Shlezgiva Golshteyn tarixi - История - Курсовые работы

Информация о документе

Цена	30000UZS
Размер	75.6KB
Покупки	0
Дата загрузки	12 Март 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	История

Продавец

G'ayrat Ziyayev

Дата регистрации 14 Февраль 2025

80 Продаж

Shlezgiva Golshteyn tarixi

Купить

Reja
I BOB. Birlashishdan oldin Shlezvig va Golshteyn tarixi ........................................ 3
1.1 Islohot va mintaqaning Shlezvig va Golshteynga bo’linishi ............................................................... 3
1.2 Shlezvig va Golshteynning birlashishi ................................................................................................ 6
II BOB. XIX-XX asrlarda Shlesvig-Golshteyn ....................................................... 10
2.1 Mintaqa sanoati va iqtisodiyotining rivojlanishi .............................................................................. 10
2.2 Germaniyadagi siyosiy o’zgarishlar va ularning ............................................................................... 15
Shlezvig-Golshteynga ta’siri ................................................................................................................... 15
Xulosa: .................................................................................................................... 28
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati ......................................................................... 29
1

Kirish
Mavazuning dolzarbligi : Shlezvig va Golshteyn - Germaniyaning
shimolida joylashgan ikkita kichik nemis knyazliklari . Ushbu knyazliklarning
tarixi Germaniya va umuman Evropa tarixi bilan chambarchas bog’liq. Ular
hokimiyat va hududiy da’volar uchun doimiy kurashlarning maqsadi bo’lib, turli
urushlar va mojarolarda qatnashgan. Shlesvig va Golshteyn tarixidagi muhim
voqealardan biri 1864 yilda Daniya va Preyssa o’rtasidagi urushga sabab bo’lgan
Shlesvig-Golshteyn masalasi edi. Ushbu mojaro chegaralarning o’zgarishiga va
ushbu knyazliklarning hududiy bo’linishiga olib keldi. Shlesvig va Golshteyn tarixi
mavzusi Germaniya va umuman Evropa tarixini tushunishda katta ahamiyatga ega.
Bundan tashqari, u milliy va etnik ziddiyatlarni, shuningdek hududiy nizo
muammolarini o’rganish uchun amaliy ahamiyatga ega. Tadqiqotning maqsadi va
vazifalari: Ushbu kurs ishining maqsadi Shlesvig va Golshteyn tarixini o’rganish,
shuningdek, ushbu knyazliklar bilan bog’liq asosiy bosqichlar va voqealarni
tahlil qilishdir.
Tadqiqot ob’ekti Germaniyaning shimolida joylashgan shlesvig va Golshteyn
hududlari tarixidir. Tadqiqot mavzusi Shlesvig va Golshteynning qadimgi
davrlardan to hozirgi kungacha bo’lgan tarixi, shu jumladan geografik joylashuv
xususiyatlari, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlanish, siyosiy voqealar va xalq
taqdiri.
Kurs ishining maqsadi - Kurs ishining asosiy maqsadi Shlesvig va Golshteynning
turli tarixiy davrlardagi madaniyati, iqtisodiyoti va ijtimoiy hayotining
xususiyatlari, shuningdek, ularning boshqa davlatlar va mintaqalar bilan o’zaro
munosabatlari ko’rib chiqish. Ishning asosiy vazifasi mavjud adabiyotlar va
manbalarni tizimlashtirish va tahlil qilish, ularni tanqidiy baholash, shuningdek
yangi tarixiy faktlar va munosabatlarni aniqlashdir. Ushbu maqsadga erishish
uchun quyidagi vazifalar qo’yildi:
Ushbu kurs ishining tuzilishi kirish, asosiy qism, xulosa, ishlatilgan manbalar
ro’yxatidan iborat. Kurs ishining hajmi 2 bob va 32 sahifadan iborat.
2

I BOB. Birlashishdan oldin Shlezvig va Golshteyn tarixi
1.1 Islohot va mintaqaning Shlezvig va Golshteynga bo’linishi
Shlezvig va Golshteyn — Germaniyaning shimolidagi Boltiq dengizining
Janubiy qirg’og’ida joylashgan ikkita kichik viloyat. Ularning tarixi Daniya va
Germaniya tarixi bilan chambarchas bog’liq. O’rta asrlarda Shlesvig va Golshteyn
Daniya Qirolligining qismlari bo’lgan, ammo XV asr oxirida ular Germaniya
nazorati ostiga o’tgan. 19-asrda Shlezvig va Golshteyn yagona knyazlikka
birlashtirildi, keyinchalik Germaniya imperiyasiga qo’shildi. Biroq, bundan oldin
ushbu viloyatlar ustidan hokimiyat uchun kurash, ularning bo’linishi va birlashishi
bilan bog’liq ko’plab voqealar sodir bo’lgan.
Shlesvig va Golshteyn tarixi IX asrdan boshlanadi, bu yerlarda daniyaliklar va
boshqa nemis qabilalari yashagan. Xi asrda bu erda Xolshteyn va Shlezvig
grafliklari tashkil etilib, keyinchalik knyazliklarga aylandi. Ikkala hududga ham
Daniya va Germaniya ta’sir ko’rsatdi, bu esa muntazam mojarolar va urushlarga
olib keldi. XIV asrda shlesvig-Golshteyn Birlashgan dukati tashkil etilishi
boshlandi, chunki Xolshteyn duki Albrext II Shlesvigda ham hukmronlik qila
boshladi. Bu ikki hududni birlashtirishga va kuchli davlatni yaratishga imkon
berdi. Keyingi asrlarda Shlesvig-Golshteyn 1
gersogligiga Daniya ham, Germaniya
ham ta’sir ko’rsatdi va Napoleon urushlari paytida frantsuzlar tomonidan bosib
olindi. 1815 yilda Napoleon va vena Kongressining mag’lubiyatidan so’ng,
Shlesvig-Golshteyn Germaniyaning ittifoq davlatiga aylandi va dukatlik maqomini
oldi. Biroq, 1848 yildan boshlab Shlesvig va Golshteynni Daniya bilan birlashtirish
harakati boshlandi.XIX asrning boshida, Shlezvig-Golshteyn qadimgi Danmarka
huquqi bo’lib, birinchi navbatda Danmarka va Holstein qirolliklari bo’lib, 1866-
yilda Prussiyaga qo’shilgan. Bu yillar shakllangan Alman Federatsiyasi ichida
Shlezvig-Golshteynning mustaqil shtat bo’lishi kuzatilgan edi 2
.
1
2. Ростиславлева Н.В. Россия и революция 1848 1849 гг. в Германии // Новый исторический вестник. 2001.
№2. С. 254-262 с.
2
Бодров А.В., Власов Н.А. Железо и кровь. Франко-германская война. СПб, 2019. 544 с.EDN:
3

