Shaxs tarbiyasida pedagogik texnologiyalardan foydalanish - Pedagogika - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	15000UZS
Hajmi	67.0KB
Xaridlar	15
Yuklab olingan sana	01 May 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Pedagogika

Shaxs tarbiyasida pedagogik texnologiyalardan foydalanish

Sotib olish

O’ ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’ RTA MAXSUS T A’ LIM VAZIRLIGI
URGANCH INNOVATSION UNIVERSITETI
Ijtimoiy-gumanitar fanlar va p edagogika fakulteti
“ Boshlang’ich ta’lim ” yo’nalishi 22-10 guruh talabasi
VAPAYEVA NILUFARNING
Boshlang’ich ta’lim pedagogikasi fanidan tayyorlagan
KURS ISHI
MAVZU: SHAXS TARBIYASIDA PEDAGOGIK
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANISH
Urganch-2024
1

MUNDARIJA
KIRISH........................................................................................................................ 3
I.BOB. SHAXS TARBIYASIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISHNING MAQSAD VA VAZIFALARI .......................................8
1.1. Ta’limda innovatsion texnologiyalarni qo llash usullari.......................................8ʻ
1.2. Shaxs tarbiyasida inovatsion texnologiyalardan foydalanish..............................12
1.3 . Shaxsga yo ’ naltirilgan o ’ qitish texnologiyalarning amalda qo ’ llanilishi ............16
I BOB bo’yicha xulosa…………………………………………………………….18
II.BOB. BOSHLANG’ICH TA LIMNI LOYIHALASHTIRISHDA INNOVATSION
ʼ
TEXNOLOGIYALARNING AHAMIYATI…………………………………………….20
2.1. Boshlang’ich ta ’ lim tashkilotlari ta’lim tizimida innovatsion g ’ oyalarni yaratish
va joriy etish..............................................................................................................20
2.2. Boshlang’ich ta’lim tizimida zamonaviy innovatsion
texnologiyalari.................26
III. Xulosa..................................................................................................................29
IV. Foydalanilgan adabiyotlar.................................................................................31
2

KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Hozirgi kunda o’zining mustaqil ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanish yo’lini tanlab olgan O’zbekiston Respublikasi ta’lim sohasini ham sobit
qadamlik bilan isloh qilib bormoqda. Ayniqsa, “Ta’lim to’g’risida”gi Qonun va
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qabul qilingach, bu boradagi ishlar keng
ko’lamga erishdi. Ushbu hujjatlarning talablari asosida bilim va kasb-hunar
egallashga bo’lgan e’tibor kuchayib ketdi. Shu tufayli ta’lim-tarbiya tizimiga
yangicha ilmiy-uslubiy yondashuvlar kirib kela boshladi. Bu yondashuvlar, o’z
navbatida, o’quv jarayonining turli tashkiliy va metodik jamg’armalarida muayyan
ijobiy o’zgarishlami sodir etadi, albatta. Ularning ko’pchiligi pedagogik
texnologiyalar va pedagogik mahorat bilan uzviy bog’liq o’zgarishlardir. O’quv
faoliyati — bu keng ma’noda inson faoliyatining muayyan maqsadlar yo’nalishida
namoyon bo’lishidir. Bu faoliyat faqat insoniyat jamiyatida amalga oshirilishi
sababli, u nafaqat har bir insonning, balki butun jamiyatmng manfaatlari va
maqsadlariga xizmat qiladi. O’quv faoliyati-bu insonda muvaffaqiyatli mehnat
faohyatini amalga oshirish imkoniyatini ta’minlash maqsadida uni o’qitish hamda
tarbiyalashga qaratilgan maqsadli faoliyatdir. Ushbu jarayonning mohiyati inson
tomonidan to’plangan tajriba, bilimlar, malaka va ko’nikmalar shaklida o’zgartirish
hamda uni o’sib kelayotgan avlodga berishdan iborat. O’quv faoliyati insonning
individual rivojlanishi bilan uzviy bog’liq va uning hamma fazalarda-bolalikdan
boshlab, to ulg’aygan davrigacha mavjud bo’ladi, shuning uchun tarixiy ijtimoiy
hodisa hisoblanmish o’quv jarayoni o’z rivojlanish tarixiga ega. IVmak, o’quv
faoliyati, boshqa inson faoliyati turlari singari, kishilik jamiyatiga xos bo’lgan
3

obyektiv hodisa sifatida amal qiladi. Jamiyatning o’zi murakkab va ziddiyatli
o’zgarishlarga uchrab turar ekan, o’quv faoliyati ham insoniyat taraqqiyotining turli
rivojlanish bosqichlarida har xil muayyan shakllarga ega bo’ladi. Masalan,
O’zbekistonda mustaqillik qo’lga kiritilgandan so’ng ta’lim sohasida bir qator muhim
hujjatlar qabul qilindi va uzluksiz ta’lim tizimi shaklan va mazmunan yangi
rivojlanish bosqichlariga o’tdi, ya’ni o’qitish jarayoni takomillashish yo’liga o’tdi.
Shuni ta’kidlash joizki, o’quv faoliyatlari doim ham barkamol insonni voyaga
yetkazishga, uning ma’naviy va moddiy madaniyatini shakllantirishga qaratiladi,
o’quv faoliyati o’z rivojlanishining hamma bosqichlarida ijtimoiy yo’naltirilgan
maqsadga ega , maqsadli amalga oshiriladigan jarayon hisoblangan o’quv faoliyati
ko’p qirralidir. Uning asosini shaxsan o’qitish jarayoni, ya’ni o’qituvchi tomonidan
o’quvchiga bilim, malaka va ko’nikmalar majmuasiga bevosita berish jarayoni
tashkil etadi. O’quv faoliyatining aynan bu tomonini ta’lim berish jarayoni
tushunchasi bilan belgilaymiz , о ’quv jarayoni deganda-o’quv faoliyati, tor ma’noda,
bir maqsadga yo’naltirilgan ta’lim berish sifatida tushuniladi. Bu o’quv faoliyatini
asosiy tomoni hisoblanadi. Lekin u o’quv faoliyatining mazmunini to’laligicha
yoritmaydi , о ’quv faoliyati tarkibiga keng ma’noda, ta’lim berishdan tashqari, yana
bir eng muhim va ma’suliyatli jarayon-tarbiya kiradi. U o’quv faoliyatining ajralmas
qismi bo’la turib, o’quvchilardan bir qator zarur ijtimoiy sifatlarni shakllantirishga
xizmat qiladi va ikkita o’zaro bog’liq bo’lgan jarayon hisoblanadi. Ularda o’quv
faoliyatining ikkita vazifasi-ta’lim berish va tarbiyalash vazifalari
muayyanlashtiriladi , ikkala jarayon ham bir-biridan farqli ravishda o’zining aniq
maqsad va vazifalariga ega bo’lishiga qaramasdan, ular mohiyati jihatidan bitta
ijtimoiy maslak-jamiyat a’zolarining komilligini ta’minlashga xizmat qiladi. Shunday
qilib, har bir jamiyatning kelajagi uning ajralmas qismi bo’lgan ta’lim tizimining qay
darajada rivojlanganligi bilan belgilanadi. Muslaqillikni mustahkamlashning strategik
yo’lida og’ishmay davom etayotgan va iqtisodiyotni erkinlashtirish yo’liga kirib
4

borayotgan mamlakatimizda ta’lim tizimini isloh qilish, unga rivojlangan
mamlakatlarning ilg’or texnologiyalarini joriy qilish, milliy qadriyatlarimizni
singdirgan holda ta’limni tashkil etish, bu jarayonni puxta va samarali amalga
oshirish ishlari bugungi kunda davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Mamlakatimizda
uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilishning tashkiliy, ilmiy va metodik asoslari yaratildi,
asosiy maqsad esa komil inson va yetuk malakali raqobatbardosh mutaxassislar
tayyorlash, deb belgiladi. Kadrlar tayyorlash milliy dasturining asosiy tarkibiy
qismlarini shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan va ishlab chiqarish tashkil
etib, ular o’zaro bog’liq holda namoyon boladi. Mazkur hujjat talablarini amalga
oshirish esa ta’lim tizimini tubdan qayta qurishni, ya’ni xalq ta’limi taraqqiyotining
konseptual qoidalarini qayta ko’rib chiqishni va uni qisqa vaqt ichida ijobiy hal
qilishni taqozo etadi, bu vazifalarning hal etilishi jahon ilmiy jam g’armasidagi juda
katta hajmli axborot fondidan nimani ajratib olish, qancha va qanday o’qitish
masalalarining yechimi bilan bevosita bog’liqdir. Ana shu kesimda ta’lim
texnologiyalarini joriy etish bilan aloqador zamonaviy muammolar oydinlashadi ,
qolaversa, ushbu yo’nalishdagi ishlarni yanada kengroq davom ettirishni davr taqozo
etmoqda pedagogik ta’lim amaliyotida kasbiy tayyorgarlik bilan bog’liq ayrim
masalalaming o’z aksini yaxshi topmaganligi ham tegishli o’qitish metodikalarining
takomillashuvini dolzarb masalaga aylantirib qo’ymoqda.[2.11-son.9-bet] Hozirgi
paytda, aksariyat metodist va pedagog-olimlar pedagogik texnologiyalar o’quvchi
yoki talabalarga ta’lim-tarbiya berishda ko’zlangan maqsadga erishishni to’la
kafolatlaydi, deb qarashmoqda. Lekin bunday fikrlarni obyektiv haqiqat o’rnida
qabul qilib bo’lmaydi, chunki bunda obyekt shaxs bo’lib, uning ongi taklif
qilinayotgan texnologiyani to’laligicha qabul qila olmaydi, aksincha, uni inkor qilishi
ham mumkin, shuning uchun, zamonaviy pedagogik texnologiyalami o’quv
jarayoniga kiritishda uning boshqaruvchisi bo’lgan o’qituvchigina ko’zlangan
maqsadga erishishning bosh kafolatchisi bo’ladi. Agar shu nuqtai nazardan kelib
5

