Войти Регистрация

Docx

  • Рефераты
  • Дипломные работы
  • Прочее
    • Презентации
    • Рефераты
    • Курсовые работы
    • Дипломные работы
    • Диссертациии
    • Образовательные программы
    • Инфографика
    • Книги
    • Тесты

Информация о документе

Цена 35000UZS
Размер 57.1KB
Покупки 0
Дата загрузки 09 Декабрь 2025
Расширение docx
Раздел Курсовые работы
Предмет Психология

Продавец

Iroda Xasanova

Дата регистрации 09 Декабрь 2025

0 Продаж

Shaxs test-so‘rovnomalarini yaratishda topshiriqlarni tanlash

Купить
“ Himoyaga tavsiya etilsin”
 Sirtqi ta’lim bo’lim boshlig’i  
S.A.Valiyev       _______
______ 2025 yil
SIRTQI TA’LIM PEDAGOGIKA VA PSIXOLOGIYA
YO‘NALISHI
  guruh talabasi
       ning
       Eksperimental psixalogiya fanidan
“   Shaxs test-so‘rovnomalarini yaratishda
topshiriqlarni tanlash ” 
mavzusidagi 
KURS ISHI
“Himoyaga tavsiya etilsin”                            
“Psixologiya” kafedrasi mudiri:                       
Ilmiy rahbar: 
                                              Toshkent  - 2025 yil
1Toshkent amaliy fanlar 
universiteti MUNDARIJA
KIRISH……………………………………………….…...…3-5
I BOB. Shaxs test-so‘rovnomalarining nazariy asoslari
1.1   Shaxs   test-so‘rovnomalarining   mohiyati   va
turlari……………………………………………………….6-10
1.2 Topshiriqlarni tanlashning nazariy asoslari…….….11-17
II   BOB   Shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   amaliy
jihatlar
2.1   Topshiriqlarni   ishlab   chiqish   va   tanlash
metodikasi………………………………………………...18-26
2.2   Topshiriqlarni   tanlashda   yuzaga   keladigan   muammolar
va ularni yechish yo‘llari…………………………………27-32
XULOSA…………………………………………….....…33-34
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………..…..35-36
2 Kirish.
                Bugungi   kunda   psixologik   tadqiqotlar   va   amaliy   faoliyatlarda   shaxsni
o‘rganish muhim o‘rin tutadi. Shaxsni aniqlash va uning xususiyatlarini o‘rganish
jarayoni   insonning   ruhiy   holati,   ijtimoiy   munosabatlari,   xulq-atvori   va   shaxsiy
imkoniyatlarini   chuqur   tahlil   qilish   imkonini   beradi.   Ayniqsa,   zamonaviy
jamiyatda   odamlarning   turli   sohalardagi   faoliyati,   ish   unumdorligi   va   shaxsiy
moslashuvchanligi bilan bog‘liq masalalarni hal etishda shaxs test-so‘rovnomalari
katta   ahamiyat   kasb   etadi.   Shaxs   test-so‘rovnomalari   psixologiyada   eng   keng
qo‘llaniladigan   tadqiqot   vositalaridan   biri   bo‘lib,   u   insonning   ichki   dunyosi,
ijtimoiy   xulq-atvori,   hissiy   holati   va   intellektual   salohiyatini   baholashga   xizmat
qiladi. Ushbu testlar  yordamida individual  xususiyatlar  aniqlandi, ularning o‘zaro
bog‘liqligi   va   ijtimoiy   kontekstda   namoyon   bo‘lishi   tahlil   qilinadi,   shuningdek,
shaxsiy   rivojlanish   va   kasbiy   moslashuv   jarayonlarini   kuzatish   imkoniyatlari
yaratiladi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarining   dolzarbligi   ayniqsa   maktab,   oliy   ta’lim
muassasalari, psixologik maslahat markazlari va ishbilarmonlik faoliyatida yuqori,
chunki ularning natijalari shaxsning qobiliyatlarini aniqlash, xulq-atvorini prognoz
qilish va individual tavsiyalar ishlab chiqish imkonini beradi. Shu bilan birga, test-
so‘rovnomalarni   yaratishda   topshiriqlarni   tanlashning   to‘g‘ri   metodologiyasi
shaxsni   baholashning   ishonchliligi   va   validligini   ta’minlaydi,   bu   esa   psixologik
tadqiqotlarda   ilmiy   asosni   mustahkamlaydi.   Dolzarb   muammo   shundaki,   test
topshiriqlarini   noto‘g‘ri   tanlash   yoki   ularni   tahlil   qilishda   xatolarga   yo‘l   qo‘yish
natijasida   natijalar   noto‘g‘ri   bo‘lishi   mumkin,   bu   esa   shaxs   xususiyatlarini
baholashda   noto‘g‘ri   qarorlar   qabul   qilinishiga   olib   keladi.   Shu   bois,   test-
so‘rovnomalarni  yaratish  va   ulardagi  topshiriqlarni   tanlash  jarayoni  ilmiy  nazariy
asoslarga tayanishi, shuningdek, psixologik xususiyatlarni aniq va ishonchli tarzda
o‘lchashga yo‘naltirilgan bo‘lishi muhim ahamiyatga ega.
Ushbu   kurs   ishining   maqsadi   –   shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda
topshiriqlarni   tanlash   jarayonini   nazariy   va   amaliy   jihatlarini   o‘rganish,   ularning
psixologik   ishonchliligi   va   validligini   ta’minlash   usullarini   aniqlashdir.   Tadqiqot
3 maqsadi   shaxs   test-so‘rovnomalari   tarkibida   mavjud   topshiriqlarning   tanlanish
printsiplari   va   metodologik   asoslarini   chuqur   tahlil   qilish,   shuningdek,   amaliy
misollar   orqali   ularni   ishlab   chiqish   jarayonini   ochib   berishdan   iboratdir   Shaxs
test-so‘rovnomalari   psixologiyada   insonning   ichki   dunyosi,   xulq-atvori,   hissiy
holati,   intellektual   qobiliyatlari   va   ijtimoiy   moslashuvchanligini   baholashga
mo‘ljallangan   standartlashtirilgan   diagnostik   vositalardir.   Ular   individual
xususiyatlarni o‘lchash, shaxsiy farqlarni aniqlash, shaxsiy va ijtimoiy faoliyatdagi
potentsial imkoniyatlarni aniqlash, shuningdek, ruhiy jarayonlar va xulq-atvorning
turli   jihatlarini   prognoz   qilishga   xizmat   qiladi.   Shaxs   test-so‘rovnomalari   ilmiy
tadqiqotlarda, kasbiy psixologiyada, ta’lim tizimida va ijtimoiy tadqiqotlarda keng
qo‘llaniladi,   chunki   ular   insonning   turli   sharoitlarda   qanday  harakat   qilishi,   qaror
qabul   qilish   qobiliyati,   stressga   chidamliligi,   muloqot   va   hamkorlikdagi
ko‘nikmalari   hamda   hissiy   barqarorligini   aniqlash   imkonini   beradi.   Psixologik
nazariyaga   ko‘ra,   shaxsning   xulq-atvori   va   psixologik   holati   uning   ichki
xususiyatlari   va   tashqi   sharoitlar   bilan   uzviy   bog‘liq   bo‘lgan   murakkab   tizim
sifatida tushuniladi. Shu nuqtai nazardan, test-so‘rovnomalar shaxsiy farqlarni aniq
va   ishonchli   o‘lchash   uchun   muhim   vosita   hisoblanadi,   chunki   ular   individual
psixologik   xususiyatlarni   standartlashtirilgan   sharoitlarda   baholash   imkoniyatini
beradi.
Kurs   ishinin g   vazifalari   quyidagilarni   o‘z   ichiga   oladi:   birinchidan,   shaxs   test-
so‘rovnomalarining nazariy asoslarini o‘rganish, ularning turlari va xususiyatlarini
aniqlash;   ikkinchidan,   topshiriqlarni   tanlashda   psixologik   printsiplar   va   metodik
yondashuvlarni   tahlil   qilish;   uchinchidan,   test   topshiriqlarini   yaratish   va   tanlash
jarayonida   yuzaga   keladigan   muammolarni   aniqlash   va   ularni   yechish   yo‘llarini
ko‘rsatish;   to‘rtinchidan,   amaliy   misollar   orqali   topshiriqlarni   tanlash   va   testni
optimallashtirish   bo‘yicha   tavsiyalar   ishlab   chiqish;   beshinchidan,   test-
so‘rovnomalarning   ishonchliligi   va   validligini   baholash   mezonlarini   o‘rganish   va
ularni qo‘llash.
4 Kurs   ishining   obyekti   –   shaxs   test-so‘rovnomalari,   ya’ni   insonning   psixologik
xususiyatlarini   o‘lchashga   mo‘ljallangan   standartlashtirilgan   psixodiagnostik
vositalardir.
Kurs ishining   predmeti   – test-so‘rovnomalardagi  topshiriqlarni  tanlash jarayoni,
ularning   nazariy   va   amaliy   asoslari   hamda   psixologik   tadqiqotlarda   qo‘llanilishi
bilan bog‘liq masalalardir.
5 I BOB. Shaxs test-so‘rovnomalarining nazariy asoslari
1.1 Shaxs test-so‘rovnomalarining mohiyati va turlari
                  Shaxs   test-so‘rovnomalari   psixologiyada   insonning   ichki   dunyosi,   xulq-
atvori,   hissiy   holati,   intellektual   qobiliyatlari   va   ijtimoiy   moslashuvchanligini
baholashga   mo‘ljallangan   standartlashtirilgan   diagnostik   vositalardir.   Ular
individual   xususiyatlarni   o‘lchash,   shaxsiy   farqlarni   aniqlash,   shaxsiy   va   ijtimoiy
faoliyatdagi   potentsial   imkoniyatlarni   aniqlash,   shuningdek,   ruhiy   jarayonlar   va
xulq-atvorning   turli   jihatlarini   prognoz   qilishga   xizmat   qiladi.   Shaxs   test-
so‘rovnomalari   ilmiy   tadqiqotlarda,   kasbiy   psixologiyada,   ta’lim   tizimida   va
ijtimoiy   tadqiqotlarda   keng   qo‘llaniladi,   chunki   ular   insonning   turli   sharoitlarda
qanday harakat qilishi, qaror qabul qilish qobiliyati, stressga chidamliligi, muloqot
va   hamkorlikdagi   ko‘nikmalari   hamda   hissiy   barqarorligini   aniqlash   imkonini
beradi.   Psixologik   nazariyaga   ko‘ra,   shaxsning   xulq-atvori   va   psixologik   holati
uning ichki xususiyatlari va tashqi sharoitlar bilan uzviy bog‘liq bo‘lgan murakkab
tizim   sifatida   tushuniladi.   Shu   nuqtai   nazardan,   test-so‘rovnomalar   shaxsiy
farqlarni aniq va ishonchli  o‘lchash uchun muhim vosita hisoblanadi, chunki ular
individual   psixologik   xususiyatlarni   standartlashtirilgan   sharoitlarda   baholash
imkoniyatini   beradi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarini   turkumlash   bir   necha   mezonlar
asosida   amalga   oshiriladi.   Birinchi   mezon   testning   maqsadi   va   yo‘naltirilganligi
bo‘lib,   unga   ko‘ra   testlar   shaxsning   intellektual   salohiyatini   aniqlashga
yo‘naltirilgan   intellekt   testlari,   hissiy   holat   va   ruhiy   barqarorlikni   o‘lchashga
mo‘ljallangan hissiy va shaxsiy testlar, shuningdek, ijtimoiy xulq-atvor va shaxsiy
moslashuvchanlikni   baholashga   qaratilgan   ijtimoiy-psixologik   testlarga   bo‘linadi.
Intellekt   testlari,   masalan,   Ravenning   progressiv   matrisa   testlari   yoki   Wechsler
shkalalari, insonning mantiqiy fikrlash, analitik qobiliyat va muammolarni yechish
ko‘nikmalarini   aniqlashga   yordam   beradi.   Hissiy   va   shaxsiy   testlar,   masalan,
Eysenck   shaxsiyati   testlari   yoki   Beck   depressiya   inventori,   insonning   hissiy
6 barqarorligi,   stressga   chidamliligi   va   shaxsiy   xususiyatlarini   baholashga   xizmat
qiladi.   Ijtimoiy-psixologik   testlar   esa   shaxsning   jamiyat   bilan   munosabatini,
guruhdagi   hamkorlik   va   muloqot   qobiliyatini,   liderlik   salohiyatini   aniqlashga
yo‘naltirilgan   bo‘ladi.   Ikkinchi   mezon   –   testning   tuzilishi   va   topshiriqlar   turi
bo‘lib,   testlar   yopiq   (variantlardan   tanlash),   ochiq   (erkin   javob   berish),
kombinatsiyalangan yoki projektiv shaklda bo‘lishi mumkin. Yopiq testlar aniq va
standart   javob   variantlarini   taklif   qiladi,   bu   esa   ularni   statistik   tahlil   qilishni
osonlashtiradi  va   natijalarni  obyektiv  baholash   imkonini   beradi.  Ochiq   testlar   esa