O’rta asrlarda Shlezvig va Golshteyn Daniya Qirolligining bir qismi bo’lgan.
XVI asr boshida Shlesvig-Golshteynda islohot joriy etildi va 1544 yilda bu yerda
kil shahrida o’z universitet o’quv yurti tashkil etildi. 1713 yilda Shlezvig va
Golshteyn Daniyadan ajralib, Shimoliy urush paytida etkazilgan zarar uchun
kompensatsiya sifatida Shvetsiyaga berildi. 1720 yilda Shlesvig va Golshteyn
Frederiksborg tinchligi imzolanishi natijasida Daniyaga qaytarildi. 19-asrda
Shlezvig va Golshteyn siyosiy voqealar markazida bo’lgan. 1848 yilda Shlesvig-
Golshteynda daniyaliklar isyoni sodir bo’ldi, u Prussiya qo’shinlari tomonidan
bostirildi. 1864 yilgi urushdan so’ng Shlesvig va Golshteyn Prussiya armiyasi
tomonidan bosib olingan va Prussiya tarkibiga kiritilgan. 1920 yilda Shlesvigda
viloyatni Daniyaga qo’shish masalasi bo’yicha ovoz berildi. Ovoz berish natijasida
Shlesvigning Shimoliy qismi Daniyaga qo’shildi, Janubiy qismi esa Germaniya
tarkibida qoldi.
Shunday qilib, birlashishdan oldin Shlesvig va Golshteyn tarixi Daniya, Shvetsiya
va Prussiya tarixining turli davrlari, shuningdek, ushbu viloyatlarning taqdiriga
katta ta’sir ko’rsatgan milliy harakatlar va urushlar bilan bog’liq edi.
XVI asrda Germaniya islohot bilan bog’liq diniy o’zgarishlarga duch keldi,
bu esa Shlesvig-Golshteynga ham ta’sir ko’rsatdi. 1542 yilda Shlesvig-Golshteyn
duki Kristian III protestantlikka o’tdi va Daniya-Norvegiyada islohotning haqiqiy
yetakchisi bo’ldi. U Shlezvig-Golshteynga protestantizmni kiritdi va mintaqadagi
katolik cherkovining barcha huquqlarini bekor qildi. 1544 yilda Hertog Kristian III
"Augsburg konfessiyasi" ni nashr etdi, bu Shlesvig-Golshteynda rasmiy e’tiqodga
aylandi. 1549 yilda Kopengagendagi cherkov konsistoriyasi tashkil etildi, u
mintaqadagi protestant ruhoniylarini tayinlash va boshqarish uchun javobgardir.
1550 yilda Shlesvig-Golshteyn davlat kengashi tashkil etildi, u mintaqadagi yangi
ma’muriy tizimning asosi bo’ldi. Dyuk Kristian III, shuningdek, Shlesvig-
Golshteyndagi iqtisodiy va siyosiy vaziyatni yaxshilaydigan yangi qonunlar va
islohotlarni joriy etdi. 1559 yilda Kristian III vafot etdi va uning o’g’li Fridrix II
Shlesvig-Golshteynning yangi duki bo’ldi. Shuningdek, u islohotni davom ettirdi
4

va uning mintaqadagi ta’sirini kuchaytirdi. XVII va XVIII asrlarda Shlesvig-
Golshteyn Muqaddas Rim imperiyasiga kiritilgan va dukeslar mintaqani uning
suveren hukmdorlari sifatida boshqargan. Ular iqtisodiyot va ma’muriy tizimda
islohotlar o’tkazdilar, mintaqada ta’lim va madaniyatni yaxshiladilar. Biroq, 1773
yilda Shlesvig-Golshteyn Daniya va Germaniya o’rtasida bo’lindi. Germaniya
Golshteynni, Daniya esa Shlesvigni oldi. Ushbu bo’lim jiddiy siyosiy va etnik
noroziliklarni keltirib chiqardi, chunki Shlezvig aholisining aksariyati nemis
millatiga mansub edi.
Shlesvig va Golshteynning XIX asrgacha bo’lgan siyosiy va iqtisodiy tarixi
davri juda xilma-xil bo’lib, bir qator muhim voqealarni o’z ichiga olgan. XIII asr
boshida, 1201 yilda Shlesvig va Golshteyn gersoglik maqomini oldi va mustaqil
hududlarga aylandi. XIV-XV asrlarda gersogliklar ko’pincha o’z hukmdorlarini
o’zgartirib, ko’plab urushlar va janglar olib borishgan. XVI asrda dukatlar Daniya
va Norvegiya shohi boshqaruvi ostida bitta umumiy hududga birlashtirildi. Biroq
1720 yilda Shlesvig va Golshteyn Germaniyaga lenn huquqi bilan berildi. XVIII
asrda dukatlar iqtisodiy jihatdan rivojlangan. Shu vaqt ichida Shlezvig va
Golshteynda sanoat va qishloq xo’jaligi rivojlandi. Yangi manufakturalar yaratildi,
shuningdek, yerni qayta ishlash texnologiyasi va usullari takomillashtirildi.
Golshteynda ko’plab tegirmonlar paydo bo’ldi, bu esa un sanoatining
rivojlanishiga yordam berdi 3
. Biroq, 1773 yilda, Xolshteyn-Gotorp dukeslar
sulolasining so’nggi erkak vakili vafot etganidan so’ng, dukesliklarda
hokimiyatning uzviyligi haqida bahslar paydo bo’ldi. Ushbu nizo Daniya va
Prussiya o’rtasida 60 yildan ortiq davom etgan va Shlesvig-Golshteyn masalasi deb
nomlangan mojaroga olib keldi. 1864 yilgi urush natijasida Shlesvig va Golshteyn
Prussiya tomonidan anneksiya qilindi. Bu Shlesvig va Golshteyn tarixida 1871
yilda boshqa Germaniya erlari bilan Germaniya imperiyasiga birlashgunga qadar
davom etgan yangi davrning boshlanishi edi. Mintaqaning Shlezvig va
Golshteynga bo’linishi Evropadagi islohot harakati bilan bog’liq bo’lib, bu
3
2. Ростиславлева Н.В. Россия и революция 1848 1849 гг. в Германии // Новый исторический вестник. 2001.
№2. С. 254-262 с.
5

mintaqani ham qamrab oldi. 1523 yilda Shlesvig-Golshteyn protestantlikni qabul
qildi, 1542 yilda esa Shlesvig-Golshteyn dukati mustaqil davlat sifatida tashkil
etildi. XVI-XVIII asrlarda mintaqa Muqaddas Rim imperiyasining bir qismi
bo’lgan, ammo uning boshqaruvi Daniya va Germaniya o’rtasida bo’lingan.
XIX asr boshida Napoleon urushlari davomida mintaqa frantsuz qo’shinlari
tomonidan egallab olingan, so’ngra Daniya tarkibiga kiritilgan. Biroq, 1864 yilda
Daniya Prussiya bilan urushda mag’lub bo’lganidan so’ng, Shlesvig Prussiyaga
o’tkazildi, Golshteyn esa uning ittifoq davlatiga aylandi. 1871 yilda Shlesvig-
Golshteyn Birlashgan Germaniyaning bir qismiga aylandi.
Shunday qilib, birlashishdan oldin Shlezvig va Golshteyn turli xil boshqaruv
tuzilmalari va turli xil tarixga ega bo’lgan mustaqil mintaqalar edi. Mintaqaning
ikki qismga bo’linishi Evropadagi islohotlar va siyosiy o’zgarishlar, shuningdek,
urushlar va davlatlar o’rtasida hududlarni qayta taqsimlash bilan bog’liq edi.
1.2 Shlezvig va Golshteynning birlashishi
Shlesvig va Golshteynning birlashishi 1864 yilda Daniya, Prussiya va
Avstriya ishtirok etgan ikkinchi Shlesvig-Golshteyn urushi natijasida sodir bo’ldi.
Urush Daniya protektorati ostida bo’lgan, ammo nemis milliy ozchiliklari
yashaydigan Shlesvig va Golshteyn gersogliklari to’g’risidagi nizolar tufayli
boshlandi. Urush paytida Daniya qo’shinlari mag’lubiyatga uchradi va shlesvig va
Golshteyn Prussiya va Avstriya qo’shinlari tomonidan bosib olindi.
1865 yilda bo’lib o’tgan Vena Kongressi natijasida Golshteyn Avstriya
imperiyasining bir qismiga aylanishi va Shlesvig Prussiyaga topshirilishi
to’g’risida qaror qabul qilindi. Biroq, 1866 yilda Avstriya va Prussiya o’rtasida
ziddiyat yuzaga keldi va bu Avstriya-Prussiya urushiga olib keldi. Ushbu urush
davomida Prussiya Avstriyani mag’lub etdi va Germaniyada asosiy kuchga
aylandi. Urushdan so’ng Shimoliy Germaniya ittifoq davlati tashkil topdi, unga
Shlesvig, Golshteyn va boshqa Shimoliy Germaniya yerlari kirdi 4
. 1871 yilda,
4
Ревякин А.В., Васильева Н.Ю. История международных отношений. В 3-х т. Т. I: От вестфальского мира до
окончания Первой мировой войны. М., 2019. 400 с.
6

