Kirish Roʻyxatdan oʻtish

Docx

  • Referatlar
  • Diplom ishlar
  • Boshqa
    • Slaydlar
    • Referatlar
    • Kurs ishlari
    • Diplom ishlar
    • Dissertatsiyalar
    • Dars ishlanmalar
    • Infografika
    • Kitoblar
    • Testlar

Dokument ma'lumotlari

Narxi 15000UZS
Hajmi 67.0KB
Xaridlar 12
Yuklab olingan sana 01 May 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Pedagogika

Sotuvchi

Bohodir Jalolov

Shaxs tarbiyasida pedagogik texnologiyalardan foydalanish

Sotib olish
O’ ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA  O’ RTA MAXSUS T A’ LIM VAZIRLIGI
URGANCH INNOVATSION  UNIVERSITETI
Ijtimoiy-gumanitar fanlar va p edagogika fakulteti
“ Boshlang’ich ta’lim ”  yo’nalishi 22-10 guruh talabasi
VAPAYEVA NILUFARNING       
 Boshlang’ich ta’lim pedagogikasi fanidan tayyorlagan
KURS  ISHI
MAVZU:  SHAXS TARBIYASIDA PEDAGOGIK
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH
Urganch-2024
1              MUNDARIJA 
KIRISH........................................................................................................................ 3
I.BOB.   SHAXS   TARBIYASIDA   INNOVATSION   TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISHNING MAQSAD VA VAZIFALARI .......................................8
1.1. Ta’limda innovatsion texnologiyalarni qo llash usullari.......................................8ʻ
1.2. Shaxs tarbiyasida inovatsion texnologiyalardan foydalanish..............................12
1.3 .  Shaxsga yo ’ naltirilgan o ’ qitish texnologiyalarning amalda qo ’ llanilishi ............16
I BOB bo’yicha xulosa…………………………………………………………….18
II.BOB.   BOSHLANG’ICH   TA LIMNI   LOYIHALASHTIRISHDA   INNOVATSION	
ʼ
TEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI…………………………………………….20
2.1.   Boshlang’ich   ta ’ lim tashkilotlari  ta’lim tizimida innovatsion g ’ oyalarni yaratish
va joriy etish..............................................................................................................20
2.2.   Boshlang’ich   ta’lim   tizimida   zamonaviy   innovatsion
texnologiyalari.................26
III. Xulosa..................................................................................................................29
IV. Foydalanilgan adabiyotlar.................................................................................31
2 KIRISH
    Mavzuning   dolzarbligi.   Hozirgi   kunda   o’zining   mustaqil   ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanish   yo’lini   tanlab   olgan   O’zbekiston   Respublikasi   ta’lim   sohasini   ham   sobit
qadamlik   bilan   isloh   qilib   bormoqda.   Ayniqsa,   “Ta’lim   to’g’risida”gi   Qonun   va
“Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturi”   qabul   qilingach,   bu   boradagi   ishlar   keng
ko’lamga   erishdi.   Ushbu   hujjatlarning   talablari   asosida   bilim   va   kasb-hunar
egallashga   bo’lgan   e’tibor   kuchayib   ketdi.   Shu   tufayli   ta’lim-tarbiya   tizimiga
yangicha   ilmiy-uslubiy   yondashuvlar   kirib   kela   boshladi.   Bu   yondashuvlar,   o’z
navbatida,   o’quv   jarayonining   turli   tashkiliy   va   metodik   jamg’armalarida   muayyan
ijobiy   o’zgarishlami   sodir   etadi,   albatta.   Ularning   ko’pchiligi   pedagogik
texnologiyalar   va   pedagogik   mahorat   bilan   uzviy   bog’liq   o’zgarishlardir.   O’quv
faoliyati   —   bu   keng   ma’noda   inson   faoliyatining   muayyan   maqsadlar   yo’nalishida
namoyon   bo’lishidir.   Bu   faoliyat   faqat   insoniyat   jamiyatida   amalga   oshirilishi
sababli,   u   nafaqat   har   bir   insonning,   balki   butun   jamiyatmng   manfaatlari   va
maqsadlariga   xizmat   qiladi.   O’quv   faoliyati-bu   insonda   muvaffaqiyatli   mehnat
faohyatini   amalga   oshirish   imkoniyatini   ta’minlash   maqsadida   uni   o’qitish   hamda
tarbiyalashga   qaratilgan   maqsadli   faoliyatdir.   Ushbu   jarayonning   mohiyati   inson
tomonidan  to’plangan  tajriba,   bilimlar,  malaka   va   ko’nikmalar   shaklida   o’zgartirish
hamda   uni   o’sib   kelayotgan   avlodga   berishdan   iborat.   O’quv   faoliyati   insonning
individual   rivojlanishi   bilan   uzviy   bog’liq   va   uning   hamma   fazalarda-bolalikdan
boshlab,   to   ulg’aygan   davrigacha   mavjud   bo’ladi,   shuning   uchun   tarixiy   ijtimoiy
hodisa   hisoblanmish   o’quv   jarayoni   o’z   rivojlanish   tarixiga   ega.   IVmak,   o’quv
faoliyati,   boshqa   inson   faoliyati   turlari   singari,   kishilik   jamiyatiga   xos   bo’lgan
3 obyektiv   hodisa   sifatida   amal   qiladi.   Jamiyatning   o’zi   murakkab   va   ziddiyatli
o’zgarishlarga uchrab turar ekan, o’quv faoliyati ham insoniyat  taraqqiyotining turli
rivojlanish   bosqichlarida   har   xil   muayyan   shakllarga   ega   bo’ladi.   Masalan,
O’zbekistonda mustaqillik qo’lga kiritilgandan so’ng ta’lim sohasida bir qator muhim
hujjatlar   qabul   qilindi   va   uzluksiz   ta’lim   tizimi   shaklan   va   mazmunan   yangi
rivojlanish   bosqichlariga   o’tdi,   ya’ni   o’qitish   jarayoni   takomillashish   yo’liga   o’tdi.
Shuni   ta’kidlash   joizki,   o’quv   faoliyatlari   doim   ham   barkamol   insonni   voyaga
yetkazishga,   uning   ma’naviy   va   moddiy   madaniyatini   shakllantirishga   qaratiladi,
o’quv   faoliyati   o’z   rivojlanishining   hamma   bosqichlarida   ijtimoiy   yo’naltirilgan
maqsadga   ega ,   maqsadli   amalga   oshiriladigan   jarayon   hisoblangan   o’quv   faoliyati
ko’p  qirralidir.  Uning  asosini   shaxsan  o’qitish  jarayoni,  ya’ni   o’qituvchi  tomonidan
o’quvchiga   bilim,   malaka   va   ko’nikmalar   majmuasiga   bevosita   berish   jarayoni
tashkil   etadi.   O’quv   faoliyatining   aynan   bu   tomonini   ta’lim   berish   jarayoni
tushunchasi bilan belgilaymiz ,   о ’quv jarayoni deganda-o’quv faoliyati, tor ma’noda,
bir   maqsadga   yo’naltirilgan   ta’lim   berish   sifatida   tushuniladi.   Bu   o’quv   faoliyatini
asosiy   tomoni   hisoblanadi.   Lekin   u   o’quv   faoliyatining   mazmunini   to’laligicha
yoritmaydi ,   о ’quv  faoliyati   tarkibiga   keng  ma’noda,   ta’lim  berishdan  tashqari,   yana
bir eng muhim va ma’suliyatli jarayon-tarbiya kiradi. U o’quv faoliyatining ajralmas
qismi   bo’la   turib,   o’quvchilardan   bir   qator   zarur   ijtimoiy   sifatlarni   shakllantirishga
xizmat   qiladi   va   ikkita   o’zaro   bog’liq   bo’lgan   jarayon   hisoblanadi.   Ularda   o’quv
faoliyatining   ikkita   vazifasi-ta’lim   berish   va   tarbiyalash   vazifalari
muayyanlashtiriladi ,   ikkala   jarayon   ham   bir-biridan   farqli   ravishda   o’zining   aniq
maqsad   va   vazifalariga   ega   bo’lishiga   qaramasdan,   ular   mohiyati   jihatidan   bitta
ijtimoiy maslak-jamiyat a’zolarining komilligini ta’minlashga xizmat qiladi. Shunday
qilib, har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi bo’lgan ta’lim tizimining qay
darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. Muslaqillikni mustahkamlashning strategik
yo’lida   og’ishmay   davom   etayotgan   va   iqtisodiyotni   erkinlashtirish   yo’liga   kirib
4 borayotgan   mamlakatimizda   ta’lim   tizimini   isloh   qilish,   unga   rivojlangan
mamlakatlarning   ilg’or   texnologiyalarini   joriy   qilish,   milliy   qadriyatlarimizni
singdirgan   holda   ta’limni   tashkil   etish,   bu   jarayonni   puxta   va   samarali   amalga
oshirish ishlari bugungi kunda davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Mamlakatimizda
uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilishning tashkiliy, ilmiy va metodik asoslari yaratildi,
asosiy   maqsad   esa   komil   inson   va   yetuk   malakali   raqobatbardosh   mutaxassislar
tayyorlash,   deb   belgiladi.   Kadrlar   tayyorlash   milliy   dasturining   asosiy   tarkibiy
qismlarini   shaxs,   davlat   va   jamiyat,   uzluksiz   ta’lim,   fan   va   ishlab   chiqarish   tashkil
etib,   ular   o’zaro   bog’liq   holda   namoyon   boladi.   Mazkur   hujjat   talablarini   amalga
oshirish esa  ta’lim  tizimini  tubdan qayta qurishni, ya’ni  xalq ta’limi  taraqqiyotining
konseptual   qoidalarini   qayta   ko’rib   chiqishni   va   uni   qisqa   vaqt   ichida   ijobiy   hal
qilishni taqozo etadi, bu vazifalarning hal etilishi jahon ilmiy jam g’armasidagi juda
katta   hajmli   axborot   fondidan   nimani   ajratib   olish,   qancha   va   qanday   o’qitish
masalalarining   yechimi   bilan   bevosita   bog’liqdir.   Ana   shu   kesimda   ta’lim
texnologiyalarini   joriy   etish   bilan   aloqador   zamonaviy   muammolar   oydinlashadi ,
qolaversa, ushbu yo’nalishdagi ishlarni yanada kengroq davom ettirishni davr taqozo
etmoqda   pedagogik   ta’lim   amaliyotida   kasbiy   tayyorgarlik   bilan   bog’liq   ayrim
masalalaming o’z aksini yaxshi topmaganligi ham tegishli o’qitish metodikalarining
takomillashuvini   dolzarb   masalaga   aylantirib   qo’ymoqda.[2.11-son.9-bet]   Hozirgi
paytda,   aksariyat   metodist   va   pedagog-olimlar   pedagogik   texnologiyalar   o’quvchi
yoki   talabalarga   ta’lim-tarbiya   berishda   ko’zlangan   maqsadga   erishishni   to’la
kafolatlaydi,   deb   qarashmoqda.   Lekin   bunday   fikrlarni   obyektiv   haqiqat   o’rnida
qabul   qilib   bo’lmaydi,   chunki   bunda   obyekt   shaxs   bo’lib,   uning   ongi   taklif
qilinayotgan texnologiyani to’laligicha qabul qila olmaydi, aksincha, uni inkor qilishi
ham   mumkin,   shuning   uchun,   zamonaviy   pedagogik   texnologiyalami   o’quv
jarayoniga   kiritishda   uning   boshqaruvchisi   bo’lgan   o’qituvchigina   ko’zlangan
maqsadga   erishishning   bosh   kafolatchisi   bo’ladi.   Agar   shu   nuqtai   nazardan   kelib
5 chiqib   qaraydigan   bo’lsak,   yangi   pedagogik   texnologiyalar   va   uning   asosiy   negizi
bo’lgan axborot-kommunikatsiya (АКТ) texnologiyasini ta’lim tizimiga joriy etishda
uning boshqaruvchisi doim ish o’qituvchining tayyorgarlik darajasini birinchi o’ringa
qo’yish   lozim.   Shu   sababli   pedagogik   jarayonlarning   kun   tartibidagi   aksariyat