shaxsning   ijodiy   fikrlash   qobiliyatini,   o‘z-o‘zini   ifodalash   va   o‘z   nuqtai   nazarini
bayon   qilish   qobiliyatini   aniqlashga   xizmat   qiladi.   Projektiv   testlar,   masalan,
Rorschach   testi   yoki   tematik   appersepsiya   testi,   shaxsning   ichki   psixologik
jarayonlarini, qarama-qarshi hissiyotlarini va yashirin motivatsiyalarini aniqlashga
imkon   beradi.   Shunday   qilib,   testning   tuzilishi   va   topshiriqlar   turi   uning
natijalarining   aniqligi,   ishonchliligi   va   validligini   belgilovchi   asosiy   omillardan
biridir.   Uchinchidan,   testlar   normativ   va   ipsativ   usullarga   bo‘linadi.   Normativ
testlar   shaxsning   natijalarini   ma’lum   bir   standart   yoki   normativ   guruh   bilan
solishtiradi,   bu   esa   shaxsning   qobiliyatlarini   umumiy   populyatsiya   doirasida
baholash imkonini beradi. Ipsativ testlar esa shaxsning turli xususiyatlarini o‘zaro
solishtiradi   va   individual   o‘sish   yoki   o‘zgarishlarni   aniqlashga   yo‘naltirilgan
bo‘ladi.   Masalan,   ipsativ   testlar   yordamida   shaxsning   kuchli   va   zaif   tomonlarini
aniqlash,   individual   rivojlanish   rejasini   ishlab   chiqish   mumkin.   Shaxs   test-
so‘rovnomalarining asosiy xususiyatlari ularning validligi, ishonchliligi va amaliy
ahamiyatidadir.   Validlik   testning   o‘lchamoqchi   bo‘lgan   psixologik   xususiyatni
to‘g‘ri   o‘lchash   qobiliyatini   bildiradi.   Ishonchlilik   esa   test   natijalarining
barqarorligi   va   takrorlanish   qobiliyatini   anglatadi.   Amaliy   ahamiyat   esa   test
natijalarining   real   hayotiy   vaziyatlarda   qo‘llanilishi   va   qarorlar   qabul   qilish
jarayonida foydaliligi  bilan belgilanadi. Shu bois, test-so‘rovnomalarni yaratishda
ularning   mohiyati,   tuzilishi,   turlari   va   metodologik   asoslari   puxta   o‘rganilishi
zarur.
7 Xulosa   qilib   aytganda,   shaxs   test-so‘rovnomalari   psixologiyada   shaxsni
o‘rganishning   muhim   vositasi   bo‘lib,   ularning   turlari   va   xususiyatlarini   chuqur
bilish test topshiriqlarini to‘g‘ri tanlash va natijalarni ishonchli baholash imkonini
beradi.   Ularning   mohiyati   shaxsning   ichki   va   tashqi   xususiyatlarini
standartlashtirilgan   va   ilmiy   asoslangan   shaklda   aniqlashdan   iborat   bo‘lib,   bu
testlar psixologik tadqiqotlar, kasbiy va ta’lim sohalarida keng qo‘llaniladi.  Shaxs
test-so‘rovnomalari   psixologiyada   insonning   ichki   dunyosi,   xulq-atvori,   hissiy
holati,   intellektual   qobiliyatlari   va   ijtimoiy   moslashuvchanligini   aniqlashga
mo‘ljallangan   standartlashtirilgan   diagnostik   vositalardir.   Ular   shaxsni
o‘rganishning   ilmiy   asoslangan   usuli   bo‘lib,   individual   xususiyatlarni   aniqlash,
shaxsiy   farqlarni   tahlil   qilish   va   insonning   ijtimoiy-madaniy   muhitga
moslashuvchanligini   baholash   imkonini   beradi.   Zamonaviy   psixologiyada   shaxs
test-so‘rovnomalari   inson   faoliyatining   turli   jabhalarida   keng   qo‘llaniladi,
jumladan,   kasbiy   tanlov   va   kadrlarni   baholashda,   ta’lim   jarayonida   talabalarning
o‘qish   qobiliyatini   aniqlashda,   shaxsiy   rivojlanish   va   motivatsiyani   oshirishda,
shuningdek,   psixologik   maslahat   va   psixoterapiya   jarayonlarida.   Shaxs   test-
so‘rovnomalari   yordamida   insonning   ichki   psixologik   xususiyatlari,   hissiy
reaksiyalari, xulq-atvori va ijtimoiy munosabatlaridagi o‘ziga xosliklar aniqlanadi,
bu esa  shaxsiy va professional  rivojlanish strategiyalarini ishlab chiqish imkonini
beradi.   Shaxs   test-so‘rovnomalari   psixodiagnostik   vositalar   sifatida   insonning
psixologik tizimini ilmiy asosda o‘lchash imkonini beradi, bu esa test natijalarining
ishonchliligi va validligini ta’minlashga xizmat qiladi. Shaxs test-so‘rovnomalarini
tasniflashda   bir   nechta   mezonlar   mavjud.   Birinchi   mezon   –   testning   maqsadi   va
yo‘naltirilganligi.   Shu   nuqtai   nazardan,   testlar   intellektual,   hissiy   va   shaxsiy
xususiyatlarni,   shuningdek,   ijtimoiy   va   muloqot   ko‘nikmalarini   aniqlashga
yo‘naltiriladi.   Intellektual   testlar   mantiqiy   fikrlash,   muammolarni   yechish,   diqqat
va   xotira   kabi   kognitiv   qobiliyatlarni   o‘lchashga   xizmat   qiladi.   Bunday   testlarga
Wechsler   shkalalari,   Ravenning   progressiv   matrisa   testlari,   Stanford-Binet   testi
kabi   mashhur   testlar   kiradi.   Hissiy   va   shaxsiy   testlar   insonning   ichki   dunyosi,
hissiy barqarorligi, stressga  chidamliligi, depressiya  darajasi, shaxsiy  xususiyatlar
8 kabi jihatlarni baholashga qaratilgan. Masalan, Beck depressiya inventori, Eysenck
shaxsiyati   testlari   va   Minnesota   Multiphasic   Personality   Inventory   (MMPI)   kabi
testlar   hissiy   va   shaxsiy   xususiyatlarni   aniq   o‘lchashga   imkon   beradi.   Ijtimoiy-
psixologik testlar esa shaxsning jamiyat bilan munosabatini, guruhdagi hamkorlik
qobiliyatini,   liderlik   va   boshqaruv   salohiyatini,   kommunikativ   ko‘nikmalarini
aniqlashga   xizmat   qiladi.   Masalan,   shaxsning   ijtimoiy   roli   va   guruhdagi   o‘rnini
aniqlashga   mo‘ljallangan   testlar   yoki   muloqot   va   liderlik   salohiyatini   baholovchi
testlar   bunday   toifaga   kiradi.   Shu   bilan   birga,   test-so‘rovnomalar   turli   shaklda
bo‘lishi   mumkin.   Topshiriqlar   yopiq,   ochiq,   kombinatsiyalangan   va   projektiv
shaklda   taqdim   etiladi.   Yopiq   testlarda   qatnashuvchi   oldindan   berilgan   javob
variantlaridan birini tanlaydi, bu esa test natijalarini statistik jihatdan tahlil qilishni
osonlashtiradi   va   baholashni   standartlashtiradi.   Ochiq   testlarda   qatnashuvchi   o‘z
javobini   erkin   shaklda   ifodalaydi,   bu   esa   uning   ijodiy   fikrlash   qobiliyatini,   qaror
qabul   qilish   va   muammolarni   yechish   yondashuvini   aniqlashga   imkon   beradi.
Projektiv testlar esa shaxsning ichki motivatsiyalari, yashirin hissiy holati, qarama-
qarshi psixologik jarayonlarini aniqlashga xizmat qiladi. Masalan, Rorschach testi,
tematik appersepsiya testi va boshqa projektiv metodlar shaxsning ichki psixologik
jarayonlarini   ochib   beradi   va   uning   shaxsiy   xususiyatlarini   chuqur   tahlil   qilish
imkonini   yaratadi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarini   normativ   va   ipsativ   usullarda
tasniflash   ham   muhimdir.   Normativ   testlar   shaxsning   natijalarini   ma’lum   bir
standart   yoki   normativ   guruh   bilan   solishtirishga   yo‘naltirilgan   bo‘lib,   ularning
natijalari ko‘pincha umumiy populyatsiya doirasida baholanadi. Ipsativ testlar esa
shaxsning   turli   xususiyatlarini   o‘zaro   solishtiradi   va   individual   rivojlanish   yoki
shaxsiy o‘sish tendensiyalarini aniqlashga yordam beradi. Ipsativ testlar yordamida
shaxsning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, individual rivojlanish rejasini ishlab
chiqish, shuningdek, motivatsion va kasbiy maslahatlarni shakllantirish mumkin.
Shaxs test-so‘rovnomalarining asosiy xususiyatlari ularning validligi, ishonchliligi
va   amaliy   ahamiyatidadir.   Validlik   testning   o‘lchamoqchi   bo‘lgan   psixologik
xususiyatni   to‘g‘ri   va   aniq   o‘lchash   qobiliyatini   bildiradi.   Ishonchlilik   esa   test
natijalarining barqarorligi va takrorlanish qobiliyatini anglatadi. Amaliy ahamiyat
9 esa test natijalarining real hayotiy vaziyatlarda qo‘llanilishi va qarorlar qabul qilish
jarayonida foydaliligi  bilan belgilanadi. Shu bois, test-so‘rovnomalarni yaratishda
ularning   mohiyati,   tuzilishi,   turlari,   metodologik   asoslari   va   amaliy   qo‘llanilishi
puxta   o‘rganilishi   zarur.   Xulosa   qilib   aytganda,   shaxs   test-so‘rovnomalari
psixologiyada shaxsni o‘rganishning eng muhim vositalaridan biri bo‘lib, ularning
turlari va xususiyatlarini chuqur bilish test topshiriqlarini to‘g‘ri tanlash, natijalarni
ishonchli   va   ilmiy   asosda   baholash,   shaxsning   ijtimoiy   va   kasbiy   faoliyatdagi
potentsialini   aniqlash   imkonini   beradi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarining   mohiyati
shaxsning  ichki  va tashqi  xususiyatlarini  standartlashtirilgan, ilmiy asoslangan  va
amaliy   qiymatga   ega   shaklda   aniqlashdan   iborat   bo‘lib,   bu   esa   psixologik
tadqiqotlar, kasbiy tanlov va shaxsiy rivojlanish jarayonlarida keng qo‘llanilishini
ta’minlaydi.
10 1.2 Topshiriqlarni tanlashning nazariy asoslari
             Shaxs test-so‘rovnomalarida topshiriqlarni tanlash psixodiagnostikaning eng
muhim   bosqichlaridan   biri   bo‘lib,   u   test   natijalarining   ishonchliligi,   validligi   va
amaliy ahamiyatini belgilaydi. Topshiriqlar testning asosiy elementlari bo‘lib, ular
yordamida   shaxsning   ichki   dunyosi,   xulq-atvori,   hissiy   holati   va   intellektual
qobiliyatlari   aniqlanadi.   Shu   sababli,   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   ilmiy   nazariy
asosga   tayanishi   va   psixologik   printsiplarga   mos   bo‘lishi   zarur.   Topshiriqlarni
tanlashda   birinchi   nazariy   asos   –   psixologik   xususiyatni   aniqlash   printsipi dir.
Har   bir   topshiriq   test   qilinayotgan   xususiyatni   aniqlik   bilan   o‘lchashi   kerak.
Masalan,   shaxsning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   baholash   uchun   topshiriqlar   odamlar
bilan   munosabatdagi   muloqot,   hamkorlik   yoki   konflikt   vaziyatlariga   asoslangan
bo‘lishi   lozim.   Agar   topshiriq   boshqa   psixologik   xususiyatni,   masalan,   mantiqiy
fikrlashni o‘lchasa, test natijalari noto‘g‘ri talqin qilinadi. Shu bois, topshiriqlarni
tanlash jarayonida har bir topshiriqning o‘lchash obyekti va uning test maqsadiga
mosligi diqqat bilan tahlil qilinadi. Ikkinchi nazariy asos –  validlik va ishonchlilik
printsipi dir.   Test   topshiriqlari   shaxsning   maqsad   qilingan   xususiyatini   to‘g‘ri
o‘lchashi lozim, bu esa validlikni ta’minlaydi. Topshiriqlar qay darajada maqsadga
muvofiq   va   testning   umumiy   tuzilishi   bilan   mos   kelishini   baholash   muhimdir.
Ishonchlilik   esa   topshiriqlarning   takrorlangan   holda   barqaror   natijalar   berishini
anglatadi. Masalan, bir xil shaxs turli vaqt oralig‘ida test topshiriqlarini bajarganda