Prussiya-Fransiya urushidan so’ng, Shimoliy Germaniya ittifoq davlati Prussiya
shohi Vilgelm I boshchiligidagi Germaniya imperiyasiga aylandi.Shlesvig va
Golshteyn Prussiya qismlariga aylandi va birinchi jahon urushi oxirigacha shunday
bo’lib qoldi.
1863 yilda Daniya shohi Frederik VII Shlesvigni Daniyaga qo’shish to’g’risida
farmon chiqargan, bu esa Shlesvig va Golshteyn aholisi tomonidan qattiq
qarshilikka sabab bo’lgan. Tez orada Daniya va Prussiya va Avstriya Ittifoqi
o’rtasida urush boshlandi, unda Shlesvig va Golshteynning Prussiyaga qo’shilishi
g’alaba qozondi va rasman e’lon qilindi.
Shu paytdan boshlab Germaniya imperiyasining va keyinchalik mustaqil
Germaniyaning bir qismiga aylangan mintaqaning yangi tarixi boshlandi. Biroq,
mintaqadagi milliy masala birinchi jahon urushi oxirigacha dolzarb bo’lib qoldi.
Daniya va Shlesvig-Golshteyn o’rtasidagi ziddiyat 1848 yilda Evropadagi islohot
harakatlari bilan bog’liq holda boshlangan. 1848 yilda Shlesvig-Golshteyn o’z
avtonomiyasini e’lon qildi, bu esa Daniya hukumatining g’azabini keltirib
chiqardi. Bunga javoban Daniya hukumati Shlezvig va Golshteynni o’z viloyatlari
deb e’lon qildi. Bu Daniya hukumatiga qarshi isyon ko’targan mintaqa aholisining
noroziligini keltirib chiqardi. 1848 yilda Shlesvigda yangi Konstitutsiya yaratildi
va Golshteyn Shlesvig bilan bitta knyazlikka birlashdi. Bunga javoban Daniya
hukumati mintaqaga qo’shin kiritdi.
1850 yilda London protokoli imzolandi, u Daniyaga Shlesvigni boshqarish
huquqini berdi, Golshteyn esa Avstriya imperatori boshqaruviga o’tkazildi. Biroq,
bu mojaroni hal qilishga olib kelmadi va 1864 yilda Avstriya va Prussiya birlashib,
Shlesvig va Golshteynni o’zaro bo’lishdi.
Shundan so’ng Shlesvig Prussiyaga berildi, Golshteyn esa 1871 yilda Prussiya
bilan birlashtirildi. Shlesvig-Golshteyn Germaniya imperiyasining bir qismiga
aylandi va oxir-oqibat ikkinchi jahon urushidan keyin Germaniya Federativ
davlatiga aylandi.
7

1860-yillarning boshida nemis liberallari va millatchilari Shlesvig-Golshteyn
mustaqilligini qo’llab-quvvatlash tarafdori bo’lishdi. Ular buni nafaqat milliy o’z
taqdirini o’zi belgilash masalasi, balki Germaniyaning Boltiq dengiziga ta’sirini
kuchaytirish va Shimoliy Evropa ustidan nazoratni kuchaytirish imkoniyati deb
bildilar. 1863 yilda Shlesvig-Golshteyn va Prussiya Qirolligi o’rtasida Qo’shma
shartnoma imzolandi, unda davlat mustaqilligini himoya qilishga va’da berildi.
1864 yilda Daniya Shlesvig-Golshteynga qarshi urush e’lon qildi, bu esa Prussiya
va Avstriyani boshqa nemis davlatlari bilan birga Daniyaga qarshi urush e’lon
qilishga olib keldi. Urush natijasida Daniya Shlesvig va Golshteyndan Avstriya va
Prussiya foydasiga voz kechishga majbur bo’ldi. Shlesvig va Golshteynning
Prussiya bilan birlashishi va 1871 yilda Germaniya imperiyasi tashkil etilishi
natijasida mintaqa Germaniyaning bir qismiga aylandi. Biroq, Shlesvig-
Golshteynning mustaqilligi Germaniyadagi milliy harakatlar bilan faxrlana
boshladi, Shlesvig-Golshteyn esa milliy birlik va mustaqillikning ramzi bo’ldi.
1864 yilda, uch yillik mojarodan so’ng, Daniya Shlesvig-Golshteynni Prussiya va
Avstriya foydasiga yo’qotdi. Ushbu to’qnashuv natijasida Shlesvig-Golshteyn ikki
qismga bo’lindi: Prussiya Shlesvig va Golshteynni Eyder daryosidan janubga,
Avstriya esa Eyder daryosidan shimolga Golshteynni oldi. 1867 yilda Shimoliy
Germaniya Ittifoqi tashkil topdi, u Germaniyaning shimolidagi barcha nemis tilida
so’zlashadigan erlarni, shu jumladan Shlesvig-Golshteynni birlashtirdi. 1871 yilda
bu ittifoq Germaniya imperiyasiga aylantirildi.
1918 yilda Germaniya imperiyasi birinchi jahon urushida mag’lubiyatga uchradi
va Shlesvig-Golshteyn mustaqilligidan voz kechishga va Veymar Respublikasiga
qo’shilishga majbur bo’ldi. Natsistlar Germaniyasi davrida Shlesvig-Golshteyn
Shlesvig-Golshteyn provinsiyasiga kiritilgan.
Ikkinchi jahon urushidan keyin Germaniya ikkiga bo’lindi va Shlesvig-Golshteyn
G’arbiy Germaniya hududida edi. 1949 yilda Shlesvig-Golshteyn Germaniya
Federativ Respublikasi yerlaridan biriga aylandi. Hozirgi vaqtda Shlesvig-
Golshteyn Germaniya Federativ Respublikasining 16 ta yerlaridan biri hisoblanadi.
8