chiqib qaraydigan bo’lsak, yangi pedagogik texnologiyalar va uning asosiy negizi
bo’lgan axborot-kommunikatsiya (АКТ) texnologiyasini ta’lim tizimiga joriy etishda
uning boshqaruvchisi doim ish o’qituvchining tayyorgarlik darajasini birinchi o’ringa
qo’yish lozim. Shu sababli pedagogik jarayonlarning kun tartibidagi aksariyat
dolzarb muammolarining ijobiy yoki maqsadga muvofiq tarzda hal qilinishi ko’p
jihatdan o’qituvchining kasbiy salohiyati va pedagogik mahoratiga bog’liqdir. Yangi
pedagogik va axborot texnologiyalarini o’quv jarayoniga joriy etish ko’lamini
kengaytirish, bu yo’nalishda ilg’or tajribalarni tatbiq qilish, har bir fan bo’yicha bu
sohada aniq rejalarni tuzish va amalga oshirish, darslik va o’quv qo’llanmalari hamda
dasturlar va ma’ruza matnlarini elektron disketlarga ko’chirish, ular bilan har bir
talabani ta’minlashga erishish, ilmiy va ilmiy-metodik ishlarda, shuningdek, o’quv-
tarbiya jarayonida zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalarining keng joriy
etilishiga erishish, ta’lim tizimini zarur axborot vositalari.[8.4-son.104-bet]
Kurs ishining maqsadi: Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni
tashkil etish uchun zarur bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalarni egallash, ta’lim
jarayonida innovatsion texnalogiyalardan foydalanish va uning ahamiyatini
aniqlashdan iborat.
Kurs ishining vazifalari :
1. Mavzuga oid abiyotlar pedagogik va psixologik adadabiyotlar taxlili.
2. Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni tashkil etishning o’ziga
xos xususiyatlari;
3. Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni tashkil etish omillari;
4. Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik birlashmalarni tashkil etish shakl,
metod va vositalari;
6

5. Kurs ishi natijalarini miqdoriy va sifat jihatdan taxlil qilish;
6. Xulosa va tavsiyalar ishlab chiqish.
Kurs ishining ob’yekti: Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik
birlashmalarni tashkil etish
Kurs ishi predmeti: Boshlang’ich ta’lim tashkilotlarida metodik
birlashmalarni tashkil etish shakl, metod va vositalarini takomillashtirish.
Kurs ishi tuzilishi:
1. Kirish;
2. I.BOB.( Ilovalar);
3. I.BOB. boyicha xulosa;
4. II.BOB. (Ilovalar );
5. Xulosa;
6. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati;
7. Rejadagi savollar mantiqan bir- birlari bilan bog’langan bo’lishi, har bir keyingi
savol o’zidan oldingi savolning mantiqan davomi bo’lib, bir butunni tashkil etishi
kerak.
7

II.BOB. SHAXS TARBIYASIDA INNOVATSION TEXNOLOGIYALARDAN
FOYDALANISH MAQSAD VA VAZIFALARI.
1.1.Ta’limda innovatsion texnologiyalarni qo llash usullari.ʻ
Har qanday innovatsiya - bu mutlaqo yangi komponentni yaratish va keyinchalik
amalga oshirishdan boshqa narsa emas, buning natijasida atrof-muhitda sifat
o’zgarishlari sodir bo’ladi. Texnologiya, o’z navbatida, muayyan biznes,
hunarmandchilik yoki san’atda qo’llaniladigan turli xil texnikalar to’plamidir.
Shunday qilib, boshlang’ich ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalar
zamonaviy komponentlar va texnikalarni yaratishga qaratilgan bo’lib, ularning asosiy
maqsadi ta’lim jarayonini modernizatsiya qilishdir. Buning uchun bolalar
boshlang’ich pedagogik jamoalari bolalarni o’qitish va intellektual rivojlantirishning
boshqa boshlang’ich ta’lim muassasalaridan farq qiladigan eng yangi modellarini
ishlab chiqmoqda. Pedagoglar o’z kasbiy faoliyatida uslubiy vositalar, usullardan
foydalanadilar va qabul qilingan modelga to’liq mos keladi.[10.4-son.45-bet]
Zamonaviy boshlang’ich ta’lim muassasalari tobora ko’proq foydalanilmoqda va
ularni amalga oshirish natijasi o’n yildan ortiq vaqt davomida namoyon bo’ladi,
bugungi kunga qadar bepoyon Vatanimizda bolalar maktablarida yuzdan ortiq ta’lim
texnologiyalari qo’llanilmoqda, ular orasida quyidagilarga alohida e’tibor qaratish
lozim:
1. Sog’liqni saqlash texnologiyalari;
2. Loyiha faoliyati bilan bog’liq texnologiyalar;
3. Loyiha faoliyatida foydalaniladigan texnologiyalar;
4. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari;
5. Har bir shaxsga yo’naltirilgan texnologiyalar (shaxsga yo’naltirilgan);
8

6. O’yin texnologiyalari.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, boshlang’ich ta’lim muassasalariga innovatsion
texnologiyalarni joriy etish nafaqat mumkin, balki zarur. Shu bilan birga,
boshlang’ich yoshdagi bolalarning ta’lim jarayonida qo’llaniladigan pedagogik
texnologiyalarga bir nechta qat’iy talablar qo’yilganligini yodda tutish kerak. Bularga
quyidagilar kiradi: Konseptuallik, ta’lim jarayoni ma’lum bir ilmiy kontseptsiyaga
asoslanishi kerakligini taklif qiladi. Muvofiqlik - bu texnologiyalar tizimga xos
bo’lgan barcha xususiyatlarga ega bo’lishi kerakligini ko’rsatadigan talab ya’ni, ular
yaxlit, mantiqiy bo’lishi va ularning tarkibiy elementlari o’zaro bog’liq bo’lishi
kerak. Nazorat qilish - bu talab, ya’ni o’qituvchilar tarkibiga muayyan maqsadlarni
qo’yish, o’quv jarayonini rejalashtirish va ish jarayonida muayyan nuqtalarni tuzatish
imkoniyati ta’minlanishi kerak.[6.26-bet] Qayta ishlab chiqarishda bu texnologiyani
amalda qo’llaydigan o’qituvchining shaxsiyatidan qat’iy nazar, bir xil darajada
samarali bo’lishi kerak bo’lgan talab boshlang’ich ta ’ limda zamonaviy ta ’ lim
texnologiyalari yuqoridagi barcha fikrlarga mos kelishi kerak b olalar maktablari da bu
o’qituvchilar tomonidan o’z o’quvchilari bilan birgalikda amalga oshiriladi. Umuman
olganda, boshlang’ich ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalardan
foydalanish va turli loyihalar ustida ishlash, xususan, o ’quvchining ongli ravishda
mustahkam o’rnatilgan bilimlarni olishiga olib keladi.O’quv loyihalarini quyidagicha
tasniflash mumkin:
“O’yin” - o’yinlar, raqslar, qiziqarli o’yin-kulgilar shaklida guruhda o’tkaziladigan
mashg ’ ulotlar.
“Ekskursiya” - maqsadi atrofdagi dunyo va jamiyatni har tomonlama va ko’p qirrali
o’rganish bo’lgan loyihalar.
9

“Hikoya” - bu orqali o ’ quvchilar o’zlarining his - tuyg’ularini va his-tuyg’ularini nutq,
vokal, yozish va boshqalar orqali tushuntirishni o’rganadilar. Boshlang’ich ta’limda
innovatsion ta’lim texnologiyalari bolaning jismoniy va psixologik rivojlanishiga
yordam beradi, uning o’ziga va o’z kuchiga ishonishiga, mustaqil va mas’uliyatli
bo’lishiga yordam beradi. O’g’il-qizlar dunyoni o’ynoqi o’rganadi, olgan bilimlarini
amalda qo’llashga harakat qiladi.[4.97-bet].Boshlang’ich ta’limda innovatsion
“Мurabbiylar”ga har bir o ’ quvchiga yondashuvni topishga, uning xarakter
xususiyatlarini hisobga olishga yordam beradi va darslarni hayajonli va g’ayrioddiy
sarguzashtga aylantiradi. Shu tufayli ota-onalar endi sevimli farzandlarini maktabga
borishga ko’ndirishlari shart emas. O ’quvchilar zavq bilan tashrif buyurishadi va har
kuni o’zlarining kichik bilim bazasini boyitadilar.Zamonaviy dunyo bobo-
buvilarimiz va hatto ota-onalarimizning yoshlik davridan sezilarli darajada farq
qilishini inkor etishning ma ’ nosi yo’q. Bugungi kunda hatto yaqin o’tmishda ham
boshlang’ich ta ’ lim muassasasida biron bir innovatsion texnologiyalardan
foydalanish haqida gap bo’lmaganligini tasavvur qilish juda qiyin. Hozirgi kunda
kompyuter, planshet kabi ilg’or texnologiyalar maktab yoshdagi o ’quvchilarni
ajablantirmaydi. Axborot asri o’ziga xos o’yin qoidalarini belgilaydi, buni e ’ tiborsiz
qoldirib bo’lmaydi. O’quv jarayonida axborot texnologiyalaridan foydalanishning
afzalliklari yaqqol ko’zga tashlanadi. Masalan, o ’quvchini o’qishga, matematikaga
o’rgatish, uning xotirasi va mantiqiy tafakkurini iloji boricha rivojlantirish uchun
mo’ljallangan qiziqarli dasturlar tufayli boshlang’ich yoshdagi bola uni qiziqtirishi va
bilimga muhabbat uyg’otishi mumkin[1.123-bet]. Animatsiyalangan kompyuter
rasmlari o ’quvchini tom ma ’ noda monitorga yopishib oladi va nima bo’layotganini
diqqat bilan kuzatib boradi, o ’quvchilar yangi ma ’ lumotlarni osongina eslab
qolishadi va keyin ularni guruhda muhokama qilishadi. Shaxsga yo’naltirilgan va
o’yin texnologiyalaridan foydalanish maktab yoshdagi bolaning individualligini
rivojlantirishga yordam beradi. Bu butun ta ’ lim jarayoni uchun o’ziga xos asosdir,
10

