Shahar suv o’tkazish tarmoqlarini loyihalash - Arxitektura - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	343.3KB
Xaridlar	2
Yuklab olingan sana	24 Yanvar 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Arxitektura

Shahar suv o’tkazish tarmoqlarini loyihalash

Sotib olish

Shahar suv o’tkazish tarmoqlarini loyihalash
Mundarija
Shahar suv o’tkazish tarmoqlarini loyihalash.
1. Umumiy ma’lumotlar.
1,2. Loyiha uchun berilgan asosiy ko’rsatkichlar.
1,3. Loyihada qabul qilingan hisobga olingan tarmoqlar to’g’risida qisqa
ma’lumot.
2. Suv sarflarini hisoblash.
2,1. I tuman suv sarfini hisoblash.
2,2. II tuman suv sarfini hisoblash.
2,3. III tuman suv sarfini hisoblash.
2,4. Sanoat korxonasida ichish xo’jalik uchun sarf bo’ladigan suv
miqdorini aniqlash.
2,5. Sanoat korxonasida ishlab chiqarish maqsadlari uchun sarf
bo’ladigan suv
miqdorini aniqlash.
2,6. Soat suv sarflarini aniqlash.
3. Suv o’tkazgich tarmoqlarini gidravlik hisoblash.
3,1. Eng ko’p suv sarflanayotgan soat uchun nisbiy suv sarflarini aniqlash.
3,2. Tarmoq yo’l suv sarflarini aniqlash.
3,3. Tarmoq tugun suv sarflarini aniqlash.
3,4. Quvurda yo’qolgan bosim.
Foydalanilganadabiyotlar.

Shahar suv o’tkazish tarmoqlarini loyihalash.
1. Umumiy ma’lumotlar.
1.2. Loyiha uchun berilgan asosiy ko’rsatkichlar.
Shahar suv o’tkazish tarmog’ini loyihalash uchun asosiy ko’rsatkichlar tumanlar
bo’yicha aholi soni:
1- tumanda: 19264kishi;
2- tumanda: 39249 kishi;
3- tumanda: 30600 kishi istiqomat qiladi.
Loyihalash uchun berilgan shahar bosh rejasiga muvofiq tuman ko’chalari
to’g’ri chiziqli qilib o’tkazilgan va usti tosh va asfalt bilan qoplangan. Tumanlarni
ayrim joylarida ko’katzorlar va gulzorlar mavjud. Shahar chetida bitta kanal o’tadi
uni eni 50 metr, chuqurligi 4 metr.
Suv tozalash inshooti shaharga nisbatan g’arb tomonda bo’lib, suv eltuvchi
quvur shaharga g’arb tomondan kirib keladi. Shahar relyefini tuzilishi - g’arb dan
sharq tomonga qarab kichik qiyalik bilan ko’tarilib boradi.
1,3. Loyihada qabul qilingan hisobga olingan tarmoqlar to’g’risida qisqa
ma’lumot.
Shahar yer qimirlashi bo’yicha 8 balli mintaqaga kirishi va shaharda katta
og’irlikdagi transport vositalari yurishini hisobga olib suv o’tkazgich quvurlari
ashyosi sifatida cho’yan quvurlar qabul qilinadi, ular rezina halqalar yordamida
ulanadi, bu quvurlarni elastikligini ta’minlaydi.
O’rnatiladigan tarmoqlar chuqurligi 4 metrdan oshmaydi va quriladigan
tarmoqlarga uni qurish vaqtida yer osti suvlari zarar yetkazmaydi.
Shahar bosh rejasi va berilgan topshiriqqa ko’ra aholi sonini, umumiy suv
sarfini aniqlab, quyidagicha jadval holiga keltiramiz.

1-Jadval
TUMA
N Kvartal
raqami Aholi
zinchligi
(P) Aholi
soni
(N) Nisbiy
suv
sarfi
(q
n ) Kunlik suv
sarfi
(Q
k ) Maydoni
(F) ga Kunlik
o'rtacha
suv sarfi
(Q
kun.o'rt )
Kmin Kmax
1 2 3 5 6 8 4 7
I 1
400 840
320 188,2 295,7 2,10 268,8
2 840 188,2 295,7 2,10 268,8
3 2844 637,1 1001,1 7,11 910,1
4 1492 334,2 525,2 3,73 477,4
5 680 152,3 239,4 1,70 217,6
6 680 152,3 239,4 1,70 217,6
7 680 152,3 239,4 1,70 217,6
8 2340 524,2 823,7 5,85 748,8
9 920 206,1 323,8 2,30 294,4
10 1112 249,1 391,4 2,78 355,8
11 1584 354,8 557,6 3,96 506,9
12 1336 299,3 470,3 3,34 427,5
13 3236 724,9 1139,1 8,09 1035,5
14 680 152,3 239,4 1,70 217,6
Jami 19264 4315,1 6780,9 48,2 6164,5
II 1 700 1470 280 329,3 493,9 2,10 411,6
2 1470 329,3 493,9 2,10 411,6
3 2422 542,5 813,8 3,46 678,2
4 2800 627,2 940,8 4,00 784,0
5 2590 580,2 870,2 3,70 725,2
6 5978 1339,1 2008,6 8,54 1673,8

7 1071 239,9 359,9 1,53 299,9
8 5103 1143,1 1714,6 7,29 1428,8
9 3416 765,2 1147,8 4,88 956,5
10 3101 694,6 1041,9 4,43 868,3
11 5873 1315,6 1973,3 8,39 1644,4
12 3955 885,9 1328,9 5,65 1107,4
Jami 39249 8791,8 13187,7 56,1 10989,7
III 1
500 2000
200 360,0 520,0 4,0 400,0
2 1900 342,0 494,0 3,8 380,0
3 750 135,0 195,0 1,5 150,0
4 3585 645,3 932,1 7,2 717,0
5 2790 502,2 725,4 5,6 558,0
6 1775 319,5 461,5 3,6 355,0
7 1100 198,0 286,0 2,2 220,0
8 3135 564,3 815,1 6,3 627,0
9 1510 271,8 392,6 3,0 302,0
10 2045 368,1 531,7 4,1 409,0
11 1490 268,2 387,4 3,0 298,0
12 2645 476,1 687,7 5,3 529,0
13 625 112,5 162,5 1,3 125,0
14 3000 540,0 780,0 6,0 600,0
15 2250 405,0 585,0 4,5 450,0
Jami 30600 5508,0 7956,0 61,2 6120,0
2. Suv sarflarini hisoblash.