1848 yilda Shlesvig va Golshteyn birlashgandan so’ng, Kopengagenda Daniya va
Shlesvig-Golshteyn o’rtasida mintaqaning milliy tarkibi masalasi bilan bog’liq
nizo boshlandi. Shlezvig va Golshteynda nemis va Daniya xalqlari yashagan va har
bir tomon mintaqada hukmronlik qilishga intilgan. 1864 yilda Daniya va shlesvig-
Golshteynning Daniyadan mustaqilligini qo’llab-quvvatlagan nemis davlatlari
Ittifoqi o’rtasida ikkinchi Shlesvig-Golshteyn urushi boshlandi. Ushbu urush
natijasida mintaqa Prussiya va Avstriya o’rtasida bo’lindi. Germaniya tomonidan
Shlesvig-Golshteyn mustaqilligini qo’llab-quvvatlash nemis yerlarida milliy
ongning o’sishi va nemis millati birligiga intilish bilan bog’liq edi. Germaniya
milliy Ittifoqi (NDV) 1866 yilda Avstriya-Vengriya imperiyasining yaratilishiga
javob sifatida tashkil etilgan. NDVNING maqsadi Prussiya rahbarligida nemis
yerlarini birlashtirish edi. Germaniya tomonidan Shlesvig-Golshteyn mustaqilligini
qo’llab-quvvatlash ushbu strategiyaning bir qismi edi, chunki bu Prussiyaga nemis
aholisi bo’lgan qo’shimcha hududlarni qo’shishga imkon beradi.
Shunday qilib, Germaniya tomonidan Shlesvig-Golshteyn mustaqilligini qo’llab-
quvvatlash milliy va siyosiy manfaatlar bilan bog’liq edi. U Germaniyani millat
sifatida shakllantirishda va Evropadagi mavqeini mustahkamlashda muhim rol
o’ynadi. 1864 yilda Daniya Prussiya va Avstriya tomonidan qo’llab-quvvatlangan
Shlesvig-Golshteynga urush e’lon qildi. Urush ittifoqchilarning g’alabasi bilan
yakunlandi va Shlesvig-Golshteyn Prussiya va Avstriya o’rtasida bo’lindi.
Shlesvig-Golshteyn uchun urush jiddiy oqibatlarga olib keldi. Mintaqa ikki kuchli
davlat o’rtasida ikki qismga bo’linib, uning iqtisodiy va siyosiy rivojlanishini
cheklashga olib keldi. Bundan tashqari, mintaqadagi ko’plab daniyaliklar o’z
uylarini tark etib, Daniyaning boshqa qismlariga ko’chib o’tishga majbur bo’lishdi.
Biroq, ushbu mojaro natijasida Shlezvig-Golshteyn yanada ongli va uyushgan
mintaqaga aylandi. Milliy birlik mintaqaning ikkala qismining rivojlanishining
asosiy omillaridan biriga aylandi. Shuningdek, Shlesvig-Golshteyn strategik
muhim mintaqa bo’lib qoldi va ikkinchi jahon urushidan so’ng GFRga kiritildi, u
hozirgacha shu yerda.
9

1864 yilgi urush Prussiya va Avstriyaning Daniya ustidan to’liq g’alabasi bilan
yakunlandi. Natijada Germaniya konfederatsiyasi Shlesvig-Golshteyn ustidan
nazoratni qo’lga kiritdi. Biroq, Germaniya ichida Shlesvig va Golshteynning
hududiy bo’linishi bilan bog’liq jiddiy muammo yuzaga keldi. Prussiya va
Avstriya bu hududlarni kim boshqarishi to’g’risida kelisha olmadilar. Natijada
ikkita alohida viloyatni tashkil etish to’g’risida qaror qabul qilindi: Shlesvig-
Golshteyn-Sonderburg-Glyuksburg (Prussiya nazorati ostida) va Shlesvig-
Golshteyn-Lauenburg (Avstriya nazorati ostida). Shunday qilib, Shlesvig-
Golshteyn Germaniya imperiyasining bir qismiga aylandi. XIX asr oxirida mintaqa
Germaniyada eng rivojlangan hududlardan biri bo’lib, muhim iqtisodiy va madaniy
ahamiyatga ega edi 5
. Biroq, XX asr voqealari bir qator o’zgarishlarga olib keldi.
Birinchi jahon urushi va imperiyaning ajralishi natijasida Shlesvig-Golshteyn
Germaniya va Daniya o’rtasida bo’lindi. Ikkinchi jahon urushidan so’ng mintaqa
ittifoqchi qo’shinlar tomonidan egallab olingan va Britaniya va SSSR o’rtasida
bo’lingan. 1949 yilda mintaqa rasmiy ravishda Germaniya Federativ
Respublikasiga o’tkazildi, Daniya esa Kiel ko’rfazi va Bornholm orolini oldi.
Shunday qilib, Shlezvig va Golshteynning birlashishdan oldingi va keyingi tarixi
nafaqat ushbu mintaqa, balki butun Evropa uchun muhim bosqichdir. Mintaqa
Germaniyada va undan tashqarida siyosat, iqtisodiyot va madaniyatga katta ta’sir
ko’rsatdi.
II BOB. XIX-XX asrlarda Shlesvig-Golshteyn
2.1 Mintaqa sanoati va iqtisodiyotining rivojlanishi
1864 yilgi urush natijasida Shlesvig va Golshteyn Prussiyaga qo’shildi. 1867
yilda bu yerlar Shimoliy Germaniya Ittifoqi tarkibiga kirdi, so’ngra 1871 yilda
5
История международных отношений в новое время. Ч. I. 1640-1918 гг. / Под общ. ред. Байзаковой К.И.
Алма-Ата, 2005.
10

Germaniya imperiyasining bir qismiga aylandi. Ikkinchi jahon urushi davrida
Shlezvig-Golshteyn fashistlar Germaniyasi tomonidan bosib olingan va urushdan
keyin Daniya va Germaniya o’rtasida bo’lingan. Shlesvigning Shimoliy qismi
Daniyaga foydalanishga berilgan, qolgan qismi esa GFR tarkibiga kirgan. 1955
yilda Bonn shartnomasi imzolandi, unda Germaniya Daniya mustaqilligini tan oldi,
Daniya esa o’z navbatida Shlesvig-Golshteynga bo’lgan da’volaridan voz kechdi.
Shunday qilib, Shlesvig-Golshteyn bo’yicha Daniya va Germaniya o’rtasidagi
ziddiyat hal qilindi.
Hozirgi vaqtda Shlesvig-Golshteyn Germaniyaning 16 federal yerlaridan biri
hisoblanadi. Bu erda Kiel, Lyubek, Flensburg va Neumünster kabi bir nechta yirik
shaharlar joylashgan. Bu yer Boltiq dengizi sohilidagi kurortlari, shuningdek,
mintaqa tarixi bilan bog’liq ko’plab diqqatga sazovor joylari bilan mashhur.
XIX asr oxirida Shlesvig-Golshteyn sezilarli o’zgarishlarga duch keldi. Sanoatning
rivojlanishi va aholi sonining ko’payishi bilan viloyat Germaniyaning eng yirik
sanoat mintaqalaridan biriga aylandi. Po’lat ishlab chiqarish, mashinasozlik, kimyo
va oziq-ovqat sanoati bo’yicha yangi korxonalar tashkil etildi.
XX asr boshida Shlesvig-Golshteyn birinchi jahon urushi voqealariga guvoh
bo’ldi. Biroq, Germaniyaning boshqa mintaqalaridan farqli o’laroq, bu hudud
ingliz aviatsiyasi tomonidan vayron qilinmagan yoki bombardimon qilinmagan.
Birinchi va ikkinchi jahon urushlari orasidagi davrda Shlesvig-Golshteyn
rivojlanishda davom etdi. Ushbu davrda viloyatda Germaniyadagi eng yirik
qishloq xo’jaligi ko’rgazmasi tashkil etildi, ko’plab uylar, maktablar, shifoxonalar
va boshqalar qurildi.
Biroq, uchinchi Reyx davrida viloyat yana siyosiy kurash obyektiga aylandi.
Natsistlar maktablarda Daniya tilini nemis tiliga almashtirishga, madaniy
avtonomiyani bekor qilishga va Shlesvig-Golshteynni oddiy nemis mintaqasiga
aylantirishga intildilar.
Ikkinchi jahon urushi tugaganidan so’ng, Shlesvig-Golshteyn Daniya va
Germaniya o’rtasida bo’lindi, Shlesvig Shlesvig-Golshteyn yurisdiksiyasiga o’tdi,
Golshteyn esa Germaniyaning alohida provinsiya okrugiga aylandi. Shlesvig-
11