asosiy e ’ tibor o ’quvchining shaxsiyati va uning o’ziga xos xususiyatlariga qaratiladi.
O ’ quvchining qobiliyatiga qarab, o’qituvchi o ’ quvchining iste ’ dodini maksimal
darajada oshirish va rivojlantirishga yordam beradigan o’quv metodlarni tanlaydi, bu
yerda avtoritarizmga, o’z qarashlarini o’rnatishga va o’quvchiga shaxssiz
yondashishga o’rin yo’q. Guruhda odatda sevgi, o’zaro hurmat va hamkorlik muhiti
mavjud. 2017 yil oktyabr oyida “Oyning eng mashhur maqolasi” Butunrossiya
tanlovi g’olibi maktab o’qituvchilarining asosiy vazifasi o ’quvchilar bilan ishlashni
tashkil etish usullari va shakllarini, shaxsiyatni rivojlantirishning belgilangan
maqsadiga eng mos keladigan innovatsion pedagogik texnologiyalarni tanlashdir.
Boshlang’ich ta’limdagi zamonaviy pedagogik texnologiyalar boshlang’ich
ta’limning davlat standartlarini amalga oshirishga qaratilgan pedagogik
texnologiyada prinsipial muhim jihat - bu o ’quvchining tarbiya va ta’lim jarayonida
tutgan o’rni, kattalarning bolaga munosabati bolalar bilan muloqotda bo’lgan kattalar
quyidagi pozitsiyaga amal qiladi: — Yaqinda emas, uning ustida emas, balki birga!...
Uning maqsadi o ’quvchining shaxs sifatida rivojlanishiga hissa qo’shishdir.
Texnologiya har qanday biznesda, mahoratda, san’atda qo’llaniladigan texnikalar
to’plamidir, pedagogik texnologiya - o’qitish shakllari, usullari, tarbiya vositalarining
maxsus majmui va tartibini belgilovchi psixologik-pedagogik munosabatlar
yig’indisidir; bu pedagogik jarayonning tashkiliy-uslubiy qurolidir (B. T. Lixachev)
[9.86-bet]. Bugungi kunda yuzdan ortiq ta’lim texnologiyalari mavjud. Boshqarish
imkoniyati - diagnostik maqsadlarni belgilash, rejalashtirish, o’quv jarayonini
loyihalash, bosqichma-bosqich diagnostika, natijalarni tuzatish uchun turli xil
vositalar va usullarni qo’llash imkoniyati. Samaradorlik - muayyan sharoitlarda
mavjud bo’lgan zamonaviy pedagogik texnologiyalar natija jihatidan samarali va
xarajatlar bo’yicha optimal bo’lishi, ma’lum bir ta’lim standartiga erishishni
ta’minlashi kerak [8.45-bet].
11

1.2. Shaxs tarbiyasida innovatsion texnologiyalardan foydalanish
Innovatsion ta ’ lim texnologiyasi - ta ’ limning innovatsion usullaridan
foydalanishga asoslangan ta ’ lim texnologiyasi. Pedagogika fanida innovatsion ta ’ lim
texnologiyalarining uch turi shartli ravishda ajralib turadi: radikal, o’quv jarayonini
yoki uning muhim qismini qayta qurishni nazarda tutuvchi, birlashtirilgan, bir qator
ma ’ lum elementlar, texnologiyalar yoki usullarni birlashtirgan, shuningdek
takomillashtirishga mo’ljallangan o’zgartirish klassik usullar ularni sezilarli darajada
o’zgartirmasdan , ularning mazmun tomonini tahlil qiladigan bo’lsak, bu
texnologiyalar o’quvchilarning kasbiy faoliyatni tushunishga ijodiy yondashishlarini
shakllantirishga, ularda fikrlash mustaqilligini, muayyan vaziyatda maqbul qaror
qabul qilish qobiliyatini rivojlantirishga yordam beruvchi faol o’qitish usullariga
asoslanganligini ta’kidlashimiz mumkin. Zamonaviy nazariya va amaliyotda Oliy
ma ’ lumot ma’ruza multimedia vositalari, elektron va ta’lim vositalarini ishlab chiqish
va ulardan foydalanish kabi texnologiyalar taqdim etilgan ixtisoslashtirilgan
dasturlardan foydalanish, kompyuter testlari, internet resurslaridan foydalanish
zamonaviy mutaxassislarning asosiy g’oyalaridan biri pedagogika fanlari ta ’ lim
ishlarini olib borishning yangi usullarini, to’liq tendentsiyalar, maqbul ehtiyojlar, ota-
onalarning kognitiv ehtiyojlarini o’rganish zarur. Boshlang’ich ta ’ limda
innovatsiyalar o’rnatilgan ta ’ lim an ’ analarini eksperimental va ijodiy tushunish
bo’yicha hamma joyda qidirib topilgan, “ Soxta-yadroviy ” muammosi keskin,
shaklning o’ziga xosligi bilan tavsiflangan uslubiy amaliyotlar va shaklning o’ziga
xosligi bilan tavsiflanadi shu sababli, hatto ko’p yillik amaliyotga ega bo’lgan
o’qituvchilar ham tajriba pedagogik joylari va boshlang’ich tashkilotlar faoliyatida
12

izchil innovatsiyalarni amalga oshirishni ta ’ minlash qiyin. Ushbu maqolada, maktab
ta’lim tizimida innovatsion texnologiyalardan foydalanish haqida fikr va mulohazalar
qilinadi, boshlang’ich ta’lim mutaxassislari ta ’ lim tizimida innovatsion g’oyalarni
yaratish va joriy etish zamonaviy o ’quvchilar maktabini rivojlantirish uchun zaruriy
shartdir degan fikrga kelishib olishadi. Moliyalashtirish yuzasidan davlat
muassasalari “ Maktab o’qituvchiga pul ketayotganda ” kundalik tartibida kiradigan
innovatsion tashkiliy yechimlarning kunlik tartibiga kiritilishi institutning obro’sini
sezilarli darajada oshiradi va rivojlanishning keyingi yo’nalishlaring belgilab beradi.
O’quv jarayonida innovatsion texnologiyalarni joriy etish psixofizik yosh
xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktab o’qituvchilar tomonidan har doim ijobiy
seziladi, ular faoliyatni osongina o’zgartiradilar. O’z navbatida, tashabbus pedagogik
kompozitsiya ota-ona jamoatchiligi, bolalar maktabini o’quvchilarning oilalari bilan
o’zaro ta’siri mexanizmlarini takomillashtirish zarurati, shuningdek, muhim
ahamiyatga ega[7.148-bet].Mutaxassislarning ta’kidlashicha, shtatlardagi innovatsion
texnologiyalar nafaqat mumkin, balki ehtiyoj ham, biroq, buni yodda tutish kerak
pedagogik texnologiyalar b oshlang’ich sinflarning o’quv jarayonida qo’llanilishi
mumkin, bir nechta qat’iy talablar berildi, hayotning barcha sohalarida axborot
vositalarini faol joriy etish bilan bog’liq bunday texnologiyalar o ’ quvchilar ongini
axborotlashtirishga qaratilgan. Ta’lim dasturlari informatika, axborot jarayonlari va
AKTni o’rganishga qaratilgan yangi fanlarni o’z ichiga oladi. Professor-o’qituvchilar
va talabalarning axborot madaniyatini oshirishga yordam berish uchun o’quv
jarayoni ham faol ravishda axborotlashtirilmoqda. Shaxsga yo’naltirilgan
texnologiyalar. Ushbu texnologiyalar shaxsni ta’lim va tarbiyada ustuvor o’ringa
qo’yishga qaratilgan, butun ta’lim jarayoni shaxsning o’ziga xosligi va rivojlanish
xususiyatlarini hisobga olgan holda shaxsni rivojlantirishga qaratilgan.O’quv
jarayonini axborot-tahliliy ta’minlash ushbu guruh texnologiyalaridan foydalanish
har bir o’quvchi, sinf, parallel, ta’lim rivojlanishini o’rganishga, ularni adekvat
13