100
100 24.6922 2,1. I tuman suv sarfini hisoblash .
Loyihalash uchun berilgan vazifaga muvofiq tumanda 19264 aholi yashaydi.
Tumanda birodam bir kunda 320 litr suv sarflaydi.
U holda I tuman uchun suv sarfi quyidagi ifodaga muvofiq

I q N 320 19264 3
Qo ` rta 6164.48 m
1000 1000
I tuman uchun: K
kun max = 1,1
K
kun min = 0,7 qabul qilamiz.

U holda: Q I
kun o’rta = 6164.5m 3
/kun.
Q I
kun max = 6164.48*1,1 =6780.9 m 3
/kun.
Q I
kun min = 6164.48*0,7 = 4315.1 m 3
/kun.

Yerli sanoatni hisobga olinmagan suv sarfini6% olamiz, u holda:

I
6164.5 3
Q
kun o ` rta 6 6164.5 6534.35 m / kun .
100
I
6780.9 3
Q
kun max 6 6780.9 7187.78 m / kun .
Q
kun I
min 6 6922.24 7337.6 m 3
/ kun .

2,2. II tuman suv sarfini hisoblash.
Loyihalash uchun berilgan vazifaga muvofiq tumanda 39249 aholi yashaydi.
Tumanda bir odam bir kunda 280 litr suv sarflaydi.
U holda II tuman uchun suv sarfi quyidagi ifodaga muvofiq

II q N 280 39249 3
Qo ` rta 10989.7 m
1000 1000
II tuman uchun K
kun max = 1,2
K
kun min = 0,8 qabul qilamiz.

U holda: Q II
kun o’rta = 10989.7 m 3
/kun.
Q II
kun max = 10989.7*1,2=13187.7 m 3
/kun. Q II
kun min
=10989.7 *0,8=8791.7 m 3
/kun.

Yerli sanoatni hisobga olinmagan suv sarfini 8 % olamiz, u holda:

Q
kun II
o ` rta 10989.7 11868.88 m 3
/ kun Q
kun II
max 13187.7
14242.72 m 3
/ kun .
Q
kun II
min 8791.79495.04 m 3
/ kun .
2,3. III tuman suv sarfini hisoblash.
Loyihalash uchun berilgan vazifaga muvofiq tumanda 30600 aholi yashaydi.
Tumanda bir odam bir kunda 200 litr suv sarflaydi.
U holda III tuman uchun suv sarfi quyidagi ifodaga muvofiq
III q N 200 30600 3
Qo ` rta 6120.0 m
1000 1000
III tuman uchun: K
kun max = 1.3 8
100 7.10989
8
100 7.13187
8
100 7.8791

100
7956 K
kun min = 0,9 qabul qilamiz.

U holda: Q III
kun o’rta =6120.0 m 3
/kun.
Q III
kun max =6120.0*1,3=7956 m 3
/kun.
Q III
kun min = 6120.0*0,9= 5508 m 3
/kun.

Yerli sanoatni hisobga olinmagan suv sarfini 10 % olamiz, u holda:

III 6120 3
Qkun o ` rta 10 6120 6732 m / kun
Q
kun III
max 10 7956 8751.6 m 3
/ kun .
100
III
5508 3
Q
kun min 10 5508 6058.8 m / kun .
100

Bajarilgan ishlarni yaqqol ko’rish uchun bajarilgan ishlarni jadval holiga keltiramiz.

Shahar aholisini bir kundagi suv sarfi. 2-jadval.
Suv sarfi
turi Aholi
soni N,
(odam
) Suvni
o`rtach
a kunlik
sarfi
me`yori
q

Suv sarfini
kun teng
emaslik
koeffitsiyent
i Bir kunlik suv sarfi Q ,
m3/kun
Kmax Kmin o`rta max min

I tuman
Aholi suv
sarfi
19264 320 1,1 0,7 6164.5 6780.9 4315.1
Hisobga
olinmaga
n suv sarfi
6% 369.87 406.854 258.91
I tuman
bo`yicha
jami
6534.37 7187.75 4574.01
II tuman
Aholi suv
sarfi
39249 280 1,2 0,8 10989.7 13187.7 8791.7
Hisobga
olinmaga
n suv sarfi
8% 879.176 1055.02 703.34
II tuman
bo`yicha
jami 11868.8
8 14242.7
2 9495.04
III tuman
Aholi suv
sarfi
30600 200 1,3 0,9 6120 7956 5508
Hisobga
olinmaga
n suv sarfi
10% 612 795.6 550.8
III tuman
6732 8751.6 6058.8

bo`yicha
jami
Shahar
bo`yicha 25135.2
5 30182.0
7 20127.8
5

2,4. Sanoat korxonasida ichish - xo’jalik uchun sarf bo’ladigan suv
miqdorini aniqlash.

Shaharda ikkitta sanoat korxonasi ya’ni Qandolat fabrikasi va Go`sht kombinati
mavjud:1) Qandolat fabrikasida 54 ishchi ishlaydi. Ish vaqti ertalab 8 00
dan kechki
17 00
gacha, tushlik 13 00
dan 14 00
gacha. Har bir ishchi ichish va xo’jalik uchun 25 litr
suv sarflaydi.
54*25litr=1350 litr=1.35m 3
/kun.
30% ishchi har kuni dushdan foydalanadi. = 16 ishchi. Har bir
ishchi dushdan foydalanganda 25litr suv sarflaydi deb hisoblaymiz. 60*25litr
=1500 = 1,5 m 3
/kun.