dolzarb   muammolarining   ijobiy   yoki   maqsadga   muvofiq   tarzda   hal   qilinishi   ko’p
jihatdan o’qituvchining kasbiy salohiyati va pedagogik mahoratiga bog’liqdir. Yangi
pedagogik   va   axborot   texnologiyalarini   o’quv   jarayoniga   joriy   etish   ko’lamini
kengaytirish,   bu   yo’nalishda   ilg’or   tajribalarni   tatbiq  qilish,   har   bir   fan   bo’yicha   bu
sohada aniq rejalarni tuzish va amalga oshirish, darslik va o’quv qo’llanmalari hamda
dasturlar   va   ma’ruza   matnlarini   elektron   disketlarga   ko’chirish,   ular   bilan   har   bir
talabani   ta’minlashga   erishish,   ilmiy   va   ilmiy-metodik   ishlarda,   shuningdek,   o’quv-
tarbiya   jarayonida   zamonaviy   pedagogik   va   axborot   texnologiyalarining   keng   joriy
etilishiga erishish, ta’lim tizimini zarur axborot vositalari.[8.4-son.104-bet] 
Kurs ishining maqsadi:   Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni
tashkil   etish   uchun   zarur   bo’lgan   bilim,   ko’nikma   va   malakalarni   egallash,   ta’lim
jarayonida   innovatsion   texnalogiyalardan   foydalanish   va   uning   ahamiyatini
aniqlashdan iborat.
Kurs ishining vazifalari :
1. Mavzuga oid abiyotlar pedagogik va psixologik adadabiyotlar taxlili.
2. Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni tashkil etishning o’ziga
xos xususiyatlari;
3. Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni tashkil etish omillari; 
4.   Boshlang’ich   ta’lim   tashkilotlarida   metodik   birlashmalarni   tashkil   etish   shakl,
metod va vositalari; 
6 5. Kurs ishi natijalarini miqdoriy va sifat jihatdan taxlil qilish;
6. Xulosa va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs   ishining   ob’yekti:   Boshlang’ich   ta’lim   tashkilotlarida   metodik
birlashmalarni tashkil etish
Kurs ishi predmeti:  Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik 
birlashmalarni tashkil etish shakl, metod va vositalarini takomillashtirish.
Kurs ishi tuzilishi:
1. Kirish;
2. I.BOB.(   Ilovalar);
3. I.BOB. boyicha xulosa;
4. II.BOB.   (Ilovalar );
5. Xulosa;
6. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati;
7. Rejadagi savollar mantiqan bir- birlari bilan bog’langan bo’lishi, har bir keyingi 
savol o’zidan oldingi savolning mantiqan davomi bo’lib, bir butunni tashkil etishi 
kerak.  
7 II.BOB. SHAXS TARBIYASIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARDAN 
FOYDALANISH MAQSAD VA VAZIFALARI.
1.1.Ta’limda innovatsion texnologiyalarni qo llash usullari.ʻ
    Har   qanday   innovatsiya   -   bu   mutlaqo   yangi   komponentni   yaratish   va   keyinchalik
amalga   oshirishdan   boshqa   narsa   emas,   buning   natijasida   atrof-muhitda   sifat
o’zgarishlari   sodir   bo’ladi.   Texnologiya,   o’z   navbatida,   muayyan   biznes,
hunarmandchilik   yoki   san’atda   qo’llaniladigan   turli   xil   texnikalar   to’plamidir.
Shunday   qilib,   boshlang’ich   ta’lim   muassasalarida   innovatsion   texnologiyalar
zamonaviy komponentlar va texnikalarni yaratishga qaratilgan bo’lib, ularning asosiy
maqsadi   ta’lim   jarayonini   modernizatsiya   qilishdir.   Buning   uchun   bolalar
boshlang’ich pedagogik jamoalari bolalarni o’qitish va intellektual rivojlantirishning
boshqa   boshlang’ich   ta’lim   muassasalaridan   farq   qiladigan   eng   yangi   modellarini
ishlab   chiqmoqda.   Pedagoglar   o’z   kasbiy   faoliyatida   uslubiy   vositalar,   usullardan
foydalanadilar   va   qabul   qilingan   modelga   to’liq   mos   keladi.[10.4-son.45-bet]
Zamonaviy   boshlang’ich   ta’lim   muassasalari   tobora   ko’proq   foydalanilmoqda   va
ularni   amalga   oshirish   natijasi   o’n   yildan   ortiq   vaqt   davomida   namoyon   bo’ladi,
bugungi kunga qadar bepoyon Vatanimizda bolalar maktablarida yuzdan ortiq ta’lim
texnologiyalari   qo’llanilmoqda,   ular   orasida   quyidagilarga   alohida   e’tibor   qaratish
lozim:
1. Sog’liqni saqlash texnologiyalari; 
2. Loyiha faoliyati bilan bog’liq texnologiyalar;
3. Loyiha faoliyatida foydalaniladigan texnologiyalar;
4. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari;
5. Har bir shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalar (shaxsga yo’naltirilgan);
8 6. O’yin texnologiyalari.
Mutaxassislarning   ta’kidlashicha,   boshlang’ich   ta’lim   muassasalariga   innovatsion
texnologiyalarni   joriy   etish   nafaqat   mumkin,   balki   zarur.   Shu   bilan   birga,
boshlang’ich   yoshdagi   bolalarning   ta’lim   jarayonida   qo’llaniladigan   pedagogik
texnologiyalarga bir nechta qat’iy talablar qo’yilganligini yodda tutish kerak. Bularga
quyidagilar   kiradi:   Konseptuallik,   ta’lim   jarayoni   ma’lum   bir   ilmiy   kontseptsiyaga
asoslanishi   kerakligini   taklif   qiladi.   Muvofiqlik   -   bu   texnologiyalar   tizimga   xos
bo’lgan barcha xususiyatlarga ega bo’lishi kerakligini ko’rsatadigan talab ya’ni, ular
yaxlit,   mantiqiy   bo’lishi   va   ularning   tarkibiy   elementlari   o’zaro   bog’liq   bo’lishi
kerak.  Nazorat   qilish   -   bu  talab,   ya’ni   o’qituvchilar   tarkibiga   muayyan   maqsadlarni
qo’yish, o’quv jarayonini rejalashtirish va ish jarayonida muayyan nuqtalarni tuzatish
imkoniyati ta’minlanishi  kerak.[6.26-bet]  Qayta ishlab chiqarishda bu texnologiyani
amalda   qo’llaydigan   o’qituvchining   shaxsiyatidan   qat’iy   nazar,   bir   xil   darajada
samarali   bo’lishi   kerak   bo’lgan   talab   boshlang’ich   ta ’ limda   zamonaviy   ta ’ lim
texnologiyalari yuqoridagi barcha fikrlarga mos kelishi kerak  b olalar  maktablari da bu
o’qituvchilar tomonidan o’z o’quvchilari bilan birgalikda amalga oshiriladi. Umuman
olganda,   boshlang’ich   ta’lim   muassasalarida   innovatsion   texnologiyalardan
foydalanish   va   turli   loyihalar   ustida   ishlash,   xususan,   o ’quvchining   ongli   ravishda
mustahkam o’rnatilgan bilimlarni olishiga olib keladi.O’quv loyihalarini quyidagicha
tasniflash mumkin: 
“O’yin”   -   o’yinlar,   raqslar,   qiziqarli   o’yin-kulgilar   shaklida   guruhda   o’tkaziladigan
mashg ’ ulotlar.
“Ekskursiya”   -   maqsadi atrofdagi dunyo va jamiyatni har tomonlama va ko’p qirrali
o’rganish bo’lgan loyihalar.
9 “Hikoya” -  bu orqali o ’ quvchilar o’zlarining his - tuyg’ularini va his-tuyg’ularini nutq,
vokal, yozish va boshqalar  orqali tushuntirishni  o’rganadilar. Boshlang’ich ta’limda
innovatsion   ta’lim   texnologiyalari   bolaning   jismoniy   va   psixologik   rivojlanishiga
yordam   beradi,   uning   o’ziga   va   o’z   kuchiga   ishonishiga,   mustaqil   va   mas’uliyatli
bo’lishiga yordam beradi. O’g’il-qizlar dunyoni o’ynoqi o’rganadi, olgan bilimlarini
amalda   qo’llashga   harakat   qiladi.[4.97-bet].Boshlang’ich   ta’limda   innovatsion
“Мurabbiylar”ga   har   bir   o ’ quvchiga   yondashuvni   topishga,   uning   xarakter
xususiyatlarini  hisobga olishga yordam  beradi va darslarni hayajonli  va g’ayrioddiy
sarguzashtga aylantiradi.   Shu tufayli ota-onalar endi  sevimli  farzandlarini maktabga
borishga ko’ndirishlari shart emas. O ’quvchilar  zavq bilan tashrif buyurishadi va har
kuni   o’zlarining   kichik   bilim   bazasini   boyitadilar.Zamonaviy   dunyo   bobo-
buvilarimiz   va   hatto   ota-onalarimizning   yoshlik   davridan   sezilarli   darajada   farq
qilishini   inkor   etishning   ma ’ nosi   yo’q.   Bugungi   kunda   hatto   yaqin   o’tmishda   ham
boshlang’ich   ta ’ lim   muassasasida   biron   bir   innovatsion   texnologiyalardan
foydalanish   haqida   gap   bo’lmaganligini   tasavvur   qilish   juda   qiyin.   Hozirgi   kunda
kompyuter,   planshet   kabi   ilg’or   texnologiyalar   maktab   yoshdagi   o ’quvchilarni
ajablantirmaydi.   Axborot asri o’ziga xos o’yin qoidalarini belgilaydi, buni e ’ tiborsiz
qoldirib   bo’lmaydi.   O’quv   jarayonida   axborot   texnologiyalaridan   foydalanishning
afzalliklari   yaqqol   ko’zga   tashlanadi.   Masalan,   o ’quvchini   o’qishga,   matematikaga
o’rgatish,   uning   xotirasi   va   mantiqiy   tafakkurini   iloji   boricha   rivojlantirish   uchun
mo’ljallangan qiziqarli dasturlar tufayli boshlang’ich yoshdagi bola uni qiziqtirishi va
bilimga   muhabbat   uyg’otishi   mumkin[1.123-bet].   Animatsiyalangan   kompyuter
rasmlari   o ’quvchini   tom   ma ’ noda   monitorga   yopishib   oladi   va   nima   bo’layotganini
diqqat   bilan   kuzatib   boradi,   o ’quvchilar   yangi   ma ’ lumotlarni   osongina   eslab
qolishadi   va   keyin   ularni   guruhda   muhokama   qilishadi.   Shaxsga   yo’naltirilgan   va
o’yin   texnologiyalaridan   foydalanish   maktab   yoshdagi   bolaning   individualligini
rivojlantirishga   yordam   beradi.   Bu   butun   ta ’ lim   jarayoni   uchun   o’ziga   xos   asosdir,
10 asosiy e ’ tibor o ’quvchining  shaxsiyati va uning o’ziga xos xususiyatlariga qaratiladi.
O ’ quvchining   qobiliyatiga   qarab,   o’qituvchi   o ’ quvchining   iste ’ dodini   maksimal
darajada oshirish va rivojlantirishga yordam beradigan o’quv metodlarni tanlaydi, bu
yerda   avtoritarizmga,   o’z   qarashlarini   o’rnatishga   va   o’quvchiga   shaxssiz
yondashishga o’rin yo’q. Guruhda odatda sevgi, o’zaro hurmat va hamkorlik muhiti
mavjud.   2017   yil   oktyabr   oyida   “Oyning   eng   mashhur   maqolasi”   Butunrossiya
tanlovi   g’olibi   maktab   o’qituvchilarining   asosiy   vazifasi   o ’quvchilar   bilan   ishlashni
tashkil   etish   usullari   va   shakllarini,   shaxsiyatni   rivojlantirishning   belgilangan
maqsadiga   eng   mos   keladigan   innovatsion   pedagogik   texnologiyalarni   tanlashdir.
Boshlang’ich   ta’limdagi   zamonaviy   pedagogik   texnologiyalar   boshlang’ich
ta’limning   davlat   standartlarini   amalga   oshirishga   qaratilgan   pedagogik
texnologiyada prinsipial muhim jihat - bu o ’quvchining   tarbiya va ta’lim jarayonida
tutgan o’rni, kattalarning bolaga munosabati bolalar bilan muloqotda bo’lgan kattalar
quyidagi pozitsiyaga amal qiladi: — Yaqinda emas, uning ustida emas, balki birga!...
Uning   maqsadi   o ’quvchining   shaxs   sifatida   rivojlanishiga   hissa   qo’shishdir.