natijalar   sezilarli   darajada   farq   qilmasligi   kerak.   Agar   topshiriqlar   ishonchsiz
bo‘lsa,   testning   amaliy   va   ilmiy   qiymati   pasayadi.   Uchinchi   nazariy   asos   –
topshiriqlarning turli shakllari va tuzilishi printsipi dir. Test topshiriqlari yopiq,
ochiq,   kombinatsiyalangan   va   projektiv   shaklda   bo‘lishi   mumkin.   Yopiq
topshiriqlar   qatnashuvchilarga   oldindan   belgilangan   javob   variantlarini   tanlash
imkonini   beradi,   bu   esa   natijalarni   statistik   tahlil   qilishni   osonlashtiradi.   Ochiq
topshiriqlar qatnashuvchining erkin javob berishiga imkon yaratadi va uning ijodiy
fikrlash,   o‘z   nuqtai   nazarini   ifodalash   qobiliyatini   aniqlashga   xizmat   qiladi.
Projektiv   topshiriqlar   esa   shaxsning   yashirin   hissiy   holati   va   motivatsiyalarini
11 aniqlashga   imkon   beradi.   Shu   nuqtai   nazardan,   topshiriqlarni   tanlashda   ularning
shakli   va   tuzilishi   test   maqsadiga   mos   bo‘lishi   zarur.   To‘rtinchi   nazariy   asos   –
normativ   va   ipsativ   yondashuv   printsipi dir.   Normativ   topshiriqlar
qatnashuvchining   natijalarini   ma’lum   standart   guruh   bilan   solishtirishga   imkon
beradi.   Ipsativ   topshiriqlar   esa   shaxsning   ichki   xususiyatlarini   o‘zaro   solishtiradi,
individual rivojlanish va o‘sish tendensiyalarini aniqlashga xizmat qiladi. Shu bilan
birga, topshiriqlarni tanlashda ularning qiyinchilik darajasi va tushunarliligi muhim
ahamiyatga   ega.   Topshiriqlar   qatnashuvchilar   tomonidan   tushunarli   bo‘lishi,
murakkabligi   esa   shaxsning   test   qilinayotgan   xususiyatlarini   to‘liq   ochib   bera
olishi   lozim.   Beshinchi   nazariy   asos   –   psixometrik   mezonlar   printsipi dir.
Topshiriqlarni   tanlashda   ularning   psixometrik   ko‘rsatkichlari,   ya’ni
diskriminatsiya qobiliyati, qiyinchilik darajasi va javoblarning taqsimlanishi tahlil
qilinadi.   Diskriminatsiya   qobiliyati   topshiriq   shaxslar   orasidagi   farqlarni
aniqlashga   qancha   darajada   yordam   berishini   ko‘rsatadi.   Qiyinchilik   darajasi   esa
topshiriqni   o‘rganayotgan   guruhga   mosligini   aniqlash   imkonini   beradi.   Shu   bilan
birga,   javoblarning   taqsimlanishi   topshiriqning   o‘lchov   sifatini   va   test
natijalarining   ishonchliligini   ta’minlaydi.   Yana   bir   muhim   nazariy   asos   –
topshiriqlarni   psixologik   va   etnik-madaniy   kontekstga   moslashtirish
printsipi dir.   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilarning   madaniyati,   til   va   ijtimoiy
sharoitlariga   mos   bo‘lishi   kerak.   Topshiriqlarni   kontekstga   moslashtirmaslik
validlikni   pasaytiradi   va   test   natijalarini   noto‘g‘ri   talqin   qilishga   olib   keladi.   Shu
sababli,   topshiriqlarni   tanlashda   psixologik,   madaniy   va   ijtimoiy   jihatlar   diqqat
bilan   hisobga   olinadi.   Xulosa   qilib   aytganda,   topshiriqlarni   tanlashning   nazariy
asoslari  shaxs  test-so‘rovnomalarining validligi, ishonchliligi va amaliy qiymatini
ta’minlashga   yo‘naltirilgan   bo‘lib,   ular   testning   maqsadiga   mos,   psixologik
printsiplarga   asoslangan   va   psixometrik   ko‘rsatkichlari   tahlil   qilingan   bo‘lishi
zarur.   Nazariy   asoslarni   puxta   o‘rganish   va   ularga   rioya   qilish   shaxs   test-
so‘rovnomalarini yaratish jarayonida muvaffaqiyatga erishish va test natijalarining
ilmiy va amaliy qiymatini oshirish imkonini beradi
12                Shaxs test-so‘rovnomalarida topshiriqlarni tanlash jarayoni psixodiagnostik
tadqiqotlarning   asosiy   bosqichlaridan   biri   bo‘lib,   test   natijalarining   ishonchliligi,
validligi   va   amaliy   qiymatini   belgilashda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Topshiriqlar
shaxsning psixologik xususiyatlarini aniqlash uchun asosiy vosita bo‘lib, ularning
mazmuni,   shakli,   murakkabligi   va   test   ichidagi   joylashuvi   testning   umumiy
samaradorligini   belgilaydi.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlashda   nazariy   asoslarni
chuqur   o‘rganish   va   amaliy   qo‘llash   psixodiagnostika   jarayonining   muvaffaqiyati
uchun   hal   qiluvchi   ahamiyatga   ega.   Topshiriqlarni   tanlashning   birinchi   nazariy
asosini   psixologik   xususiyatni   aniqlash   printsipi   tashkil   etadi.   Bu   prinsipga
ko‘ra, har bir topshiriq o‘lchamoqchi bo‘lgan psixologik xususiyatni to‘liq va aniq
aks   ettirishi   lozim.   Masalan,   shaxsning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   aniqlash   uchun
topshiriqlar muloqot, hamkorlik, konflikt vaziyatlari va liderlik xatti-harakatlariga
asoslangan bo‘lishi kerak. Agar topshiriq boshqa psixologik xususiyatni, masalan,
mantiqiy   fikrlash   yoki   diqqatni   o‘lchasa,   u   holda   test   natijalari   noto‘g‘ri   talqin
qilinadi   va   shaxsiy   tavsiyalar   xatolik   bilan   ishlab   chiqilishi   mumkin.   Shu   nuqtai
nazardan, topshiriqni tanlash jarayonida uning o‘lchash obyekti va test maqsadiga
mosligi diqqat bilan tahlil qilinadi. Ikkinchi nazariy asos –  validlik va ishonchlilik
printsipi .   Validlik   testning   o‘lchamoqchi   bo‘lgan   xususiyatni   to‘g‘ri   va   aniq
o‘lchash   qobiliyatini   bildiradi.   Topshiriqlar   maqsadga   muvofiq   bo‘lishi,   test
natijalarining   real   shaxsiy   xususiyatlar   bilan   mos   kelishini   ta’minlashi   kerak.
Ishonchlilik   esa   test   natijalarining   barqarorligi   va   takrorlanish   qobiliyatini
anglatadi.   Masalan,   bir   xil   shaxs   turli   vaqtlarda   test   topshiriqlarini   bajarganda
natijalar   sezilarli   darajada   farq   qilmasligi   lozim.   Agar   topshiriqlar   ishonchliligi
past bo‘lsa, testning amaliy va ilmiy qiymati sezilarli darajada kamayadi. Validlik
va   ishonchlilikni   oshirish   uchun   topshiriqlar   oldindan   sinovdan   o‘tkaziladi,
ularning   psixometrik   ko‘rsatkichlari   tahlil   qilinadi   va   zarur   hollarda   tuzatiladi.
Uchinchi nazariy asos –   topshiriqlar turining va tuzilishining printsipi dir. Test
topshiriqlari   yopiq,   ochiq,   kombinatsiyalangan   va   projektiv   shaklda   bo‘lishi
mumkin.   Yopiq   topshiriqlar   qatnashuvchilarga   oldindan   berilgan   javob
variantlaridan birini tanlash imkonini beradi, bu esa natijalarni standartlashtirish va
13 statistik   tahlil   qilishni   osonlashtiradi.   Ochiq   topshiriqlar   qatnashuvchining   erkin
javob   berishiga   imkon   yaratadi,   bu   esa   uning   ijodiy   fikrlash,   muammolarni   hal
qilish   va   o‘z   nuqtai   nazarini   ifodalash   qobiliyatini   aniqlashga   yordam   beradi.
Projektiv topshiriqlar esa shaxsning ichki motivatsiyalari, yashirin hissiy holati va
psixologik   qarama-qarshi   jarayonlarini   aniqlashga   xizmat   qiladi.   Masalan,
Rorschach testi, tematik appersepsiya testi va boshqa projektiv metodlar shaxsning
yashirin   xususiyatlarini   ochib   beradi,   bu   esa   shaxs   test-so‘rovnomalarining
diagnostik   qiymatini   oshiradi.   Shu   nuqtai   nazardan,   topshiriqlarni   tanlashda
ularning   shakli,   tuzilishi   va   mazmuni   testning   umumiy   maqsadiga   mos   bo‘lishi
zarur.   To‘rtinchi   nazariy   asos   –   normativ   va   ipsativ   yondashuv   printsipi .
Normativ   topshiriqlar   shaxsning   natijalarini   ma’lum   bir   standart   guruh   bilan
solishtirish imkonini beradi, bu esa test natijalarini umumiy populyatsiya doirasida
baholashga   yordam   beradi.   Ipsativ   topshiriqlar   esa   shaxsning   turli   xususiyatlarini
o‘zaro   solishtiradi   va   individual   rivojlanish   tendensiyalarini   aniqlashga   xizmat
qiladi. Ipsativ yondashuv shaxsning kuchli va zaif tomonlarini aniqlash, individual
rivojlanish   strategiyasini   ishlab   chiqish   va   motivatsion   tavsiyalar   berish   imkonini
beradi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni   tanlashda   ularning   qiyinchilik   darajasi   va
tushunarliligi   ham   muhimdir.   Topshiriqlar   qatnashuvchilar   tomonidan   tushunarli
bo‘lishi,  murakkabligi  esa  shaxsning  test  qilinayotgan  xususiyatlarini  to‘liq ochib
bera   olishi   lozim.   Beshinchi   nazariy   asos   –   psixometrik   mezonlar   printsipi .
Topshiriqlarni   tanlashda   ularning   psixometrik   ko‘rsatkichlari,   ya’ni
diskriminatsiya   qobiliyati,   qiyinchilik   darajasi,   javoblarning   taqsimlanishi   va   test
natijalarining   barqarorligi   tahlil   qilinadi.   Diskriminatsiya   qobiliyati   topshiriq
shaxslar   orasidagi   farqlarni   aniqlashga   qancha   darajada   yordam   berishini
ko‘rsatadi.   Qiyinchilik   darajasi   topshiriqning   o‘rganilayotgan   guruhga   mosligini
belgilaydi. Javoblarning taqsimlanishi esa testning o‘lchov sifatini va natijalarining
ishonchliligini   ta’minlaydi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni   tanlashda   ularning   test
tarkibidagi ulushi, bir-birini to‘ldirish qobiliyati va umumiy diagnostik samara ham
hisobga olinadi. Yana bir muhim nazariy asos –   topshiriqlarni psixologik, etnik
va   madaniy   kontekstga   moslashtirish   printsipi .   Test   topshiriqlari
14 qatnashuvchilarning   madaniyati,   til   va   ijtimoiy   sharoitlariga   mos   bo‘lishi   zarur.
Topshiriqlarni   kontekstga   moslashtirmaslik   testning   validligini   pasaytiradi   va
natijalarni   noto‘g‘ri   talqin   qilishga   olib   keladi.   Shu   sababli   topshiriqlarni
yaratishda   psixologik,   madaniy   va   ijtimoiy   jihatlar   diqqat   bilan   hisobga   olinadi.
Shuningdek,   topshiriqlarni   tanlashda   psixologik   barqarorlik   va   motivatsion
printsiplar   ham   hisobga   olinadi.   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilarni   ortiqcha
charchatmasligi,   ularni   ruhlantirishi   va   o‘zini   namoyon   qilishga   imkon   berishi
kerak.   Motivatsion   jihatdan   qiziqarli   va   dolzarb   topshiriqlar   qatnashuvchilarning
testga   bo‘lgan   e’tiborini   oshiradi   va   natijalarni   yanada   ishonchli   qiladi.   Xulosa
qilib aytganda, topshiriqlarni tanlashning nazariy asoslari psixologik printsiplarga,
psixometrik   mezonlarga,   testning   maqsadiga,   shakl   va   tuzilishiga,   shuningdek,
madaniy va ijtimoiy kontekstga moslashishga asoslangan bo‘lishi zarur. Bu nazariy
asoslar   test-so‘rovnomalarni   yaratishda   muvaffaqiyatga   erishish,   shaxsning   ichki