2)Go`sht kombinati 50 ishchi ishlaydi. Ish vaqti ertalab 8 00
dan 17 00
gacha,
tushlik 13 00
dan 14 00
gacha. Har bir ishchi ichish va xo’jalik uchun 30litr suv
sarflaydi.
50*30litr=1500 litr=1.5 m 3
/kun.
80% ishchi har kuni dushdan foydalanadi. = 40 ishchi. Har bir ishchi
dushdan foydalanganda 25litr suv sarflaydi deb hisoblaymiz.
40*25litr = 1000litr = 1m 3
/kun.

2,5. Sanoat korxonasida ishlab chiqarish maqsadlari uchun sarf
bo’ladigan suv miqdorini aniqlash.
1) Qandolat fabrikasida kuniga 10 tonna qandolat maxsulotini ishlab chiqaradi. 1
tonna qandolat maxsulotini ishlab chiqarish uchun ketadigan nisbiy suv sarfi 20
m 3
/kun ni tashkil etadi.
10*20= 200m 3
/kun.
2) Go`sht kombinati kuniga 8 tonna go`sht ishlab chiqaradi.1tonna go`sht ishlab
chiqarish uchun ketadigan nisbiy suv sarfi 20 m 3
/kun ni tashkil etadi. 8*20 =
160m 3
/kun.
Olingan natijalarni jadval holiga keltiramiz.

Sanoat korxonasi suv sarfi. 3jadval.
Sanoat
korxonasi Ishlab
chiqarish
uchun Ichishxo’jalik
uchun
Dush uchun
JAMI
Qandolat
fabrikasi 60 1.35 3 64.35
Go`sht
kombinati 34 2.7 0.75 37.45
JAMI 101.8

2,6. Soat suv sarflarini aniqlash.
Aholi turar-joy mavzelari uchun soat suv sarfi suv sarfini soat teng emaslik
koeffisientini hisobga olib aniqlanadi.
Suv sarfini kun teng emaslik koeffisientlari K
soat max va K
soat min quyidagi ifodalar
orqali aniqlanadi.
K
soat max = α
max * β
max
Ksoat min = α min* β min

Bu yerda α –binolarni obodonchilik darajasini, korxonalarni ishlash tartibini va
boshqa yerli sharoitlarni hisobga oluvchi koeffisient. [ α
max = 1,2÷1,4 va α
min
= 0,4÷0,6 olinadi] β – aholi sonini
hisobga oluvchi koeffisient.

I tumanda 27040 aholi yashaydi, α va β koeffisientlar
yuqorida keltirilgan ko’rsatkichlarga muvofiq;

α
max = 1,3 β
max = 1,15 olamiz. II tumanda
27050 aholi yashaydi, u holda α
max = 1,4; β
max =
1,15 olamiz. III tumanda 19530 aholi yashaydi,
u holda α
max = 1,2; β
max = 1,2 olamiz.
U holda I tuman uchun K
soat max = 1,3*1,15=1,5.
II tuman uchun K
soat max = 1,4*1,15=1,61. III tuman uchun
K
soat max = 1,2*1,2=1,44.
Bu topilgan K
soat max larga eng yaqin bo’lgan K
soat max ni olamiz.
U holda I tuman uchun haqiqiy K
soat max = 1,5 bo’ladi,
II tuman uchun haqiqiy K
soat max = 1,7 bo’ladi, III tuman
uchun haqiqiy K
soat max = 1,45 bo’ladi.
Aholi turar-joy mavzelari uchun soatlar bo’yicha taqsimlangan suv sarfini
jadval holiga keltiramiz.
Shahar suv sarfini kun soatlari bo’yicha taqsimlanishi.

4-jadval.
Kun
soatlari K
soat max bo'yicha kunning
soatdagi sarfi
I tuman K=1,45 II tuman K=1,5 I II tuman K=1,7
% m 3
/soat % m 3
/soat % m 3
/soat
0-1 2 135,62 1,5 197,81 1 79,56

1-2 2,1 142,40 1,5 197,81 1 79,56
2-3 1,85 125,45 1,5 197,81 1 79,56
3-4 1,9 128,84 1,5 197,81 1 79,56
4-5 2,85 193,26 2,5 329,69 2 159,12
5-6 3,7 250,89 3,5 461,57 3 238,68
6-7 4,5 305,14 4,5 593,44 5 397,80
7-8 5,3 359,39 5,5 725,32 6,5 517,14
8-9 5,8 393,29 6,25 824,23 6,5 517,14
9-10 6,05 410,25 6,25 824,23 5,5 437,58
10-11 5,8 393,29 6,25 824,23 4,5 358,02
11-12 5,7 386,51 6,25 824,23 5,5 437,58
12-13 4,8 325,48 5 659,38 7 556,92
13-14 4,7 318,70 5 659,38 7 556,92
14-15 5,05 342,44 5,5 725,32 5,5 437,58
15-16 5,3 359,39 6 791,26 4,5 358,02
16-17 5,45 369,56 6 791,26 5 397,80
17-18 5,05 342,44 5,5 725,32 6,5 517,14
18-19 4,85 328,88 5 659,38 6,5 517,14
19-20 4,5 305,14 4,5 593,44 5 397,80
20-21 4,2 284,80 4 527,51 4,5 358,02
21-22 3,6 244,11 3 395,63 3 238,68
22-23 2,85 193,26 2 263,75 2 159,12
23-24 2,1 142,40 1,5 197,81 1 79,56
Jami 100 6780,9 100 13187,7 100 7956,0

Sanoat korxonasi suv sarfining kun soatlari bo’yicha taqsimlanishi.
5-jadval.
Sanoat korxonas i (Go'sht zavodi) ning kun soatlari bo'yicha suv sarfi