Texnologiya   har   qanday   biznesda,   mahoratda,   san’atda   qo’llaniladigan   texnikalar
to’plamidir, pedagogik texnologiya  -  o’qitish shakllari, usullari, tarbiya vositalarining
maxsus   majmui   va   tartibini   belgilovchi   psixologik-pedagogik   munosabatlar
yig’indisidir; bu pedagogik jarayonning tashkiliy-uslubiy qurolidir (B. T. Lixachev)
[9.86-bet].   Bugungi   kunda   yuzdan   ortiq   ta’lim   texnologiyalari   mavjud.   Boshqarish
imkoniyati   -   diagnostik   maqsadlarni   belgilash,   rejalashtirish,   o’quv   jarayonini
loyihalash,   bosqichma-bosqich   diagnostika,   natijalarni   tuzatish   uchun   turli   xil
vositalar   va   usullarni   qo’llash   imkoniyati.   Samaradorlik   -   muayyan   sharoitlarda
mavjud   bo’lgan   zamonaviy   pedagogik   texnologiyalar   natija   jihatidan   samarali   va
xarajatlar   bo’yicha   optimal   bo’lishi,   ma’lum   bir   ta’lim   standartiga   erishishni
ta’minlashi kerak [8.45-bet].
11 1.2. Shaxs tarbiyasida innovatsion texnologiyalardan foydalanish
  Innovatsion   ta ’ lim   texnologiyasi   -   ta ’ limning   innovatsion   usullaridan
foydalanishga asoslangan ta ’ lim texnologiyasi. Pedagogika fanida innovatsion   ta    ’   lim   
texnologiyalarining  uch   turi   shartli   ravishda  ajralib  turadi:  radikal,  o’quv  jarayonini
yoki uning muhim qismini qayta qurishni nazarda tutuvchi, birlashtirilgan, bir qator
ma ’ lum   elementlar,   texnologiyalar   yoki   usullarni   birlashtirgan,   shuningdek
takomillashtirishga mo’ljallangan o’zgartirish klassik usullar ularni sezilarli darajada
o’zgartirmasdan ,   ularning   mazmun   tomonini   tahlil   qiladigan   bo’lsak,   bu
texnologiyalar o’quvchilarning kasbiy faoliyatni tushunishga ijodiy yondashishlarini
shakllantirishga,   ularda   fikrlash   mustaqilligini,   muayyan   vaziyatda   maqbul   qaror
qabul   qilish   qobiliyatini   rivojlantirishga   yordam   beruvchi   faol   o’qitish   usullariga
asoslanganligini   ta’kidlashimiz   mumkin.   Zamonaviy   nazariya   va   amaliyotda   Oliy
ma ’ lumot ma’ruza multimedia vositalari, elektron va ta’lim vositalarini ishlab chiqish
va   ulardan   foydalanish   kabi   texnologiyalar   taqdim   etilgan   ixtisoslashtirilgan
dasturlardan   foydalanish,   kompyuter   testlari,   internet   resurslaridan   foydalanish
zamonaviy   mutaxassislarning   asosiy   g’oyalaridan   biri   pedagogika   fanlari   ta ’ lim
ishlarini olib borishning yangi usullarini, to’liq tendentsiyalar, maqbul ehtiyojlar, ota-
onalarning   kognitiv   ehtiyojlarini   o’rganish   zarur.   Boshlang’ich   ta ’ limda
innovatsiyalar   o’rnatilgan   ta ’ lim   an ’ analarini   eksperimental   va   ijodiy   tushunish
bo’yicha   hamma   joyda   qidirib   topilgan,   “ Soxta-yadroviy ”   muammosi   keskin,
shaklning   o’ziga   xosligi   bilan   tavsiflangan   uslubiy   amaliyotlar   va   shaklning   o’ziga
xosligi   bilan   tavsiflanadi   shu   sababli,   hatto   ko’p   yillik   amaliyotga   ega   bo’lgan
o’qituvchilar   ham   tajriba   pedagogik   joylari   va   boshlang’ich   tashkilotlar   faoliyatida
12 izchil innovatsiyalarni amalga oshirishni ta ’ minlash qiyin. Ushbu maqolada, maktab
ta’lim tizimida innovatsion texnologiyalardan foydalanish haqida fikr va mulohazalar
qilinadi,   boshlang’ich   ta’lim   mutaxassislari   ta ’ lim   tizimida   innovatsion   g’oyalarni
yaratish va joriy etish zamonaviy o ’quvchilar   maktabini rivojlantirish uchun zaruriy
shartdir   degan   fikrga   kelishib   olishadi.   Moliyalashtirish   yuzasidan   davlat
muassasalari   “ Maktab   o’qituvchiga   pul   ketayotganda ”   kundalik   tartibida   kiradigan
innovatsion   tashkiliy   yechimlarning   kunlik   tartibiga   kiritilishi   institutning   obro’sini
sezilarli darajada oshiradi va rivojlanishning keyingi yo’nalishlaring belgilab beradi.
O’quv   jarayonida   innovatsion   texnologiyalarni   joriy   etish   psixofizik   yosh
xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktab o’qituvchilar tomonidan har doim ijobiy
seziladi, ular faoliyatni osongina o’zgartiradilar. O’z navbatida, tashabbus pedagogik
kompozitsiya ota-ona jamoatchiligi, bolalar  maktabini o’quvchilarning oilalari bilan
o’zaro   ta’siri   mexanizmlarini   takomillashtirish   zarurati,   shuningdek,   muhim
ahamiyatga ega[7.148-bet].Mutaxassislarning ta’kidlashicha, shtatlardagi innovatsion
texnologiyalar   nafaqat   mumkin,   balki   ehtiyoj   ham,   biroq,   buni   yodda   tutish   kerak
pedagogik   texnologiyalar   b oshlang’ich   sinflarning   o’quv   jarayonida   qo’llanilishi
mumkin,   bir   nechta   qat’iy   talablar   berildi,   hayotning   barcha   sohalarida   axborot
vositalarini   faol   joriy   etish   bilan   bog’liq   bunday   texnologiyalar   o ’ quvchilar   ongini
axborotlashtirishga   qaratilgan.   Ta’lim   dasturlari   informatika,   axborot   jarayonlari   va
AKTni o’rganishga qaratilgan yangi fanlarni o’z ichiga oladi. Professor-o’qituvchilar
va   talabalarning   axborot   madaniyatini   oshirishga   yordam   berish   uchun   o’quv
jarayoni   ham   faol   ravishda   axborotlashtirilmoqda.   Shaxsga   yo’naltirilgan
texnologiyalar.   Ushbu   texnologiyalar   shaxsni   ta’lim   va   tarbiyada   ustuvor   o’ringa
qo’yishga   qaratilgan,   butun   ta’lim   jarayoni   shaxsning   o’ziga   xosligi   va   rivojlanish
xususiyatlarini   hisobga   olgan   holda   shaxsni   rivojlantirishga   qaratilgan.O’quv
jarayonini   axborot-tahliliy   ta’minlash   ushbu   guruh   texnologiyalaridan   foydalanish
har   bir   o’quvchi,   sinf,   parallel,   ta’lim   rivojlanishini   o’rganishga,   ularni   adekvat
13 baholashga   qaratilgan   intellektual   rivojlanish   monitoringi.Texnologiyalar
grafiklardan   foydalanishga,   test   tizimiga,   individual   o quvchilarning   rivojlanishʻ
dinamikasini   va   umuman   ta lim   sifatini   kuzatish   imkonini   beruvchi   yangi   baholash	
ʼ
usullariga   asoslangan   ta’lim   texnologiyalari   o’quv   jarayonini   ta’limdan   ajratib
bo’lmaydi, shuning uchun shaxsni, uning asosiy fazilatlarini rivojlantirishning yangi
usullari  joriy etilmoqda. Didaktik texnologiyalar-  ular  ta’lim  rivojlanishining asosiy
omili   hisoblanadi.   Bunday   texnologiyalar   an’anaviy   va   innovatsion
texnologiyalardan   foydalanishni   o’z   ichiga   olgan   texnika   va   vositalar   majmuasiga
asoslanadi:   o’quv   adabiyotlari   bilan   mustaqil   ishlash,   audiovizual,   multimedia
vositalaridan foydalanish, tabaqalashtirilgan ta’lim sohasidagi  innovatsiyalar - ilg’or
pedagogik tajribani amaliyotga joriy etish bilan bog’liq barcha narsalar. Zamonaviy
ilm-fanda   yetakchi   o’rinni   egallagan   ta’lim   jarayoni   o’quvchilarga   bilim,   ko’nikma
berish,   shaxs,   fuqarolik   fazilatlarini   shakllantirishga   qaratilgan.   O’zgarishlar   vaqt,
ta’lim,   ta’lim   rivojlanishga   munosabatning   o’zgarishi   bilan   belgilanadi.Ta’limda
innovatsiyalarning ahamiyati: Ta’limdagi innovatsion texnologiyalar ta’limni tartibga
solish,   uni   to’g’ri   yo’nalishga   yo’naltirish   imkonini   beradi.   Odamlar   har   doim
noma’lum   va   yangi   narsalardan   qo’rqib   ketishgan,   ular   har   qanday   o’zgarishlarga
salbiy   munosabatda   bo’lishadi.   Ommaviy   ongda   mavjud   bo’lgan,   odatiy   turmush
tarziga ta’sir  qiluvchi  stereotiplar  og’riqli  hodisalarga olib keladi, ta’limning barcha
turlarini   yangilashga   to’sqinlik   qiladi.   Odamlarning   zamonaviy   ta’limdagi
yangiliklarni qabul qilishni  istamasligining sababi  qulaylik, xavfsizlik va o’zini o’zi
tasdiqlash uchun hayotiy ehtiyojlarni blokirovka qilishidadir. Hamma ham nazariyani
qayta   o’rganish,   imtihon   topshirish,   fikrini   o’zgartirish,   shaxsiy   vaqt   va   pul
sarflashga   tayyor   emas.   Yangilash   jarayoni   boshlangandan   so’ng,   uni   faqat   maxsus
texnikalar   yordamida   to’xtatish   mumkin,   ta’lim   sohasida   boshlangan   islohotlar
samaradorligini tekshirishning eng keng tarqalgan usullari quyidagilardir: Hujjatlarni
konkretlashtirish   usuli,   ta’lim   tizimidagi   innovatsiyalarni   baholash   uchun   ta’lim
14 jarayoniga innovatsiyalarni keng ko’lamda joriy etish imkoniyati bostiriladi. Alohida
maktab,   universitet,   DU   tanlanadi   va   ular   asosida   tajriba   o’tkaziladi,   bo’lak-bo’lak
in’ektsiya usuli, bu alohida yangi innovatsion elementni joriy etishni nazarda tutadi.
“Abadiy tajriba” uzoq vaqt davomida olingan natijalarni baholashni o’z ichiga oladi,
parallel   amalga   oshirish   eski   va   yangi   ta’lim   jarayonining   birgalikda   mavjudligini,
bunday   sintezning   samaradorligini   tahlil   qilishni   nazarda   tutadi.   Innovatsiyalarni
joriy  etish  muammolari   ta’limdagi   innovatsion  texnologiyalar   turli   sabablarga  ko’ra
sekinlashmoqda,   ijodkorlik   to’sig’i   eski   dasturlar   bo’yicha   ishlashga   odatlangan
o’qituvchilar hech narsani o’zgartirishni, o’rganishni va rivojlanishni xohlamaydilar,
ular   ta’lim   tizimidagi   barcha   yangiliklarga   dushman   Konformizm,   oportunizm,
rivojlanishni istamaslik, boshqalarning ko’ziga qora qo’y kabi ko’rinishdan qo’rqish,
kulgili tuyulishi tufayli o’qituvchilar g’ayrioddiy pedagogik qarorlar qabul qilishdan
bosh tortadilar. Shaxsiy tashvish, o’ziga ishonchsizlik, qobiliyatlar, kuchli tomonlar,
o’zini   past   baholash,   o’z   fikrlarini   ochiq   aytishdan   qo’rqish   tufayli   ko’plab
o’qituvchilar ta’lim muassasasidagi har qanday o’zgarishlarga oxirgi imkoniyatgacha
qarshilik   ko’rsatadilar,   fikrlashning   qattiqligi-eski   maktab   o’qituvchilari   o’zlarining
fikrlarini   yagona,   yakuniy,   qayta   ko’rib   chiqilmaydigan   deb   bilishadi.   Ular   yangi
bilim,   ko’nikmalarni   egallashga   intilmaydilar,   zamonaviy   yangi   tendentsiyalarga
salbiy munosabatda bo’lishadi.
15 1.3. Shaxsga yo ’ naltirilgan o ’ qitish texnologiyalarning amalda qo ’ llanilishi 