va   tashqi   xususiyatlarini   ilmiy   asosda   baholash,   natijalarni   amaliy   va   kasbiy
sohalarda   qo‘llash   imkonini   beradi   hamda   testning   ishonchliligini   va   validligini
ta’minlaydi. Topshiriqlarni tanlash jarayonida psixologik printsiplarga amal qilish
bilan birga,  shaxsiy va ijtimoiy xususiyatlarni hisobga olish  muhim hisoblanadi.
Test   topshiriqlari   shaxsning   yoshiga,   ijtimoiy   muhitiga,   kasbiy   yoki   ta’lim
kontekstiga   mos   bo‘lishi   lozim.   Masalan,   o‘quvchi   yoki   talaba   uchun
mo‘ljallangan test topshiriqlari uning o‘quv yoshi va bilim darajasiga mos kelishi,
murakkabligi   esa   o‘quvchining  tushunish   darajasidan   oshib   ketmasligi   zarur.   Shu
bilan   birga,   kattalar   yoki   ishchilar   uchun   mo‘ljallangan   test   topshiriqlari   kasbiy
ko‘nikma va ish faoliyatiga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak. Topshiriqlarni shaxsiy va
ijtimoiy kontekstga moslashtirish test natijalarining validligini oshiradi va baholash
jarayonini   yanada   aniqlashtiradi.   Test   topshiriqlarini   tanlashda   yana   bir   muhim
jihat   –   topshiriqlarning   diskriminativ   qobiliyati .   Har   bir   topshiriq
qatnashuvchilar orasidagi individual farqlarni aniqlay olishi lozim. Diskriminatsiya
qobiliyati   past   bo‘lgan   topshiriq   testning   diagnostik   qiymatini   kamaytiradi,
natijada   shaxs   xususiyatlarini   to‘liq   va   aniq   baholash   imkoniyati   yo‘qoladi.   Shu
sababli,   topshiriqlarni   ishlab   chiqishda   ularning   diskriminativ   qobiliyati
15 psixometrik   metodlar   yordamida   sinovdan   o‘tkaziladi,   statistik   tahlil   qilinadi   va
test   tarkibiga   kiritilishidan   oldin   tekshiriladi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarida
topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   qiyinchilik   darajasi ni   aniqlash   ham   muhim
hisoblanadi. Test topshiriqlari qatnashuvchilar uchun ortiqcha qiyin yoki juda oson
bo‘lmasligi,   balki   o‘rta   darajada   murakkab   bo‘lishi   kerak.   Agar   topshiriqlar   juda
murakkab   bo‘lsa,   qatnashuvchilar   ularni   bajarishda   charchaydi   va   natijalar
noto‘g‘ri   chiqadi,   agar   juda   oson   bo‘lsa,   test   shaxsning   real   qobiliyatini   aniqlay
olmaydi.   Shu   sababli,   topshiriqlarni   tanlashda   ularning   qiyinchilik   darajasi   ilmiy
metodlar   bilan   baholanadi   va   test   maqsadiga   mos   ravishda   tartiblanadi.   Yana   bir
muhim  jihat  –   topshiriqlarni  testning ichki  strukturasi  bilan moslashtirish dir.
Test   topshiriqlari   bir-birini   to‘ldiruvchi   tarzda   joylashtirilishi   kerak.   Masalan,
shaxsiy xususiyatlarni o‘lchash uchun bir nechta turdagi topshiriqlar ketma-ketligi
ishlab   chiqiladi:   yopiq,   ochiq   va   projektiv.   Bunday   kombinatsiya   testning
diagnostik   samaradorligini   oshiradi,   natijalarni   yanada   ishonchli   qiladi   va
shaxsning turli jihatlarini kompleks tarzda baholash imkonini beradi. Shuningdek,
topshiriqlarni tanlashda   motivatsion va qiziqarli elementlarni qo‘shish   printsipi
ham   hisobga   olinadi.   Test   qatnashuvchilarini   ortiqcha   charchatmaslik,   ularni
qiziqtirish   va   testga   bo‘lgan   e’tiborni   saqlash   muhimdir.   Qiziqarli   va   dolzarb
topshiriqlar qatnashuvchilarni faol ishtirok etishga undaydi, natijada test natijalari
yanada ishonchli bo‘ladi. Bu prinsip ayniqsa yoshlar va talabalarga mo‘ljallangan
testlarda   ahamiyatli   hisoblanadi.   Topshiriqlarni   tanlashda   madaniy   va   lingvistik
kontekstni   hisobga   olish   ham   muhimdir.   Test   qatnashuvchilarining   madaniyati,
ona   tili,   ijtimoiy   muhit   va   qadriyatlari   topshiriqlar   mazmuni   va   shakliga   ta’sir
qiladi.   Masalan,   terminologiya   yoki   vaziyatlarning   mintaqaviy   yoki   madaniy
xususiyatlari qatnashuvchilar uchun tushunarsiz bo‘lsa, natijalar noto‘g‘ri chiqadi.
Shu   sababli,   topshiriqlarni   yaratishda   psixologik   va   madaniy   moslikni   ta’minlash
zarur.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   psixologik   testning   etik
jihatlari   ham   e’tiborga   olinadi.   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilarni   bezovta
qilmasligi,  ularni   stressga   solmasligi   va  shaxsiy   hayotga  oid  noqulay  vaziyatlarni
yaratmasligi   kerak.   Testning   etik   me’yorlariga   rioya   qilish   test   natijalarining
16 ishonchliligini oshiradi va psixologik tadqiqotlar sifatini kafolatlaydi. Xulosa qilib
aytganda,   topshiriqlarni   tanlashning   nazariy   asoslari   keng   qamrovli   bo‘lib,
psixologik   printsiplarga,   psixometrik   mezonlarga,   testning   shakli   va   tuzilishiga,
qatnashuvchilarning   shaxsiy,   madaniy   va   ijtimoiy   kontekstiga,   shuningdek,
motivatsion   va   etik   jihatlarga   mos   bo‘lishi   zarur.   Bu   nazariy   asoslar   shaxs   test-
so‘rovnomalarini   yaratishda   asosiy   yo‘riqnoma   bo‘lib   xizmat   qiladi,   test
natijalarining ishonchliligini, validligini va amaliy ahamiyatini ta’minlaydi hamda
shaxsning   ichki   va   tashqi   xususiyatlarini   kompleks   tarzda   aniqlash   imkonini
beradi.
17 II BOB Shaxs test-so‘rovnomalarini yaratishda amaliy
jihatlar
2.1 Topshiriqlarni ishlab chiqish va tanlash metodikasi
               Shaxs test-so‘rovnomalarini yaratishda topshiriqlarni tanlash jarayoni ilmiy
va  amaliy  jihatdan  murakkab  bosqich   bo‘lib,  u  testning  validligi,  ishonchliligi  va
diagnostik qiymatini  belgilaydi. Topshiriqlar  shaxsning  psixologik xususiyatlarini
aniqlash   vositasi   bo‘lgani   sababli   ularni   tanlashda   bir   nechta   muhim   qoidalar   va
printsiplarga   amal   qilish   zarur.   Topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   birinchi   navbatda
testning   maqsad   va   vazifalarini   aniqlashdan   boshlanadi.   Har   bir   test   muayyan
psixologik   xususiyatni   o‘lchashga   yo‘naltiriladi:   bu   xususiyat   shaxsning
intellektual   qobiliyatlari,   hissiy   holati,   xulq-atvori   yoki   ijtimoiy   ko‘nikmalar
bo‘lishi mumkin. Shu nuqtai nazardan, test topshiriqlari shu xususiyatlarni aniq aks
ettirishi   lozim.  Topshiriqlarni   tanlashda  testning   psixologik  modeliga  mos   kelishi
va   shaxsni   baholash   maqsadiga   xizmat   qilishi   muhimdir.   Ikkinchi   bosqich   –
topshiriqlarning   shakli   va   tuzilishini   belgilashdir .   Test   topshiriqlari   yopiq,
ochiq,   kombinatsiyalangan   yoki   projektiv   shaklda   bo‘lishi   mumkin.   Yopiq
topshiriqlar   qatnashuvchiga   oldindan   berilgan   javob   variantlaridan   birini   tanlash
imkonini beradi va natijalarni standartlashtirishni osonlashtiradi. Ochiq topshiriqlar
qatnashuvchining   erkin   javob   berishiga   imkon   yaratadi   va   uning   ijodiy   fikrlash
qobiliyati   hamda   shaxsiy   qarorlarini   aniqlashga   yordam   beradi.   Projektiv
topshiriqlar   shaxsning   ichki   motivatsiyalari   va   yashirin   hissiy   holatini   aniqlashga
xizmat   qiladi.  Shu  sababli  topshiriqlarni   tanlashda   ularning  shakli   test  maqsadiga
to‘liq mos kelishi zarur. Uchinchi bosqich –  topshiriqlarning qiyinchilik darajasi
va   diskriminativ   xususiyatlarini   aniqlashdir .   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilar
orasidagi   individual   farqlarni   aniqlashga   qodir   bo‘lishi,   ortiqcha   murakkab   yoki
juda   oson   bo‘lmasligi   kerak.   Diskriminativ   xususiyatlari   yuqori   bo‘lgan
topshiriqlar   qatnashuvchilarni   aniq   farqlashga   yordam   beradi   va   testning
diagnostik qiymatini oshiradi.
18 To‘rtinchi   bosqich   –   topshiriqlarni   psixometrik   jihatdan   tekshirish .   Bu
bosqichda   topshiriqlarning   ishonchliligi   va   validligi   tahlil   qilinadi,   javoblarning
taqsimlanishi   va   test   tarkibidagi   o‘rni   aniqlanadi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni
yaratishda   madaniy   va   ijtimoiy   moslik ,   shuningdek,   motivatsion   jihatlar
hisobga olinadi. Topshiriqlar qatnashuvchilarni charchatmasligi, ularni qiziqtirishi
va   testga   bo‘lgan   e’tiborni   saqlashi   kerak.   Xulosa   qilib   aytganda,   topshiriqlarni
tanlash   jarayoni   ilmiy   asoslangan,   psixologik   printsiplarga   mos,   psixometrik
mezonlar   bilan   tasdiqlangan   bo‘lishi   lozim.   Bu   jarayon   testning   umumiy
samaradorligini, shaxsni baholashdagi aniqlik va ishonchliligini ta’minlaydi hamda
amaliy   jihatdan   foydali   natijalar   berish   imkonini   yaratadi.   Shaxs   test-
so‘rovnomalarini   yaratishda   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   ilmiy   tadqiqotlar   va
amaliy   psixodiagnostika   nuqtai   nazaridan   bir   necha   bosqichdan   iborat   bo‘lib,
ularning   har   biri   testning   validligi,   ishonchliligi   va   diagnostik   samaradorligini
ta’minlashga   xizmat   qiladi.   Ushbu   jarayonning   muvaffaqiyati   topshiriqlarning
mazmuni,   shakli,   murakkabligi   va   test   ichidagi   joylashuviga   qanchalik   puxta
yondashilganiga   bog‘liq.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   nazariy   va
psixometrik   asoslar,   shuningdek,   amaliy   jihatlar   diqqat   bilan   hisobga   olinadi.
Topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   testning   maqsadi   va   vazifasini   aniqlash   bilan
boshlanadi. Har bir test muayyan psixologik xususiyatni o‘lchashga yo‘naltiriladi:
bu xususiyat shaxsning intellektual qobiliyatlari, hissiy holati, xulq-atvori, ijtimoiy
ko‘nikmalari   yoki   motivatsion   jarayonlar   bo‘lishi   mumkin.   Shu   nuqtai   nazardan,
topshiriqlar   testning   maqsadiga   to‘liq   mos   bo‘lishi   va   shaxsning   baholanayotgan
xususiyatlarini   aniq   aks   ettirishi   zarur.   Misol   uchun,   shaxsning   stressga
chidamliligini   baholashga   mo‘ljallangan   test   topshiriqlari   vaziyatlarni   yaratish,
qaror qabul qilish va hissiy reaksiyalarni aniqlashga qaratilgan bo‘lishi lozim, aks
holda   test   natijalari   noto‘g‘ri   bo‘lishi   mumkin.   Keyingi   bosqich   –
topshiriqlarning   shakli   va   tuzilishini   belgilash .   Test   topshiriqlari   bir   nechta
shaklda   bo‘lishi   mumkin:   yopiq,   ochiq,   kombinatsiyalangan   va   projektiv.   Yopiq
topshiriqlar   qatnashuvchiga   oldindan   berilgan   javob   variantlaridan   birini   tanlash