Kun
soatlar Go'sht zavodi
Ishlab
chiqarish
uchun
(m 3
/soat) Ichish va xo'jalik uchun
Dush
uchun
(m 3
/soat) % (m 3
/soat)
6-7 2,125 9,375 0,25
7-8 2,125 3,125 0,08
8-9 2,125 6,25 0,17
9-10 2,125 6,25 0,17
10-11
11-12 2,125 9,375 0,25
12-13 2,125 3,125 0,08
13-14 2,125 6,25 0,17
14-15 2,125 6,25 0,17
15-16 2,125 9,375 0,25 0,375
16-17 2,125 3,125 0,08
17-18 2,125 6,25 0,17
18-19 2,125 6,25 0,17
19-20
20-21 2,125 9,375 0,25
20-21 2,125 3,125 0,08
21-22 2,125 6,25 0,17
23-24 2,125 6,25 0,17 0,375
Jami 34 100 2,7 0,75

Sanoat korxona (Qandolat fabrikasi ) sining kun soatlari bo'yicha suv sarfi

Kun
soatlar Qandolat fabrikasi
Ishlab
chiqarish
uchun (m 3
/s) Ichish va xo'jalik uchun Dush
uchun
(m 3
/soat) % (m 3
/soat)
8-9 3.75 9,375 1,27
9-10 3,75 3,125 0,42
10-11 3.75 6,25 0,84
11-12 3.75 6,25 0,84
12-13
13-14 3.75 9,375 1,27
14-15 3,75 3,125 0,42
15-16 3.75 6,25 0,84
15-16 3,75 6,25 0,84
16-17 3.75 9,375 1,27 1,5
18-19 3,75 3,125 0,42
18-19 3.75 6,25 0,84
20-21 3,75 6,25 0,84
20-21
21-22 3.75 9,375 1,27
23-24 3,75 3,125 0,42
24-01 3.75 6,25 0,84
01-02 3.75 6,25 0,84 1,5
Jami 60.0 100 13,5 3
Shahar bo`yicha soat suv sarflari yig`indisi 6-jadval
Kun
soatla
r Tumanlar suv sarfi Suv
sepish,
sug'oris Sanoat korxonalari
suv sarfi Hamma
si %
da
I II III Ish.chi
q Ichis
h Dush
uchu

h
(m 3
/
soat) uchu
n n
0-1 135,62 197,81 79,56 412,99 1,4
5
1-2 142,40 197,81 79,56 419,77 1,4
7
2-3 125,45 197,81 79,56 402,82 1,4
1
3-4 128,84 197,81 79,56 406,21 1,4
2
4-5 193,26 329,69 159,12
0,00 682,07 2,3
9
5-6 250,89 461,57 238,68 0,00 951,14 3,3
3
6-7 305,14 593,44 397,80 0,00
2,13
0,25 1298,76 4,5
4
7-8 359,39 725,32 517,14 0,00 2,13 0,08 1604,06 5,6
1
8-9 393,29 824,23 517,14 39,63 1,43 1775,72 6,2
1
9-10 410,25 824,23 437,58 39,63 0,59 1712,27 5,9
9
10-11 393,29 824,23 358,02 37,50 0,84 1613,89 5,6
5
11-12 386,51 824,23 437,58 39,63 1,10 1689,04 5,9
1
12-13 325,48 659,38 556,92 2,13 0,08 1544,00 5,4
0
13-14 318,70 659,38 556,92 39,63 1,43 1576,07 5,5

1
14-15 342,44 725,32 437,58 39,63 0,59 1545,55 5,4
1
15-16 359,39 791,26 358,02 39,63 1,10
0,37
5 1549,77 5,4
2
16-17 369,56 791,26 397,80 39,63 0,93 1599,17 5,6
0
17-18 342,44 725,32 517,14 39,63 1,43
1,5 1627,46 5,6
9
18-19 328,88 659,38 517,14
0,00 39,63 0,59 1545,61 5,4
1
19-20 305,14 593,44 397,80 0,00 37,50 0,84 1334,73 4,6
7
20-21 284,80 527,51 358,02 0,00 39,63 1,10 1211,05 4,2
4
21-22 244,11 395,63 238,68 0,00 2,13 0,08 880,63 3,0
8
22-23 193,26 263,75 159,12 39,63 1,43 657,19 2,3
0
23-24 142,40 197,81 79,56 39,63 0,59
0,37
5 460,37 1,6
1
24-01 37,50 0,84 38,34 0,1
3
01-02 37,50 0,84
1,5 39,84 0,1
4
Jami
6780,9
3
13187,6
6
7956,0
0
0,00 634,00 16,2
0 3,75 28578,5
4 10
0

27925 0 654 28579

Suv o’tkazgich tarmoqlarini gidravlik hisoblash.
3,1. Eng ko’p suv sarflanayotgan soat uchun suv sarfini aniqlash.
Eng ko’p suv sarflanayotgan soat bizni loyihamizda 8-9 soatlarga to’g’ri keladi.
Shu soatda shahar bo’yicha 1775.72 m 3
/soat yoki 493.26 litr/sek suv sarflanar ekan.
Undan 1734.66 m3 yoki 481.85 litr/sekund shahar aholisi iste’mol qiladi.
I tuman uchun 393.29 m 3
/soat yoki 109.25 litr/sek.
II tuman uchun 824.23 m 3
/soat yoki 228.95 litr/sek.
III tuman uchun 517.14 m 3
/soat yoki 143.65 litr/sek.
Bu suv sarflari tarmoqni uzunligi bo’yicha bir tekisda tarqalgan deb qaraladi. U
holda
I tuman uchun nisbiy suv sarfi
q
nis -I = = 0.0536 l/sek. 1 metr uzunlik uchun.
II tuman uchun: q
nis -II = = 0.1155 l/sek. 1 metr uzunlik uchun.
III tuman uchun:
q
nis -III = = 0.0573 l/sek. 1 metr uzunlik uchun. =
=
=

