. Python tricks the book. Anja Pircher Design, 2017, - p. 299.
12

$Sozlash jarayoni ham oddiy. Pillow kutubxonasi o’rnatilgandan so’ng, siz hech qanday qo’shimcha sozlashlarsiz rasmlar bilan ishlashni boshlashingiz mumkin. Kutubxona turli xil formatdagi rasmlarni qo’llab-quvvatlaydi, jumladan JPEG, PNG, GIF, TIFF va boshqalar. Agar sizda maxsus formatlar bilan ishlash zarurati bo’lsa, qo’shimcha plaginlar o’rnatishingiz mumkin. python -m venv myenv myenv\Scripts\activate pip install pillow  Virtual muhit yaratish (agar zarur bo’lsa):  Virtual muhitni faollashtirish:  Pillow kutubxonasini o’rnatish: Pillowni o ʻ rnatishdan oldin siz quyidagilarni bilishingiz k е rak : Pillow va PIL bir muhitda birga bo ʻ lolmaydi , shuning uchun sizda PIL o ʻ rnatilgan bo ʻ lsa , davom е tishdan oldin uni o ʻ chirib tashlang . Biz ushbu ma ʼ ruzada Pillowning joriy barqaror v е rsiyasidan foydalanamiz ( yozish vaqtida 8.0.1 v е rsiyasi ). Ushbu v е rsiya Python 3.6 va undan yuqori v е rsiyalarini talab qiladi . Pillowni pip ko ʻ rsatilganid е k o ʻ rnatishingiz mumkin : python3 -m pip install --upgrad е pip python3 -m pip install --upgrad е Pillow Barcha misollar k е rakli tasvirlar ishga tushirilayotgan python skript fayli bilan bir xil katalogda bo lishini nazarda tutadi. ʻ Tasvir ob ʼ е kti Python Imaging kutubxonasidagi muhim sinf bu Imag е sinfdir. U Imag е modulda aniqlangan va manipulyatsiya op е ratsiyalarini amalga oshirish mumkin bo lgan PIL tasvirini taqdim ʻ е tadi. Ushbu klassning namunasi bir n е cha usulda yaratilishi mumkin: fayldan rasmlarni yuklash, noldan tasvirlarni yaratish yoki boshqa tasvirlarni qayta ishlash natijasida. Biz bularning barchasini ishlatilayotganini ko ramiz. (pip install Imag ʻ е yoki pip install Pillow) Fayldan rasmni yuklash uchun biz moduldagi funksiyadan foydalanamiz, unga tasvirga yo l ʻ o tkazamiz . ʻ 13$

from PIL import Imag е
imag е = Imag е .op е n( 22.jpg ) ʼ ʻ
imag е .show()
Muvaffaqiyatli bo lsa, yuqoridagi Imag
ʻ е o by е ktni qaytaradi. Agar faylni
ochishda muammo yuzaga k е lsa, OS Е rroristisno paydo bo ladi. Imag
ʻ е Oby е ktni
olganingizdan so ng , siz uni qayta ishlash va boshqarish uchun sinf tomonidan
ʻ
b е lgilangan usullar va atributlardan foydalanishingiz mumkin. Rasmni
ko rsatishdan boshlaylik.
ʻ
Buni undagi usulni chaqirish orqali qilishingiz mumkin. Bu tasvirni tashqi
ko rish vositasida ko rsatadi (odatda macOS da oldindan ko rish, Unix da xv va
ʻ ʻ ʻ
Windows da Paint dasturi).show ()
Oby е ktning atributlari yordamida tasvir haqida ba zi tafsilotlarni olishingiz
ʼ
mumkin.
from PIL import Imag е
imag е = Imag е .op е n( 22.jpg )
ʼ ʻ
# rasm formati.
print(imag е .format) # Output: JP Е G
# Rasm tomonidan ishlatiladigan piks е l formati. Odatdagi qiymatlar "1", "L",
"RGB" yoki "CMYK"dir."
print(imag е .mod е ) # Output: RGB
# Rasm hajmi, piks е llarda. Hajmi (k е nglik,
balandlik) sifatida b е rilgan.
print(imag е .siz е ) # Output: (883, 540)
# Ranglar palitrasi jadvali, agar mavjud bo lsa.
ʻ
print(imag е .pal е tt е ) # Output: Non е
Rasm turini o zgartirish. Tasvirni qayta ishlashni tugatganingizdan so ng, uni
ʻ ʻ
faylga yorliqlash uchun ishlatiladigan nomni kiritish usuli bilan faylga saqlashingiz
mumkin . Rasmni saqlashda siz uning asl nusxasidan boshqa k е ngaytmani
b е lgilashingiz mumkin va saqlangan rasm b е lgilangan formatga o zgartiriladi.
ʻ
imag е = Imag е .op е n( 22.jpg )
ʼ ʻ
14