Golshteynning zamonaviy tarixi Daniya bilan yaqin iqtisodiy va madaniy aloqalar,
shuningdek, Germaniya Federativ Respublikasi tarkibida viloyat avtonomiyasining
mustahkamlanishi bilan tavsiflanadi. XIX asrda Shlesvig-Golshteyn
Germaniyadagi sanoat markazlaridan biriga aylandi. Mintaqada to’qimachilik,
kimyo, mashinasozlik, oziq-ovqat va boshqa sanoat tarmoqlari rivojlandi. Sanoat
korxonalari Elba va Treittel daryolaridan faol foydalangan, bu esa savdo va
eksportni rivojlantirishga yordam bergan 6
.
1871 yilda Germaniya birlashgandan so’ng, Shlesvig-Golshteyn Prussiya tarkibiga
kirdi. Bu mintaqaning siyosiy va iqtisodiy sohalarida o’zgarishlarga olib keldi.
Hokimiyat endi Berlindan amalga oshirildi va asosiy til nemis tiliga aylandi.
XX asr boshida mintaqa sanoat o’sishi davrini boshdan kechirgan, buning
natijasida yangi korxonalar qurilgan va temir yo’l tarmog’i rivojlangan. Biroq,
birinchi jahon urushi paytida mintaqa jangovar harakatlar zonasiga aylandi va bu
unga katta zarar etkazdi.
Birinchi jahon urushi va Versal shartnomasidan so’ng Shlesvig Daniya va
Germaniya o’rtasida bo’lindi, Golshteyn esa Veymar Respublikasining bir qismiga
aylandi 7
. 1937 yilda Golshteyn shlesvig-Golshteyn-Lauenburg provinsiyasi bilan
birlashtirildi, 1946 yilda esa mintaqa yangi tashkil etilgan shlesvig-Golshteyn
federal yerining bir qismiga aylandi.
Urushdan keyingi davrda mintaqa rivojlanishda va o’zgarishda davom etdi. 1957
yilda Daniya aholisi uchun shlesvig-Golshteyn avtonom viloyati tashkil etildi.
1960-yillarning boshidan boshlab mintaqaning sanoat rivojlanishi boshlandi,
buning natijasida kuchli sanoat va savdo rivojlandi. Hozir Shlezvig-Golshteyn
Germaniyaning eng gullab-yashnagan mintaqalaridan biri bo’lib, mamlakat
iqtisodiyotiga kata hissa qo’shmoqda.
XX asr boshida Shlesvig-Golshteyn yog ‘va yog’ mahsulotlari ishlab chiqarish
6
Роотс Л.К. Шлезвиг-гольштейнский вопрос и политика европейских держав в 1863-1864.Таллин, 1957. 241
с.
7
Ревякин А.В., Васильева Н.Ю. История международных отношений. В 3-х т. Т. I: От вестфальского мира до
окончания Первой мировой войны. М., 2019. 400 с.

12

bo’yicha yetakchi, shuningdek Germaniyada shakar ishlab chiqarish bo’yicha
yetakchi bo’ldi. Mintaqada bandlikning o’sishi va mintaqaning iqtisodiy
rivojlanishiga hissa qo’shgan ko’plab kichik va o’rta korxonalar rivojlandi.
Biroq, birinchi jahon urushi tugaganidan va Versal shartnomasi o’rnatilganidan
so’ng, Shlesvig-Golshteyn Veymar Respublikasi hududida bo’lib, mustaqil
provinsiya maqomini yo’qotdi. 1937 yilda mintaqa Xolshteyn provinsiyasi bilan
birlashtirildi.
Ikkinchi jahon urushida mintaqa g’arbiy frontdagi asosiy jangovar joylardan biriga
aylandi. Urushdan so’ng mintaqa Britaniya va SSSR o’rtasida bo’lindi. 1949 yilda
Britaniya o’z qismini Germaniyaga berdi, sovet qismi esa GDR tarkibiga kirdi.
1990 yilda Germaniya birlashgandan so’ng, Shlezvig-Golshteyn 16 federal
shtatdan biriga aylandi. Mintaqa sanoat va savdo markazi sifatida rivojlanishda
davom etmoqda, shuningdek, tarixi, tabiiy diqqatga sazovor joylari va Boltiq
bo’yidagi plyajlari tufayli mashhur sayyohlik maskani hisoblanadi.
XIX asrda Shlesvig-Golshteyn Shimoliy Germaniya sanoati va iqtisodiyotini
rivojlantirish markazi bo’ldi. Mintaqada mashinasozlik, kimyo va oziq-ovqat
sanoati korxonalari, shuningdek, kemasozlik verfiyalari paydo bo’ldi. Mintaqaning
eng yirik shaharlaridan biri Germaniyaning asosiy porti va kemasozlik markaziga
aylangan Kiel edi. Bu davrda Shlesvig-Golshteynda sezilarli iqtisodiy va madaniy
rivojlanish sodir bo’ldi, bu birinchi jahon urushi boshlangunga qadar davom etdi.
Hozirda Shlezvig-Golshteyn Germaniyaning 16 federal shtatlaridan biridir.
Mintaqa mashinasozlik, oziq-ovqat va kimyo sanoati, kemasozlik va turizm kabi
iqtisodiyotning turli sohalarida rivojlanishda davom etmoqda. Shuningdek,
mintaqa ta’lim va fan markazi bo’lib, unda bir nechta yirik universitetlar va ilmiy
markazlar joylashgan.
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Shlesvig-Golshteyn mustaqil provinsiya
maqomiga ega bo’lmasa-da, Germaniyaning muhim mintaqasi bo’lib qolishda
davom etdi. 1871 yilda Germaniya imperiyasi tashkil topdi, unda Shlesvig-
Golshteyn Prussiya tarkibiga kirdi. Bu mintaqaning sanoat rivojlanishining
13

kuchayishiga olib keldi, chunki Prussiya iqtisodiyot va ishlab chiqarishni faol
rivojlantirdi.
Biroq XX asr boshlarida Germaniyadagi siyosiy o’zgarishlar Shlesvig-Golshteyn
taqdiriga ta’sir qildi. Birinchi jahon urushi natijasida Germaniya imperiyasi
parchalanib ketdi va Shlesvig-Golshteyn bahsli mintaqalardan biriga aylandi. 1920
yilda Shlesvig-Golshteynning Daniya va Germaniya o’rtasida bo’linishiga olib
kelgan uchinchi Parij tinchlik shartnomasi imzolandi 8
.
Ikkinchi jahon urushi natijasida Germaniya Shlesvig-Golshteyn ustidan nazoratni
yo’qotdi va mintaqa Daniya va Germaniya o’rtasida bo’lindi. 1949 yilda
Germaniya Shlesvig-Golshteyn viloyatini tashkil etdi, u hozirgi kungacha
Germaniyaning 16 federal yerlaridan biri sifatida mavjud bo’lib kelmoqda.
Transport va logistika infratuzilmasini rivojlantirish, shuningdek, qishloq xo’jaligi
va baliqchilikni rivojlantirish orqali mintaqa iqtisodiy rivojlanishning yuqori
darajasiga ega bo’lishda davom etmoqda 9
.
1871 yilda Germaniya bitta davlatga birlashdi va shlesvig-Golshteyn federal
Shtatlardan biri sifatida uning tarkibiga kirdi. Yangi Germaniya imperiyasi
doirasida mintaqa o’z ishlarini boshqarishda katta avtonomiyaga ega bo’ldi. XX
asr boshida Shlesvig-Golshteyn Germaniyada shakar va sut ishlab chiqarishning
yetakchi mintaqalaridan biriga aylandi. Shuningdek, bu yerda yirik kemasozlik
zavodlari va boshqa sanoat korxonalari joylashgan. Biroq, mintaqa XX asrning
birinchi yarmida siyosiy g’alayonlardan qochib qutula olmadi. Ikkinchi jahon
urushi davrida Shlesvig-Golshteyn Germaniyaning eng vayron bo’lgan
mintaqalaridan biri bo’lib, urush oxirida Britaniya va AQSh o’rtasida bo’lindi.
Urush tugaganidan so’ng mintaqa tiklandi va 1946 yilda yangi shlesvig-Golshteyn
yeri tashkil etildi, uning tarkibiga ilgari Britaniya va AQSh nazorati ostidagi
hududlar kiritildi. Urushdan keyingi yillarda Shlesvig-Golshteyn GFRning eng
8
Самсонов А. "Железом и кровью". Создание Второго рейха [Электронный ресурс]// Военное обозрение
дата публикации: 19 января 2021). - URL: https://topwar.ru/179053-zhelezom-i-krovju-sozdanie-vtorogo-
rejha.html (дата обращения. 05.01.2022).
9
6.Ростиславлева Н.В. Либерал Д. Ганземан и его представления о единстве Германии // Новый
исторический вестник. 2009. № 1. С. 38-45.
14