3,2. Tarmoq yo’l suv sarflarini aniqlash.
Yo’l suv sarfi tarmoq bo’lagi uzunligini nisbiy suv sarfi ko’paytmasiga teng.
Har bir tuman uchun alohida yo’l suv sarflari aniqlanadi. Tarmoqni hisobga
olinadigan umumiy uzunligini aniqlayotgan vaqtda quyidagilarga e’tibor berish
kerak:
a) suv o’tkazgich tarmoqlarni aholi yashamaydigan mavzelardan,
ko’katzorlardan, daryo, ko’l, jarliklardan o’tsa bu uzunliklar hisobga olinmaydi.
b) Agar suv o’tkazgich tarmoq o’tgan yerni bir tarafi aholi turar-joylari
bo’lsa va bir tarafida aholi uylari bo’lmasa bu tarmoqni yarmi hisobga olinadi.
c) Agar hisoblanadigan tarmoq ikki tuman chegarasidan o’tsa va bu
tumanlarni bino qavatlari va bino sanitar-texnika jihozlari bir-biridan kata farq qilsa
tarmoq uzunligi uchun yarim uzunlikni bitta tuman uchun va yana yarim uzunlikni
ikkinchi tuman uchun olamiz.
Yo’l suv sarflarini aniqlash.
7-jadval.
Tarmoq
bo’lagi Tarmoq bo’lagi
uzunligi, l
(metr) Nisbiy suv
sarfi, q
(litr/sek) Yo’l suv sarfi
(litr/sek)
I tuman
1-2 455

0,0536 24.388
2-3 435 23.316
3-11 740 (370) 19.832
1-10 205 10.988
10-9 1150(575) 30.82
II tuman
3-4 540
62.37
4-5 310 35.805
5-6 700 80.85

0.1155
3-11 740(370) 42.735
11-12 125(62.5) 7.219
III tuman
6-7 560

0.0573 32.088
7-8 405 23.2065
8-9 305 17.4765
9-10 1150(575) 32.9475
11-12 125(62.5) 3.581
12-7 600 34.38

∑l
I =2040 metr, q
maxI = 109.25 litr/sek.

∑l
II =1982.5 metr, q
maxII = 228.95 litr/sek.

∑l
III =2507.5 metr, q
maxIII =143.65 litr/sek.
3,3. Tarmoq tugun suv sarflarini aniqlash.
Har bir tugunga ulangan tarmoq yo’l suv sarflarini yig’indisini yarmisi shu tugun
suv sarfi bo’ladi.
8-jadvaldagi tugun suv sarflari shahar aholisi ichish-xo’jalik uchun hisoblangan.
Sanoat korxonasi suv sarfi tugun suv sarfi deb qaraladi va sanoat korxona
joylashgan yerdagi hisobga olingan tugunlardagi suv sarflriga qo’shiladi. 1) Soat 8-
9 orasida Qandolat fabrikasi zavodi ishlab chiqrish uchun 25 m 3
/soat yoki 6,94
litr/sek, ichish xo’jalik uchun 1m 3
/soat yoki 0,28 litr/sek suv sarflagan.
Hammasi 7,22 litr/sekdir.
Qandolat fabrikasini 6 tugun oldida joylashgan deb qarab, uning suv sarfini shu
tugundan sarflanayotgan shahar ichimlik-xo’jalik suvlari sarfiga qo’shamiz.
2) Soat 8-9 orasida Go`sht kombinati ishlab chiqrish uchun 20 m 3
/soat yoki 5,55
litr/sek, ichish xo’jalik uchun 0,25 m 3
/soat yoki 0,07 litr/sek suv sarflagan.

Hammasi 5,62 litr/sekdir.
Go`sht kombinatini 8 tugun oldida joylashgan deb qarab, uning suv sarfini shu
tugundan sarflanayotgan shahar ichimlik-xo’jalik suvlari sarfiga qo’shamiz. Shahar
aholisi suv sarfi 445,91 litr/sekund edi, bunga sanoat korxonasi suv sarflarini
qo’shamiz. U holda: 445,91 + 7,22+ 5,62 =458,75 litr/sekund bo’ladi. Ma’lumki,
har bir tarmoq qismidan shu tarmoq uchun sarf bo’ladigan suv va shu tarmoqdan
keying tarmoqlarga o’tib ketadigan suv o’tishi kerak. Shuning uchun 459,04 l/sek
suvni tarmoq qismlari bo’yicha taqsimlab chiqamiz. Hisoblangan tugun suv
sarflarini, tugunlar orasidagi masofani va tarmoq qismidan o’tayotgan suv
sarflarini halqali tarmoq tizimida ko’rsatamiz. Bu tizim hisob qilinadigan dastlabki
suv o’tkazish tarmoqlari tizimi bo’ladi. Tugun suv sarflarini aniqlash. 8-jadval.
Tugunga
ulangan
tarmoqlar Tugunga ulangan tarmoqlardagi
yo’l suv sarflari
l/s Yo’l suv
Sarflari
yig’indisi
l/s Tugun
Suv
Sarfi l/s
1 1-2;1-10 24.388;10.988 35.376 17.688
2 1-2;2-3 24.388;23.316 47.704 23.852
3 2-3;3-4;3-11 23.316;62.37;/19.832+42.735/ 148.253 74.127
4 3-4;4-5 62.37;35.805 98.175 49.088
5 4-5;5-6 35.805;80.85 116.655 58.3275
6 5-6;6-7 80.85;32.088 112.938 56.469
7 6-7;7-8;7-12 32.088;23.2065;34.38 89.6745 44.837
8 7-8;8-9 23.2065;17.4765 40.683 20.3415
9 8-9;9-10 17.4765;/32.9475+30.82/ 81.244 40.622
10 9-10;10-1 /32.9475+30.82/;10.988 74.7555 37.377
11 3-11;11-12 /19.832+42.735/;/3.581+7.219/ 73.367 36.6835
12 11-12;12-7 /3.581+7.219/;34.38 45.18 22.59
∑ = 482.005 litr/sek.
Tugun