imkonini   beradi,   bu   esa   natijalarni   standartlashtirish   va   statistik   tahlil   qilishni
19 osonlashtiradi.   Ochiq   topshiriqlar   esa   qatnashuvchining   erkin   javob   berishiga
imkon beradi, shu orqali uning ijodiy fikrlash, qaror qabul qilish va shaxsiy nuqtai
nazarini   aniqlash   mumkin   bo‘ladi.   Projektiv   topshiriqlar   esa   shaxsning   yashirin
motivatsiyalari,   ichki   hissiy   holati   va   qarama-qarshi   psixologik   jarayonlarini
aniqlashga   xizmat   qiladi.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlashda   ularning   shakli   va
tuzilishi   test   maqsadiga   to‘liq   mos   kelishi   muhim   hisoblanadi.   Topshiriqlarni
tanlashda   qiyinchilik   darajasi   va   diskriminatsiya   qobiliyati ni   hisobga   olish
zarur.   Qiyinchilik   darajasi   topshiriqning   murakkabligini   aniqlaydi   va   shaxsning
qobiliyatlarini to‘liq ochib berishi lozim. Juda oson topshiriqlar testning diagnostik
qiymatini   kamaytiradi,   juda   murakkab   topshiriqlar   esa   qatnashuvchilarni
charchatadi   va   natijalarni   noto‘g‘ri   beradi.   Diskriminatsiya   qobiliyati   yuqori
bo‘lgan   topshiriqlar   qatnashuvchilar   orasidagi   individual   farqlarni   aniqlash
imkonini   beradi,   bu   esa   testning   ilmiy   va   amaliy   ahamiyatini   oshiradi.   Shu   bilan
birga,   topshiriqlarni   sinovdan   o‘tkazish   jarayonida   ularning   qiyinchilik   va
diskriminatsiya   ko‘rsatkichlari   statistik   usullar   bilan   baholanadi,   zarur   hollarda
topshiriqlar   tuziladi   yoki   qayta   ishlanadi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarida
topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   normativ   va   ipsativ   yondashuv   ham   muhim
o‘rin   tutadi.   Normativ   topshiriqlar   qatnashuvchining   natijalarini   ma’lum   standart
guruh   bilan   solishtirish   imkonini   beradi,   bu   esa   test   natijalarini   umumiy
populyatsiya   doirasida   baholashga   yordam   beradi.   Ipsativ   topshiriqlar   esa
shaxsning   turli   xususiyatlarini   o‘zaro   solishtiradi,   individual   rivojlanish
tendensiyalarini   aniqlash   va   shaxsning   kuchli   va   zaif   tomonlarini   aniqlash
imkonini beradi. Shu nuqtai nazardan, topshiriqlarni tanlashda normativ va ipsativ
yondashuvlarning   kombinatsiyasi   qo‘llaniladi,   bu   testning   kompleks   diagnostik
imkoniyatlarini   kengaytiradi.   Topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   motivatsion   va
qiziqarli   elementlar ni   qo‘shish   ham   muhimdir.   Test   topshiriqlari
qatnashuvchilarni   charchatmasligi,   ularni   qiziqtirishi   va   testga   bo‘lgan   e’tiborni
saqlashi   kerak.   Motivatsion   jihatdan   qiziqarli   topshiriqlar   qatnashuvchilarni   faol
ishtirok   etishga   undaydi,   natijada   test   natijalari   ishonchli   bo‘ladi   va   shaxsning
xulq-atvori,   hissiy   reaksiyalari   va   psixologik   xususiyatlari   to‘liq   ochiladi.   Shu
20 bilan birga, topshiriqlarni madaniy va lingvistik kontekstga moslashtirish printsipi
ham hisobga olinadi. Test topshiriqlari qatnashuvchilar madaniyati, til va ijtimoiy
sharoitlariga   mos   bo‘lishi   kerak,   aks   holda   natijalar   noto‘g‘ri   chiqadi   va   testning
validligi   pasayadi.   Bundan   tashqari,   topshiriqlarni   tanlashda   psixologik   etik
me’yorlar ga   rioya   qilish   muhimdir.   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilarni   bezovta
qilmasligi,   stressga   solmasligi   va   shaxsiy   hayotga   oid   noqulay   vaziyatlar
yaratmasligi   lozim.   Etik   jihatlarning   hisobga   olinishi   test   natijalarining
ishonchliligini   oshiradi   va   psixologik   tadqiqotlar   sifatini   kafolatlaydi.   Shu   bilan
birga, topshiriqlarni tanlash jarayonida ularning test tarkibidagi o‘rni va ulushi, bir-
birini   to‘ldirish   qobiliyati,   testning   umumiy   diagnostik   samaradorligi   ham   tahlil
qilinadi.   Xulosa   qilib   aytganda,   shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda
topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   ilmiy   asoslangan,   psixologik   printsiplarga   mos,
psixometrik   mezonlar   bilan   tasdiqlangan   bo‘lishi   zarur.   Topshiriqlarni   tanlash
jarayoni testning validligi, ishonchliligi va amaliy qiymatini ta’minlaydi, shaxsning
ichki   va   tashqi   xususiyatlarini   kompleks   tarzda   aniqlash   imkonini   yaratadi.   Shu
nuqtai nazardan, topshiriqlarni puxta tanlash test-so‘rovnomalarning muvaffaqiyati
va amaliy  samaradorligini  belgilovchi   eng muhim   bosqichlardan  biri   hisoblanadi.
Shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   ilmiy   va
amaliy   nuqtai   nazardan   bir   nechta   bosqichlardan   iborat   bo‘lib,   har   bir   bosqich
testning diagnostik qiymati, ishonchliligi va validligini ta’minlashga xizmat qiladi.
Ushbu jarayonning muvaffaqiyati topshiriqlarning mazmuni, shakli, murakkabligi,
psixometrik   xususiyatlari   va   test   tarkibidagi   joylashuviga   qanchalik   puxta
yondashilganiga   bog‘liq.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   nazariy,
psixometrik va amaliy asoslarni birgalikda hisobga olish muhimdir. Topshiriqlarni
tanlash  jarayoni   testning  maqsadi   va  vazifalarini  aniqlashdan   boshlanadi.  Test
topshiriqlari shaxsning qaysi xususiyatlarini o‘lchashga mo‘ljallanganini belgilash
zarur:   bu   xususiyatlar   intellektual   qobiliyatlar,   hissiy   holat,   xulq-atvor,
motivatsiya,   ijtimoiy   ko‘nikmalar   va   shaxsiy   xususiyatlar   bo‘lishi   mumkin.   Shu
nuqtai   nazardan,   har   bir   topshiriq   test   maqsadiga   to‘liq   mos   bo‘lishi   va
baholanayotgan xususiyatlarni aniqlik bilan aks ettirishi lozim. Masalan, shaxsning
21 stressga   chidamliligini   aniqlashga   mo‘ljallangan   test   topshiriqlari   vaziyatlarni
yaratish, qaror qabul qilish va hissiy reaksiyalarni  baholashga yo‘naltiriladi. Agar
topshiriqlar   boshqa   psixologik   xususiyatlarni   o‘lchasa,   test   natijalari   noto‘g‘ri
bo‘ladi va shaxsiy tavsiyalar xatolik bilan shakllanishi mumkin. Keyingi bosqich –
topshiriqlarning   shakli   va   tuzilishini   belgilash .   Test   topshiriqlari   yopiq,   ochiq,
kombinatsiyalangan   yoki   projektiv   shaklda   bo‘lishi   mumkin.   Yopiq   topshiriqlar
qatnashuvchiga   oldindan   belgilangan   javob   variantlaridan   birini   tanlash   imkonini
beradi, bu esa natijalarni standartlashtirish va statistik tahlil qilishni osonlashtiradi.
Ochiq   topshiriqlar   qatnashuvchining   erkin   javob   berishiga   imkon   beradi,   bu   esa
uning ijodiy fikrlash, muammolarni hal qilish, qaror qabul qilish va shaxsiy nuqtai
nazarini   aniqlashga   yordam   beradi.   Projektiv   topshiriqlar   esa   shaxsning   yashirin
motivatsiyalari,   ichki   hissiy   holati   va   psixologik   qarama-qarshi   jarayonlarini
aniqlashga   xizmat   qiladi.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlashda   ularning   shakli   va
tuzilishi test maqsadiga to‘liq mos kelishi muhimdir. Shaxs test-so‘rovnomalarida
topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   qiyinchilik   darajasi   va   diskriminatsiya
qobiliyati  ham e’tiborga olinadi. Qiyinchilik darajasi topshiriqning murakkabligini
aniqlaydi   va   shaxsning   qobiliyatlarini   to‘liq   ochib   berishi   kerak.   Juda   oson
topshiriqlar testning diagnostik qiymatini kamaytiradi, juda murakkab topshiriqlar
esa   qatnashuvchilarni   charchatadi   va   natijalarni   noto‘g‘ri   beradi.   Diskriminatsiya
qobiliyati yuqori bo‘lgan topshiriqlar qatnashuvchilar orasidagi individual farqlarni
aniq   aniqlash   imkonini   beradi,   bu   esa   testning   ilmiy   va   amaliy   ahamiyatini
oshiradi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni   sinovdan   o‘tkazish   jarayonida   ularning
qiyinchilik   va   diskriminatsiya   ko‘rsatkichlari   statistik   usullar   bilan   baholanadi,
zarur hollarda topshiriqlar qayta ishlab chiqiladi. Topshiriqlarni tanlash jarayonida
normativ   va   ipsativ   yondashuv   ham   muhim   ahamiyatga   ega.   Normativ
topshiriqlar  qatnashuvchining  natijalarini ma’lum  standart  guruh bilan solishtirish
imkonini beradi, bu esa test natijalarini umumiy populyatsiya doirasida baholashga
yordam   beradi.   Ipsativ   topshiriqlar   esa   shaxsning   turli   xususiyatlarini   o‘zaro
solishtiradi, individual rivojlanish tendensiyalarini aniqlash va shaxsning kuchli va
zaif   tomonlarini   aniqlash   imkonini   beradi.   Shu   nuqtai   nazardan,   topshiriqlarni
22 tanlashda   normativ   va   ipsativ   yondashuvlarning   kombinatsiyasi   qo‘llaniladi,   bu
testning   kompleks   diagnostik   imkoniyatlarini   kengaytiradi.   Topshiriqlarni   tanlash
jarayonida  motivatsion va qiziqarli elementlar ni qo‘shish printsipi ham e’tiborga
olinadi. Test  topshiriqlari  qatnashuvchilarni  charchatmasligi, ularni  qiziqtirishi  va
testga   bo‘lgan   e’tiborni   saqlashi   kerak.   Motivatsion   jihatdan   qiziqarli   topshiriqlar
qatnashuvchilarni   faol   ishtirok   etishga   undaydi,   natijada   test   natijalari   ishonchli
bo‘ladi   va   shaxsning   xulq-atvori,   hissiy   reaksiyalari   va   psixologik   xususiyatlari
to‘liq   ochiladi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni   madaniy   va   lingvistik   kontekstga
moslashtirish   printsipi   ham   hisobga   olinadi.   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilar
madaniyati,   til   va   ijtimoiy   sharoitlariga   mos   bo‘lishi   kerak,   aks   holda   natijalar
noto‘g‘ri   chiqadi   va   testning   validligi   pasayadi.   Topshiriqlarni   tanlash   jarayonida
psixologik   etik   me’yorlar ga   rioya   qilish   muhimdir.   Test   topshiriqlari
qatnashuvchilarni   bezovta   qilmasligi,   stressga   solmasligi   va   shaxsiy   hayotga   oid
noqulay   vaziyatlar   yaratmasligi   kerak.   Etik   jihatlarning   hisobga   olinishi   test
natijalarining ishonchliligini oshiradi va psixologik tadqiqotlar sifatini kafolatlaydi.
Shu bilan birga, topshiriqlarni tanlash jarayonida ularning test tarkibidagi o‘rni va
ulushi,   bir-birini   to‘ldirish   qobiliyati,   testning   umumiy   diagnostik   samaradorligi
ham tahlil qilinadi. Bundan tashqari, topshiriqlarni tanlash jarayonida  psixometrik
tahlil   va   sinovlar   alohida   ahamiyatga   ega.               Shaxs   test-so‘rovnomalarida