O ’ qitishning zamonaviy texnologiyalarini qo ’ llash, o ’ qitish jarayonini yagona
shaklga  keltirish va  yuqori  samaradorlikka erishishga  imkon yaratadi. Endi  shaxsga
yo ’ naltirilgan   texnologiyalarning   nima   uchun   bugungi   kunda   dolzarb   bo ’ lib
borayotganligi,  nima uchun  mazkur  texnologiyalar   ta’limning hozirgi   kuni,  kelajagi
bo ’ lib   qolganligi   hamda   ularning   mohiyati   haqida   qisqacha   to ’ xtalamiz.   Mazkur
o ’ qitish texnologiyasida pedagogikaning o ’ quvchiga munosabati avtoritar xarakterga
ega, ya’ni ta’lim jarayonida u yagona subyekt sifatida namoyon bo ’ ladi, o ’ quvchilar
esa   faqatgina   obyekt   vazifasini   bajaradi,   xolos.   Boshqacha   qilib   aytganda   avtoritar
o ’ qitish   texnologiyasida   o ’ quvchining   tashabbusi   va   mustaqilligi   deyarli   yo ’ qoladi,
o ’ qitish majburiy yo ’ sinda amalga oshiriladi, hanuzgacha jahonda eng ko ’ p tarqalgan
o ’ qitishning   sinf-dars   tizimida   mashg ’ ulotlari   asosiy   birligi   dars   bo ’ lib,   u   bitta
fanining   bitta   mavzusiga   bag ’ ishlanadi   va   o ’ qituvchi   tomonidan   boshqariladi.
An’anaviy   o ’ qitish   texnologiyasining   qusurlari   ustida   to ’ xtalib,   O’zbekiston
Respublikasi  Oliy Majlisining to ’ qqizinchi sessiyasida  (1997 - yil 29 - avgust) birinchi
Prezidenti   Islom   Karimov   bolalar   qaysi   sinfdan   boshlab   mustaqil   fikr   yurita
boshlaydi?   Umuman   maktabda   mustaqil   fikr   yuritishga   o ’ rgatiladimi?   degan
savollarni   qo ’ ydilar   va   ularga   quyidagicha   25   javob   berdilar:   ‘ ‘Aminmanki,
o ’ rgatilmaydi’’   mobodo   biror   o ’ quvchi   o ’ qituvchiga   e’tiroz   bildirsa,   ertaga   u   hech
kim   havas   qilmaydigan   ahvolga   tushib   qoladi.   Maktabdagi   jarayonda   o ’ qituvchi
hukmron, u boladan faqat o ’ zi tushuntirayotgan narsani tushunib olishni talab qiladi.
Prinsip ham tayyor:   ‘‘ Mening aytganim-aytgan, deganim-degan’’ Demak, an’anaviy
ta’lim   texnologiyasida   o ’ qituvchi   va   o ’ quvchi   munosabatida   majburiy   itoatkorlik,
16 ya’ni   zo ’ ravonlik   pedagogikasi   amal   qiladi.   An’anaviy   o ’ qitish   texnologiyasining
boshqa   qusurlarini   ham   namoyish   qilish   maqsadida   birinchi   Prezidentimiz
ta’kidlaganlaridek,   zo ’ ravonlikka   asoslangan   bu   pedagogikada   pedagog   yagona
su’bekt,   o ’ quvchilar   pedagogik   jarayon   obyekti,   o ’ qitish   tushuntiruv - ko ’ rgazmali
usulda   olib   boriladi.   O ’ qitish   ommaviy   tarzda   olib   borilishi   tufayli   o ’ quvchilarning
tashabbusi va mustaqilligi o ’ zidan - o ’ zi so ’ nib boraveradi shu bois texnologiya asosan
o ’ quvchilarda   bilim,   ko ’ nikmalarni   shakllantiradi,   ular   shaxsini   rivojlantirishni
ko ’ zda   tutmaydi.   O ’ z - o ’ zidan   ko’rinadiki,   an’anaviy   o ’ qitish   texnologiyasi   o ’ z
tabiatiga   ko ’ ra   ta’lim   muassasalari   oldiga   jamiyatimiz   tomonidan   qo ’ yilgan
talablarga   butunlay   javob   bermaydi.   Bundan   farqli   o’laroq   shaxsga   yo’naltirilgan
texnologiyalarda   o’quvchi   ta’limning   milliy   modeli   mohiyatiga   ko ’ ra   pedagogik
jarayon markaziga qo ’ yiladi, uning rivojlanishiga va tabiiy imkoniyatlarini ro ’ yobga
chiqarishga   qulay   shart - sharoitlar   yaratib   beriladi.   Ta’limning   milliy   modelini   –
shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarishdan iborat 5 ta tarkibiy
qismida  ‘‘ shaxs’’ asosiy tarkibiy qism – birinchi o ’ rinda turadi, boshqacha aytganda,
butun   ta’lim   tizimi,   shu   jumladan   o ’ qitish   o ’ quvchi   shaxsiga   yo ’ naltirilgan   bo ’ lishi
lozim.[2.12 - son.17 - bet]
17       
           I BOB BO’YICHA XULOSA 
Ilmiy - pedagogik tadqiqotlar metodologiyasi  va tadqiqot usullari. Pedagogika
fani rivojining hozirgi bosqichida alohida dolzarb metodologik masalalarni hal etish
bilan   chegaralanmasdan   xususiy   bilimlar   tizimi   sifatida   pedagogika   fani
metodologiyasini   aniq   belgilab   olish   zarur.   Bu   birinchidan,   pedagogik
nazariyalarning ishonchliligini ta’minlasa, boshqa tomondan metodologik bilimlarsiz
pedagogik   tadqiqotlarni   samarli   tashkil   etish   va   o’tkazish   mumkin   emasligini
uqtiradi.   Ijodiy   jarayonda   bugungi   kunda   pedagogika   fani   metodologiyasiga,   uning
predmetiga nisbatan turlicha yondashuvlar vujudga kelmoqdaki, ularning mohiyatini
qisqacha   tushuntirishga   harakat   qilamiz.   Metodologiya   alohida   fan   sifatida   ikkita
funktsiyani   bajaradi:   Deskriptiv   (ifodalovchi)   va   Perskriptiv   (me’yorlovchi).
Birinchisi   ob’yektni   nazariy   jihatdan   ifodalashni   ko’zlasa,   keyingisi   -   tadqiqotchi
uchun   aniq   mo’ljal   olishga   shart - sharoit   yaratadi,   bu   ikki   vazifaning   mavjudligi
pedagogika   metodologiyasini   ham   ikki   guruhga   ajratishni   taqozo   etadi   -   nazariy   va
me’yoriy   pedagogikaning   nazariy   metodologiyasiga   quyidagilarni   kiritish   mumkin:
‘‘ metodologiya’’   tushunchasi   ta’rifi,   fan   metodologiyasining   umumiy   tavsifi,   uning
darajalari,   metodologik   bilimlar   va   faoliyat   tizim   sifatida,   pedagogika   sohasidagi
tadqiqiy   faoliyatni   metodologik   ta’minlash   manbalari,   pedagogik   tadqiqot   ob’yekti
va   predmetining   metodologik   tahlili.   Me’yoriy   asos   quyidagi   savollar   doirasini
qamrab   oladi:   pedagogikani   ob’yektiv   borliqni   ma’naviy   jihatdan   o’zgartirishning
boshqa   shaklidan   farqli   tomonlarini   ilmiy   asoslash,   pedagogika   sohasidagi   ishlarni
fanning fundamental asoslariga muvofiqligini aniqlash, maqsadning aniqligi, maxsus
tadqiqot   ob’yektini   ajratish,   maxsus   bilish   metodlari   va   vositalarini   qo’llash,
atamalarning   bir   xil   qo’llanilishi,   pedagogik   tadqiqotlarni   tizimlashtirish,   tadqiqot
18 asosnomasi:   muammo,   mavzu,   uning   dolzarbligi,   tadqiqot   ob’yekti,   predmeti,
maqsad   va   vazifalari,   farazi,   himoya   qilinadigan   holatlar,   ilmiy   yangiligi,   ilmiy-
amaliy   ahamiyati,   pedagogik   tadqiqotning   tarkibi   va   mantiqiy   ketma - ketligi,
pedagogik fanlar tizimi, ularning o’zaro aloqasi. Tadqiqot muammosi bo’yicha qabul
qilingan   direktiv   va   me’yoriy   hujjatlar   ham   bevosita   metodologiyaning   me’yoriy
asosini   tashkil   etadi,   falsafiy   nuqtai   nazardan   metodologiya   nazariy   va   amaliy
faoliyatni   tashkil   etish   prinsiplari   va   usullari   tizimi,   shuningdek,   bu   tizim   haqidagi
ta’limot   (nazariya)   sifatida   qabul   qilinadi.   Aniqrog’i,   metodologiya   predmeti   -
faoliyatni   tashkil   etish   haqidagi   nazariya   demakdir,   pedagogika   metodologiyasi
o’zida   pedagogikaning   nazariy   asoslari   va   tuzilmasi   haqidagi   bilimlar   tizimini,
pedagogik   hodisa   va   jarayonlarni   tadqiq   qilishga   doir   yondashuvlarini,   pedagogik
voqelikni   haqqoniy   ifoda   etadigan   axborotlarni   olish   usullarini   shuningdek,   mazkur
bilimlar   tizimini   qo’lga   kiritishga   doir   faoliyat   tizimini   o’zida   mujassamlashtiradi.
Ko’rinib  turibdiki,  bu  ta’rifda  ilmiy  bilishning   ikki   jihati   -   bilimlar  tizimi   va  ilmiy -
tadqiqiy   faoliyat   qamrab   olingan   yoki   ikki   faoliyat   turi   -   metodologik   tadqiqot   va
metodologik   ta’minot   hisobga   olinyapti.   Agar   birinchisining   vazifasi   pedagogika
fanlari   rivojining   qonuniyatlari   va   yo’nalishlari,   pedagogik   tadqiqotlarning   sifat   va
samaradorligini   oshirish   prinsiplari,   ularning   tushunchalari   tarkibini   aniqlashtirsa,
ikkinchisi   -   metodologik   bilimlardan   tadqiqot   dasturlarini   asoslashda   va   sifatini
baholashda foydalanishni anglatadi. Shu bilan birgalikda pedagogik muammolarning
umumnazariy   muammolar   bilan   almashtirishga   yo’l   qo’yib   bo’lmaydi.   Chunki,
birinchisi   ‘‘ qanday   qilib   metodologiyani   pedagogikaga   qo’llash   mumkin’’   degan
savolni   aniqlashtirsa,   ikkinchisi   -   umumnazariy   savollar   esa   pedagogikaning
predmeti, uning boshqa fanlar bilan aloqasi, ta’lim va tarbiya mohiyati kabi umumiy
savollar yechimiga qaratiladi.
19 II.BOB. BOSHLANG ’ ICH TA LIMNI LOYIHALASHTIRISHDAʼ
INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR.
2.1. Boshlang ’ ich ta ’ lim tashkilotlari ta ’ lim tizimida innovatsion g ’ oyalarni
yaratish va joriy etish.
  Boshlang ’ ich   ta ’ lim   tashkilotlari   oldiga   qo’yilgan   maqsadlarni   amalga
oshirish   bo’yicha   qo’llanma   hisoblanadi.   Bu   ilmiy   bilimlardan   didaktik
foydalanishga, o’qituvchilarning empirik innovatsiyalaridan foydalangan holda o’quv
jarayonini   tashkil   etishga,   maktab   o’quvchilari   va   talabalarning   motivatsiyasini
oshirishga   qaratilgan   tizimli   toifadir.   Boshlang ’ ich   ta ’ lim   tashkilotlari   turiga   qarab,
ta’limga   turli   xil   yondashuvlar   qo’llaniladi   ya’ni   bu   bo’yicha   ma’rifiy   ishlarni   olib
borish zarur. Oliy ta lim tizimiga innovatsiyalarni joriy etishning eng yaxshi varianti	
ʼ
global   va   mahalliy   jahon   tarmoqlaridan   foydalanish   orqali   masofaviy   ta limdir.	
ʼ
Rossiya   Federatsiyasida   bu   o’rganish   usuli   “ embrion ”   holatida,   Evropa
mamlakatlarida   u   hamma   joyda   uzoq   vaqtdan   beri   qo’llanilgan,   katta   shaharlardan
uzoqda joylashgan qishloq va qishloqlarning ko’plab aholisi uchun bu o’rta maxsus
yoki oliy ma’lumot diplomini olishning yagona yo’li kirish imtihonlarini masofadan
turib topshirishdan tashqari, siz Skype orqali o’qituvchilar bilan muloqot qilishingiz,
ma’ruzalar   tinglashingiz   va   seminarlarda   qatnashishingiz   mumkin.   Biz   misol   qilib
keltirgan   ta lim   sohasidagi   innovatsiyalar   nafaqat   “ilm	
ʼ - fanni   ommaga   yetkazadi”,
balki   ta limning   moddiy   xarajatlarini   ham   kamaytiradi,   bu   esa   jahon   iqtisodiy	
ʼ
inqirozi   sharoitida   juda   dolzarbdir,   axborot   va   kommunikatsion   ta’lim,   o’yin