imag е .sav е ( 22-yangi.png )ʼ ʻ
Yuqoridagi rasm bilan yuklangan Tasvir ob
ʼ е ktini yaratadi va uni yangi
faylga saqlaydi, Pillow fayl k е ngaytmasi PNG sifatida b е lgilanganligini ko radi va
ʻ
faylga saqlashdan oldin uni PNGga o zgartiradi. Fayl formatini aniq b
ʻ е lgilash
uchun ikkinchi argum е ntni taqdim е tishingiz mumkin . Bu avvalgid е k xuddi
shunday qiladi . Odatda, bu ikkinchi dalilni k е ltirishning hojati yo q, chunki Pillow
ʻ
fayl nomi k е ngaytmasidan foydalanish uchun faylni saqlash formatini aniqlaydi,
l е kin agar siz nostandart k е ngaytmalardan foydalanayotgan bo lsangiz, formatni
ʻ
har doim shu tarzda b е lgilashingiz k е rak. 5
Rasmlar hajmini o zgartirish.Tasvirning o lchamini o zgartirish uchun siz
ʻ ʻ ʻ
o lchami o zgartirilgan tasvirning k
ʻ ʻ е ngligi va balandligini ifodalovchi ikki butun
sonli kort е j argum е ntiga o tib, undagi usulni chaqirasiz . Funktsiya ishlatilgan
ʻ
tasvirni o zgartirmaydi; buning o rniga yangi o lchamli boshqa Rasmni qaytaradi.
ʻ ʻ ʻ
imag е = Imag е .op е n( 22.jpg )
ʼ ʻ
n е w_imag е = imag е .r е siz е ((400, 400))
n е w_imag е .sav е ( 22-yangi.jpg )
ʼ ʻ
print(imag е .siz е ) # Output: (1920, 1280)
print(n е w_imag е .siz е ) # Output: (400, 400)
2.2. Pillow kutubxonasi bilan rasmlarni masshtablash va siqish dasturini
yaratish
Rasmni qayta ishlash bizning raqamli dunyomizda muhim ahamiyatga ega. U
rasmlarni optimallashtirish, ularni tahrirlash va yangi yaratuvchanlik imkoniyatlari
yaratadi.
Pillow kutubxonasi
5
Kris Roffi. Kompyuter dasturlari. Python uchun dasturlash kitobi. - USA: Cambridge university press. 2017, - p.
204
15

Pillow - Python uchun rasm ishlash kutubxonasi. U Python Imaging Library
(PIL) ning takomillashtirilgan versiyasidir. O’rnatish uchun pip install Pillow
buyrug'ini bajarish kifoya.
Rasm masshtablash
Masshtablash - rasm o’lchamini o’zgartirish. resize() funksiyasi yordamida
rasmni kerakli o’lchamga keltirish mumkin.
Misol:
Rasmlarni masshtablash va siqish jarayonlari ko’plab amaliyotlarda
muhimdir. Masshtablash, rasmning o’lchamini o’zgartirish bo’lib, bu
foydalanuvchilarga rasmni kerakli joyga moslashtirish imkonini beradi. Mishqot
va sifatni saqlab qolgan holda rasm o’lchamini tez o’zgartirishda resize funksiyasi
qo’llaniladi.
Siqish esa rasm fayl hajmini kamaytirish uchun ishlatiladi. Bu jarayon, rasm
sifatini biroz yo’qotib, saqlash va uzatish jarayonlarini osonlashtiradi. Pillow
kutubxonasida save metodida quality parametri orqali rasm sifatini belgilash
mumkin, bu esa fayl hajmini boshqarishda muhim ahamiyatga ega.
Umuman olganda, Pillow kutubxonasida masshtablash va siqish vositalaridan
foydalanish, rasm fayllarini samarali boshqarish imkonini beradi va dasturchilar
uchun muhim vosita hisoblanadi.
Pillow kutubxonasi Pythonda rasmlar bilan ishlash uchun eng mashhur va
kuchli vositalardan biridir. Uni o’rnatish juda oddiy. Agar sizda Python va pip
o’rnatilgan bo’lsa, quyidagi buyruqni ishga tushiring:
pip install pillow
O’rnatish jarayoni tugagandan so’ng, Python skriptingizda Pillow
kutubxonasini import qilishingiz mumkin:
from PIL import Image
Agar sizda o’rnatish bilan bog'liq muammolar yuzaga kelsa, Python
versiyangizni va pip versiyangizni tekshiring. Pillow kutubxonasi Python 3.7 va
undan yuqori versiyalarida yaxshi ishlaydi. Shuningdek, virtual muhitdan
16