baholashga qaratilgan intellektual rivojlanish monitoringi.Texnologiyalar
grafiklardan foydalanishga, test tizimiga, individual o quvchilarning rivojlanishʻ
dinamikasini va umuman ta lim sifatini kuzatish imkonini beruvchi yangi baholash
ʼ
usullariga asoslangan ta’lim texnologiyalari o’quv jarayonini ta’limdan ajratib
bo’lmaydi, shuning uchun shaxsni, uning asosiy fazilatlarini rivojlantirishning yangi
usullari joriy etilmoqda. Didaktik texnologiyalar- ular ta’lim rivojlanishining asosiy
omili hisoblanadi. Bunday texnologiyalar an’anaviy va innovatsion
texnologiyalardan foydalanishni o’z ichiga olgan texnika va vositalar majmuasiga
asoslanadi: o’quv adabiyotlari bilan mustaqil ishlash, audiovizual, multimedia
vositalaridan foydalanish, tabaqalashtirilgan ta’lim sohasidagi innovatsiyalar - ilg’or
pedagogik tajribani amaliyotga joriy etish bilan bog’liq barcha narsalar. Zamonaviy
ilm-fanda yetakchi o’rinni egallagan ta’lim jarayoni o’quvchilarga bilim, ko’nikma
berish, shaxs, fuqarolik fazilatlarini shakllantirishga qaratilgan. O’zgarishlar vaqt,
ta’lim, ta’lim rivojlanishga munosabatning o’zgarishi bilan belgilanadi.Ta’limda
innovatsiyalarning ahamiyati: Ta’limdagi innovatsion texnologiyalar ta’limni tartibga
solish, uni to’g’ri yo’nalishga yo’naltirish imkonini beradi. Odamlar har doim
noma’lum va yangi narsalardan qo’rqib ketishgan, ular har qanday o’zgarishlarga
salbiy munosabatda bo’lishadi. Ommaviy ongda mavjud bo’lgan, odatiy turmush
tarziga ta’sir qiluvchi stereotiplar og’riqli hodisalarga olib keladi, ta’limning barcha
turlarini yangilashga to’sqinlik qiladi. Odamlarning zamonaviy ta’limdagi
yangiliklarni qabul qilishni istamasligining sababi qulaylik, xavfsizlik va o’zini o’zi
tasdiqlash uchun hayotiy ehtiyojlarni blokirovka qilishidadir. Hamma ham nazariyani
qayta o’rganish, imtihon topshirish, fikrini o’zgartirish, shaxsiy vaqt va pul
sarflashga tayyor emas. Yangilash jarayoni boshlangandan so’ng, uni faqat maxsus
texnikalar yordamida to’xtatish mumkin, ta’lim sohasida boshlangan islohotlar
samaradorligini tekshirishning eng keng tarqalgan usullari quyidagilardir: Hujjatlarni
konkretlashtirish usuli, ta’lim tizimidagi innovatsiyalarni baholash uchun ta’lim
14

jarayoniga innovatsiyalarni keng ko’lamda joriy etish imkoniyati bostiriladi. Alohida
maktab, universitet, DU tanlanadi va ular asosida tajriba o’tkaziladi, bo’lak-bo’lak
in’ektsiya usuli, bu alohida yangi innovatsion elementni joriy etishni nazarda tutadi.
“Abadiy tajriba” uzoq vaqt davomida olingan natijalarni baholashni o’z ichiga oladi,
parallel amalga oshirish eski va yangi ta’lim jarayonining birgalikda mavjudligini,
bunday sintezning samaradorligini tahlil qilishni nazarda tutadi. Innovatsiyalarni
joriy etish muammolari ta’limdagi innovatsion texnologiyalar turli sabablarga ko’ra
sekinlashmoqda, ijodkorlik to’sig’i eski dasturlar bo’yicha ishlashga odatlangan
o’qituvchilar hech narsani o’zgartirishni, o’rganishni va rivojlanishni xohlamaydilar,
ular ta’lim tizimidagi barcha yangiliklarga dushman Konformizm, oportunizm,
rivojlanishni istamaslik, boshqalarning ko’ziga qora qo’y kabi ko’rinishdan qo’rqish,
kulgili tuyulishi tufayli o’qituvchilar g’ayrioddiy pedagogik qarorlar qabul qilishdan
bosh tortadilar. Shaxsiy tashvish, o’ziga ishonchsizlik, qobiliyatlar, kuchli tomonlar,
o’zini past baholash, o’z fikrlarini ochiq aytishdan qo’rqish tufayli ko’plab
o’qituvchilar ta’lim muassasasidagi har qanday o’zgarishlarga oxirgi imkoniyatgacha
qarshilik ko’rsatadilar, fikrlashning qattiqligi-eski maktab o’qituvchilari o’zlarining
fikrlarini yagona, yakuniy, qayta ko’rib chiqilmaydigan deb bilishadi. Ular yangi
bilim, ko’nikmalarni egallashga intilmaydilar, zamonaviy yangi tendentsiyalarga
salbiy munosabatda bo’lishadi.
15

1.3. Shaxsga yo ’ naltirilgan o ’ qitish texnologiyalarning amalda qo ’ llanilishi
O ’ qitishning zamonaviy texnologiyalarini qo ’ llash, o ’ qitish jarayonini yagona
shaklga keltirish va yuqori samaradorlikka erishishga imkon yaratadi. Endi shaxsga
yo ’ naltirilgan texnologiyalarning nima uchun bugungi kunda dolzarb bo ’ lib
borayotganligi, nima uchun mazkur texnologiyalar ta’limning hozirgi kuni, kelajagi
bo ’ lib qolganligi hamda ularning mohiyati haqida qisqacha to ’ xtalamiz. Mazkur
o ’ qitish texnologiyasida pedagogikaning o ’ quvchiga munosabati avtoritar xarakterga
ega, ya’ni ta’lim jarayonida u yagona subyekt sifatida namoyon bo ’ ladi, o ’ quvchilar
esa faqatgina obyekt vazifasini bajaradi, xolos. Boshqacha qilib aytganda avtoritar
o ’ qitish texnologiyasida o ’ quvchining tashabbusi va mustaqilligi deyarli yo ’ qoladi,
o ’ qitish majburiy yo ’ sinda amalga oshiriladi, hanuzgacha jahonda eng ko ’ p tarqalgan
o ’ qitishning sinf-dars tizimida mashg ’ ulotlari asosiy birligi dars bo ’ lib, u bitta
fanining bitta mavzusiga bag ’ ishlanadi va o ’ qituvchi tomonidan boshqariladi.
An’anaviy o ’ qitish texnologiyasining qusurlari ustida to ’ xtalib, O’zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisining to ’ qqizinchi sessiyasida (1997 - yil 29 - avgust) birinchi
Prezidenti Islom Karimov bolalar qaysi sinfdan boshlab mustaqil fikr yurita
boshlaydi? Umuman maktabda mustaqil fikr yuritishga o ’ rgatiladimi? degan
savollarni qo ’ ydilar va ularga quyidagicha 25 javob berdilar: ‘ ‘Aminmanki,
o ’ rgatilmaydi’’ mobodo biror o ’ quvchi o ’ qituvchiga e’tiroz bildirsa, ertaga u hech
kim havas qilmaydigan ahvolga tushib qoladi. Maktabdagi jarayonda o ’ qituvchi
hukmron, u boladan faqat o ’ zi tushuntirayotgan narsani tushunib olishni talab qiladi.
Prinsip ham tayyor: ‘‘ Mening aytganim-aytgan, deganim-degan’’ Demak, an’anaviy
ta’lim texnologiyasida o ’ qituvchi va o ’ quvchi munosabatida majburiy itoatkorlik,
16

ya’ni zo ’ ravonlik pedagogikasi amal qiladi. An’anaviy o ’ qitish texnologiyasining
boshqa qusurlarini ham namoyish qilish maqsadida birinchi Prezidentimiz
ta’kidlaganlaridek, zo ’ ravonlikka asoslangan bu pedagogikada pedagog yagona
su’bekt, o ’ quvchilar pedagogik jarayon obyekti, o ’ qitish tushuntiruv - ko ’ rgazmali
usulda olib boriladi. O ’ qitish ommaviy tarzda olib borilishi tufayli o ’ quvchilarning
tashabbusi va mustaqilligi o ’ zidan - o ’ zi so ’ nib boraveradi shu bois texnologiya asosan
o ’ quvchilarda bilim, ko ’ nikmalarni shakllantiradi, ular shaxsini rivojlantirishni
ko ’ zda tutmaydi. O ’ z - o ’ zidan ko’rinadiki, an’anaviy o ’ qitish texnologiyasi o ’ z
tabiatiga ko ’ ra ta’lim muassasalari oldiga jamiyatimiz tomonidan qo ’ yilgan
talablarga butunlay javob bermaydi. Bundan farqli o’laroq shaxsga yo’naltirilgan
texnologiyalarda o’quvchi ta’limning milliy modeli mohiyatiga ko ’ ra pedagogik
jarayon markaziga qo ’ yiladi, uning rivojlanishiga va tabiiy imkoniyatlarini ro ’ yobga
chiqarishga qulay shart - sharoitlar yaratib beriladi. Ta’limning milliy modelini –
shaxs, davlat va jamiyat, uzluksiz ta’lim, fan, ishlab chiqarishdan iborat 5 ta tarkibiy
qismida ‘‘ shaxs’’ asosiy tarkibiy qism – birinchi o ’ rinda turadi, boshqacha aytganda,
butun ta’lim tizimi, shu jumladan o ’ qitish o ’ quvchi shaxsiga yo ’ naltirilgan bo ’ lishi
lozim.[2.12 - son.17 - bet]
17