gullab-yashnagan mintaqalaridan biriga aylandi. Bu yerda qishloq xo’jaligi, sanoat,
kemasozlik, turizm va boshqa sohalar rivojlangan. XXI asr boshida Shlesvig-
Golshteyn Germaniyaning iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan mintaqalaridan biri
bo’lib qolmoqda. Shlezvig va Golshteynning yakuniy birlashishi 1937 yilda
fashistlar Germaniyasi mamlakatni ma’muriy qayta tashkil etish va ikkala viloyatni
bitta Shlezvig-Golshteyn viloyatiga birlashtirganda sodir bo’ldi. 1945 yilda,
ikkinchi jahon urushi oxirida, mintaqa ittifoq kuchlari tomonidan bosib olingan va
Britaniya va SSSR o’rtasida bo’lingan. 1949 yilda Germaniya Federativ
Respublikasi (G’arbiy Germaniya) tashkil etildi, unga Shlesvig-Golshteyn ham
kirdi. Mintaqaning Sharqiy qismi 1990 yilda G’arbiy Germaniya bilan
birlashgunga qadar Germaniya demokratik Respublikasiga (Sharqiy Germaniya)
kiritilgan.
Birinchi jahon urushidan keyin Shlezvig va Golshteynning yakuniy birlashishi
Veymar Respublikasining bir qismiga aylangan Germaniyaning yangi Shlezvig-
Golshteyn provinsiyasini yaratishga olib keldi. Bu viloyatga iqtisodiy va ijtimoiy
rivojlanishga, shu jumladan qishloq xo’jaligi, baliqchilik, dengiz transporti va
sanoatni rivojlantirishga e’tibor qaratish imkonini berdi.
Biroq, ikkinchi jahon urushi paytida mintaqa vayron bo’lgan va urushdan keyin
Shlezvig-Golshteyn ikki ishg’ol zonasiga bo’lingan: Britaniya va sovet. 1949 yilda
viloyat Germaniya Federativ Respublikasiga qo’shildi va keyinchalik 1990 yilda
yagona Germaniyaning bir qismiga aylandi. Bugungi kunda Shlezvig-Golshteyn
Germaniyaning 16 federal shtatlaridan biri bo’lib, Shimoliy Evropa mintaqasida
muhim iqtisodiy va madaniy ahamiyatga ega. Mintaqa plyajlari, kurortlari va
Lyubek, Kiel va Flensburg kabi madaniy diqqatga sazovor joylari bilan mashhur.
2.2 Germaniyadagi siyosiy o’zgarishlar va ularning
Shlezvig-Golshteynga ta’siri
Frankfurt Kongressi-bu 19-asrda Germaniyaning birlashishi davrida sodir
bo’lgan voqea. Kongress 1848 yilda, Evropadagi inqilobiy notinchlik davrida,
Germaniyada konstitutsiyaviy monarxiyani yaratish va boshqa muhim masalalarni
15

hal qilish uchun chaqirilgan. Kongress doirasida Germaniya Federal davlati tashkil
etildi, unga Avstriya va Prussiyadan tashqari barcha nemis yerlari kiritildi.
Kongressda ko’rib chiqilgan masalalardan biri Shlesvig-Golshteynning taqdiri edi.
1848 yilda bu hudud Daniya nazorati ostida bo’lgan, ammo Germaniya bilan
birlashishga intilgan ko’plab nemislar yashagan. Kongressda Shlesvig-Golshteyn
Germaniya bilan birlashtirilishi kerakligi to’g’risida qaror qabul qilindi.
Biroq, 1864 yilda Daniya Prussiya va Avstriyaga qarshi urushda mag’lubiyatga
uchradi va Shlesvig-Golshteyn bu ikki davlat o’rtasida bo’lindi. 1866 yilda
Prussiya Avstriyani urushda mag’lub etdi va Germaniyaning asosiy davlatiga
aylandi. Natijada Shlesvig-Golshteyn Prussiya bilan birlashtirilib, uning
provinsiyasiga aylandi.
Shunday qilib, Shlesvig-Golshteyn uchun Frankfurt Kongressining natijasi uni
Germaniya bilan birlashtirish to’g’risidagi qaror edi, ammo bu qarorni amalga
oshirish ko’p yillar davom etdi va faqat Germaniyadagi harbiy mojarolar va
siyosiy o’zgarishlardan so’ng sodir bo’ldi. Shlesvig-Golshteynning mustaqil
davlat bo’lishga va Germaniya bilan ittifoqqa kirishga muvaffaqiyatsiz urinishidan
so’ng, mintaqa Daniya va Prussiya o’rtasida diplomatik kurash ob’ektiga aylandi.
1866 yilda Avstriya-Prussiya urushi paytida Shlesvig-Golshteyn Prussiyaga
qo’shildi. Prussiya bilan yakuniy birlashish mintaqada sezilarli siyosiy, iqtisodiy
va ijtimoiy o’zgarishlarga olib keldi. Shlesvig-Golshteyn metallurgiya,
mashinasozlik va kimyo sanoati rivojlangan sanoat mintaqasiga aylandi. Temir
yo’llar va paroxodlarning rivojlanishi savdo-sotiqning o’sishiga va iqtisodiy
farovonlikka yordam berdi.Biroq, Prussiyadagi siyosiy rejim avtoritar edi, bu
mintaqada norozilikni keltirib chiqardi. XIX asr oxirida Shlesvig-Golshteyn
Germaniyadagi sotsial-demokratik harakatning markazi bo’ldi. XX asr boshida
mintaqa birinchi jahon urushi davrida keskin harbiy harakatlar joyiga aylandi.
1918 yilda Germaniya imperiyasi mag’lub bo’ldi, Shlesvig-Golshteyn esa erkin
davlat maqomiga ega bo’ldi. 1937 yilda Germaniyani natsistlar tomonidan qayta
tashkil etish jarayonida Shlesvig-Golshteyn qo’shni mintaqalar bilan Germaniya
16