topshiriqlarni  tanlash psixodiagnostikaning eng muhim bosqichlaridan biri  bo‘lib,
u   test   natijalarining   ishonchliligi,   validligi   va   amaliy   ahamiyatini   belgilaydi.
Topshiriqlar   testning   asosiy   elementlari   bo‘lib,   ular   yordamida   shaxsning   ichki
dunyosi,   xulq-atvori,   hissiy   holati   va   intellektual   qobiliyatlari   aniqlanadi.   Shu
sababli, topshiriqlarni tanlash jarayoni ilmiy nazariy asosga tayanishi va psixologik
printsiplarga   mos   bo‘lishi   zarur.   Topshiriqlarni   tanlashda   birinchi   nazariy   asos   –
psixologik   xususiyatni   aniqlash   printsipi dir.   Har   bir   topshiriq   test   qilinayotgan
xususiyatni   aniqlik   bilan   o‘lchashi   kerak.   Masalan,   shaxsning   ijtimoiy
ko‘nikmalarini baholash uchun topshiriqlar odamlar bilan munosabatdagi muloqot,
hamkorlik   yoki   konflikt   vaziyatlariga   asoslangan   bo‘lishi   lozim.   Agar   topshiriq
boshqa psixologik xususiyatni, masalan, mantiqiy fikrlashni o‘lchasa, test natijalari
23 noto‘g‘ri   talqin   qilinadi.   Shu   bois,   topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   har   bir
topshiriqning o‘lchash obyekti va uning test maqsadiga mosligi diqqat bilan tahlil
qilinadi.   Ikkinchi   nazariy   asos   –   validlik   va   ishonchlilik   printsipi dir.   Test
topshiriqlari shaxsning maqsad qilingan xususiyatini to‘g‘ri o‘lchashi lozim, bu esa
validlikni   ta’minlaydi.   Topshiriqlar   qay   darajada   maqsadga   muvofiq   va   testning
umumiy   tuzilishi   bilan   mos   kelishini   baholash   muhimdir.   Ishonchlilik   esa
topshiriqlarning takrorlangan holda barqaror natijalar berishini anglatadi. Masalan,
bir   xil   shaxs   turli   vaqt   oralig‘ida   test   topshiriqlarini   bajarganda   natijalar   sezilarli
darajada farq qilmasligi kerak. Agar topshiriqlar ishonchsiz bo‘lsa, testning amaliy
va   ilmiy   qiymati   pasayadi.   Uchinchi   nazariy   asos   –   topshiriqlarning   turli
shakllari   va   tuzilishi   printsipi dir.   Test   topshiriqlari   yopiq,   ochiq,
kombinatsiyalangan   va   projektiv   shaklda   bo‘lishi   mumkin.   Yopiq   topshiriqlar
qatnashuvchilarga   oldindan   belgilangan   javob   variantlarini   tanlash   imkonini
beradi,  bu  esa  natijalarni  statistik   tahlil   qilishni   osonlashtiradi.  Ochiq   topshiriqlar
qatnashuvchining   erkin   javob   berishiga   imkon   yaratadi   va   uning   ijodiy   fikrlash,
o‘z   nuqtai   nazarini   ifodalash   qobiliyatini   aniqlashga   xizmat   qiladi.   Projektiv
topshiriqlar   esa   shaxsning   yashirin   hissiy   holati   va   motivatsiyalarini   aniqlashga
imkon   beradi.   Shu   nuqtai   nazardan,   topshiriqlarni   tanlashda   ularning   shakli   va
tuzilishi test maqsadiga mos bo‘lishi zarur. To‘rtinchi nazariy asos –  normativ va
ipsativ   yondashuv   printsipi dir.   Normativ   topshiriqlar   qatnashuvchining
natijalarini   ma’lum   standart   guruh   bilan   solishtirishga   imkon   beradi.   Ipsativ
topshiriqlar   esa   shaxsning   ichki   xususiyatlarini   o‘zaro   solishtiradi,   individual
rivojlanish   va   o‘sish   tendensiyalarini   aniqlashga   xizmat   qiladi.   Shu   bilan   birga,
topshiriqlarni   tanlashda   ularning   qiyinchilik   darajasi   va   tushunarliligi   muhim
ahamiyatga   ega.   Topshiriqlar   qatnashuvchilar   tomonidan   tushunarli   bo‘lishi,
murakkabligi   esa   shaxsning   test   qilinayotgan   xususiyatlarini   to‘liq   ochib   bera
olishi   lozim.   Beshinchi   nazariy   asos   –   psixometrik   mezonlar   printsipi dir.
Topshiriqlarni   tanlashda   ularning   psixometrik   ko‘rsatkichlari,   ya’ni
diskriminatsiya qobiliyati, qiyinchilik darajasi va javoblarning taqsimlanishi tahlil
qilinadi.   Diskriminatsiya   qobiliyati   topshiriq   shaxslar   orasidagi   farqlarni
24 aniqlashga   qancha   darajada   yordam   berishini   ko‘rsatadi.   Qiyinchilik   darajasi   esa
topshiriqni   o‘rganayotgan   guruhga   mosligini   aniqlash   imkonini   beradi.   Shu   bilan
birga,   javoblarning   taqsimlanishi   topshiriqning   o‘lchov   sifatini   va   test
natijalarining   ishonchliligini   ta’minlaydi.   Yana   bir   muhim   nazariy   asos   –
topshiriqlarni   psixologik   va   etnik-madaniy   kontekstga   moslashtirish
printsipi dir.   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilarning   madaniyati,   til   va   ijtimoiy
sharoitlariga   mos   bo‘lishi   kerak.   Topshiriqlarni   kontekstga   moslashtirmaslik
validlikni   pasaytiradi   va   test   natijalarini   noto‘g‘ri   talqin   qilishga   olib   keladi.   Shu
sababli,   topshiriqlarni   tanlashda   psixologik,   madaniy   va   ijtimoiy   jihatlar   diqqat
bilan   hisobga   olinadi.   Xulosa   qilib   aytganda,   topshiriqlarni   tanlashning   nazariy
asoslari  shaxs  test-so‘rovnomalarining validligi, ishonchliligi va amaliy qiymatini
ta’minlashga   yo‘naltirilgan   bo‘lib,   ular   testning   maqsadiga   mos,   psixologik
printsiplarga   asoslangan   va   psixometrik   ko‘rsatkichlari   tahlil   qilingan   bo‘lishi
zarur.   Nazariy   asoslarni   puxta   o‘rganish   va   ularga   rioya   qilish   shaxs   test-
so‘rovnomalarini yaratish jarayonida muvaffaqiyatga erishish va test natijalarining
ilmiy   va   amaliy   qiymatini   oshirish   imkonini   beradi   Shaxs   test-so‘rovnomalarida
topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   psixodiagnostik   tadqiqotlarning   asosiy
bosqichlaridan   biri   bo‘lib,   test   natijalarining   ishonchliligi,   validligi   va   amaliy
qiymatini   belgilashda   muhim   rol   o‘ynaydi.   Topshiriqlar   shaxsning   psixologik
xususiyatlarini   aniqlash   uchun   asosiy   vosita   bo‘lib,   ularning   mazmuni,   shakli,
murakkabligi   va   test   ichidagi   joylashuvi   testning   umumiy   samaradorligini
belgilaydi. Shu sababli topshiriqlarni tanlashda nazariy asoslarni chuqur o‘rganish
va amaliy qo‘llash psixodiagnostika jarayonining muvaffaqiyati uchun hal qiluvchi
ahamiyatga   ega.   Topshiriqlarni   tanlashning   birinchi   nazariy   asosini   psixologik
xususiyatni aniqlash printsipi   tashkil etadi. Bu prinsipga ko‘ra, har bir topshiriq
o‘lchamoqchi   bo‘lgan   psixologik   xususiyatni   to‘liq   va   aniq   aks   ettirishi   lozim.
Masalan,   shaxsning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   aniqlash   uchun   topshiriqlar   muloqot,
hamkorlik,   konflikt   vaziyatlari   va   liderlik   xatti-harakatlariga   asoslangan   bo‘lishi
kerak.   Agar   topshiriq   boshqa   psixologik   xususiyatni,   masalan,   mantiqiy   fikrlash
yoki   diqqatni   o‘lchasa,   u   holda   test   natijalari   noto‘g‘ri   talqin   qilinadi   va   shaxsiy
25 tavsiyalar xatolik bilan ishlab chiqilishi mumkin. Shu nuqtai nazardan, topshiriqni
tanlash  jarayonida  uning  o‘lchash   obyekti   va  test  maqsadiga  mosligi  diqqat  bilan
tahlil qilinadi. Ikkinchi nazariy asos –   validlik va ishonchlilik printsipi . Validlik
testning   o‘lchamoqchi   bo‘lgan   xususiyatni   to‘g‘ri   va   aniq   o‘lchash   qobiliyatini
bildiradi.   Topshiriqlar   maqsadga   muvofiq   bo‘lishi,   test   natijalarining   real   shaxsiy
xususiyatlar   bilan   mos   kelishini   ta’minlashi   kerak.   Ishonchlilik   esa   test
natijalarining   barqarorligi   va   takrorlanish   qobiliyatini   anglatadi.   Masalan,   bir   xil
shaxs turli vaqtlarda test topshiriqlarini bajarganda natijalar sezilarli darajada farq
qilmasligi   lozim.   Agar   topshiriqlar   ishonchliligi   past   bo‘lsa,   testning   amaliy   va
ilmiy   qiymati   sezilarli   darajada   kamayadi.   Validlik   va   ishonchlilikni   oshirish
uchun   topshiriqlar   oldindan   sinovdan   o‘tkaziladi,   ularning   psixometrik
ko‘rsatkichlari tahlil qilinadi va zarur hollarda tuzatiladi. Uchinchi  nazariy asos –
topshiriqlar   turining   va   tuzilishining   printsipi dir   Har   bir   topshiriq   oldindan
sinov   guruhida   sinovdan   o‘tkaziladi,   uning   diskriminatsiya   qobiliyati,   qiyinchilik
darajasi,   javoblarning   taqsimlanishi   va   barqarorligi   tahlil   qilinadi.   Shu   jarayonda
statistik   usullar   va   psixometrik   ko‘rsatkichlar   asosida   topshiriqlarni   test   tarkibiga
kiritish   yoki   qayta   ishlab   chiqish   qarori   qabul   qilinadi.   Xulosa   qilib   aytganda,
topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   eng   muhim
va   murakkab   bosqichlardan   biri   hisoblanadi.   Bu   jarayon   testning   validligi,
ishonchliligi   va   amaliy   samaradorligini   ta’minlaydi,   shaxsning   ichki   va   tashqi
xususiyatlarini  kompleks tarzda aniqlash imkonini  beradi, shuningdek, psixologik
tadqiqot va kasbiy amaliyotda natijalarni ishonchli qo‘llashga xizmat qiladi.
26 2.2   Topshiriqlarni   tanlashda   yuzaga   keladigan   amaliy
muammolar va ularni hal qilish yo‘llari
                Shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni
murakkab   va   ko‘p   qirrali   bo‘lib,   amaliyotda   turli   muammolar   va   qiyinchiliklar
bilan   to‘qnash   kelinadi.   Bu   muammolar   testning   validligi   va   ishonchliligiga
bevosita   ta’sir   qiladi,   shuningdek,   shaxsni   baholash   natijalarining   aniqligini
kamaytirishi   mumkin.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlashda   yuzaga   keladigan
muammolarni  aniqlash,   ularni   tahlil  qilish   va  samarali  yechimlarni   ishlab  chiqish
psixodiagnostik jarayonning muhim tarkibiy qismidir. Birinchi amaliy muammo –
topshiriqlarni   test   maqsadiga   to‘liq   moslashtirishdagi   qiyinchilik dir.   Har   bir
topshiriq   test   qilinayotgan   xususiyatni   aniqlik   bilan   o‘lchashi   kerak,   ammo
amaliyotda   ba’zan   topshiriqlar   psixologik   xususiyatni   yetarli   darajada   aks
ettirmaydi.   Masalan,   ijtimoiy   ko‘nikmalarni   baholashga   mo‘ljallangan   topshiriq
qatnashuvchining   shaxsiy   tajribasi   va   madaniy   kontekstini   hisobga   olmaydi.
Natijada test natijalari yuzaki va noto‘g‘ri bo‘lishi mumkin. Ushbu muammoni hal
qilish   uchun   topshiriqlarni   yaratishda   psixologik   va   madaniy   kontekstga
moslashtirish   printsipi ni   qo‘llash   zarur.   Topshiriqlar   qatnashuvchining   yoshiga,
madaniyatiga,   til   va   ijtimoiy   sharoitiga   mos   kelishi,   test   maqsadiga   aniq   xizmat
qilishi   lozim.   Ikkinchi   muammo   –   topshiriqlarning   murakkabligi   va