I BOB BO’YICHA XULOSA
Ilmiy - pedagogik tadqiqotlar metodologiyasi va tadqiqot usullari. Pedagogika
fani rivojining hozirgi bosqichida alohida dolzarb metodologik masalalarni hal etish
bilan chegaralanmasdan xususiy bilimlar tizimi sifatida pedagogika fani
metodologiyasini aniq belgilab olish zarur. Bu birinchidan, pedagogik
nazariyalarning ishonchliligini ta’minlasa, boshqa tomondan metodologik bilimlarsiz
pedagogik tadqiqotlarni samarli tashkil etish va o’tkazish mumkin emasligini
uqtiradi. Ijodiy jarayonda bugungi kunda pedagogika fani metodologiyasiga, uning
predmetiga nisbatan turlicha yondashuvlar vujudga kelmoqdaki, ularning mohiyatini
qisqacha tushuntirishga harakat qilamiz. Metodologiya alohida fan sifatida ikkita
funktsiyani bajaradi: Deskriptiv (ifodalovchi) va Perskriptiv (me’yorlovchi).
Birinchisi ob’yektni nazariy jihatdan ifodalashni ko’zlasa, keyingisi - tadqiqotchi
uchun aniq mo’ljal olishga shart - sharoit yaratadi, bu ikki vazifaning mavjudligi
pedagogika metodologiyasini ham ikki guruhga ajratishni taqozo etadi - nazariy va
me’yoriy pedagogikaning nazariy metodologiyasiga quyidagilarni kiritish mumkin:
‘‘ metodologiya’’ tushunchasi ta’rifi, fan metodologiyasining umumiy tavsifi, uning
darajalari, metodologik bilimlar va faoliyat tizim sifatida, pedagogika sohasidagi
tadqiqiy faoliyatni metodologik ta’minlash manbalari, pedagogik tadqiqot ob’yekti
va predmetining metodologik tahlili. Me’yoriy asos quyidagi savollar doirasini
qamrab oladi: pedagogikani ob’yektiv borliqni ma’naviy jihatdan o’zgartirishning
boshqa shaklidan farqli tomonlarini ilmiy asoslash, pedagogika sohasidagi ishlarni
fanning fundamental asoslariga muvofiqligini aniqlash, maqsadning aniqligi, maxsus
tadqiqot ob’yektini ajratish, maxsus bilish metodlari va vositalarini qo’llash,
atamalarning bir xil qo’llanilishi, pedagogik tadqiqotlarni tizimlashtirish, tadqiqot
18

asosnomasi: muammo, mavzu, uning dolzarbligi, tadqiqot ob’yekti, predmeti,
maqsad va vazifalari, farazi, himoya qilinadigan holatlar, ilmiy yangiligi, ilmiy-
amaliy ahamiyati, pedagogik tadqiqotning tarkibi va mantiqiy ketma - ketligi,
pedagogik fanlar tizimi, ularning o’zaro aloqasi. Tadqiqot muammosi bo’yicha qabul
qilingan direktiv va me’yoriy hujjatlar ham bevosita metodologiyaning me’yoriy
asosini tashkil etadi, falsafiy nuqtai nazardan metodologiya nazariy va amaliy
faoliyatni tashkil etish prinsiplari va usullari tizimi, shuningdek, bu tizim haqidagi
ta’limot (nazariya) sifatida qabul qilinadi. Aniqrog’i, metodologiya predmeti -
faoliyatni tashkil etish haqidagi nazariya demakdir, pedagogika metodologiyasi
o’zida pedagogikaning nazariy asoslari va tuzilmasi haqidagi bilimlar tizimini,
pedagogik hodisa va jarayonlarni tadqiq qilishga doir yondashuvlarini, pedagogik
voqelikni haqqoniy ifoda etadigan axborotlarni olish usullarini shuningdek, mazkur
bilimlar tizimini qo’lga kiritishga doir faoliyat tizimini o’zida mujassamlashtiradi.
Ko’rinib turibdiki, bu ta’rifda ilmiy bilishning ikki jihati - bilimlar tizimi va ilmiy -
tadqiqiy faoliyat qamrab olingan yoki ikki faoliyat turi - metodologik tadqiqot va
metodologik ta’minot hisobga olinyapti. Agar birinchisining vazifasi pedagogika
fanlari rivojining qonuniyatlari va yo’nalishlari, pedagogik tadqiqotlarning sifat va
samaradorligini oshirish prinsiplari, ularning tushunchalari tarkibini aniqlashtirsa,
ikkinchisi - metodologik bilimlardan tadqiqot dasturlarini asoslashda va sifatini
baholashda foydalanishni anglatadi. Shu bilan birgalikda pedagogik muammolarning
umumnazariy muammolar bilan almashtirishga yo’l qo’yib bo’lmaydi. Chunki,
birinchisi ‘‘ qanday qilib metodologiyani pedagogikaga qo’llash mumkin’’ degan
savolni aniqlashtirsa, ikkinchisi - umumnazariy savollar esa pedagogikaning
predmeti, uning boshqa fanlar bilan aloqasi, ta’lim va tarbiya mohiyati kabi umumiy
savollar yechimiga qaratiladi.
19

II.BOB. BOSHLANG ’ ICH TA LIMNI LOYIHALASHTIRISHDAʼ
INNOVATSION TEXNOLOGIYALAR.
2.1. Boshlang ’ ich ta ’ lim tashkilotlari ta ’ lim tizimida innovatsion g ’ oyalarni
yaratish va joriy etish.
Boshlang ’ ich ta ’ lim tashkilotlari oldiga qo’yilgan maqsadlarni amalga
oshirish bo’yicha qo’llanma hisoblanadi. Bu ilmiy bilimlardan didaktik
foydalanishga, o’qituvchilarning empirik innovatsiyalaridan foydalangan holda o’quv
jarayonini tashkil etishga, maktab o’quvchilari va talabalarning motivatsiyasini
oshirishga qaratilgan tizimli toifadir. Boshlang ’ ich ta ’ lim tashkilotlari turiga qarab,
ta’limga turli xil yondashuvlar qo’llaniladi ya’ni bu bo’yicha ma’rifiy ishlarni olib
borish zarur. Oliy ta lim tizimiga innovatsiyalarni joriy etishning eng yaxshi varianti
ʼ
global va mahalliy jahon tarmoqlaridan foydalanish orqali masofaviy ta limdir.
ʼ
Rossiya Federatsiyasida bu o’rganish usuli “ embrion ” holatida, Evropa
mamlakatlarida u hamma joyda uzoq vaqtdan beri qo’llanilgan, katta shaharlardan
uzoqda joylashgan qishloq va qishloqlarning ko’plab aholisi uchun bu o’rta maxsus
yoki oliy ma’lumot diplomini olishning yagona yo’li kirish imtihonlarini masofadan
turib topshirishdan tashqari, siz Skype orqali o’qituvchilar bilan muloqot qilishingiz,
ma’ruzalar tinglashingiz va seminarlarda qatnashishingiz mumkin. Biz misol qilib
keltirgan ta lim sohasidagi innovatsiyalar nafaqat “ilm
ʼ - fanni ommaga yetkazadi”,
balki ta limning moddiy xarajatlarini ham kamaytiradi, bu esa jahon iqtisodiy
ʼ
inqirozi sharoitida juda dolzarbdir, axborot va kommunikatsion ta’lim, o’yin
texnikasi salomatlikni tejaydigan texnologiyalarning xususiyatlari, ular boshlang’ich
yoshdagi bolalarning sog’lom turmush tarzi haqidagi g’oyalarini shakllantirishga,
chaqaloqlarning jismoniy holatini mustahkamlashga qaratilgan ekologik vaziyatning
20

sezilarli darajada yomonlashishini hisobga olgan holda, ushbu innovatsion
texnologiyani boshlang’ich ta’limga joriy etish dolzarbdir. Metodikani amalga
oshirish boshlang’ich ta’lim tomonidan qo’yilgan maqsadlarga bog’liq, oddiy bolalar
bilan ishlashdan tashqari, rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolalarning rivojlanishi
ta’limdagi zamonaviy innovatsiyalar bilan ham ta’minlanadi, o ’quvchilar uchun
loyihalarga misollar: “ Erkin muhit ” , “ Inklyuziv ta’lim ” , o ’quvchilar bilan sinfda
o’qituvchilar o ’quvchilarning har tomonlama rivojlanishini ta’minlaydigan usul,
metodli tarbiyadan tobora ko’proq foydalanmoqda. Tugallangan eksperimentlarni
ommaviy himoya qilish, ilmiy munozara o’tkazish bo’yicha birinchi tajribaga ega
bo’ladilar. Ilm-fan taraqqiyoti davrida kasb-hunar ta’limidagi bunday yangiliklar
ayniqsa dolzarb va talabchan bo’lib qoldi, kompyuter boshlang ’ ich ta ’ lim
tashkilotlari maktablarda, kollejlarda odatiy holga aylandi, turli xil qiziqarli dasturlar
bolalarda matematika va o’qishga qiziqishni shakllantirishga, mantiq va xotirani
rivojlantirishga, ularni “Sehr va o’zgarishlar” olamiga kiritishga yordam beradi.
Monitorda miltillovchi o’sha animatsion rasmlar bolani qiziqtiradi, diqqatini
jamlaydi, zamonaviy kompyuter dasturlari o’qituvchiga bolalar bilan birgalikda turli
xil hayotiy vaziyatlarni taqlid qilish, ularni hal qilish yo’llarini izlash imkonini
beradi. Bolaning individual qobiliyatlarini hisobga olgan holda, siz ma’lum bir
bolalar uchun dasturni sozlashingiz, uning shaxsiy o’sishini kuzatishingiz mumkin.
AKT texnologiyalaridan foydalanish bilan bog’liq muammolar orasida yetakchi
o’rinni sinfda kompyuterlardan ortiqcha foydalanish egallaydi, ushbu innovatsion
texnologiya boshlang’ich yoshdagi bolaning individualligini shakllantirish uchun
sharoit yaratishni o’z ichiga oladi. Ushbu yondashuvni amalga oshirish uchun ular
sinflar va o’yinlar, sensorli xonalar uchun burchaklar yaratadilar, boshlang ’ ich ta ’ lim
tashkilotlari ishlaydigan maxsus dasturlar mavjud: “ Kamalak’’, “ Bolalik’’,
“ Bolalikdan o’smirlikgacha’’ imkon beradi masofaviy o’qitish, onlayn turlar,
konferentsiyalar va maslahatlar, mavzuni o’rganish oxirida nazorat sifatida
21