$foydalanish tavsiya etiladi, chunki u loyihangiz uchun zarur bo’lgan bog'liqliklarni boshqarishga yordam beradi. Sozlash jarayoni ham oddiy. Pillow kutubxonasi o’rnatilgandan so’ng, siz hech qanday qo’shimcha sozlashlarsiz rasmlar bilan ishlashni boshlashingiz mumkin. Kutubxona turli xil formatdagi rasmlarni qo’llab-quvvatlaydi, jumladan JPEG, PNG, GIF, TIFF va boshqalar. Agar sizda maxsus formatlar bilan ishlash zarurati bo’lsa, qo’shimcha plaginlar o’rnatishingiz mumkin. python -m venv myenv myenv\Scripts\activate pip install pillow  Virtual muhit yaratish (agar zarur bo’lsa);  Virtual muhitni faollashtirish ;  Pillow kutubxonasini o’rnatish . 6 Rasmlarni Yuklash va Ko’rsatish Pillow kutubxonasi yordamida rasmlarni yuklash juda oson. Image.open() funksiyasi yordamida rasmni yuklashingiz va Image.show() funksiyasi yordamida uni ko’rsatishingiz mumkin. Quyida misol keltirilgan: from PIL import Image # Rasmni yuklash rasm = Image.open("rasm.jpg") # Rasmni ko’rsatish rasm.show() Agar siz rasmni o’zgaruvchiga yuklamoqchi bo’lsangiz va uni keyinroq qayta ishlamoqchi bo’lsangiz, quyidagi koddan foydalanishingiz mumkin: from PIL import Image 6 Eric Matthes. Python crash course: a hands-on, project-based introduction to programming. - San-Francisco: No Starch Press, 2015. - p. 562. 17$

# Rasmni yuklash
rasm = Image.open("rasm.jpg")
# Rasmning o’lchamlarini olish
width, height = rasm.size
# Rasm formatini olish
format = rasm.format
# Rasmning rang rejimini olish
mode = rasm.mode
print(f"Rasm o’lchamlari: {width}x{height}")
print(f"Rasm formati: {format}")
print(f"Rasm rang rejimi: {mode}")
Ushbu kod rasmni yuklaydi va uning o’lchamlarini, formatini va rang rejimini
chop etadi. Bu ma'lumotlar rasmni qayta ishlashdan oldin juda foydali bo’lishi
mumkin.
Agar siz Jupyter Notebook yoki shunga o’xshash muhitda ishlayotgan
bo’lsangiz, rasmni to’g'ridan-to’g'ri notebook ichida ko’rsatish uchun quyidagi
koddan foydalanishingiz mumkin:
from PIL import Image
import matplotlib.pyplot as plt
# Rasmni yuklash
rasm = Image.open("rasm.jpg")
# Rasmni ko’rsatish
plt.imshow(rasm)
plt.axis('off') # O’qlarni o’chirish
18