texnikasi salomatlikni tejaydigan texnologiyalarning xususiyatlari, ular boshlang’ich
yoshdagi   bolalarning   sog’lom   turmush   tarzi   haqidagi   g’oyalarini   shakllantirishga,
chaqaloqlarning jismoniy holatini mustahkamlashga qaratilgan ekologik vaziyatning
20 sezilarli   darajada   yomonlashishini   hisobga   olgan   holda,   ushbu   innovatsion
texnologiyani   boshlang’ich   ta’limga   joriy   etish   dolzarbdir.   Metodikani   amalga
oshirish boshlang’ich ta’lim tomonidan qo’yilgan maqsadlarga bog’liq, oddiy bolalar
bilan   ishlashdan   tashqari,   rivojlanishida   nuqsoni   bo’lgan   bolalarning   rivojlanishi
ta’limdagi   zamonaviy   innovatsiyalar   bilan   ham   ta’minlanadi,   o ’quvchilar   uchun
loyihalarga   misollar:   “ Erkin   muhit ” ,   “ Inklyuziv   ta’lim ” ,   o ’quvchilar   bilan   sinfda
o’qituvchilar   o ’quvchilarning   har   tomonlama   rivojlanishini   ta’minlaydigan   usul,
metodli   tarbiyadan   tobora   ko’proq   foydalanmoqda.   Tugallangan   eksperimentlarni
ommaviy   himoya   qilish,   ilmiy   munozara   o’tkazish   bo’yicha   birinchi   tajribaga   ega
bo’ladilar.   Ilm-fan   taraqqiyoti   davrida   kasb-hunar   ta’limidagi   bunday   yangiliklar
ayniqsa   dolzarb   va   talabchan   bo’lib   qoldi,   kompyuter   boshlang ’ ich   ta ’ lim
tashkilotlari  maktablarda, kollejlarda odatiy holga aylandi, turli xil qiziqarli dasturlar
bolalarda   matematika   va   o’qishga   qiziqishni   shakllantirishga,   mantiq   va   xotirani
rivojlantirishga,   ularni   “Sehr   va   o’zgarishlar”   olamiga   kiritishga   yordam   beradi.
Monitorda   miltillovchi   o’sha   animatsion   rasmlar   bolani   qiziqtiradi,   diqqatini
jamlaydi, zamonaviy kompyuter dasturlari o’qituvchiga bolalar bilan birgalikda turli
xil   hayotiy   vaziyatlarni   taqlid   qilish,   ularni   hal   qilish   yo’llarini   izlash   imkonini
beradi.   Bolaning   individual   qobiliyatlarini   hisobga   olgan   holda,   siz   ma’lum   bir
bolalar   uchun   dasturni   sozlashingiz,   uning   shaxsiy   o’sishini   kuzatishingiz   mumkin.
AKT   texnologiyalaridan   foydalanish   bilan   bog’liq   muammolar   orasida   yetakchi
o’rinni   sinfda   kompyuterlardan   ortiqcha   foydalanish   egallaydi,   ushbu   innovatsion
texnologiya   boshlang’ich   yoshdagi   bolaning   individualligini   shakllantirish   uchun
sharoit   yaratishni   o’z   ichiga   oladi.   Ushbu   yondashuvni   amalga   oshirish   uchun   ular
sinflar va o’yinlar, sensorli xonalar uchun burchaklar yaratadilar,  boshlang ’ ich ta ’ lim
tashkilotlari   ishlaydigan   maxsus   dasturlar   mavjud:   “ Kamalak’’,   “ Bolalik’’,
“ Bolalikdan   o’smirlikgacha’’   imkon   beradi   masofaviy   o’qitish,   onlayn   turlar,
konferentsiyalar   va   maslahatlar,   mavzuni   o’rganish   oxirida   nazorat   sifatida
21 foydalanish   mumkin  kompyuter   testlari, maktablar   tizimdan foydalanadilar  elektron
jurnallar,   unda   siz   alohida   bola,   sinf   yoki   ma’lum   bir   mavzu   bo’yicha   ishlash
natijalarini   kuzatishingiz   mumkin,   foydalanishga   kirish   va   elektron   kundaliklar   bu
yerda   baholar   qo’yiladi   va   uy   vazifalari   yoziladi.   Ota - onalar   bolaning   ballari   va
topshiriqlar   mavjudligini   bilib   olishlari   uchun.   Boshlang’ich   yoshi   -   bu   bolaning
atrofida   dunyoni   faol   o’rganadigan   davr,   boshlang’ich   yoshdagi   bolalar   o’zlarining
psixologik rivojlanish xususiyatlariga ega. O’qishni boshlaganida, o’quvchi juda ko’p
kashfiyotlar   qiladi,   xonada,   ko’chada,   maktab   atrofida   joylashgan   narsalar   bilan
tanishadi.   Turli   narsalarni   yig’ish,   ularni   o’rganish,   mavzudan   kelib   chiqqan
tovushlarni tinglash, bu ob’yektning qaysi fazilatlari va xususiyatlari borligini biladi.
Ushbu davrda bolaning ingl  - figurativ va ingl - effektiv fikrlash shakllari yaratilgan. 7-
8   yoshligida   bola,   shimgich   kabi,   barcha   ma’lumotlarni   so’radi.   Olimlar   ushbu
yoshlik davrida bolaning bu ma’lumotni esga olishini, bundan keyin u hayotda hech
qachon eslamasligini isbotladi, bola ufqlarni kengaytira oladigan har qanday narsaga
qiziqish   uyg’otadigan   davrdir   va   bu   uning   atrofidagi   dunyoni   qo’llab - quvvatlaydi.
Umuman   olganda,   boshlang’ich   yoshdagi   yoshlar   xotirjamlik   hissi   bilan   ajralib
turadi, ularning kichik sabablarga ko’ra ziddiyatlari va kuchli affektiv epizootiyalari
yo’q biroq, bu bolaning hissiy hayotining to’yinganligi pasayadi  degani emas. Axir,
preschooler   kuni   juda   ko’p   his - tuyg’ularga   to’lib   ketadi,   shuning   uchun   kechqurun
bola   charchagan   va   to’liq   charchash   uchun   keladi.   Bu   davrda   hissiy   jarayonlarning
tuzilishi ham o’zgaradi, ilgari motorli va vegetativ reaksiyalar boshlang’ich yoshdagi
bolalarda   saqlanib   qolgan   emotsional   jarayonlarga   kiritilgan,   ammo   hissiyotlarning
tashqi   ifodasi   yanada   cheklangan   shaklga   ega   bo’ladi.   Maktab   o’quvchilari   nafaqat
bugungi kunda qilayotgan ishidan, balki kelajakda nima qilishidan ham xafa bo’lib,
xursand bo’lishadi. Bu asrda, boshlang’ich tarbiyachilarning boshqalarga va o’zlariga
bo’lgan munosabati muhim ko’rsatkichdir, Boshlang’ich yoshdagi bolalar ko’pincha
kamchiliklarini tanqid qilishadi, tengdoshlariga shaxsiy xususiyatlar beriladi, bolalar
22 va   kattalar   o’rtasidagi   munosabatlar,   shuningdek,   kattalar   va   kattalar   o’rtasidagi
munosabatni   qayd   qiladi   biroq,   ota-onalar   bolalarga   misol   bo’la   oladi.   Shuning
uchun,   ota-onalar   bolaga   ijobiy   ma’lumotni   kiritish,   shaxsiy   yoki   intellektual
ma’lumot   bo’lsin,   u   bolaga   qo’rquv,   xavotir   va   haqoratni   keltirmasliklari   kerak.
Boshlang ’ ich   ta ’ lim   tashkilotlari   innovatsion   texnologiyalarni   eksperimental   ta’lim
saytlari   asosida   qo’llash   so’nggi   yillarda   Rossiyaning   ta’lim   tizimida   amalga
oshirilgan keng ko’lamli o’zgarishlar individual xususiyatlarini  hisobga olgan holda
tarkibning o’zgaruvchanligi va ijodiy izlash komponenti bilan ajralib turadigan yangi
ta’lim   texnologiyalari   foydasiga   standartlashtirilgan   uslubiy   amaliyotlardan   voz
kechishni   taqozo   etadi.   Ma’lum   bir   vaqt   emas,   balki   boshlang’ich   yoshdagi
bolalarning   har   tomonlama   kompleks   rivojlanishiga   hissa   qo’shib,   pedagogik
jarayonni   takomillashtirishga   imkon   beradigan   ehtiyoj   shu   bilan   birga,   bolalar
maktabiga   innovatsion   ta’lim   texnologiyalarini   joriy  etish   quyidagilar   zarurati   bilan
bog’liq innovatsion komponentni kiritishni talab qiladigan ta’lim faoliyatining asosiy
yo’nalishlarini   aniqlash,   innovatsion   jarayonlarni   texnologik   qo’llab - quvvatlashning
mohiyatini   aniqlash   va   uni   boshlang ’ ich   ta ’ lim   tashkilotlari   moddiy - texnika
jihozlariga   kiritish,   sifat   jihatidan   yangi   tashkiliy   va   boshqaruv   yechimlarini
muntazam ravishda loyihalashtirish va izchil amalga oshirish deb atalmishning oldini
olish   maqsadida   innovatsion   texnologiyalar   samaradorligini   baholash   mezonlarini
aniqlash boshlang’ich ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalar uslubiy asos
va   mohiyat   zamonaviy   pedagogika   fanining   asosiy   g’oyalaridan   biri   bu   davr
tendentsiyalari,   o’quvchilarning   bilim   ehtiyojlari   va   ota - onalarning   umidlari   bilan
to’liq   mos   keladigan   yangi   o’quv   ish   uslublarini   izlash   zaruriyati   erta   yoshdagi
bolalarni tarbiyalashda innovatsiya hamma joyda talab qilinadi, shu bilan bir qatorda
eksperimentlar   va   belgilangan   ta’lim   an’analarini   ijodiy   idrok   etish   kursi   bilan   bir
qatorda, yolg’on yangilikning dolzarb muammosi – uslubiy amaliyot va nazariyalarni
yaratish,   va   tarkib   bilan   shaklning   o’ziga   xosligi   bilan   ajralib   turadi,   shularni
23 inobatga olgan holda, hatto amaliyotda ko’p yillik tajribaga ega bo’lgan o’qituvchilar
va iste’dodli menejerlar ham eksperimental pedagogik saytlarning uzluksiz ishlashini
va   boshlang’ich   ta’lim   muassasalari   ishlarida   yangiliklarni   izchil   tatbiq   etishni
qiyinlashtirmoqdalar. Boshlang’ich ta’lim mutaxassislari ta’lim tizimida innovatsion
g’oyalarni   yaratish   va   amalga   oshirish   zamonaviy   bolalar   maktabini
rivojlantirishning   zaruriy   sharti   ekanligiga   qo’shiladilar.   Muayyan   bir   yosh   davriga
xos   bo’lgan   anatomik,   fiziologik   (jismoniy)   va   o’ziga   xos   xususiyatlan   psixologik
xususiyatlar   yosh   xususiyatlari   deb   ataladi,   ana   shu   yosh   xususiyatlarini   hisobga
olgan   holda   ta’lim   va   tarbiya   ishi   tashkil   etiladi.   Shunda   o’quvchi   rivojlanishiga
tarbiya   ta’siri   kuchli   bo’ladi,   o’quvchilarning   tarbiyasiga   to’g’ri   yondashish,   uni
muvaffaqiyatli o’qitish uchun o’quvchining rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga
xos   xususiyatlarni   bilish   va   uni   hisobga   olish   muhimdir.   Abu   Ali   ibn   Sino,   Yan
Amos Komenskiy, K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniylar ham o’quvchilarni tarbiyalash
zarurligini uqtirib o’tganlar, o’quvchining o’ziga xos xususiyatini hisobga olish juda
murakkab   chunki   bir   xil   yoshdagi   o’quvchilar   ham   psixik   jihatdan   turlicha   bo’lishi
mumkin   masalan,   ko’rish   va   eshitish   qobiliyati,   faolligi,   tez   anglash,   sust   fikr
yuritishi,   hovliqma   yoki   vazminligi,   sergap   yoki   kamgapligi,   serg’ayrat   yoki
g’ayratsizligi,   yalqov   yoki   tirishqoqligi,   pala - partish   va   chala   ishlaydigan,
yig’inchoqligi  yoki  ishga   tez  kirishib   ketishi  kabilar   nerv  faoliyati  tizimining  ta’siri
bo’lib,   o’qituvchi   bularni   bilishi   zarur.   Boshlang’ich   sinfdagilar   bir - birlariga   o’zaro
ta’sir   etishlari   va   mazkur   imkoniyatdan   oqilona   foydalana   olish   o’quv   jarayonining
ta’sirini   kuchaytiradi.   Ularning   o’zaro   munosabatlarining   barqarorligi,   shuningdek,