foydalanish mumkin kompyuter testlari, maktablar tizimdan foydalanadilar elektron
jurnallar, unda siz alohida bola, sinf yoki ma’lum bir mavzu bo’yicha ishlash
natijalarini kuzatishingiz mumkin, foydalanishga kirish va elektron kundaliklar bu
yerda baholar qo’yiladi va uy vazifalari yoziladi. Ota - onalar bolaning ballari va
topshiriqlar mavjudligini bilib olishlari uchun. Boshlang’ich yoshi - bu bolaning
atrofida dunyoni faol o’rganadigan davr, boshlang’ich yoshdagi bolalar o’zlarining
psixologik rivojlanish xususiyatlariga ega. O’qishni boshlaganida, o’quvchi juda ko’p
kashfiyotlar qiladi, xonada, ko’chada, maktab atrofida joylashgan narsalar bilan
tanishadi. Turli narsalarni yig’ish, ularni o’rganish, mavzudan kelib chiqqan
tovushlarni tinglash, bu ob’yektning qaysi fazilatlari va xususiyatlari borligini biladi.
Ushbu davrda bolaning ingl - figurativ va ingl - effektiv fikrlash shakllari yaratilgan. 7-
8 yoshligida bola, shimgich kabi, barcha ma’lumotlarni so’radi. Olimlar ushbu
yoshlik davrida bolaning bu ma’lumotni esga olishini, bundan keyin u hayotda hech
qachon eslamasligini isbotladi, bola ufqlarni kengaytira oladigan har qanday narsaga
qiziqish uyg’otadigan davrdir va bu uning atrofidagi dunyoni qo’llab - quvvatlaydi.
Umuman olganda, boshlang’ich yoshdagi yoshlar xotirjamlik hissi bilan ajralib
turadi, ularning kichik sabablarga ko’ra ziddiyatlari va kuchli affektiv epizootiyalari
yo’q biroq, bu bolaning hissiy hayotining to’yinganligi pasayadi degani emas. Axir,
preschooler kuni juda ko’p his - tuyg’ularga to’lib ketadi, shuning uchun kechqurun
bola charchagan va to’liq charchash uchun keladi. Bu davrda hissiy jarayonlarning
tuzilishi ham o’zgaradi, ilgari motorli va vegetativ reaksiyalar boshlang’ich yoshdagi
bolalarda saqlanib qolgan emotsional jarayonlarga kiritilgan, ammo hissiyotlarning
tashqi ifodasi yanada cheklangan shaklga ega bo’ladi. Maktab o’quvchilari nafaqat
bugungi kunda qilayotgan ishidan, balki kelajakda nima qilishidan ham xafa bo’lib,
xursand bo’lishadi. Bu asrda, boshlang’ich tarbiyachilarning boshqalarga va o’zlariga
bo’lgan munosabati muhim ko’rsatkichdir, Boshlang’ich yoshdagi bolalar ko’pincha
kamchiliklarini tanqid qilishadi, tengdoshlariga shaxsiy xususiyatlar beriladi, bolalar
22

va kattalar o’rtasidagi munosabatlar, shuningdek, kattalar va kattalar o’rtasidagi
munosabatni qayd qiladi biroq, ota-onalar bolalarga misol bo’la oladi. Shuning
uchun, ota-onalar bolaga ijobiy ma’lumotni kiritish, shaxsiy yoki intellektual
ma’lumot bo’lsin, u bolaga qo’rquv, xavotir va haqoratni keltirmasliklari kerak.
Boshlang ’ ich ta ’ lim tashkilotlari innovatsion texnologiyalarni eksperimental ta’lim
saytlari asosida qo’llash so’nggi yillarda Rossiyaning ta’lim tizimida amalga
oshirilgan keng ko’lamli o’zgarishlar individual xususiyatlarini hisobga olgan holda
tarkibning o’zgaruvchanligi va ijodiy izlash komponenti bilan ajralib turadigan yangi
ta’lim texnologiyalari foydasiga standartlashtirilgan uslubiy amaliyotlardan voz
kechishni taqozo etadi. Ma’lum bir vaqt emas, balki boshlang’ich yoshdagi
bolalarning har tomonlama kompleks rivojlanishiga hissa qo’shib, pedagogik
jarayonni takomillashtirishga imkon beradigan ehtiyoj shu bilan birga, bolalar
maktabiga innovatsion ta’lim texnologiyalarini joriy etish quyidagilar zarurati bilan
bog’liq innovatsion komponentni kiritishni talab qiladigan ta’lim faoliyatining asosiy
yo’nalishlarini aniqlash, innovatsion jarayonlarni texnologik qo’llab - quvvatlashning
mohiyatini aniqlash va uni boshlang ’ ich ta ’ lim tashkilotlari moddiy - texnika
jihozlariga kiritish, sifat jihatidan yangi tashkiliy va boshqaruv yechimlarini
muntazam ravishda loyihalashtirish va izchil amalga oshirish deb atalmishning oldini
olish maqsadida innovatsion texnologiyalar samaradorligini baholash mezonlarini
aniqlash boshlang’ich ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalar uslubiy asos
va mohiyat zamonaviy pedagogika fanining asosiy g’oyalaridan biri bu davr
tendentsiyalari, o’quvchilarning bilim ehtiyojlari va ota - onalarning umidlari bilan
to’liq mos keladigan yangi o’quv ish uslublarini izlash zaruriyati erta yoshdagi
bolalarni tarbiyalashda innovatsiya hamma joyda talab qilinadi, shu bilan bir qatorda
eksperimentlar va belgilangan ta’lim an’analarini ijodiy idrok etish kursi bilan bir
qatorda, yolg’on yangilikning dolzarb muammosi – uslubiy amaliyot va nazariyalarni
yaratish, va tarkib bilan shaklning o’ziga xosligi bilan ajralib turadi, shularni
23

inobatga olgan holda, hatto amaliyotda ko’p yillik tajribaga ega bo’lgan o’qituvchilar
va iste’dodli menejerlar ham eksperimental pedagogik saytlarning uzluksiz ishlashini
va boshlang’ich ta’lim muassasalari ishlarida yangiliklarni izchil tatbiq etishni
qiyinlashtirmoqdalar. Boshlang’ich ta’lim mutaxassislari ta’lim tizimida innovatsion
g’oyalarni yaratish va amalga oshirish zamonaviy bolalar maktabini
rivojlantirishning zaruriy sharti ekanligiga qo’shiladilar. Muayyan bir yosh davriga
xos bo’lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va o’ziga xos xususiyatlan psixologik
xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi, ana shu yosh xususiyatlarini hisobga
olgan holda ta’lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. Shunda o’quvchi rivojlanishiga
tarbiya ta’siri kuchli bo’ladi, o’quvchilarning tarbiyasiga to’g’ri yondashish, uni
muvaffaqiyatli o’qitish uchun o’quvchining rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga
xos xususiyatlarni bilish va uni hisobga olish muhimdir. Abu Ali ibn Sino, Yan
Amos Komenskiy, K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniylar ham o’quvchilarni tarbiyalash
zarurligini uqtirib o’tganlar, o’quvchining o’ziga xos xususiyatini hisobga olish juda
murakkab chunki bir xil yoshdagi o’quvchilar ham psixik jihatdan turlicha bo’lishi
mumkin masalan, ko’rish va eshitish qobiliyati, faolligi, tez anglash, sust fikr
yuritishi, hovliqma yoki vazminligi, sergap yoki kamgapligi, serg’ayrat yoki
g’ayratsizligi, yalqov yoki tirishqoqligi, pala - partish va chala ishlaydigan,
yig’inchoqligi yoki ishga tez kirishib ketishi kabilar nerv faoliyati tizimining ta’siri
bo’lib, o’qituvchi bularni bilishi zarur. Boshlang’ich sinfdagilar bir - birlariga o’zaro
ta’sir etishlari va mazkur imkoniyatdan oqilona foydalana olish o’quv jarayonining
ta’sirini kuchaytiradi. Ularning o’zaro munosabatlarining barqarorligi, shuningdek,
birgalikdagi faoliyati ularda jamoaviylik, o’zaro ishonch, mehribonlik, bir - birlari
uchun qayg’ura olish, hamdardlik, bag’rikenglik kabi fazilatlarning qaror topishiga
ko’maklashadi. Boshlang’ich ta’lim muassasasi o’quvchi uchun boshlang’ich va
asosiy o’quv maskani hisoblanib, aynan o’quv faoliyatining hayot va mehnat bilan
bog’liqligi tarbiya tizimida katta o’rin tutadi, nutqni rivojlantirishning asosiy
24

vazifalari - so’z boyligini boyitish va faollashtirish, nutqning grammatik tuzilishini
shakllantirish, izchil nutqqa o’rgatish boshlang’ich yosh davrida hal qilinishini
inobatga oladigan bo’lsak, ijodiy ta lim texnologiyalariga alohida e tibor qaratishʼ ʼ
lozim xususan, nutq o’stirish faollik markazini badiiy qo’llanmalarga va didaktik
materiallarga boy tarzda jihozlashga e tibor berish kerak. O’quvchilar nutqining
ʼ
barcha qirralarini rivojlantirishga yo’naltirilgan mavzuga mos syujetli rasmlar
to’plamlari, didaktik o’yinlardan tashkil topgan turli metodlardan foydalanish
o’qituvchi zimmasidadir. Badiiy adabiyot bilan tanishtirish nutqni rivojlantirishda
muhim rol o’ynashini e tirof etgan holda, guruhlarda kitoblar burchaklari va
ʼ “ Аqlli
kitoblar tokchasi ” tashkil etilishi muhim. Chunki o’quvchilar bunday materiallar
bilan bevosita yangi taassurotlar, bilim, ko’nikmalar bilan tanishadi. Dialogik, hissiy
jihatdan boy nutqi shakllanishi uchun qulay muhitda bo’ladi. Badiiy asarlar
vositasida bolalarning nutqi va tafakkuri rivojlanar ekan, bir paytning o’zida
bog’lanishli dialogga kirishadi, fikrlarini bayon etishga kirishadi. Bu bolaga zavq va
quvonch bag’ishlaydi, bu tuyg’ular nutqni faol idrok etishni rag’batlantiradigan va
mustaqil nutq faoliyatini yaratadigan eng kuchli vositadir, bu esa boshlang ’ ich ta ʼ lim
tashkilotlari da o’quvchilarni oliy ta limga tayyorlashda umumiy muhim
ʼ
kompetentsiyalarni shakllantirishning asosiy va zarur talabidir. Mana shularni
inobatga olgan holda xulosa qilish mumkinki, boshlang’ich ta lim tashkilotlarida olib
ʼ
boriladigan nutq o’stirish ta limiy faoliyat jarayoni va nutq o’stirish faollik
ʼ
markazidagi jarayonlar zamonaviy texnologiyalarni qo’llagan holda olib borilishi
zarur chunki boshlang’ich ta lim tashkiloti ishiga innovatsiyalarni kiritish
ʼ
boshlang’ich ta lim tizimini takomillashtirish va isloh qilishning eng muhim
ʼ
shartidir.
25