plt.show()
Rasmlarni Masshtablash Algoritmlari
Pillow kutubxonasi rasmlarni masshtablash uchun turli xil algoritmlarni
qo’llab-quvvatlaydi. 7
Ulardan eng mashhurlari quyidagilar:
 NEAREST: Eng yaqin qo’shni algoritmi. Bu eng tezkor, ammo sifati eng
past bo’lgan algoritm.
 BILINEAR: Bilinear interpolatsiya algoritmi. Sifat NEAREST dan
yaxshiroq, ammo sekinroq.
 BICUBIC: Bicubic interpolatsiya algoritmi. Sifat BILINEAR dan
yaxshiroq, ammo undan ham sekinroq.
 LANCZOS: Lanczos filtri. Eng yuqori sifatli algoritm, ammo eng sekin.
Masshtablash uchun resize() funksiyasidan foydalaniladi. Quyida misol
keltirilgan:
from PIL import Image
# Rasmni yuklash
rasm = Image.open("rasm.jpg")
# Yangi o’lchamlar
new_width = 500
new_height = 300
# Masshtablash
resized_rasm = rasm.resize((new_width, new_height),
Image.LANCZOS)
# Masshtablangan rasmni saqlash
resized_rasm.save("resized_rasm.jpg")
7
Gabor Szabo, “1000 Python Examples”, 2020, 140-165 pages
19

Bu kod rasmni yuklaydi, uni 500x300 o’lchamga LANCZOS algoritmi
yordamida masshtablaydi va masshtablangan rasmni saqlaydi. Algoritmni
o’zgartirish uchun Image.LANCZOS o’rniga boshqa algoritm nomini
qo’yishingiz mumkin.
Qaysi algoritm sizning ehtiyojlaringizga eng mos kelishini aniqlash uchun
turli xil algoritmlarni sinab ko’rish tavsiya etiladi. Agar tezlik muhim bo’lsa,
NEAREST yoki BILINEAR algoritmlaridan foydalaning. Agar sifat muhim
bo’lsa, BICUBIC yoki LANCZOS algoritmlaridan foydalaning.
Rasmlarni Siqish Usullari (JPEG, PNG, WebP)
Rasmlarni siqish ularning hajmini kamaytirish uchun ishlatiladi. Pillow
kutubxonasi turli xil siqish usullarini qo’llab-quvvatlaydi:
 JPEG: Lossy siqish algoritmi. Rasm sifati biroz yo’qoladi, ammo hajmi
sezilarli darajada kamayadi. Fotosuratlar uchun yaxshi tanlov.
 PNG: Lossless siqish algoritmi. Rasm sifati yo’qolmaydi, ammo hajmi
JPEGga qaraganda kamroq kamayadi. Logotiplar va grafikalar uchun yaxshi
tanlov.
 WebP: Zamonaviy siqish algoritmi. JPEG va PNGdan yaxshiroq siqish
nisbatiga ega. Veb uchun yaxshi tanlov.
Siqish uchun save() funksiyasidan foydalaniladi. Quyida misol keltirilgan:
from PIL import Image
# Rasmni yuklash
rasm = Image.open("rasm.jpg")
# JPEG siqish
rasm.save("compressed_rasm.jpg", "JPEG", quality=85)
# PNG siqish
rasm.save("compressed_rasm.png",
"PNG", optimize=True)
20

# WebP siqish
rasm.save("compressed_rasm.webp",
"WebP", quality=80)
Bu kod rasmni yuklaydi va uni JPEG, PNG va WebP formatlarida siqadi.
JPEG uchun quality parametri rasm sifatini belgilaydi (0-100). PNG uchun
optimize parametri siqishni optimallashtiradi. WebP uchun quality parametri ham
rasm sifatini belgilaydi.
Siqish darajasini tanlash rasm sifati va hajmi o’rtasidagi muvozanatga bog'liq.
Agar siz yuqori sifatli rasmni saqlab qolmoqchi bo’lsangiz, yuqori sifatli
parametrni tanlang. Agar siz hajmni kamaytirishni xohlasangiz, pastroq sifatli
parametrni tanlang. 8
Masshtablangan va siqilgan rasmlarni saqlash
Masshtablangan va siqilgan rasmlarni saqlash uchun rasm.save()
funksiyasidan foydalanishingiz mumkin. Ushbu funksiya fayl nomini va formatini
qabul qiladi.
from PIL import Image
# Rasmni yuklash
rasm = Image.open("rasm.jpg")
# Yangi o’lchamlar
yangi_olchamlar = (500, 500)
# Rasmni masshtablash
masshtablangan_rasm = rasm.resize(yangi_olchamlar,
Image.BICUBIC)
8
M. R. Fayziyeva, D. M. Sayfurov, N. S. Xaytullayeva. “Informatika va axborot texnologiyalari: umumiy o’rta
ta’lim maktablarining 9 – sinfi uchun darslik”: Toshkent – 2020.
21

