Sezgi va uning qonuniyatlari mavzusiga oid konseptual jadval - Psixologiya - Dars ishlanmalar

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	45.3KB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	24 Fevral 2025
Kengaytma	docx
Bo'lim	Dars ishlanmalar
Fan	Psixologiya

Sotuvchi

G'ayrat Ziyayev

Ro'yxatga olish sanasi 14 Fevral 2025

44 Sotish

Sezgi va uning qonuniyatlari mavzusiga oid konseptual jadval

Sotib olish

SEZGI VA UNING QONUNIYATLARI MAVZUSIGA OID KONSEPTUAL JADVAL
KONSEPTUAL JADVAL: SEZGI VA UNING QONUNIYATLARI
Bo’lim Mazmuni Izohlar va misollar
Sezgi
tushunchasi Sezgi - bu insonning tashqi olamdagi
ta’sirlarni idrok qilishi uchun asosiy his
organlari yordamida amalga oshadigan
jarayon. Insonning ko’rish, eshitish,
hidlash, ta’m bilish va sezish
kabi asosiy sezgilari mavjud.
Sezgi turlari 1. Ko’rish sezgisi2. Eshitish sezgisi3.
Hid bilish sezgisi4. Ta’m bilish
sezgisi5. Tana sezgisi (taktil) Har bir sezgi turi maxsus
reseptorlar yordamida amalga
oshadi. Masalan, ko’z retinasi -
ko’rish reseptori.
Sezgi
jarayonlari 1. Qabul qilish (reseptsiya)2. Signal
uzatish (transmissiya)3. Idrok qilish
(interpretatsiya) Masalan, ko’rish jarayoni
yorug’lik nurlarini qabul qilish,
optik nerv orqali uzatish va
miyada analiz qilishni o’z ichiga
oladi.
Sezgi
qonuniyatlari 1. Moslashuv - sezgi organlarining
doimiy ta’sirga nisbatan sezgirligi
o’zgarishi.2. To’yinganlik - bir xil
stimulyatsiyaga uzoq vaqt javob
sezuvchanligi pasayadi.3. Kontrast -
sezgi organining qarama-qarshi
ta’sirlar ta’sirida o’zgarishi.4.
Sinergiya - bir nechta sezgilar bir-
birini kuchaytiradi. Moslashuv: qorong’idan
yorug’ga chiqishda ko’rish
moslashadi. Kontrast: issiq va
sovuq suv bir paytda sezgilarni
kuchaytirishi mumkin.
Sezgi va idrok
aloqasi Sezgi - bu idrok jarayonining
boshlang’ich bosqichi. Idrok esa sezgi
orqali olingan ma’lumotlarni
umumlashtiradi va tahlil qiladi. Masalan, biror narsaning shakli
va rangini sezgi orqali bilsak,
uning ma’nosini idrok
yordamida tushunamiz.
Sezgi
organlarining
rolini o’rganish Sezgi organlarining xususiyatlari va
ularning nerv tizimi bilan aloqasi
chuqur o’rganiladi. Oftalmologiya (ko’rish),
audiologiya (eshitish) kabi
maxsus fanlar sezgi organlarini
o’rganadi.
Amaliy
qo’llanish Sezgi qonuniyatlari psixologiya, ta’lim,
marketing va boshqa sohalarda
qo’llanadi. Reklama yaratishda yorqin
ranglar va kuchli ovozlardan
foydalanish sezgilarni jalb qilish
uchun muhim.
Tadqiqot
usullari Eksperimentlar, kuzatishlar va
fiziologik testlar orqali sezgi organlari
faoliyati o’rganiladi. Masalan, EKG, EEG kabi
asboblar orqali nerv tizimining
sezgi ta’siriga javobi o’lchanadi.