! Shuni e’tiborga olish kerakki tugun suv sarfi summasiga yuqorida hisoblangan
sa’noat korxonalaring suv sarfiniham qo’shib xisoblash zarur
3,4. Quvurda yo’qolgan bosim.
Quvurda yo’qolgan bosimni quvurning nisbiy qarshiligi orqali ham quyidagi
ifodadan aniqlash mumkin.
S
0 =
Yangi bo’lmagan cho’yan suv o’tkazgich quvurlar uchun nisbiy qarshilik S
0
qiymatlari. 10-jadval.
Shartli diametri
(mm) GOST 9583-75 bo’yicha bosimli cho’yan quvurlar
S
0 (Q m 3
sekund uchun)
LA turi A turi
50 11546 -
60 - -
75 - -
80 953,4 -
100 311,7 -
125 96,72 -
150 37,11 -
175 - -
200 8,092 -
250 2,528 -
300 0,9485 -
350 - 0,4365
400 - 0,2189
450 - 0,1186
500 - 0,06778
600 - 0,02596
700 - 0,01154 =

800 - 0,005669
900 - 0,003047
1000 - 0,001750
1200 - 0,0006625
1400 - -
1500 - -
1600 - -

Keltirilgan bu jadvaldagi S
0 qiymatlari V ≥ 1,2 m/sek uchun yaroqli hisoblanadi,
kichik tezliklar uchun qo’shimcha koeffisient quyidagi ifoda orqali aniqlanadi. δ=
0,852 ( 1+ ) 0,3
3,5. V.G.Lobachev usuli bilan suv o’tkazish tarmoqlarini hisoblash va
halqali tarmoqni moslash.
Quvur diametrini tarmoqninig har bir bo’lagida o’tayotgan suv uchun
F.A.Shevelev jadvalidan olamiz va shu jadvaldan quvurda yo’qolgan bosimni va suv
oqish tezligini ham olamiz.
F.A.Shevelev jadvalidan foydalanib olingan ko’rsatkichlar tarmoq tizimi
bo’laklari yoniga yozib qo’yiladi.
QMQkichikhalqadagiyo’qolganbosimlaryig’indisi 0,5
metrdanko’pbo’lmasligivakattahalqalardayo’qolganbosimlaryig’indisi 1
metrdankattabo’lmasligikerakligigachegarabelgilaydi.
Ko’pincha kichik halqalarda ham katta halqalarda ham yo’qolgan bosimlar
yig’indisi katta bo’ladi. Shuning uchun bunday tarmoqlarga tuzatishlar kiritiladi. Bu
tuzatishlar natijasida kichik tarmoqda yo’qolgan bosimlar yig’indisi 0,5 metrdan
kichik bo’lishi va katta halqada yo’qolgan bosimlar yig’indisi 1 metrdan kichik
bo’lishi kerak.
Ana shunday tuzatishlar halqali tarmoqlarni moslash deyiladi.

Halqali tarmoqlarni moslash. Yuqorida keltirilgan shartlarni ya’ni kichik
halqada yo’qolgan bosimlar yig’indisi 0,5 metrdan katta bo’lmasligi va katta
halqada yo’qolgan bosimlar yig’indisi 1 metrdan katta bo’lmasligi uchun tarmoqni
bir yo’nalishidan ketayotgan suvni bir qismini olib boshqa yo’nalish bo’yicha
yuboriladi. Shunday ish bir necha marta qaytarilib, yuqoridagi shart bajarilguncha
davom ettiriladi.
Mana shu ishlarni halqali tarmoqlarni moslash deyiladi.
V. G. Lobachev usulida hamma hisoblashlar jadval shaklida keltirilib, suvni
tarmoqni bir yo’nalishidan boshqa yo’nalishiga qancha berilishi yozib boriladi va shu
keyingi suv sarfi uchun tarmoqda yo’qolgan bosim yana aniqlanadi. Bunday
hisoblashlar davom ettirilib, katta halqada yo’qolgan bosimlar yig’indisi o’ngdan
chapga ketdigan oqimda yo’qolgan bosimlar yig’indisi va chapdan o’ngga yo’nalgan
oqimlardagi yo’qolgan bosimlar yig’indisi ayirmalari 1 metrga kelguncha davom
ettiriladi.
Suvni bir yo’nalishdan qancha miqdorda olish va uni qarama-qarshi yo’nalish
bilan yuborish quyidagi ifoda orqali aniqlanadi.
∆q =
Bu yerda ∆h – halqada qarama-qarshi yo’nalishlarda yo’qolgan bosimlar
ayirmasi, S – nisbiy qarshilik, q – tarmoq qismidan o’tayotgan suv miqdori.
Halqadagi suvni bir yo’nalishidan ∆q suvni ayirib, boshqa yo’nalishiga qo’shilganda
boshqa halqalarda ham o’zgarishlar bo’ladi. Shuning uchun halqa uchun ∆q larni
hisoblab, oldingi taxminiy suv yo’nalishlariga ∆q lar qo’shiladi yoki ayirib tashlanadi.
Demak, bir yo’la halqada birinchi bosqich moslash ishlari bajariladi.
Ana shu V. G. Lobachev usuli bilan tarmoqni moslash bizni kurs loyihamiz
uchun 11-jadvalda keltirilgan.