# Rasmni saqlash
masshtablangan_rasm.save("masshtablangan_rasm.jpg")
# JPEG siqish
masshtablangan_rasm.save("siqilgan_rasm.jpg",
"JPEG", quality=85)
Fayl nomini tanlashda kengaytmani to’g'ri ko’rsatish muhim, chunki u rasm
formatini aniqlaydi. Agar siz rasmning sifatini nazorat qilmoqchi bo’lsangiz,
quality parametrini JPEG formati uchun yoki optimize parametrini PNG formati
uchun ishlatishingiz mumkin. Bundan tashqari, saqlash vaqtida boshqa formatlar
uchun ham qo’shimcha parametrlarni sozlash imkoniyati mavjud. Masalan, WebP
formati uchun lossless (sifatni yo’qotmaslik) yoki quality parametrlarini sozlash
mumkin. Turli parametrlarni sinab ko’rish orqali siz eng yaxshi muvozanatni
topishingiz mumkin.
Dastur interfeysini yaratish
Dastur interfeysini yaratish uchun Tkinter kutubxonasidan foydalanishingiz
mumkin. Quyidagi kod oddiy interfeysni yaratishni ko’rsatadi:
import tkinter as tk
from tkinter import filedialog
from PIL import Image
def rasm_yuklash():
global rasm
fayl_yoli = filedialog.askopenfilename()
rasm = Image.open(fayl_yoli)
# Rasmni ko’rsatish uchun kod
def masshtablash():
# Masshtablash uchun kod
22

def siqish():
# Siqish uchun kod
def saqlash():
# Saqlash uchun kod
oyna = tk.Tk()
oyna.title("Rasm masshtablash va siqish")
yuklash_tugmasi = tk.Button(oyna, text="Rasmni
yuklash", command=rasm_yuklash)
yuklash_tugmasi.pack()
masshtablash_tugmasi = tk.Button(oyna,
text="Masshtablash", command=masshtablash)
masshtablash_tugmasi.pack()
siqish_tugmasi = tk.Button(oyna, text="Siqish",
command=siqish)
siqish_tugmasi.pack()
saqlash_tugmasi = tk.Button(oyna, text="Saqlash",
command=saqlash)
saqlash_tugmasi.pack()
oyna.mainloop()
Ushbu kod oynani, tugmalarni va rasmlarni yuklash, masshtablash, siqish va
saqlash uchun funksiyalarni yaratadi. Interfeysni yanada qulay qilish uchun
qo’shimcha elementlar, masalan, matn maydonlari, slayderlar va boshqalarni
qo’shishingiz mumkin. Shuningdek, masshtablash va siqish algoritmlarini tanlash
imkoniyatini ham qo’shish tavsiya etiladi. Bu foydalanuvchilarga o’z ehtiyojlariga
23

mos keladigan sozlamalarni tanlash imkoniyatini beradi. Bundan tashqari, dasturga
xatolarni qayta ishlash funksiyalarini qo’shish ham muhim, shunda
foydalanuvchilar xato xabarlarini ko’rishlari va muammolarni bartaraf etishlari
mumkin bo’ladi. 9
Masshtablash va Siqish Funktsiyalarini Integratsiya Qilish
Dastur interfeysi yaratilgandan so’ng, masshtablash va siqish funktsiyalarini
integratsiya qilish kerak. Bu foydalanuvchi tomonidan kiritilgan parametrlarni
olish va ularni Pillow kutubxonasining mos funksiyalariga uzatishni o’z ichiga
oladi.
Quyida masshtablash va siqish funktsiyalarini integratsiya qilish misoli
keltirilgan:
import tkinter as tk
from tkinter import filedialog
from PIL import Image
def process_image():
global rasm
if rasm:
# Masshtablash algoritmini olish
algorithm = algorithm_var.get()
if algorithm == "NEAREST":
resample = Image.NEAREST
elif algorithm == "BILINEAR":
resample = Image.BILINEAR
elif algorithm == "BICUBIC":
resample = Image.BICUBIC
else:
resample = Image.LANCZOS
9
M.T.Azimjanova, M. T. Muradova, M. S. Pazilov. Informatika va axborot texnologiyalari, O’quv qo’llanma, T:
O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyat nashriyoti – 2013.
24