SEZGI VA UNING QONUNIYATLARI
Sezgi insonning atrof-muhit va ichki holatlar haqidagi axborotni qabul qilishi va
bu axborotga nisbatan reaksiya bildirish jarayonidir. Bu jarayon sezgi organlari va
markaziy nerv tizimi orqali amalga oshadi. Sezgi psixologiya, fiziologiya, va
nevrologiyaning asosiy tadqiqot sohalaridan biridir.
Sezgi tushunchasi
Sezgi insonning tashqi olam ta’sirlarini (yorug’lik, tovush, harorat, hid va boshqalar)
idrok qilishi va ushbu ta’sirlarni signal sifatida miyasiga uzatishidir. Bu jarayon sezgi
organlari yordamida amalga oshadi.
Sezgi turlari
1. Ko’rish sezgisi :
o Ko’z orqali yorug’lik va rang signallari qabul qilinadi.
o Retina va optik nervlar asosiy rol o’ynaydi.
2. Eshitish sezgisi :
o Quloq orqali tovush to ’ lqinlari qabul qilinadi .
o Eshitish nervlari orqali miya korteksiga uzatiladi.
3. Hid bilish sezgisi :
o Burun orqali havo molekulalari reseptorlar yordamida qabul qilinadi.
o Bu ma’lumot limbik tizim orqali tahlil qilinadi.
4. Ta’m bilish sezgisi :
o Til va og ’ iz bo ’ shlig ’ i reseptorlari orqali turli ta ’ mlar ( shirin , sho ’ r , achchiq ,
nordon va boshqalar ) seziladi .
5. Tana sezgisi (taktil) :
o Teri va mushak reseptorlari orqali bosim, harorat, og’riq va boshqa teginish
ta’sirlarini qabul qilish.
6. Vestibulyar sezgi :
o Quloqdagi maxsus reseptorlar orqali muvozanatni saqlash va harakatni his
qilish.
Sezgi qonuniyatlari
1. Moslashuv (Adaptatsiya) :
o Sezgi organlari doimiy ta’sirga moslashadi va sezgirlik darajasi pasayadi.
Misol: Qorong’idan yorug’ga chiqishda ko’zning moslashishi.

2. To’yinganlik :
o Bir xil stimulyatsiya uzoq vaqt davomida ta’sir qilganda, sezgilarning
pasayishi.
Misol: Bir xil hidni uzoq vaqt sezganda uni his qilish qobiliyati kamayadi.
3. Kontrast :
o Qarama-qarshi ta’sirlar natijasida sezgi o’zgargan holda seziladi.
Misol: Issiq suvdan sovuq suvga qo’lni solganda sezgirlik o’zgaradi.
4. O’rganish (Habitsion) :
o Doimiy ravishda takrorlanadigan stimullarni e ’ tibordan chetda qoldirish .
Misol: Biror sohada uzoq vaqt ishlaganda shovqin sezilmaydi.
5. Sinergiya :
o Turli sezgilar bir-birini kuchaytiradi.
Misol: Taomning hidi va ta’mi birgalikda ishtahani ochadi.
Sezgi va idrok munosabati
Sezgi jarayoni axborotni qabul qilishning boshlang’ich bosqichi bo’lib, idrok jarayoni esa
ushbu axborotni miya tomonidan tahlil qilish va talqin qilish jarayonidir.
Misol: Yorug’lik ko’z orqali qabul qilinadi (sezgi), va uning ma’nosi (masalan, bu
quyosh) idrok yordamida aniqlanadi.
Sezgi qonuniyatlarining amaliy qo’llanilishi
 Ta’lim : O’quv materiallarini ko’rish va eshitish orqali tushuntirish jarayonini
samarali qilish.
 Marketing : Yorqin ranglar, yoqimli musiqa va hidlardan foydalangan holda
e’tiborni jalb qilish.
 Tibbiyot : Sezgi organlarining faoliyatini diagnostika qilish va davolash.
Sezgi insonning atrof-muhitni qabul qilishidagi asosiy vosita bo’lib, uning qonuniyatlari
hayotning ko’plab sohalarida qo’llaniladi. Bu qonuniyatlarni bilish va amalda qo’llash
hayot sifatini yaxshilashda muhim ahamiyatga ega.

SEZGI VA UNING QONUNIYATLARI MAVZUSIGA OID KONSEPTUAL JADVAL

Sotib olish