provinsiyasiga birlashtirildi. Ikkinchi jahon urushi davrida mintaqa og’ir janglar va
vayronagarchiliklar joyi bo’lgan. Urush tugaganidan so’ng, mintaqa Daniya va
Germaniya o’rtasida bo’lindi. Shlesvigning Shimoliy qismi Daniyaning bir
qismiga aylandi, Shlesvigning Janubiy qismi va butun Golshteyn Germaniya
Federativ Respublikasi tarkibiga kirdi.
1850 yildagi konstitutsiyaviy mojaro Daniyada yangi Konstitutsiyani qabul qilish
masalasi bilan bog ’ liq edi . Ushbu Konstitutsiya milliy ozchiliklarning huquqlari va
erkinliklarini daniyaliklar bilan tenglashtirishni nazarda tutgan , bu esa Shlesvig -
Golshteynda yashovchi nemislarning milliy manfaatlariga zid edi . Ko ’ plab
noroziliklarga qaramay , Daniya Konstitutsiyasi qabul qilindi .
Bu nemislarning mintaqadagi milliy ambitsiyalarining o ’ sishiga va Daniyaga
yo ’ naltirilgan Shlezvig - Golshteyn hukumatiga bo ’ lgan talablarining kuchayishiga
olib keldi 10
. 1863 yilda Daniya qirolichasi Frederik VII merosxo ’ rlarsiz vafot
etganida va taxtga da ’ vogar nemis shahzodasi Kristian Glyuksburg bo ’ lganida
mojaro yanada kuchaygan . Shlesvig va Golshteyndagi milliy partiyalar
Germaniyaga qo ’ shilish tarafdori bo ’ lishdi , Daniya esa mintaqa o ’ z hududi bo ’ lib
qolishini talab qildi . 1864 yilgi urush natijasida Daniya Shlesvigni va
Golshteynning katta qismini yo ’ qotdi va bu erlar Prussiyaga qo ’ shildi . Shlesvig va
Golshteynning yakuniy birlashishi 1871 yilda, Germaniya birlashgandan so’ng
sodir bo’ldi. Bu mintaqada nemis madaniyati va tilining kuchayishiga,
infratuzilma, iqtisodiyot va madaniyatning rivojlanishiga olib keldi.
Shunday qilib, 1850 yildagi mojaro va undan keyingi voqealar Shlezvig va
Golshteyn tarixiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi, ularning Germaniyaga qo’shilishiga
olib keldi va mintaqaning rivojlanishiga turtki bo’ldi.
Shlesvig-Golshteyn Germaniya birligini shakllantirishda madaniy-tarixiy viloyat
va Germaniya birlashmasida hal qiluvchi voqealar sodir bo’lgan joy sifatida
muhim rol o’ynadi. Ko’rib chiqilishi mumkin bo’lgan ba’zi kichik mavzular:
XIX asrda Shlesvig-Golshteynning Germaniya birligi uchun harakatdagi roli.
10
Роотс Л.К. Шлезвиг-гольштейнский вопрос и политика европейских держав в 1863-1864.Таллин, 1957. 241
с.
17

Bismark islohotlari va ularning Shlesvig-Golshteynning siyosiy landshaftiga
ta’siri. 1871 yilda Germaniya imperiyasini yaratishda Shlesvig-Golshteynning roli.
Germaniya imperiyasi tashkil etilganidan keyingi davrda Shlesvig-Golshteynning
rivojlanishi va uning Germaniya siyosiy tizimidagi o’rni. Birinchi jahon urushining
Shlesvig-Golshteyn uchun oqibatlari va uning Germaniyaning siyosiy landshaftiga
ta’siri. Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishining mintaqadagi
sanoatning rivojlanishiga ta’siri katta edi. 1871 yilda Germaniya birlashganidan
so’ng, Shlesvig-Golshteyn o’sha paytda dunyodagi eng yirik va rivojlangan
iqtisodiyotlardan biri bo’lgan Germaniya iqtisodiyotining bir qismiga aylandi.
Ushbu mintaqa tufayli yangi bozorlar va texnologiyalarga kirish imkoni paydo
bo’ldi, bu uning iqtisodiy o’sishiga sezilarli hissa qo’shdi. Natijada mintaqada
metallurgiya, kimyo va oziq-ovqat sanoatining rivojlanishi ko’plab aholi uchun
daromad va bandlikning asosiy manbaiga aylandi.
1867 yilda Shlesvig-Golshteyn Germaniya bilan birlashgandan so’ng, mintaqa
Preissen shlesvig-Golshteyn provinsiyasining bir qismiga aylandi. Bu mintaqaga
Germaniyaning kengroq ichki bozoriga kirish va iqtisodiy jihatdan yanada jadal
rivojlanish imkonini berdi.
Shlezvig-Golshteyn qishloq xo’jaligi, o’rmon xo’jaligi va metallurgiya sanoatining
rivojlanishiga hissa qo’shgan er, o’rmon, baliqchilik va temir rudasi konlarini o’z
ichiga olgan muhim tabiiy resurslarga ega edi.
1870-yillarda shlesvig-Golshteynni Germaniyaning boshqa mintaqalari va Daniya
bilan bog’laydigan temir yo’llar qurildi, bu savdo va turizmni rivojlantirishga
yordam berdi. XX asr boshida shlesvig-Golshteynda to’qimachilik, kemasozlik,
metallurgiya va kimyo sanoati, shuningdek qishloq xo’jaligi rivojlangan. Mintaqa
Germaniyada shakar va sut mahsulotlari ishlab chiqarishda etakchilardan biriga
aylandi.
Biroq, ikkinchi jahon urushi paytida Shlesvig-Golshteyn og’ir vayron bo’ldi va
iqtisodiy jihatdan katta yo’qotishlarga duch keldi. Urushdan keyin mintaqa qayta
tiklandi, ammo Germaniya va Evropaning boshqa mintaqalari raqobatining
18

kuchayishi tufayli iqtisodiy o’sish sekinlashdi. Hozirgi vaqtda Shlesvig-Golshteyn
iqtisodiy jihatdan, ayniqsa turizm va dengiz sanoati sohasida rivojlanishda davom
etmoqda. Mintaqa, shuningdek, Evropa Ittifoqining ichki mintaqalarini
rivojlantirish dasturida faol ishtirok etib, unga iqtisodiy o’sish va rivojlanish uchun
qo’shimcha imkoniyatlar yaratadi.
Shlesvig-Golshteyn Birlashgan Germaniya davrida iqtisodiy rivojlanish uchun
katta salohiyatga ega edi. Bu bilan bog’liq bir nechta omillar mavjud. Birinchidan,
mintaqa mamlakat shimolida joylashgan bo’lib, u erda Gamburg va Kiel kabi
muhim portlar joylashgan. Bu Shlezvig-Golshteynning transport markazi va
Germaniya va boshqa mamlakatlar o’rtasidagi savdo uchun muhim markaz sifatida
tez rivojlanishiga imkon berdi. Ikkinchidan, Shlezvig-Golshteyn rivojlangan
sanoatga ega edi, ayniqsa kemasozlik, mashinasozlik va qishloq xo’jaligi
sohalarida. Birlashgan Germaniya sharoitida mintaqa yanada katta bozorga kirish
imkoniyatiga ega bo’ldi, bu esa ishlab chiqarish va eksport hajmini oshirishga
imkon berdi.
Shuni ham ta’kidlash joizki, yagona Germaniya davrida infratuzilmani yaxshilash
va umuman mamlakat iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan
islohotlar amalga oshirildi. Bu esa o’z navbatida Shlesvig-Golshteyn va uning
iqtisodiyoti rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar yaratdi.
Ammo shuni yodda tutish kerakki, yagona Germaniya sharoitida mamlakatning
turli mintaqalari o’rtasida qattiq raqobat paydo bo’ldi, bu ham Shlesvig-
Golshteynning rivojlanishiga ta’sir qilishi mumkin edi. Bundan tashqari, mintaqani
boshqarish va resurslarni taqsimlash bilan bog’liq bir qator muammolar mavjud
bo’lib, ular uning iqtisodiy rivojlanishiga ham ta’sir qilishi mumkin edi.
1834 yilda Germaniya bojxona Ittifoqi tashkil etilganda bojxona bojlarining joriy
etilishi Shlesvig-Golshteyn iqtisodiyotiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Ilgari Shimoliy
liga a’zolari sifatida Shlezvig va Golshteyn boshqa liga a’zolari, shu jumladan
Daniya bilan savdo qilish va tovarlarni ko’chirish erkinligiga ega edilar. Biroq,
Germaniya bojxona Ittifoqi tashkil etilishi bilan Daniya Germaniya bilan erkin
19