# Yangi o’lchamlarni olish
new_width = int(width_entry.get())
new_height = int(height_entry.get())
# Masshtablash
resized_rasm = rasm.resize((new_width,
new_height), resample)
# Siqish formatini olish
format = format_var.get()
# Siqish sifatini olish
quality = int(quality_slider.get())
# Saqlash
file_path =
filedialog.asksaveasfilename(defaultextension="." +
format.lower())
if file_path:
resized_rasm.save(file_path, format,
quality=quality)
print("Rasm saqlandi:", file_path)
Bu kod masshtablash algoritmini, yangi o’lchamlarni, siqish formatini va
sifatini foydalanuvchi tomonidan kiritilgan parametrlardan oladi va ularni resize()
va save() funksiyalariga uzatadi. So’ngra, masshtablangan va siqilgan rasmni
foydalanuvchi tomonidan tanlangan joyga saqlaydi.
Integratsiya jarayonida xatolarni qayta ishlash ham muhimdir. Masalan,
foydalanuvchi noto’g'ri o’lchamlarni kiritishi mumkin. Bunday hollarda, dastur
xato xabarini ko’rsatishi va foydalanuvchidan to’g'ri ma'lumotlarni kiritishni
so’rashi kerak.
25

Yakuniy kod va dasturdan foydalanish bo’yicha qo’llanma
Dasturni yaratish jarayoni yakunlangandan so’ng, yakuniy kodni sinovdan
o’tkazish va uni ishlatish bo’yicha qo’llanma yozish muhim. Qo’llanmada dasturni
o’rnatish, sozlash va undan foydalanish bo’yicha batafsil ko’rsatmalar bo’lishi
kerak. Bundan tashqari, dasturning asosiy funksiyalari, parametrlari va sozlamalari
haqida ma'lumot berish zarur. Agar dasturda xatoliklar bo’lsa, ularni bartaraf etish
bo’yicha tavsiyalar ham qo’llanmaga kiritilishi lozim.
Dasturni ishlatish bo’yicha qadamlar quyidagicha bo’lishi mumkin:
1. Dasturni ishga tushiring.
2. "Rasmni yuklash" tugmasini bosing va rasmni tanlang.
3. Masshtablash va siqish sozlamalarini tanlang.
4. "Masshtablash" va "Siqish" tugmalarini bosing.
5. "Saqlash" tugmasini bosing va fayl nomini kiriting.
Ushbu qo’llanma foydalanuvchilarga dasturdan to’g'ri foydalanishga yordam
beradi va ularning ishini osonlashtiradi. Shuningdek, qo’llanma dasturni kelajakda
takomillashtirish uchun foydali bo’lishi mumkin, chunki u foydalanuvchilarning
fikr-mulohazalarini o’z ichiga olishi mumkin. Dasturni doimiy ravishda yangilab
turish va qo’llab-quvvatlash ham muhim, shunda foydalanuvchilar har doim eng
so’nggi funksiyalardan va xavfsizlik tuzatishlaridan foydalanishlari mumkin
bo’ladi. 10
10
Anvar Nazrullayev. Pythonda dasturlash asoslari. 2021
26

Atirgul rasmni qayta ishlash
from PIL import Image
import os
def process_image(input_path, target_size=500,
quality=80):
# Rasmni ochish
image = Image.open(input_path)

# Original o'lcham
width, height = image.size
original_size = os.path.getsize(input_path)

# Yangi o'lchamni hisoblash
ratio = width / height
if width > height:
new_width = target_size
new_height = int(target_size / ratio)
else:
new_height = target_size
27

$new_width = int(target_size * ratio) # Rasmni masshtablash image = image.resize((new_width, new_height), Image.Resampling.LANCZOS) # Yangi fayl nomini yaratish directory = os.path.dirname(input_path) filename = os.path.basename(input_path) name, ext = os.path.splitext(filename) output_path = os.path.join(directory, f"{name}_scaled_compressed{ext}") # Rasmni saqlash image.save(output_path, quality=quality, optimize=True) new_size = os.path.getsize(output_path) return { 'original_size': original_size, 'new_size': new_size, 'reduction': ((original_size - new_size) / original_size) * 100, 'dimensions': (new_width, new_height) } if __name__ == "__main__": input_file = "attached_assets/Red_rose.jpg" result = process_image(input_file) print("\nRasm qayta ishlandi!") 28$ $print(f"Original hajmi: {result['original_size'] / 1024:.1f} KB") print(f"Yangi hajmi: {result['new_size'] / 1024:.1f} KB") print(f"Hajmi {result['reduction']:.1f}% ga kamaydi") print(f"Yangi o'lchamlari: {result['dimensions'] [0]}x{result['dimensions'][1]} piksel") Rasm qayta ishlandi! Original hajmi: 14.0 KB Yangi hajmi: 19.8 KB Hajmi -41.4% ga kamaydi Yangi o'lchamlari: 348x500 piksel XULOSA 29$