2.2. Boshlang ’ ich ta ’ lim tizimida zamonaviy innovatsion texnologiyalari.
Bugungi kunda boshlang’ich ta’lim tashkilotlari tarmog’ini kengaytirish,
ularning moddiy - texnik bazasini mustahkamlash, yangi maktablar qurish bo’yicha
davlat dasturi qabul qilinib, amalga oshirilmoqda. Rivojlangan davlatlar tajribasi
hisobga olinib, nodavlat ta’lim muassasalari, jumladan, nodavlat maktablar
tarmog’ini kengaytirishga ham katta ahamiyat qaratilmoqda, bu esa tizimda sog’lom
raqobatni shakllantirish hamda ta’lim xizmatlari turini ko’paytirishga xizmat qiladi.
Boshlang ’ ich ta’lim sohasiga ixtisoslashgan kadrlar tayyorlash masalasiga alohida
e’tibor qaratildi, biz qabul qilayotgan barcha - barcha qarorlarni amalga oshiradigan,
farzandlarimizga bilim asoslarini, eng zarur hayotiy tushuncha va ko’nikmalarni
o’rgatadiganlar yuqori malakali o’qituvchi va murabbiylardir, bu sohada zamonaviy
talablarga javob beradigan ilg’or pedagogik usul va uslublarni ishlab chiqish, o’quv
va o’quv - metodik adabiyotlarning yangi avlodini yaratish va nashr etish ham g’oyat
dolzarb vazifadir. Darhaqiqat, kelajakda davlatimizni butun dunyoga tanitish va
buyuk davlat qurish hozirgi o’sib kelayotgan yoshlar qo’liga o’tadi. Shu sababli, ular
yuqori bilim va ko’nikmalarga ega bo’lib voyaga yetmoqlari muhim omil
hisoblanadi, hozirgi kunda mamlakatimizdagi barcha sohalarda bo’layotgan tezkor
o’zgarishlar ta’lim tizimini ham tubdan isloh qilishni taqozo etmoqda. Chunki
faqatgina mukammal ta’lim tizimigina mamlakatimizning kelajagini rivojlantiruvchi,
uni gullab yashnashi uchun harakat qiluvchi yoshlarni har tomonlama ijodkor,
mustaqil fikr va mustaqil faoliyat yurita oladigan, o’z kasbini sevadigan yetuk shaxs
qilib tarbiyalashda asosiy omil bo’lib xizmat qiladi, ta’lim tizimini innovatsion
faoliyatga o’tkazishni eng avvalo, o’quv ta’lim tashkilotlarida tatbiq qilish lozimdir
26

chunki, boshlang’ich ta’lim uzluksiz ta’lim tizimining boshlang’ich bo’g’ini
hisoblanib, oquvchilarni har tomonlama yetuk va ijodkor, Vatanni sevuvchi, bilimli
va ilmli qilib o’qitish albatta ta’lim tashkilotining zimmasiga tushadi, shunday ekan,
ta’lim tashkilotlarida o’quvchilarga ta’lim va tarbiya berishda, ularni universitet
oliygohlariga tayyorlashda innovatsion texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati
nihoyatda kattadir, bugungi kunda ta’lim tashkilotlaridagi an’anaviy va ommaviy
ko’rinishdagi ta’lim va tarbiya jarayonlari o’rnini innovatsion jarayonlar
egallamoqda. Innovatsiya o’z nomi bilan yangilik kiritish degan ma’noni anglatadi,
shu boisdan ham ta’lim va tarbiya jarayonida yangiliklarni kiritishning o’rni
beqiyosdir. Ta’lim tashkilotlarida o’quvchilarni oliygohlarga tayyorlashda
texnologiyadan foydalanishning tub mazmuni, zamonaviy texnologiyalarga
asoslangan kompyuterli ta’lim bo’lgani uchun, birinchi navbatda tahlilni
kompyuterning ta’lim jarayoniga kiritib kelishidan boshlash maqsadga muvofiqdir.
O’zbekiston Respublikasinig jahon hamjamiyatiga insegratsiyasi ta’lim sohasida
nafaqat yangi imkoniyatlarni ochdi, balki o’quvchi yoshlarga ta’lim va tarbiya
berishda yuqori sifatga erishishni ta’minlashni taqqozo etmoqda, bundan kelib
chiqqan holda uzluksiz ta’lim tizimi oldida turgan dolzarb vazifalardan biri yuqori
intelektual salohiyatga ega bo’lgan malakali kadrlarni tayyorlash, bunda, albatta
ta’lim sohasida erishilgan boy tajriba, progressiv ilmiy texnik yutuqlar, zamonaviy
ta’limiy, axborot va kommunikatsion texnologiyalarga tayanish lozim. Bugungi
kunda chuqur bilimga ega, yetuk malakali boshlang’ich ta’lim o’qituvchisidan o’quv
materiallarini o’quvchilarga yetkazishning eng qulay, ratsional usullarini topishi, bu
yo’nalishda ijodiy yondashish o’quvchilarda mustaqil fikrlash ko’nikmasini tarkib
topishiga e’tibor qaratilishini talab etadi. Zamonaviy ta’lim tashkilotlarida ta’lim
tarbiya jarayonini zamonaviy texnologiyalar asosida tashkil etishda alohida ahamiyat
berilyapti. Ta’lim tashkilotlarida texnologiyadan foydalanishdagi masalalardan yana
biri ta’lim - tarbiya jarayoni samaradorligini oshirish metodikasini ishlab chiqish, unga
27

mos ishlanmalar yaratish hamda amaliyotga joriy qilish zarurligidir, ta’lim
tashkilotlarida texnologiyadan foydalanishning o’ziga xos xususiyatlari mavjud,
ularni o’rganish, texnologiyalarni tadbiq etishda o’quvchilar bilimini hisobga olish va
mos holda didaktik materiallarni tanlash, psixologik ta’sir etish usullarini o’rganish
va amaliyotga joriy etish kabi jihatlarga e’tibor qaratish lozim. Hozirgi davrda
multimediya atamasi ko’p qirrali bo’lib, turli xil tushunchalari ifodalashga tatbiq etib
kelinmoqda, Masalan: multimediya texnologiyasi, multimediya mahsuloti,
multimediya kompyuteri, multimediya dasturi va boshqalar shular jumlasidandir.
Multimediya bu maxsus texnologiya bo’lib, dasturiy va texnik moddiy ta’minot
asosida kompyuterda bir vaqtning o’zida mantli, tasviriy axborotni tovush va
harakatli holda ifodalash imkoniyatidir. Multimediya tasvirli ma’lumot bilan
ishlashga qodir bo’lgan vosita hisoblanadi, multimediya kompyuter tizimida matn,
tovush, videotasvir va turli animatsiyalarni mujassamlashtirish imkonini beruvchi
zamonaviy axborotlar texnologiyasidir, ta’lim va tarbiya jarayonida multimediyali
texnologiyalardan foydalanishda elektron darsliklar, qo’llanmalar va metodik
ishlanmalar, taqdimotlardan foydalanish unumli natija beradi. Multimediya vositalari
psixologik jihatdan o’quvchilarning faollashuvi, diqqatining barqarorlashishi,
o’quvchi miyasining ikkala yarim sharining bir vaqtda ishlashi, o’rganiladigan
materialga qiziqishlari va ishtiyoqining ortishi kabi psixologik jihatlarini tashkil
etadi. Kompyuterli ta’limiy va rivojlantiruvchi o’yinlaridan foydalanishning nazariy
masalalari va pedagogik, psixologik jihatlari yangicha texnologik yondoshuvda
asoslab berildi. Muxtasar aytganda, boshlang’ich ta’lim uzluksiz ta’limning
boshlang’ich qismi hisoblanadi. U o’quvchining sog’lom va rivojlangan shaxs bo’lib
shakllanishini ta’minlab, o’qishga bo’lgan ishtiyoqini uyg’otadi, tizimli o’qitishga
tayyorlab boradi, shunday ekan, bu tizim faoliyatini yanada kuchaytirish, ta’lim
tashkilotlarida har tomonlama qulay shart - sharoitlar yaratish, ularga boshlang’ich
28

yoshdagi o’quvchilarni keng jalb etish farzandlarimizning barkamol va yetuk shaxs
bo’lib shakllanishida muhim o’rin tutadi.