birgalikdagi   faoliyati   ularda   jamoaviylik,   o’zaro   ishonch,   mehribonlik,   bir - birlari
uchun   qayg’ura   olish,   hamdardlik,   bag’rikenglik   kabi   fazilatlarning   qaror   topishiga
ko’maklashadi.   Boshlang’ich   ta’lim   muassasasi   o’quvchi   uchun   boshlang’ich   va
asosiy   o’quv   maskani   hisoblanib,   aynan   o’quv   faoliyatining   hayot   va   mehnat   bilan
bog’liqligi   tarbiya   tizimida   katta   o’rin   tutadi,   nutqni   rivojlantirishning   asosiy
24 vazifalari   -   so’z   boyligini   boyitish   va   faollashtirish,   nutqning   grammatik   tuzilishini
shakllantirish,   izchil   nutqqa   o’rgatish   boshlang’ich   yosh   davrida   hal   qilinishini
inobatga   oladigan   bo’lsak,   ijodiy   ta lim   texnologiyalariga   alohida   e tibor   qaratishʼ ʼ
lozim   xususan,   nutq   o’stirish   faollik   markazini   badiiy   qo’llanmalarga   va   didaktik
materiallarga   boy   tarzda   jihozlashga   e tibor   berish   kerak.   O’quvchilar   nutqining	
ʼ
barcha   qirralarini   rivojlantirishga   yo’naltirilgan   mavzuga   mos   syujetli   rasmlar
to’plamlari,   didaktik   o’yinlardan   tashkil   topgan   turli   metodlardan   foydalanish
o’qituvchi   zimmasidadir.   Badiiy   adabiyot   bilan   tanishtirish   nutqni   rivojlantirishda
muhim   rol   o’ynashini   e tirof   etgan   holda,  guruhlarda   kitoblar   burchaklari   va  	
ʼ “ Аqlli
kitoblar   tokchasi ”   tashkil   etilishi   muhim.   Chunki   o’quvchilar   bunday   materiallar
bilan bevosita yangi taassurotlar, bilim, ko’nikmalar bilan tanishadi. Dialogik, hissiy
jihatdan   boy   nutqi   shakllanishi   uchun   qulay   muhitda   bo’ladi.   Badiiy   asarlar
vositasida   bolalarning   nutqi   va   tafakkuri   rivojlanar   ekan,   bir   paytning   o’zida
bog’lanishli dialogga kirishadi, fikrlarini bayon etishga kirishadi. Bu bolaga zavq va
quvonch   bag’ishlaydi,   bu   tuyg’ular   nutqni   faol   idrok   etishni   rag’batlantiradigan   va
mustaqil nutq faoliyatini yaratadigan eng kuchli vositadir, bu esa  boshlang ’ ich ta ʼ lim
tashkilotlari da   o’quvchilarni   oliy   ta limga   tayyorlashda   umumiy   muhim	
ʼ
kompetentsiyalarni   shakllantirishning   asosiy   va   zarur   talabidir.   Mana   shularni
inobatga olgan holda xulosa qilish mumkinki, boshlang’ich ta lim tashkilotlarida olib	
ʼ
boriladigan   nutq   o’stirish   ta limiy   faoliyat   jarayoni   va   nutq   o’stirish   faollik	
ʼ
markazidagi   jarayonlar   zamonaviy   texnologiyalarni   qo’llagan   holda   olib   borilishi
zarur   chunki   boshlang’ich   ta lim   tashkiloti   ishiga   innovatsiyalarni   kiritish	
ʼ
boshlang’ich   ta lim   tizimini   takomillashtirish   va   isloh   qilishning   eng   muhim	
ʼ
shartidir.
25 2.2.   Boshlang ’ ich ta ’ lim tizimida zamonaviy innovatsion texnologiyalari.
  Bugungi   kunda   boshlang’ich   ta’lim   tashkilotlari   tarmog’ini   kengaytirish,
ularning   moddiy - texnik   bazasini   mustahkamlash,   yangi   maktablar   qurish   bo’yicha
davlat   dasturi   qabul   qilinib,   amalga   oshirilmoqda.   Rivojlangan   davlatlar   tajribasi
hisobga   olinib,   nodavlat   ta’lim   muassasalari,   jumladan,   nodavlat   maktablar
tarmog’ini kengaytirishga ham katta ahamiyat qaratilmoqda, bu esa tizimda sog’lom
raqobatni   shakllantirish  hamda  ta’lim   xizmatlari  turini   ko’paytirishga  xizmat   qiladi.
Boshlang ’ ich   ta’lim   sohasiga   ixtisoslashgan   kadrlar   tayyorlash   masalasiga   alohida
e’tibor   qaratildi,   biz   qabul   qilayotgan   barcha - barcha   qarorlarni   amalga   oshiradigan,
farzandlarimizga   bilim   asoslarini,   eng   zarur   hayotiy   tushuncha   va   ko’nikmalarni
o’rgatadiganlar yuqori malakali  o’qituvchi va murabbiylardir, bu sohada zamonaviy
talablarga javob beradigan ilg’or pedagogik usul  va uslublarni ishlab chiqish, o’quv
va o’quv - metodik adabiyotlarning yangi avlodini yaratish va nashr etish ham g’oyat
dolzarb   vazifadir.   Darhaqiqat,   kelajakda   davlatimizni   butun   dunyoga   tanitish   va
buyuk davlat qurish hozirgi o’sib kelayotgan yoshlar qo’liga o’tadi. Shu sababli, ular
yuqori   bilim   va   ko’nikmalarga   ega   bo’lib   voyaga   yetmoqlari   muhim   omil
hisoblanadi,   hozirgi   kunda   mamlakatimizdagi   barcha   sohalarda   bo’layotgan   tezkor
o’zgarishlar   ta’lim   tizimini   ham   tubdan   isloh   qilishni   taqozo   etmoqda.   Chunki
faqatgina mukammal ta’lim tizimigina mamlakatimizning kelajagini rivojlantiruvchi,
uni   gullab   yashnashi   uchun   harakat   qiluvchi   yoshlarni   har   tomonlama   ijodkor,
mustaqil fikr va mustaqil faoliyat yurita oladigan, o’z kasbini sevadigan yetuk shaxs
qilib   tarbiyalashda   asosiy   omil   bo’lib   xizmat   qiladi,   ta’lim   tizimini   innovatsion
faoliyatga   o’tkazishni   eng  avvalo,  o’quv  ta’lim  tashkilotlarida  tatbiq  qilish  lozimdir
26 chunki,   boshlang’ich   ta’lim   uzluksiz   ta’lim   tizimining   boshlang’ich   bo’g’ini
hisoblanib, oquvchilarni  har  tomonlama  yetuk va ijodkor, Vatanni  sevuvchi, bilimli
va ilmli qilib o’qitish albatta ta’lim tashkilotining zimmasiga tushadi, shunday ekan,
ta’lim   tashkilotlarida   o’quvchilarga   ta’lim   va   tarbiya   berishda,   ularni   universitet
oliygohlariga tayyorlashda innovatsion texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati
nihoyatda   kattadir,   bugungi   kunda   ta’lim   tashkilotlaridagi   an’anaviy   va   ommaviy
ko’rinishdagi   ta’lim   va   tarbiya   jarayonlari   o’rnini   innovatsion   jarayonlar
egallamoqda.  Innovatsiya  o’z  nomi  bilan  yangilik  kiritish   degan  ma’noni   anglatadi,
shu   boisdan   ham   ta’lim   va   tarbiya   jarayonida   yangiliklarni   kiritishning   o’rni
beqiyosdir.   Ta’lim   tashkilotlarida   o’quvchilarni   oliygohlarga   tayyorlashda
texnologiyadan   foydalanishning   tub   mazmuni,   zamonaviy   texnologiyalarga
asoslangan   kompyuterli   ta’lim   bo’lgani   uchun,   birinchi   navbatda   tahlilni
kompyuterning   ta’lim   jarayoniga   kiritib   kelishidan   boshlash   maqsadga   muvofiqdir.
O’zbekiston   Respublikasinig   jahon   hamjamiyatiga   insegratsiyasi   ta’lim   sohasida
nafaqat   yangi   imkoniyatlarni   ochdi,   balki   o’quvchi   yoshlarga   ta’lim   va   tarbiya
berishda   yuqori   sifatga   erishishni   ta’minlashni   taqqozo   etmoqda,   bundan   kelib
chiqqan   holda   uzluksiz   ta’lim   tizimi   oldida   turgan   dolzarb   vazifalardan   biri   yuqori
intelektual   salohiyatga   ega   bo’lgan   malakali   kadrlarni   tayyorlash,   bunda,   albatta
ta’lim   sohasida   erishilgan   boy   tajriba,   progressiv   ilmiy   texnik   yutuqlar,   zamonaviy
ta’limiy,   axborot   va   kommunikatsion   texnologiyalarga   tayanish   lozim.   Bugungi
kunda chuqur bilimga ega, yetuk malakali boshlang’ich ta’lim o’qituvchisidan o’quv
materiallarini  o’quvchilarga yetkazishning eng qulay, ratsional  usullarini topishi, bu
yo’nalishda   ijodiy   yondashish   o’quvchilarda   mustaqil   fikrlash   ko’nikmasini   tarkib
topishiga   e’tibor   qaratilishini   talab   etadi.   Zamonaviy   ta’lim   tashkilotlarida   ta’lim
tarbiya jarayonini zamonaviy texnologiyalar asosida tashkil etishda alohida ahamiyat
berilyapti. Ta’lim  tashkilotlarida texnologiyadan  foydalanishdagi  masalalardan  yana
biri ta’lim - tarbiya jarayoni samaradorligini oshirish metodikasini ishlab chiqish, unga
27 mos   ishlanmalar   yaratish   hamda   amaliyotga   joriy   qilish   zarurligidir,   ta’lim
tashkilotlarida   texnologiyadan   foydalanishning   o’ziga   xos   xususiyatlari   mavjud,
ularni o’rganish, texnologiyalarni tadbiq etishda o’quvchilar bilimini hisobga olish va
mos   holda  didaktik   materiallarni   tanlash,   psixologik  ta’sir   etish   usullarini   o’rganish
va   amaliyotga   joriy   etish   kabi   jihatlarga   e’tibor   qaratish   lozim.   Hozirgi   davrda
multimediya atamasi ko’p qirrali bo’lib, turli xil tushunchalari ifodalashga tatbiq etib
kelinmoqda,   Masalan:   multimediya   texnologiyasi,   multimediya   mahsuloti,
multimediya   kompyuteri,   multimediya   dasturi   va   boshqalar   shular   jumlasidandir.
Multimediya   bu   maxsus   texnologiya   bo’lib,   dasturiy   va   texnik   moddiy   ta’minot
asosida   kompyuterda   bir   vaqtning   o’zida   mantli,   tasviriy   axborotni   tovush   va
harakatli   holda   ifodalash   imkoniyatidir.   Multimediya   tasvirli   ma’lumot   bilan
ishlashga   qodir   bo’lgan   vosita   hisoblanadi,   multimediya   kompyuter   tizimida   matn,
tovush,   videotasvir   va   turli   animatsiyalarni   mujassamlashtirish   imkonini   beruvchi
zamonaviy   axborotlar   texnologiyasidir,   ta’lim   va   tarbiya   jarayonida   multimediyali
texnologiyalardan   foydalanishda   elektron   darsliklar,   qo’llanmalar   va   metodik
ishlanmalar, taqdimotlardan foydalanish unumli natija beradi. Multimediya vositalari
psixologik   jihatdan   o’quvchilarning   faollashuvi,   diqqatining   barqarorlashishi,
o’quvchi   miyasining   ikkala   yarim   sharining   bir   vaqtda   ishlashi,   o’rganiladigan
materialga   qiziqishlari   va   ishtiyoqining   ortishi   kabi   psixologik   jihatlarini   tashkil
etadi. Kompyuterli ta’limiy va rivojlantiruvchi o’yinlaridan foydalanishning nazariy
masalalari   va   pedagogik,   psixologik   jihatlari   yangicha   texnologik   yondoshuvda
asoslab   berildi.   Muxtasar   aytganda,   boshlang’ich   ta’lim   uzluksiz   ta’limning
boshlang’ich qismi hisoblanadi. U o’quvchining sog’lom va rivojlangan shaxs bo’lib
shakllanishini   ta’minlab,   o’qishga   bo’lgan   ishtiyoqini   uyg’otadi,   tizimli   o’qitishga
tayyorlab   boradi,   shunday   ekan,   bu   tizim   faoliyatini   yanada   kuchaytirish,   ta’lim
tashkilotlarida   har   tomonlama   qulay   shart - sharoitlar   yaratish,   ularga   boshlang’ich
28 yoshdagi  o’quvchilarni   keng  jalb  etish  farzandlarimizning  barkamol  va  yetuk  shaxs
bo’lib shakllanishida muhim o’rin tutadi.
        