Zamonaviy dunyoda, hayotni axborot texnologiyalarisiz tasavvur qilishning
iloji yo’q. Ular bizning hayotimizga qat'iy kirishdi, axborot texnologiyalari
insoniyat hayotining barcha sohalarida qo’llaniladi, ayniqsa ikki tomonlama
muhim rol o’ynaydi. Axborot texnologiyalari insoniyatning barcha to’plangan
tajribasini amaliy foydalanish uchun mos formatlangan shaklda aks ettiradi.
Shuningdek, u ijtimoiy jarayonlarni amalga oshirish uchun ilmiy bilim va
materialistik tajribani jamlaydi, shu bilan birga mehnat, vaqt, energiya va moddiy
xarajatlarni tejaydi. "Bugun O’zbekiston barcha sohalarda o’zini namoyon
qilmoqda. Axborot texnologiyalariga o’z vaqtida e'tibor qaratishimiz yaxshi
natijalar bermoqda. Bitta dasturiy mahsulot davlatga korruptsiya, byurokratiyani
yo’q qilish va odamlar uchun qulayliklar yaratishda katta yordamdir. Yodingizda
bo’lsin, sizning ishingiz juda muhim", — dedi Shavkat Mirziyoyev. O’zbekiston
Respublikasi Prezidentining 2021 yil 17 fevraldagi PQ-4996-sonli “Sun`iy intellekt
texnologiyalarini jadal joriy etish uchun shart-sharoitlar yaratish chora-tadbirlari
to’g‘risida”gi qarori, 2021 yil 26 avgustdagi PQ-5234-sonli “Sun`iy intellekt
texnologiyalarini qo’llash bo’yicha maxsus rejimni joriy qilish choratadbirlari
to’g‘risida”gi qarori, 2020 yil 5 oktabrdagi PF-6079-sonli “«Raqamli O`zbekiston
— 2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari
to’g‘risida” farmoni yurtimizda Axborotlashtirish sohasiga bo`lgan katta e`tiborni
ko`rsatadi Bilamizki, dasturlash tilining mashhurligini ishlab chiquvchilar orasida
eng ommabop resurs - Stack Overflowdagi teglar sonining dinamikasi bilan
kuzatish mumkin. Shunday qilib, grafikaga ko’ra, Pythonning o’sishi 2010 yilda
boshlangan va 2015 yilda tezlashdi. Pythonni eski til deb atash mumkin - u 1991
yilda, ya'ni deyarli 31 yil oldin paydo bo’lgan. Bu vaqt ichida u asta-sekin atrofiga
katta jamoani to’pladi. Java bilan bir vaqtda Python tili paydo bo’ladi. Til 5 ishlab
chiquvchisi, matematik Guido van Rossum uzoq vaqt davomida dasturlashni
o’rgatish uchun ABC tilini ishlab chiqdi. Python birinchi dasturlash tili sifatida
ishonchli tavsiya etilishi mumkin. Gap shundaki, Python uzoq vaqtdan beri mavjud
va u haqida juda ko’p yaxshi darsliklar yozilgan. U oddiy, "inson" tiliga o’xshash
tushunarli sintaksisga ega va u xatolarni ham tushuntiradi. Masalan, undagi
30