II bo’lim. Shahar kanalizatsiyasini loyihalash.
1. Oqova suvlar miqdori.
Bir kun davomida bir odam tomonidan o’rtacha sarflanadigan suv miqdoriga –
oqova suv me’yori deyiladi. Sanoat korxonalarida bo’lsa bir birlik miqdorida
mahsulot ishlab chiqarish uchun sarflanadigan suv miqdoriga aytiladi. Aholi
yashaydigan joylarda oqova suv me’yori shu aholi iste’mol qiladigan suv miqdoriga
teng bo’ladi, chunki maishiy xo’jalik kanalizatsiyasiga oqiziladigan suv xo’jalikda
ishlatilib ma’lum miqdorda ifloslangan suvlardan iborat bo’ladi.
2. Oqova suvlarning hisobli sarfini aniqlash.
Maishiy xo’jalik kanalizatsiyasiga tushadigan oqova suvlar sarfi aholi uchun,
sanoat korxonalari va kommunal xo’jaliklari uchun alohida aniqlanadi. Oqova
suvlarning hisobli sarfideb, kanalizatsiya tarmoqlarini va inshootlarini hisoblash
uchun ishlatiladigan oqova suv sarfiga aytiladi. Har xil turdagi kanalizatsiya
inshootlarini hisoblash uchun sutkadagi, soatdagi, sekunddagi oqova suv sarfini
aniqlashga to’g’ri keladi. Sutkadagi suv sarfi: Q
sut = , m 3
/sut. bu yerda, N –
aholi soni, q – 1 kishi uchun sutkadagi oqova suv me’yori, l/sut.
Soatdagi suv sarfi: Q
soat = m /soat.
Sekunddagi suv sarfi: q, l/sek.
Sanoat korxonalaridan oqib keladigan oqova suv sarfini aniqlash uchun
avvalambor uch xil turdagi suv sarfi aniqlanadi.
1) Ishlab chiqarishdagi sutkalik oqova suv sarfi: Q
sut = M*m, m 3
/sut.
bu yerda, M – ishlab chiqarilgan vahsulot miqdori.
m – mahsulot ishlab chiqarishga ketadigan oqova suv normasi. Soatdagi oqova
suv sarfi: Q
soat = Q
sut /T, m 3
/soat.
bu yerda, T – ish vaqti, soat.
Sekunddagi oqova suv sarfi: q
sek = Q
soat /3600, l/sek.
2) Sanoat korxonalarida maishiy xo’jalik uchun sarflanadigan oqova suvlarning
miqdori 3
sek =

Q
sut = m 3
/sut.
Q
soat = m 3
/soat.
q
sek = l/sek. bu yerda, N – ishchilar soni, q – 1
ishchi uchun sutkadagi oqova suv me’yori, litr.
3) Ishchilarning har bir ish kunidan keyin dush qabul qilishi natijasida hosil
bo’lgan oqova suvlarni 45 minut davomida kanalizatsiya quvurlariga oqib tushadi deb
qabul qilingan. Sanoat korxonalarda maishiy xo’jalikda o’rnatilgan dushxonalarda
hosil bo’ladigan oqova suvlarning hisobli sarfini dush setkalari soniga qarab
aniqlanadi. Bitta dush setkasi uchun 1 soatda sarflanadigan suv me’yori 500 litr qabul
qilingan.
Q
sut = l/sek.
q
sek = l/sek. bu yerda, 500 – 1 dush setkasi uchun
sarflanadigan suv normasi, litr.
m – dush setkalari soni.
Aholi suv sarfi. 12 – jadval.

Rayon
Kvartal
Aholi
zichligi P

Maydon
i
F ga
Aholi
soni N
Oqava
suv
me`yori
q Qkun
o`rt Q sek
o`rt

I
400 2,10

2,10
7,11
3,73
1,70
1,70
1,70

5,85
2,30
2,78
3,96
3,34
8,09 3236
1,70 680
48,2 19264
II 700 2,10 1470
2,10 1470
3,46 2422
4,00 2800
3,70 2590
8,54 5978
1,53
7,29
4,88
4,43
8,39
5,65 3955
56,1 39249
III 500 4,0

3,8
1,5
7,2
5,6
3,6
2,2 1100
6,3 3135
3,0 1510
4,1 2045
11 3,0 1490
12 5,3 2645
13 1,3 625
14 6,0 3000
15 4,5 2250
∑ 61,2 30600

Sanoat korxonalaridagi oqova suv sarfini aniqlash.13 – jadval.

№ Sanoat
korxonasi I/ch
mahsulot
miqdori Ishchi
soni Dush q.
qiluvchilar Sutkadagi sarflar
(m 3
/sut)
% soni I/ch Maishi
y
xo’jalik Dush
1 Shakar
zavodi 40tonna 300 40 120 800 6 3
2 Sement
zavodi 100tonna 500 40 200 800 10 5

13 – jadvaldavomi
Soatdagi sarflar (m 3
/soat) Sekunddagi sarflar (l/sek) Hisobli
sekunddagi
sarflar (l/sek)
I/ch Maishi
y
xo’jalik Dush I/ch Maishiy
xo’jalik Dush Dush
bilan Dushsiz
100 0,75 3 27.78 0,2083 0,83 28.82 27.9883
100 1,25 5 27.78 0,3472 1.39 29.52 28.1272
302.37+58.34 = 360.71

3. Hisoblashuchastkalariuchunoqovasuvsarfinianiqlash.
Gidravlikhisobniboshlashdanavvalkanalizatsiyatarmoqlarining va kollektorlarining
hisoblash bo’limlari aniqlanadi.
Hisoblash uchastkasi deb, qiyaligi va suv sarfi o’zgarmas bo’lgan ikki nuqta
(quduq) orasidagi qismga aytiladi. Bu uchastka uzunligi kvartallar uzunligiga yoki
kollektorga yonboshdan kelib qo’shiladigan shaxobchalarning biridan to
ikkinchisigacha bo’lgan oraliqdagi masofa uzunligiga teng qilib olish mumkin. Har
bir hisoblash uchastkasi uchun oqova suv sarfi quyidagi sarflar yig’indisidan iborat
deb aniqlanadi:
Mahalliy (q
m ) - hisoblanayotgan uchastkaning uzunligi bo’yicha joylashgan
aholi yashaydigan kvartallardan tushadigan oqova suvlar.
Tranzitli (q
tr ) - hisoblanayotgan uchastkaning yuqori qismida joylashgan
kvartallardan tushadigan oqova suvlar.
Yonboshdagi (q
y ) - hisoblanayotgan uchastkaga yonboshdan ulangan
kanalizatsiya tarmoqlaridan oqib keladigan oqova suvlar.
4. Kanalizatsiya tarmoqlarini gidravlik hisoblash.
Hisoblanayotgan kanalizatsiya tarmoqlarinig har bir bo’limlari uchun oqova
suvlarning hisobli sarfi aniqlanib bo’lingandan keyin gidravlik hisoblashga
kirishiladi, hisoblash quyidagi jadvalga asoslanib bajariladi.