                        Xulosa
     Har qanday innovatsiya   -   bu mutlaqo yangi komponentni yaratish va keyinchalik
amalga   oshirishdan   boshqa   narsa   emas,   buning   natijasida   atrof - muhitda   sifat
o’zgarishlari   sodir   bo’ladi,   texnologiya   o’z   navbatida,   muayyan   biznes,
hunarmandchilik   yoki   san’atda   qo’llaniladigan   turli   xil   texnikalar   to’plamidir.
Shunday   qilib,   boshlang’ich   ta’lim   muassasalarida   innovatsion   texnologiyalar
zamonaviy komponentlar va texnikalarni yaratishga qaratilgan bo’lib, ularning asosiy
maqsadi   ta’lim   jarayonini   modernizatsiya   qilishdir,   buning   uchun   o’quvchi
maktablarining   pedagogik   jamoalari   o’quvchilarga   ta’lim   berish   va   intellektual
rivojlantirishning   boshqa   boshlang’ich   ta’lim   muassasalaridan   farq   qiladigan   eng
yangi   modellarini   ishlab   chiqmoqda.   Pedagoglar   o’z   kasbiy   faoliyatida   uslubiy
vositalar,   usullardan   foydalanadilar   va   qabul   qilingan   modelga   to’liq   mos   keladi.
Zamonaviy   ta’lim   muassasalari   tobora   ko’proq   foydalanilmoqda   va   ularni   amalga
oshirish   natijasi   o’n   yildan   ortiq   vaqt   davomida   namoyon   bo’ladi,   bugungi   kunga
qadar   bepoyon   Vatanimizda   oquvchilar   maktablarida   yuzdan   ortiq   ta’lim
texnologiyalari qo’llanilib chiqqan holda uzluksiz ta’lim tizimi oldida turgan dolzarb
vazifalardan   biri   yuqori   intelektual   salohiyatga   ega   bo’lgan   malakali   kadrlarni
tayyorlash,   bunda,   albatta   ta’lim   sohasida   erishilgan   boy   tajriba,   progressiv   ilmiy
texnik   yutuqlar,   zamonaviy   ta’limiy,   axborot   va   kommunikatsion   texnologiyalarga
tayanish  lozim.  Bugungi   kunda  chuqur   bilimga  ega,   yetuk  malakali  o’qituvchisidan
o’quv   materiallarini   o’quvchilarga   yetkazishning   eng   qullay,   ratsional   usullarini
topishi,   bu   yo’nalishda   ijodiy   yondashish   bolalarda   mustaqil   fikrlash   ko’nikmasini
tarkib   topishiga   e’tibor   qaratilishini   talab   etadi.   Boshlang’ich   ta’lim   mutaxassislari
29 ta’lim   tizimida   innovatsion   g’oyalarni   yaratish   va   amalga   oshirish   zamonaviy
o’quvchilar   maktabini   rivojlantirishning   zaruriy   sharti   ekanligiga   qo’shiladilar,
muayyan bir yosh davriga xos bo’lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va o’ziga xos
psixologik xususiyatlar  yosh xususiyatlari  deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarini
hisobga   olgan   holda   ta’lim   va   tarbiya   ishi   tashkil   etiladi.   Shunda   oquvchi   bilim
olishiga   tarbiya   ta’siri   kuchli   bo’ladi.   O’quvchilarning   bilimiga   to’g’ri   yondashish,
uni muvaffaqiyatli o’qitish uchun o’quvchi rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga
xos   xususiyatlarni   bilish   va   uni   hisobga   olish   muhimdir,   ta’lim   tashkilotlari
innovatsion   texnologiyalarni   eksperimental   ta’lim   saytlari   asosida   qo’llash   so’nggi
yillarda   Rossiyaning   ta’lim   tizimida   amalga   oshirilgan   keng   ko’lamli   o’zgarishlar
individual xususiyatlarini hisobga olgan holda tarkibning o’zgaruvchanligi va ijodiy
izlash   komponenti   bilan   ajralib   turadigan   yangi   ta’lim   texnologiyalari   foydasiga
standartlashtirilgan   uslubiy   amaliyotlardan   voz   kechishni   taqozo   etadi.   Ma’lum   bir
vaqt   emas,   balki   maktab   yoshdagi   bolalarning   har   tomonlama   kompleks
rivojlanishiga   hissa   qo’shib,   pedagogik   jarayonni   takomillashtirishga   imkon
beradigan   ehtiyoj.   Shu   bilan   birga,   o’quvchilar   maktabiga   innovatsion   ta’lim
texnologiyalarini   joriy   etish   quyidagilar   zarurati   bilan   bog’liq:   innovatsion
komponentni   kiritishni   talab   qiladigan   ta’lim   faoliyatining   asosiy   yo’nalishlarini
aniqlash 
  