ma'lumotlar turini ko’rsatish shart emas, faqat o’zgaruvchini e'lon qilish kifoya.
Python kontekstdan uning butun son, haqiqiy son, mantiqiy yoki boshqa biror tipda
ekanligini avtomatik aniqlaydi. Bu yangi boshlanuvchilar uchun katta afzallik.
Agar siz C++ da dasturlashtirgan bo’lsangiz, biror joyda haqiqiy (float) sonini
butun (int) songa o’zgartirganingiz uchun dastur 6 kompilyatsiya qilinmasligi
qanchalik achinarli ekanini bilasiz. Python kodini o’qish juda oson. Aksariyat
dasturlash tillarida foydalanuvchi bilan o’zaro aloqani o’rnatish uchun boshqaruv
elementlari: oyna, matnlar maydoni va tugmachalar ishlatiladi. Bular umumiy nom
bilan foydalanuvchining grafik interfeysi (GUI – graphical user interface) deb
ataladi.
Pillow kutubxonasi, Python uchun mo’ljallangan tasvirlarni qayta ishlash
vositasi bo’lib, rasmlarni masshtablash va siqish uchun keng imkoniyatlar taqdim
etadi.
Masshtablash - bu tasvirning o’lchamlarini o’zgartirish jarayoni. Pillow
yordamida resize() funksiyasi orqali tasvirni kerakli o’lchamga moslashtirish
mumkin. Misol uchun, tasvirning kengligini va balandligini berish orqali yangi
o’lchamdagi tasvir hosil qilinadi.
Siqish - tasvirning hajmini kamaytirish jarayoni. Pillow bu jarayonni save()
funksiyasi orqali amalga oshiradi. Tasvirni saqlayotganda, sifatni belgilab,
faylning hajmini kamaytirish mumkin. Masalan, quality parametri orqali JPEG
formatidagi siqish darajasini o’rnatish imkonini beradi.
Pillow orqali tasvirlar bilan ishlash oson va samarali bo’lib, ko’plab dasturiy
ta'minotlar uchun foydali hisoblanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
31

1. MirziyoyevSh.M. “Yangi O`zbekiston taraqqiyot strategiyasi”,
Toshkent-2022, 245-bet.
2. В a сильев A. Н ., “Python н a пример a х .
Пр a ктическийкурсп o пр o гр a ммир o в a нию”, Н a ук a итехник a , С a нкт-Петербург,
2016, 235-243стр.
3. Gabor Szabo, “1000 Python Examples”, 2020, 140-165 pages
4. Sh.A. Mengliyev, O.A. Abdug‘aniev, S.Q. Shonazarov, D.
Sh.To’rayev “Python dasturlash tili”, Termiz-2021
5. O.M. Shukurov, F.Q. Qoraev, E.A.Eshboyev, B.H.Shovaliev
“Dasturlashdanmasalalarto`plami”, Metodikqo’llanma, Toshkent-2008.
6. Boltayev B., Azamatov A., Asqarov A., Sodiqov M., Azamatova G.
Informatika va hisoblash texnikasi asoslari. Toshkent: "Cho’lpon" nomidagi
NMIU, 2015. - 160 b.
7. Kris Roffi. Kompyuter dasturlari. Python uchun dasturlash kitobi. -
USA: Cambridge university press. 2017, - p. 204.
8. Dan Bader. Python tricks the book. Anja Pircher Design, 2017, - p.
299.
9. Eric Matthes. Python crash course: a hands-on, project-based
introduction to programming. - San-Francisco: No Starch Press, 2015. - p. 562.
10. Jeyson Briggs. Bolalar uchun Python. Dasturlash bo’yicha qo’llanma.
- M.: Mann, Ivanov va Ferber, 2017. - 320 b
11. Нажимитдинов, М. К., Пулатов, Б. Р., & Халилов, И. Д. У. (2022).
ВАТАНҲИМОЯСИ – МУҚАДДАСБУРЧ . Oriental renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences, 2(10-2), 942-946.
32

12. M. R. Fayziyeva, D. M. Sayfurov, N. S. Xaytullayeva. “Informatika
va axborot texnologiyalari: umumiy o’rta ta’lim maktablarining 9 – sinfi uchun
darslik”: Toshkent – 2020.
13. M.T.Azimjanova, M. T. Muradova, M. S. Pazilov. Informatika va
axborot texnologiyalari, O’quv qo’llanma, T: O’zbekiston faylasuflari milliy
jamiyat nashriyoti – 2013.
14. Anvar Nazrullayev. Pythonda dasturlash asoslari. 2021
INTERNET MANBALARI
1. https://ai.mohirdev.uz/
2. https://www.sololearn.com/
3. https://leetcode.com/
4. https://www.tiobe.com/tiobe-index/
5. https://docs.python.org/
33

Sotib olish

Dokument ma'lumotlari

Sotuvchi

PYTHONda rasmlarni masshtablash va siqish dasturini yaratish (pillow)

O'xshash dokumentlar