Kanalizatsiyaning gidravlik hisobi.14 – jadval.
Uchas
t kalar Oqova suv sarflari d
(mm
) v
(m/
s) h/d
to’lg
. i
qiyali
k q
m q
tr q
y qx
1-2 6,25 - - 6,25 150 0,77 0,5 0,008
2-3 7,81 6,25 - 14,06 200 0,79 0,6 0,005
3-7 9,38 14,06 - 23,44 250 0,82 0,6 0,004
4-5 4,16 - - 4,16 150 0,7 0,4 0,008
5-6 5,21 4,16 - 9,37 200 0,71 0,45 0,005
6-7 6,25 9,37 - 15,62 200 0,79 0,6 0,005
7-10 10,42 15,62 23,44 49,48 350 0,75 0,65 0,002
10-11 7,29 49,48 - 56,77 400 0,75 0,6 0,001
8
8-9 12,5 - - 12,5 200 0,77 0,55 0,005
9-11 6,25 12,5 - 18,75 250 0,79 0,55 0,004
11-15 11,57 56,77 18,75 87,09 450 0,77 0,7 0,001
5
15-16 9,26 87,09 - 96,35 450 0,79 0,75 0,001
5
16-17 18,52 96,35 - 114,8
7 500 0,79 0,75 0,001
3
12-13 8,68 - - 8,68 200 0,71 0,45 0,005
13-14 6,94 8,68 - 15,62 200 0,79 0,6 0,005
14-17 13,89
(29,52
) 15,62 - 59,03 400 0,75 0,6 0,001
8
17-18 - 59,03 114,8
7 173,9 600 0,78 0,75 0,001
19-20 6,94 - - 6,94 200 0,67 0,4 0,005

20-21 8,68 6,94 - 15,62 200 0,79 0,6 0,005
21-25 10,42 15,62 - 26,04 300 0,75 0,5 0,003
22-23 6,94 - - 6,94 200 0,67 0,4 0,005
23-24 8,68 6,94 - 15,62 200 0,79 0,6 0,005
24-25 10,42 15,62 - 26,04 300 0,75 0,5 0,003
25-29 - 26,04 26,04 52,08 400 0,75 0,6 0,001
8
26-27 4,63 - - 4,63 150 0,74 0,45 0,008
27-28 5,79 4,63 - 10,42 200 0,74 0,5 0,005
28-29 6,94 10,42 - 17,36 250 0,76 0,5 0,004
29-35 9,26 17,36 52,08 78,7 450 0,76 0,65 0,001
5
35-36 4,63 78,7 - 83,33 450 0,77 0,7 0,001
5
30-31 11,57 - - 11,57 200 0,74 0,5 0,005
31-34 3,47 11,57 - 15,04 200 0,79 0,6 0,005
32-33 13,9 - - 13,9 200 0,79 0,6 0,005
33-34 6,94 13,9 - 20,84 250 0,79 0,55 0,004
34-36 - 15,04 20,84 35,88 300 0,82 0,65 0,003
36-40 5,79 83,33 35,88 125 550 0,76 0,7 0,001
1
40-41 4,63 125 - 129,6
3 550 0,76 0,7 0,001
1
41-42 9,26 129,6
3 - 138,8
9 550 0,77 0,75 0,001
1
37-38 8,68 - - 8,68 200 0,71 0,45 0,005
38-39 5,79
(28,82
) 8,68 - 43,29 300 0,84 0,7 0,003

39-42 4,63 43,29 - 47,92 350 0,75 0,65 0,002
42-18 - 138,8
9 47,92 186,8
1 700 0,71 0,7 0,000
7

5. Quvur materiallariga qo’yiladigan talablar.
Quvur va kanallarning materiallari quyidagi talablarga javob berishi kerak:
1) Uzoq muddatga chidaydigan;
2) Suv o’tkazmaydigan;
3) Korroziyaga chidamli;
4) Yuqori haroratli oqovasuvlarga chidamli;
5) Quvurlarning nichki qismi silliq bo’lishi kerak;
6) Muhim va asosiy talablardan biri mahsulotlarni industrlashtirilganligi.

Foydalanilganadabiyotlar.
1. ЯковлевС.В., Карелин Я.А., Жуков А.И., Колобанов С.К., «Канализация»
2. М. Стройиздать, 1985г,632стр.
3. Калицун В.И., «Водоотведение системы и сооружения» М. Стройиздать,
1987г,336стр.
4. Абрамов Н.Н., «Водоснабжение» М. Стройиздать, 1982г.
5. Т. Абдуллаев «Шаҳар ичимлик сув тармоқларини лойиҳалаш» ўқув қўлланма,
ТАҚИ. 2000й.
6. У.Т. Зокиров «Оқова сувларни оқизиш ва тозалаш» ўқув қўлланма, ТАҚИ. 2000й.
7. Таблицы для гидравлического расчета канализационных сетей под редакции Н.А.
Лукиных, А.А. Лукиных. 1974г,152стр.
8. ҚМҚ 2.04.03-97 «Оқова сувларни оқизиш ва тозалаш», «Ташқи тармоқлар ва
иншоотлар» Тошкент, 1997й, 148 бет.

Shahar suv o’tkazish tarmoqlarini loyihalash

Sotib olish