diskriminatsiya   darajasidagi   nomuvofiqlik dir.   Ba’zan   topshiriqlar   juda
murakkab bo‘ladi, bu qatnashuvchilarni charchatadi va natijalarni noto‘g‘ri beradi,
yoki   juda   oson   bo‘lib,   shaxslar   orasidagi   farqlarni   aniqlay   olmaydi.   Shu   sababli
topshiriqlarni sinov guruhida oldindan sinovdan o‘tkazish va ularning   qiyinchilik
darajasi   va   diskriminatsiya   ko‘rsatkichlarini   psixometrik   tahlil   qilish
muhimdir. Bu jarayon topshiriqlarni test tarkibiga kiritish yoki qayta ishlab chiqish
qarorini   asoslashga   yordam   beradi.   Uchinchi   muammo   –   topshiriqlarning   test
shakli   va   tuzilishiga   mos   kelmasligi dir.   Test   topshiriqlari   yopiq,   ochiq   yoki
projektiv   shaklda   bo‘lishi   mumkin,   lekin   amaliyotda   ularning   tuzilishi   va   ketma-
ketligi   test  maqsadiga   mos  kelmasligi   mumkin.  Masalan,   yopiq  topshiriqlar  faqat
27 javob variantlarini tanlashga imkon beradi, lekin shaxsning ijodiy fikrlash va qaror
qabul   qilish   qobiliyatini   yetarlicha   ochib   bermaydi.   Shu   muammoni   hal   qilish
uchun   topshiriqlarni   shakl   va   tuzilish   bo‘yicha   diversifikatsiya   qilish   zarur:
yopiq, ochiq va projektiv topshiriqlar kombinatsiyasidan foydalangan holda testni
kompleks tarzda tashkil etish lozim. To‘rtinchi muammo –  madaniy va lingvistik
moslikdagi qiyinchiliklar dir. Test topshiriqlari qatnashuvchilar madaniyati, til va
ijtimoiy   sharoitiga   mos   kelmasa,   natijalar   noto‘g‘ri   chiqadi.   Masalan,
terminologiya,   vaziyat   yoki   misollar   qatnashuvchi   uchun   tushunarsiz   bo‘lsa,   u
topshiriqni   bajarishda   xato   qiladi   va   natija   real   xususiyatni   aks   ettirmaydi.   Buni
bartaraf   etish   uchun   topshiriqlarni   yaratishda   lokalizatsiya   va   madaniy
moslashuv  printsipi qo‘llaniladi, test topshiriqlari qatnashuvchining madaniy va til
kontekstiga   moslashtiriladi.   Beshinchi   muammo   –   motivatsion   va   psixologik
omillar   bilan   bog‘liq   qiyinchiliklar dir.   Ba’zan   topshiriqlar   qatnashuvchilarni
charchatadi, zeriktiradi yoki ularni testga faol ishtirok etishga undamaydi. Bu test
natijalarining   ishonchliligini   kamaytiradi.   Shu   sababli   topshiriqlarni   tanlashda
ularning   motivatsion   jihatdan   qiziqarli,   qatnashuvchilarni   rag‘batlantiruvchi
bo‘lishi   muhimdir.   Bu   printsip   testning   yoshlar   va   talabalarga   mo‘ljallangan
variantlarida   ayniqsa   ahamiyatli   hisoblanadi.   Oltinchi   muammo   –   psixometrik
ko‘rsatkichlarni   noto‘g‘ri   baholash   yoki   yetarli   darajada   tekshirmaslik dir.
Ba’zan topshiriqlar sinovdan o‘tkazilmaydi yoki psixometrik tahlil yetarli darajada
amalga   oshirilmaydi,   bu   esa   testning   ishonchliligi   va   validligini   pasaytiradi.   Bu
muammoni bartaraf  etish uchun topshiriqlarni sinov guruhida sinovdan  o‘tkazish,
diskriminatsiya  ko‘rsatkichlari,  qiyinchilik  darajasi,  javoblarning  taqsimlanishi  va
barqarorligi   kabi   psixometrik   ko‘rsatkichlarni   tahlil   qilish   zarur.   Shu   jarayonda
statistik usullar va psixometrik metodlar asosida topshiriqlarni qayta ishlab chiqish
qarorlari   qabul   qilinadi.   Yettinchi   muammo   –   etik   va   ijtimoiy   masalalar dir.
Topshiriqlar   qatnashuvchilarni   bezovta   qilmasligi,   shaxsiy   hayotga   oid   noqulay
vaziyatlarni   yaratmasligi,   stress   va   psixologik   bosimni   oshirmasligi   kerak.   Etik
qoidalar   va   psixologik   xavfsizlikni   ta’minlash   test   natijalarining   ishonchliligini
oshiradi va shaxsni baholash jarayonida ishonch muhitini yaratadi.
28 Xulosa   qilib   aytganda,   topshiriqlarni   tanlashda   yuzaga   keladigan   amaliy
muammolar   ko‘p   qirrali   bo‘lib,   ular   testning   validligi,   ishonchliligi   va   amaliy
samaradorligiga   bevosita   ta’sir   qiladi.   Ushbu   muammolarni   bartaraf   etish   uchun
topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   puxta   rejalashtirilishi,   psixometrik   va   nazariy
asoslarga   mos   bo‘lishi,   qatnashuvchilar   madaniyati   va   ijtimoiy   konteksti   hisobga
olinishi,   motivatsion   va   etik   jihatlar   e’tiborga   olinishi   zarur.   Shunday   yondashuv
shaxs test-so‘rovnomalarining ilmiy va amaliy qiymatini  oshiradi, test  natijalarini
ishonchli   qiladi   va   shaxsning   ichki   va   tashqi   xususiyatlarini   kompleks   tarzda
aniqlash   imkonini   beradi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   topshiriqlarni
tanlash   jarayoni   amaliy   jihatdan   ko‘plab   murakkabliklarni   o‘z   ichiga   oladi.   Bu
murakkabliklar   testning   ilmiy,   psixologik   va   amaliy   samaradorligini   ta’minlashni
qiyinlashtiradi.   Shu   sababli   amaliyotda   yuzaga   keladigan   muammolarni   aniqlash
va   ularni   ilmiy   asoslangan,   psixometrik   va   amaliy   yondashuvlar   orqali   hal   qilish
zarur.   Birinchi   muammo   –   test   topshiriqlarining   test   maqsadiga   to‘liq   mos
kelmasligi .   Ba’zan   topshiriqlar   shaxsning   baholanayotgan   xususiyatlarini
yetarlicha   aniqlay   olmaydi   yoki   ortiqcha   murakkablik   tufayli   testning   diagnostik
qiymatini   pasaytiradi.   Masalan,   shaxsning   ijtimoiy   ko‘nikmalarini   baholashga
mo‘ljallangan   topshiriqlar   qatnashuvchining   real   ijtimoiy   tajribasini   hisobga
olmaydi,  bu  esa   natijalarni  yuzaki  va   noto‘g‘ri  qiladi.  Ushbu   muammoni   bartaraf
etish uchun topshiriqlarni yaratishda   psixologik va madaniy kontekstni hisobga
olish   muhimdir.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlar   testning   maqsadiga   aniq   xizmat
qilishi,   qatnashuvchilar   yoshiga,   bilim   darajasiga   va   madaniyatiga   mos   kelishi
lozim.   Ikkinchi   muammo   –   topshiriqlarning   qiyinchilik   darajasi   va
diskriminatsiya   ko‘rsatkichlaridagi   nomuvofiqlik .   Juda   oson   topshiriqlar
testning   diagnostik   qiymatini   kamaytiradi,   juda   murakkab   topshiriqlar   esa
qatnashuvchilarni   charchatadi   va   noto‘g‘ri   natijalarga   olib   keladi.   Shu   sababli
topshiriqlarni oldindan sinov guruhida sinab ko‘rish, ularning  qiyinchilik darajasi
va diskriminatsiya ko‘rsatkichlarini psixometrik usullar bilan baholash  zarur.
Natijada   topshiriqlar   test   tarkibiga   kiritilishdan   oldin   ularning   samaradorligi
aniqlanadi va zarur hollarda qayta ishlab chiqiladi.
29 Uchinchi   muammo   –   testning   shakli   va   topshiriqlarning   tuzilishiga   mos
kelmasligi dir.   Ba’zan   test   topshiriqlari   yopiq   yoki   ochiq   shaklda   bo‘lishi   kerak
bo‘lsa-da,   ular   test   maqsadiga   mos   kelmaydi.   Masalan,   yopiq   topshiriqlar   faqat
javob variantlarini tanlashga imkon beradi, ammo qatnashuvchining ijodiy fikrlash
va muammolarni  hal  qilish qobiliyatini  aniqlay olmaydi. Shu muammoni  bartaraf
etish uchun topshiriqlarni shakl va tuzilish bo‘yicha   diversifikatsiya qilish , ya’ni
yopiq,   ochiq   va   projektiv   topshiriqlar   kombinatsiyasini   qo‘llash   zarur.   To‘rtinchi
muammo   –   madaniy   va   lingvistik   moslikdagi   qiyinchiliklar .   Test   topshiriqlari
qatnashuvchining   madaniyati,   ona   tili,   ijtimoiy   sharoiti   va   qadriyatlariga   mos
kelmasligi   mumkin.   Agar   topshiriqlar   tushunarsiz   bo‘lsa,   qatnashuvchi   javobni
noto‘g‘ri   beradi   va   natija   shaxsning   real   xususiyatini   aks   ettirmaydi.   Bu
muammoni   bartaraf   etish   uchun   topshiriqlarni   yaratishda   madaniy   moslashuv,
lokalizatsiya   va   til   kontekstini   hisobga   olish   printsipi   qo‘llanadi.   Topshiriqlar
qatnashuvchining   madaniy,   lingvistik   va   ijtimoiy   kontekstiga   moslashtiriladi,
natijalar esa yanada ishonchli va valid bo‘ladi. Beshinchi muammo –  motivatsion
va   psixologik   omillar   bilan   bog‘liq   qiyinchiliklar dir.   Ba’zan   topshiriqlar
qatnashuvchilarni   charchatadi   yoki   ularni   testga   faol   ishtirok   etishga   undamaydi.
Natijada   testning   natijalari   ishonchliligini   yo‘qotadi.   Shu   sababli   topshiriqlarni
tanlashda   ularning   motivatsion   jihatdan   qiziqarli,   interaktiv   va
rag‘batlantiruvchi   bo‘lishi muhimdir. Bu printsip ayniqsa yoshlar va talabalarga
mo‘ljallangan   testlarda   ahamiyatlidir.   Oltinchi   muammo   –   psixometrik
ko‘rsatkichlarni   noto‘g‘ri   baholash dir.   Ba’zan   topshiriqlar   sinovdan
o‘tkazilmaydi   yoki   tahlil   yetarli   darajada   amalga   oshirilmaydi.   Bu   esa   testning
ishonchliligini   va   validligini   pasaytiradi.   Ushbu   muammoni   hal   qilish   uchun
topshiriqlarni sinov guruhida sinovdan o‘tkazish, diskriminatsiya ko‘rsatkichlarini,
qiyinchilik   darajasini,   javoblarning   taqsimlanishini   va   barqarorligini   tahlil   qilish
zarur. Shu jarayonda statistik va psixometrik metodlar asosida topshiriqlarni qayta
ishlab   chiqish   qarorlari   qabul   qilinadi.   Yettinchi   muammo   –   etik   va   ijtimoiy
jihatlar .   Test   topshiriqlari   qatnashuvchilarni   bezovta   qilmasligi,   stressga
solmasligi   va   shaxsiy   hayotga   oid   noqulay   vaziyatlar   yaratmasligi   kerak.   Etik
30 me’yorlarga   rioya   qilish   test   natijalarining   ishonchliligini   oshiradi   va   shaxsni
baholash   jarayonida   ishonch   muhitini   yaratadi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni
tanlashda   ularning   test   tarkibidagi   o‘rni,   vazni   va   bir-birini   to‘ldirish   qobiliyati
ham hisobga olinadi, bu esa testning umumiy samaradorligini oshiradi. Sakkizinchi
muammo   –   resurslar   va   vaqt   cheklovlari   bilan   bog‘liq   qiyinchiliklar.
Topshiriqlarni   sinovdan   o‘tkazish,   psixometrik   tahlil   qilish   va   test   tarkibini
shakllantirish   ko‘p   vaqt   va   resurs   talab   qiladi.   Shu   sababli,   topshiriqlarni   tanlash
jarayoni oldindan rejalashtirilishi, har bir bosqichni puxta tashkil etish, resurslarni
samarali   taqsimlash   va   vaqtni   optimal   boshqarish   zarur.   Xulosa   qilib   aytganda,
topshiriqlarni   tanlashda   yuzaga   keladigan   amaliy   muammolar   ko‘p   qirrali   bo‘lib,
ular   testning   validligi,   ishonchliligi   va   amaliy   samaradorligiga   bevosita   ta’sir
qiladi.   Ushbu   muammolarni   bartaraf   etish   uchun   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni
puxta   rejalashtirilgan,   psixometrik   va   nazariy   asoslar   bilan   mustahkamlangan,