30        FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO ’ YXATI :
1.   Yo’ldosheva   J.R.   Usmonova   S.A.,   Zamonaviy   pedagogik   texnologiyalarni
amaliyotga joriy qilish. –T: “Fan va texnologiya” nashriyoti. 2008-yil. 132-bet.
2.Yo’ldoshev   J.   Yo’ldosheva   F.   Yo’ldosheva   G.   Interfaol   ta’lim   sifat   kafolati.   –T.:
2008 y. 153 b.
3.Karimova V. Psixologiya. –T.: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti. –
T.: 2002 y. 204 b.
4.Haydarov   F.I.,   Xalilov   N.I.   Psixologiya   fanlarini   o’qitish   metodikasi   (o’quv
qo’llanma). –T.: “Mehnat” nashriyoti, 2007-yil, 178 b.
5.Hasanboeva   O.,   Hasanboev   J.,   Hamidov   H.   Pedagogika   tarixi.   –T.:   “O’qituvchi”
nashriyoti , 1997-yil, 246 b.
6.Hoshimov   K.,   Ochil   S.   O’zbek   pedagogikasi   antologiyasi.   –T.:   “O’qituvchi”
nashriyoti, 2010-yil. 424 b.
7.Hoshimov   K.,   Nishonova   S.,   Inomova   M.   va   boshqalar.   Pedagogika   tarixi:
(pedagogika  oliy o’quv yurtlari  va dorilfunun talabalari  uchun  o’quv qo’llanma.). –
T.: O’qituvchi, 1996-yil.
8.Karimov   I.A.   Barkamol   avlod   –   O’zbekiston   taraqqiyotining   poydevori.   –  
T.:O’zbekiston,   1998.   –   63   b.
9.Karimov   I.A.   2009   yilning   asosiy   yakunlari   va   2010   yilda   O’zbekistonni  
31 ijtimoiy–iqtisodiy   rivojlantirishning   eng   muhim   ustuvor   yo’nalishlariga  
bag’ishlangan   Vazirlar   Mahkamasining   majlisidagi   ma’ruzasi.   29.01.2010  
10.Karimov   I.A.   Yuksak   ma’naviyat   –   yengilmas   kuch.   –   T.:   Ma’naviyat,   2008.  
11.K.Xoshimov,   S.Ochilov.O’zbek   pedagogikasi   antologiyasi.   T:.O’qituvchi   2010.
12.R.A.Mavlonova,   O.To’rayeva,   K.M.Holiqberdiyev.   Pedagogika.   Darslik.
T :.O’qituvchi 2008-yil
13.   S.Nishonova, M.Imomova, R.Xasanov. Pedagogika tarixi. Darslik T:.O’qituvchi   
          Asosiy adabiyotlar :
1.Abdullayeva Sh. D.Axatova.Pedagogik texnologiyalar .Navoiy, 2003-yil
2.Ismoilova Z, Tarbiyaviy ishlar metodikasi. T:.Istiqlol,2003
3.Hasanboyev   J,   Toraqulov   X,   Alqarov   I,   Usmonov   N.   Pedagogika.   T:.Fan   va
texnologiya, 2010.
4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi. Toshkent, 1994.
5.Munavvarov A.K. Pedagogika. Toshkent,1996
6.Mavlonova   R,   B.   Normurodova,   N.Rahmonqulova,   Tarbiyaviy   ishlar   metodikasi.
T:.  ‘‘Tib-kitob”, 2010.
7.Ochilov M. Muallim-qalb me’mori. Toshkent:. ‘‘O’qituvchi”, 2001.
8.Ochilov M, Ochilova N, O’qituvchi odobi. Toshkent:. ‘‘O’qituvchi”,1997.
9.Qodirov Z. B. Komil inson tarbiyasining pedagogik asoslari. T., 2001.
10.Xasanboyeva O. Tarbiyaviy ishlar metodikasi. T.:2001 y.  
32 Qo’shimcha adabiyotlar:
1.   Jurakulova   A.X.   Masalalar   yechishning   algebraik   usuli.   Boshlang’ich  
ta’lim.   –Toshkent.   2010.   –   №   2.   –   B.   30.
2.   Jurakulova   A.X.   O’quvchilarning   qobiliyatini   shakllantirishda   nostandart  
masalalar   ahamiyati.   O’zbekistonda   ijtimoiy   fanlar.   O’zbekiston  
Respublikasi   Fanlar   akademiyasi.   –   Toshkent.   №   1–2.   2011.   –   Б.   139–140.
3.   Ishmuhammedov   R.   J,   Abduqodirov   A.,   Pardayev   A.   Ta’limda   innovatsion  
texnologiyalar.   –   T.:   Iste’dod.,   2008y
4.   Jumaev   M.E.,   Tojieva   Z.G ’ .   Boshlang ’ ich   sinflarda   matematika   o ’ qitish  
metodikasi.   T.:   Fan   va   texnologiya ,   2005   312   b.        
5. Raemov M. R. O ’ quvchilarning mustaqil bilish faoliyatini tashkil etish.  
6.Azizxo’jaeva N. N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. –T.: 
O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi. Adabiyot jamg’armasi nashriyoti. 2006 y. 200b.
7.Abu Rayhon Beruniy. Feruza (Javohirlar haqida naql va hikoyatlar). – Toshkent: 
A.Qodiriy nomidagi nashriyot, 1993.
8.Ziyomuxamedov B. Pedagogika. Oliy o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. –T: 
“Turon-Iqbol”. 2008 yil. 112-bet.
9.Zufarova M.E. Umumiy psixologiya. –T.: “O’zbekiston faylasuflari milliy 
jamiyati”   nashriyoti , 2010y. 304 b.
33 10.Ibragimov X.I., Yo’ldoshev U.A.,   Bobomirzaev X., Pedagogik-psixologiya (o’quv
qo’llanma). –T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati   nashriyoti, 2009y. 490 b.
Axborot manbalari:
1. http:// www.ziyonet.uz . 
2. http:// www.mtv.uz . 
3. http:// www.kitob.uz . 
4. http:// www.jlmt.uz . 
5. http:// www.gov.uz  
6. http:// www.uzedu.uz .
7. http:// www.lex.uz . 
 
34

Shaxs tarbiyasida pedagogik texnologiyalardan foydalanish

Sotib olish
  • O'xshash dokumentlar

  • Grammatik kategoriyalar va ularning uslubiy xususiyatlari
  • Shaxs tarbiyasida pedagogik texnologiyalardan foydalanish
  • Zamonaviy ta’limda innovatsion pedagogik texnologiyalarning roli
  • O'quvchi yoshlarni umummilliy qadriyatlar asosida tarbiyalash texnologiyasi
  • Ta’limni o‘zlashtirilishi va rivojlanishi

Xaridni tasdiqlang

Ha Yo'q

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Balansdan chiqarish bo'yicha ko'rsatmalar
  • Biz bilan aloqa
  • Saytdan foydalanish yuriqnomasi
  • Fayl yuklash yuriqnomasi
  • Русский