Xulosa
Har qanday innovatsiya - bu mutlaqo yangi komponentni yaratish va keyinchalik
amalga oshirishdan boshqa narsa emas, buning natijasida atrof - muhitda sifat
o’zgarishlari sodir bo’ladi, texnologiya o’z navbatida, muayyan biznes,
hunarmandchilik yoki san’atda qo’llaniladigan turli xil texnikalar to’plamidir.
Shunday qilib, boshlang’ich ta’lim muassasalarida innovatsion texnologiyalar
zamonaviy komponentlar va texnikalarni yaratishga qaratilgan bo’lib, ularning asosiy
maqsadi ta’lim jarayonini modernizatsiya qilishdir, buning uchun o’quvchi
maktablarining pedagogik jamoalari o’quvchilarga ta’lim berish va intellektual
rivojlantirishning boshqa boshlang’ich ta’lim muassasalaridan farq qiladigan eng
yangi modellarini ishlab chiqmoqda. Pedagoglar o’z kasbiy faoliyatida uslubiy
vositalar, usullardan foydalanadilar va qabul qilingan modelga to’liq mos keladi.
Zamonaviy ta’lim muassasalari tobora ko’proq foydalanilmoqda va ularni amalga
oshirish natijasi o’n yildan ortiq vaqt davomida namoyon bo’ladi, bugungi kunga
qadar bepoyon Vatanimizda oquvchilar maktablarida yuzdan ortiq ta’lim
texnologiyalari qo’llanilib chiqqan holda uzluksiz ta’lim tizimi oldida turgan dolzarb
vazifalardan biri yuqori intelektual salohiyatga ega bo’lgan malakali kadrlarni
tayyorlash, bunda, albatta ta’lim sohasida erishilgan boy tajriba, progressiv ilmiy
texnik yutuqlar, zamonaviy ta’limiy, axborot va kommunikatsion texnologiyalarga
tayanish lozim. Bugungi kunda chuqur bilimga ega, yetuk malakali o’qituvchisidan
o’quv materiallarini o’quvchilarga yetkazishning eng qullay, ratsional usullarini
topishi, bu yo’nalishda ijodiy yondashish bolalarda mustaqil fikrlash ko’nikmasini
tarkib topishiga e’tibor qaratilishini talab etadi. Boshlang’ich ta’lim mutaxassislari
29

ta’lim tizimida innovatsion g’oyalarni yaratish va amalga oshirish zamonaviy
o’quvchilar maktabini rivojlantirishning zaruriy sharti ekanligiga qo’shiladilar,
muayyan bir yosh davriga xos bo’lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va o’ziga xos
psixologik xususiyatlar yosh xususiyatlari deb ataladi. Ana shu yosh xususiyatlarini
hisobga olgan holda ta’lim va tarbiya ishi tashkil etiladi. Shunda oquvchi bilim
olishiga tarbiya ta’siri kuchli bo’ladi. O’quvchilarning bilimiga to’g’ri yondashish,
uni muvaffaqiyatli o’qitish uchun o’quvchi rivojlanishidagi turli yoshdagi davrlariga
xos xususiyatlarni bilish va uni hisobga olish muhimdir, ta’lim tashkilotlari
innovatsion texnologiyalarni eksperimental ta’lim saytlari asosida qo’llash so’nggi
yillarda Rossiyaning ta’lim tizimida amalga oshirilgan keng ko’lamli o’zgarishlar
individual xususiyatlarini hisobga olgan holda tarkibning o’zgaruvchanligi va ijodiy
izlash komponenti bilan ajralib turadigan yangi ta’lim texnologiyalari foydasiga
standartlashtirilgan uslubiy amaliyotlardan voz kechishni taqozo etadi. Ma’lum bir
vaqt emas, balki maktab yoshdagi bolalarning har tomonlama kompleks
rivojlanishiga hissa qo’shib, pedagogik jarayonni takomillashtirishga imkon
beradigan ehtiyoj. Shu bilan birga, o’quvchilar maktabiga innovatsion ta’lim
texnologiyalarini joriy etish quyidagilar zarurati bilan bog’liq: innovatsion
komponentni kiritishni talab qiladigan ta’lim faoliyatining asosiy yo’nalishlarini
aniqlash

30

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO ’ YXATI :
1. Yo’ldosheva J.R. Usmonova S.A., Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni
amaliyotga joriy qilish. –T: “Fan va texnologiya” nashriyoti. 2008-yil. 132-bet.
2.Yo’ldoshev J. Yo’ldosheva F. Yo’ldosheva G. Interfaol ta’lim sifat kafolati. –T.:
2008 y. 153 b.
3.Karimova V. Psixologiya. –T.: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti. –
T.: 2002 y. 204 b.
4.Haydarov F.I., Xalilov N.I. Psixologiya fanlarini o’qitish metodikasi (o’quv
qo’llanma). –T.: “Mehnat” nashriyoti, 2007-yil, 178 b.
5.Hasanboeva O., Hasanboev J., Hamidov H. Pedagogika tarixi. –T.: “O’qituvchi”
nashriyoti , 1997-yil, 246 b.
6.Hoshimov K., Ochil S. O’zbek pedagogikasi antologiyasi. –T.: “O’qituvchi”
nashriyoti, 2010-yil. 424 b.
7.Hoshimov K., Nishonova S., Inomova M. va boshqalar. Pedagogika tarixi:
(pedagogika oliy o’quv yurtlari va dorilfunun talabalari uchun o’quv qo’llanma.). –
T.: O’qituvchi, 1996-yil.
8.Karimov I.A. Barkamol avlod – O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. –
T.:O’zbekiston, 1998. – 63 b.
9.Karimov I.A. 2009 yilning asosiy yakunlari va 2010 yilda O’zbekistonni
31

ijtimoiy–iqtisodiy rivojlantirishning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga
bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining majlisidagi ma’ruzasi. 29.01.2010
10.Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. – T.: Ma’naviyat, 2008.
11.K.Xoshimov, S.Ochilov.O’zbek pedagogikasi antologiyasi. T:.O’qituvchi 2010.
12.R.A.Mavlonova, O.To’rayeva, K.M.Holiqberdiyev. Pedagogika. Darslik.
T :.O’qituvchi 2008-yil
13. S.Nishonova, M.Imomova, R.Xasanov. Pedagogika tarixi. Darslik T:.O’qituvchi
Asosiy adabiyotlar :
1.Abdullayeva Sh. D.Axatova.Pedagogik texnologiyalar .Navoiy, 2003-yil
2.Ismoilova Z, Tarbiyaviy ishlar metodikasi. T:.Istiqlol,2003
3.Hasanboyev J, Toraqulov X, Alqarov I, Usmonov N. Pedagogika. T:.Fan va
texnologiya, 2010.
4.Munavvarov A.K. Oila pedagogikasi. Toshkent, 1994.
5.Munavvarov A.K. Pedagogika. Toshkent,1996
6.Mavlonova R, B. Normurodova, N.Rahmonqulova, Tarbiyaviy ishlar metodikasi.
T:. ‘‘Tib-kitob”, 2010.
7.Ochilov M. Muallim-qalb me’mori. Toshkent:. ‘‘O’qituvchi”, 2001.
8.Ochilov M, Ochilova N, O’qituvchi odobi. Toshkent:. ‘‘O’qituvchi”,1997.
9.Qodirov Z. B. Komil inson tarbiyasining pedagogik asoslari. T., 2001.
10.Xasanboyeva O. Tarbiyaviy ishlar metodikasi. T.:2001 y.
32

Qo’shimcha adabiyotlar:
1. Jurakulova A.X. Masalalar yechishning algebraik usuli. Boshlang’ich
ta’lim. –Toshkent. 2010. – № 2. – B. 30.
2. Jurakulova A.X. O’quvchilarning qobiliyatini shakllantirishda nostandart
masalalar ahamiyati. O’zbekistonda ijtimoiy fanlar. O’zbekiston
Respublikasi Fanlar akademiyasi. – Toshkent. № 1–2. 2011. – Б. 139–140.
3. Ishmuhammedov R. J, Abduqodirov A., Pardayev A. Ta’limda innovatsion
texnologiyalar. – T.: Iste’dod., 2008y
4. Jumaev M.E., Tojieva Z.G ’ . Boshlang ’ ich sinflarda matematika o ’ qitish
metodikasi. T.: Fan va texnologiya , 2005 312 b.
5. Raemov M. R. O ’ quvchilarning mustaqil bilish faoliyatini tashkil etish.
6.Azizxo’jaeva N. N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. –T.:
O’zbekiston yozuvchilar uyushmasi. Adabiyot jamg’armasi nashriyoti. 2006 y. 200b.
7.Abu Rayhon Beruniy. Feruza (Javohirlar haqida naql va hikoyatlar). – Toshkent:
A.Qodiriy nomidagi nashriyot, 1993.
8.Ziyomuxamedov B. Pedagogika. Oliy o’quv yurtlari uchun o’quv qo’llanma. –T:
“Turon-Iqbol”. 2008 yil. 112-bet.
9.Zufarova M.E. Umumiy psixologiya. –T.: “O’zbekiston faylasuflari milliy
jamiyati” nashriyoti , 2010y. 304 b.
33

10.Ibragimov X.I., Yo’ldoshev U.A., Bobomirzaev X., Pedagogik-psixologiya (o’quv
qo’llanma). –T.: O’zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2009y. 490 b.
Axborot manbalari:
1. http:// www.ziyonet.uz .
2. http:// www.mtv.uz .
3. http:// www.kitob.uz .
4. http:// www.jlmt.uz .
5. http:// www.gov.uz
6. http:// www.uzedu.uz .
7. http:// www.lex.uz .

34

Shaxs tarbiyasida pedagogik texnologiyalardan foydalanish

Sotib olish