qatnashuvchilar   madaniyati,   ijtimoiy   va   psixologik   xususiyatlari   hisobga   olingan,
motivatsion va etik jihatlar bilan uyg‘unlashtirilgan bo‘lishi zarur. Shu yondashuv
shaxs test-so‘rovnomalarining ilmiy va amaliy qiymatini  oshiradi, test  natijalarini
ishonchli   qiladi   va   shaxsning   ichki   va   tashqi   xususiyatlarini   kompleks   tarzda
aniqlash imkonini beradi.
31 Xulosa
              Shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   topshiriqlarni   tanlash   masalasi
eksperimental psixologiya nuqtai nazaridan muhim va dolzarb mavzu hisoblanadi.
Kurs  ishida  bu  jarayonning nazariy  asoslari,  amaliy  jihatlari   va yuzaga  keladigan
qiyinchiliklar   batafsil   o‘rganildi.   Test-so‘rovnomalarni   yaratish   va   ularni
amaliyotga   tadbiq   etish   jarayoni   nafaqat   psixologik   xususiyatlarni   aniqlashga,
balki   shaxsning   ichki   dunyosi,   hissiy   holati,   ijtimoiy   ko‘nikmalari   va
motivatsiyasini   tahlil   qilishga   ham   xizmat   qiladi.   Kirish   qismida   mavzuning
dolzarbligi   shuni   ko‘rsatdiki,   zamonaviy   psixodiagnostika   amaliyotida   shaxsni
to‘liq va aniq baholash uchun test topshiriqlari puxta tanlangan bo‘lishi zarur. Shu
nuqtai   nazardan,   kurs   ishining   maqsadi   –   shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda
topshiriqlarni   tanlash   jarayonini   o‘rganish   va   amaliy   tavsiyalar   ishlab   chiqish
bo‘ldi.   Bu   maqsad   doirasida   bir   qancha   vazifalar   bajarildi:   testning   nazariy
asoslarini   tahlil   qilish,   topshiriqlarni   tanlashning   metodologik   printsiplarini
aniqlash,   amaliy   muammolarni   o‘rganish   va   ularni   hal   qilish   yo‘llarini   belgilash.
Kurs   ishining   birinchi   bo‘limida   test-so‘rovnomalar   va   ularning   psixologik
ahamiyati,   shuningdek   topshiriqlarni   tanlash   jarayonining   nazariy   asoslari   keng
yoritildi. Bu bo‘limda topshiriqlarni tanlashda amal qilinadigan printsiplar, testning
shakli   va   tuzilishi,   qiyinchilik   darajasi,   diskriminatsiya   xususiyati,   normativ   va
ipsativ   yondashuvlar,   motivatsion   va   etik   jihatlar   batafsil   tahlil   qilindi.   Shu   bilan
birga,   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni   shaxs   test-so‘rovnomalarining   validligi   va
ishonchliligini   ta’minlovchi   eng   muhim   bosqich   ekanligi   ta’kidlandi.   Ikkinchi
bo‘limda esa amaliy jihatlar va topshiriqlarni tanlash jarayonida yuzaga keladigan
muammolar   keng   tahlil   qilindi.   Shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda
qiyinchiliklar   ko‘p   qirrali   bo‘lib,   ularning   har   biri   test   natijalarining   ishonchliligi
va   validligiga   ta’sir   qiladi.   Ushbu   muammolar   orasida   topshiriqlarni   test
maqsadiga moslashtirishdagi qiyinchiliklar, qiyinchilik darajasi va diskriminatsiya
ko‘rsatkichlaridagi nomuvofiqlik, test shakli va tuzilishiga mos kelmaslik, madaniy
va   lingvistik   moslikdagi   muammolar,   motivatsion   jihatlar,   psixometrik
32 ko‘rsatkichlarni   noto‘g‘ri   baholash,  etik  va ijtimoiy jihatlar  hamda  resurs  va  vaqt
cheklovlari alohida e’tiborga olindi. Har bir muammo uchun yechim yo‘llari ishlab
chiqildi,   jumladan   topshiriqlarni   psixometrik   tahlil   qilish,   shakl   va   tuzilishni
diversifikatsiya qilish, madaniy va lingvistik moslashuvni  ta’minlash, motivatsion
jihatlarni   hisobga   olish   va   etik   me’yorlarga   rioya   qilish.Shuningdek,   kurs   ishida
topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   psixometrik   metodlardan   foydalanish   va   ularni
ilmiy   asoslashning   ahamiyati   alohida   ko‘rsatildi.   Psixometriya   vositalari   orqali
topshiriqlarning   qiyinchilik   darajasi,   diskriminatsiya   qobiliyati,   javoblarning
taqsimlanishi   va   barqarorligi   aniqlanadi,   bu   esa   test   tarkibining   ilmiy   va   amaliy
sifatini   kafolatlaydi.   Shu   bilan   birga,   topshiriqlarni   yaratishda   madaniy   kontekst,
shaxsning   yosh   va   ijtimoiy   xususiyatlari,   shuningdek   motivatsion   va   etik   jihatlar
hisobga olinadi, bu esa test natijalarining aniq va ishonchli bo‘lishini ta’minlaydi.
Kurs ishidan kelib chiqadiki, shaxs test-so‘rovnomalarini yaratishda topshiriqlarni
tanlash jarayoni  faqat  nazariy jihatdan puxta asoslangan  bo‘lishi  kifoya qilmaydi,
balki   amaliy   jihatdan   ham   testni   sinovdan   o‘tkazish,   natijalarni   tahlil   qilish   va
muammolarni   bartaraf   etish   yo‘llarini   ishlab   chiqish   zarur.   Shu   yondashuv   test
natijalarini  ishonchli  qiladi, shaxsning  psixologik xususiyatlarini  kompleks  tarzda
aniqlashga   imkon   beradi,   shuningdek,   psixodiagnostika   va   kasbiy   amaliyotda
qo‘llashda   samaradorlikni   oshiradi.   Xulosa   qilib   aytganda,   kurs   ishida
ko‘rsatilganki,   shaxs   test-so‘rovnomalarini   yaratishda   topshiriqlarni   tanlash
jarayoni nazariy va amaliy jihatdan puxta tashkil etilishi, psixometrik tahlil va etik
qoidalarga mos bo‘lishi, shaxsning madaniy va ijtimoiy kontekstini hisobga olishi
zarur.   Bu   yondashuv   testning   ilmiy   asoslanganligini,   natijalarining   validligini   va
ishonchliligini   ta’minlaydi,   shuningdek,   shaxsni   baholashda   yanada   aniq   va
kompleks ma’lumot beradi. Shu bilan birga, kurs ishida ishlab chiqilgan tavsiyalar
test topshiriqlarini tanlash jarayonini yanada takomillashtirish va psixodiagnostika
amaliyotida samarali qo‘llash imkonini yaratadi.
33 Foydalanilgan adabiyotlar
1. Anastasi, A., & Urbina, S. (1997).   Psychological Testing   (7th ed.). Prentice
Hall.   Ushbu   kitob   psixologik   testlarning   nazariy   va   amaliy   asoslarini   keng
qamrab   oladi,   topshiriqlarni   tanlash   va   testlarni   baholash   metodologiyasini
batafsil tushuntiradi.
2. Cronbach, L. J. (1990).  Essentials of Psychological Testing . Harper & Row.
Psixometriya,   testlarning   ishonchliligi   va   validligi,   topshiriqlarni   tanlashda
statistik ko‘rsatkichlar va metodlarni chuqur tahlil qiladi.
3. Guilford,   J.   P.   (1988).   Psychometric   Methods   (2nd   ed.).   McGraw-Hill.
Psixometriya   va   test   topshiriqlarini   ishlab   chiqish   metodologiyasi,
qiyinchilik   va   diskriminatsiya   mezonlarini   hisobga   olish   haqida   ilmiy
asoslarni beradi.
4. Anastasi,   A.   (1982).   Psychological   Testing .   Macmillan   Publishing.   Shaxs
test-so‘rovnomalarida   topshiriqlarni   tanlash   jarayoni,   testni   yaratish
bosqichlari va etik jihatlar bo‘yicha qo‘llanma sifatida ishlatiladi.
5. Kline, P. (2013).   Handbook of  Psychological  Testing   (2nd ed.). Routledge.
Test topshiriqlarini tanlash, psixometrik tahlil va topshiriqlarning qiyinchilik
darajasini belgilash bo‘yicha amaliy tavsiyalarni beradi.
6. Kaplan,   R.   M.,   &   Saccuzzo,   D.   P.   (2017).   Psychological   Testing:
Principles,   Applications,   and   Issues   (9th   ed.).   Cengage   Learning.   Test-
so‘rovnomalarni   yaratish   va   topshiriqlarni   tanlashning   amaliy   jihatlari,
psixometrik tahlil va normativ yondashuvlarni tushuntiradi.
7. Anastasi, A., & Urbina, S. (2004).   Psychological Testing   (8th ed.). Prentice
Hall.   Shaxs   test-so‘rovnomalarida   topshiriqlarni   tanlash,   shakl   va   tuzilish
bo‘yicha psixometriya printsiplari keng yoritilgan.
8. Cohen,   R.   J.,   Swerdlik,   M.   E.,   &   Sturman,   E.   D.   (2013).   Psychological
Testing   and   Assessment:   An   Introduction   to   Tests   and   Measurement   (8th
ed.).   McGraw-Hill   Education.   Test   topshiriqlarini   tanlashda   yuzaga
34 keladigan   amaliy   muammolar   va   ularni   hal   qilish   yo‘llari   haqida   amaliy
tavsiyalar beradi.
9. Eysenck, H. J., & Keane, M. T. (2015).   Cognitive Psychology: A Student’s
Handbook   (7th   ed.).   Psychology   Press.   Test   topshiriqlarini   tanlash
jarayonida   kognitiv   va   psixologik   jihatlar,   shaxsning   xulq-atvor   va   qaror
qabul qilish xususiyatlari haqida tushunchalar beradi.
10. Anastasi, A. (1990).  Psychological Testing  (6th ed.). Macmillan Publishing.
Testni   yaratish   va   topshiriqlarni   tanlash   bo‘yicha   klassik   manba,
psixodiagnostik printsiplarni batafsil yoritadi.
11. Guilford, J. P. (1965).  Fundamental Statistics in Psychology and Education .
McGraw-Hill.   Topshiriqlarni   statistik   tahlil   qilish,   qiyinchilik   va
diskriminatsiya indekslarini aniqlash metodlarini tushuntiradi.
12. Murphy,   K.   R.,   &   Davidshofer,   C.   O.   (2005).   Psychological   Testing:
Principles   and  Applications   (6th  ed.).   Pearson.   Test   topshiriqlarini   tanlash,
psixometrik va amaliy jihatlar bo‘yicha qo‘llanma.
13. Anastasi, A., & Urbina, S. (1997).   Psychological Testing   (7th ed.). Prentice
Hall. Psixodiagnostika va topshiriqlarni  tanlash bo‘yicha nazariy va amaliy
qoidalar.
14. Feldt,   L.   S.,   &   Brennan,   R.   L.   (1989).   Reliability .   Sage   Publications.   Test
topshiriqlarining ishonchliligi va validligi masalalarini batafsil tahlil qiladi.
15. Cohen,   R.   J.,   &   Swerdlik,   M.   E.   (2002).   Psychological   Testing   and
Assessment .   McGraw-Hill.   Test   topshiriqlarini   tanlashda   yuzaga   keladigan
qiyinchiliklar va ularni hal qilish yo‘llari haqida tavsiyalar beradi.
16. Anastasi,   A.,   &   Urbina,   S.   (2004).   Psychological   Testing .   Prentice   Hall.
Shaxs   test-so‘rovnomalarida   topshiriqlarni   tanlashning   nazariy   va   amaliy
jihatlarini keng qamrab oladi.
17. Neisser,   U.   (1967).   Cognitive   Psychology .   Appleton-Century-Crofts.
Topshiriqlarni   tanlash   jarayonida   kognitiv   jihatlar   va   shaxsning   psixologik
xususiyatlarini baholashga oid nazariy asoslarni beradi.
35

36

Купить
  • Похожие документы

  • Aqliy faoliyatni o’rganish uchun metodikalar
  • Eksperimental psixologik metodikalardan foydalanuvchilar va ishlab chiqaruvchilar uchun talablar
  • Empirik tadqiqotning umumiy tavsifi
  • Kompyuter psixodiagnostikasining yutuq va kamchiliklar
  • Eksperimental psixologik tekshirishlardagi umumiy etikaviy tamoyillar

Подтвердить покупку

Да Нет

© Copyright 2019-2025. Created by Foreach.Soft

  • Инструкция по снятию с баланса
  • Контакты
  • Инструкция использования сайта
  • Инструкция загрузки документов
  • O'zbekcha