savdo zonasidan chiqarildi va Shlezvig-Golshteyn endi Daniya bilan tovarlarni olib
kirish va eksport qilishda bojxona to’lovlarini to’lashga majbur bo’ldi.
Bu Shlezvig-Golshteynning Daniya bilan savdo-sotiqqa bog’liq iqtisodiyoti
yomonlasha boshlaganiga olib keldi. Bojxona to’lovlari Daniya tovarlarini nemis
iste’molchilari uchun qimmatroq qildi, bu esa ushbu tovarlarga talabning
pasayishiga olib keldi. Shuningdek, Shlesvig-Golshteyn o’z mahsulotlarini
Daniyaga avvalgidek osonlikcha sota olmadi, bu esa eksport hajmini kamaytirdi va
mahalliy iqtisodiyotga zarar etkazdi.
Shu bilan birga, bojxona to’lovlarining joriy etilishi Shlezvig-Golshteynda
mahalliy sanoatning o’sishiga ham turtki bo’ldi, chunki mahalliy ishlab
chiqaruvchilar endi o’z mahsulotlarini Daniya tovarlari bilan raqobatlashmasdan
Germaniya ichida sotishlari mumkin edi. Bu mintaqada yangi korxonalar va
sanoatning paydo bo’lishiga olib keldi va umuman mintaqaning iqtisodiy
rivojlanishiga hissa qo’shdi. Shunday qilib, Germaniya bojxona Ittifoqi tashkil
etilganda bojxona bojlarining joriy etilishi Shlesvig-Golshteyn iqtisodiyotiga ikki
tomonlama ta’sir ko’rsatdi. Bir tomondan, bu Daniya bilan savdo hajmining
pasayishiga olib keldi, bu esa mintaqa iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko’rsatdi. Boshqa
tomondan, bu mahalliy sanoatning o’sishiga turtki bo’lib, iqtisodiy rivojlanishga
yordam berdi.
Shlesvig-Golshteyn 19-asr oxiri va 20-asr boshlarida Boltiq dengizi bo’yida
joylashganligi va uni boshqa portlar va shaharlar bilan bog’laydigan bo’g’ozlari
tufayli Germaniyaning dengiz savdosini rivojlantirishda muhim rol o’ynagan. Kiel
shahri Germaniyaning eng yirik dengiz portlaridan biriga aylandi, shuningdek,
kemasozlik va dengiz texnologiyasi markaziga aylandi. Shlesvig-Golshteynda
Kieldagi Germaniawerft kabi kuchli kemasozlik zavodlari tashkil etildi, ular
nafaqat fuqarolik kemalarini, balki kreyserlar va jangovar kemalar kabi harbiy
kemalarni ham qurdilar. Shu tufayli Shlesvig-Golshteyn dunyodagi eng yirik
flotlardan biri bo’lgan Germaniya flotida muhim rol o’ynadi.
20

Bundan tashqari, dengiz savdosi va kemasozlikning rivojlanishi mintaqa
iqtisodiyotining mashinasozlik, metallurgiya va transport kabi boshqa tarmoqlarini
rivojlantirishga yordam berdi. Kiel dengiz dvigatellari, shuningdek temir yo’l
uskunalari va mashinalari ishlab chiqarish markaziga aylandi. Golshteynda non,
pivo va to’qimachilik ishlab chiqarish rivojlandi.
Shunday qilib, Shlesvig-Golshteyn XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Germaniya
dengiz savdosining rivojlanishiga muhim ta’sir ko’rsatdi, bu esa iqtisodiyotning
boshqa tarmoqlarini rivojlantirishga yordam berdi va mintaqaning gullab-
yashnashiga olib keldi.
XIX asrda Germaniyada konstitutsiyaviy kurash konservativ va Liberal
kuchlarning qarama-qarshiligi bilan bog’liq edi. Konservativ kuchlar fuqarolarning
erkinliklarini cheklash va mamlakatni boshqarishda parlamentning muhim rolini
tan olmaslik orqali eski monarxiya tartiblarini saqlab qolishga intildilar. Liberal
kuchlar, aksincha, islohotlarga, fuqarolarning huquqlarini kengaytirishga va
parlamentning qaror qabul qilishga ta’sirini oshirishga intildilar. Konstitutsiyaviy
kurash natijasida 1849 yilda Frankfurt 11
milliy Assambleyasining Konstitutsiyasi
qabul qilindi, u konstitutsiyaviy monarxiyani o’rnatdi va fuqarolarga so’z,
yig’ilish, din va matbuot erkinligi huquqini berdi. Biroq, konservativ kuchlar 1850
yilda ushbu Konstitutsiyani bekor qilishga muvaffaq bo’lishdi, bu esa
fuqarolarning erkinliklarini cheklashga olib keldi.
Konstitutsiyaviy kurashning Shlezvig-Golshteynga ta’siri shundan iboratki, Daniya
Qirolligining bir qismi bo’lgan mintaqa konservativ va Liberal kuchlar o’rtasidagi
kurashning guvohi bo’lgan. Shlesvig-Golshteyndagi liberallar mintaqani bitta
davlatga birlashtirishni va fuqarolarning huquqlarini kengaytiradigan islohotlarni
qo’llab-quvvatladilar. Shu bilan birga, konservativ kuchlar islohotlar monarxiya
tuzumiga tahdid solishi va Daniya qirolligi bilan uzilishiga olib kelishi
mumkinligidan qo’rqishdi. Shunday qilib, konstitutsiyaviy kurash Shlesvig-
Golshteyndagi siyosiy va iqtisodiy vaziyatga ta’sir ko’rsatdi va mintaqada
11
Ревякин А.В., Васильева Н.Ю. История международных отношений. В 3-х т. Т. I: От вестфальского мира до
окончания Первой мировой войны. М., 2019. 400 с.
21

muayyan siyosiy va iqtisodiy qarashlarning shakllanishiga yordam berdi.
1871 yilda Germaniya imperiyasining tashkil etilishi Germaniya tarixidagi muhim
voqealardan biriga aylandi. Bu Prussiya Fransiya-Prussiya urushida g’alaba
qozonishi va Germaniya davlatlarining ko’pchiligini yagona davlatga birlashtirish
tufayli mumkin edi. Germaniya imperiyasining yaratilishi bilan bir qatorda
Germaniyaning siyosiy tizimiga va shu jumladan Shlesvig-Golshteynga katta ta’sir
ko’rsatgan muhim konstitutsiyaviy islohotlar amalga oshirildi.
Asosiy o’zgarishlardan biri Germaniya imperiyasining qonun chiqaruvchi organi
bo’lgan Reyxstagni yaratish edi. Reyxstag umumxalq saylovlari bilan saylangan
Germaniya davlatlari vakillaridan iborat edi. Bu Germaniya fuqarolariga
mamlakatning siyosiy hayotida ishtirok etish va uning qarorlariga ta’sir o’tkazish
imkoniyatini berdi. Biroq, siyosiy tizimda demokratik elementlarning kuchayishiga
qaramay, Germaniya imperiyasi o’z mohiyatida konservativ bo’lib qoldi.
Konservativ partiyalar sezilarli ta’sirni saqlab qolishdi va imperator cheklangan
vakolatlarga ega bo’lsa-da, muhim siyosiy shaxs bo’lib qoldi. Umuman olganda,
1871 yildagi konstitutsiyaviy islohotlar Germaniya siyosiy tizimiga sezilarli ta’sir
ko’rsatdi va fuqarolarning siyosiy hayotda kengroq ishtirok etishiga yordam berdi.
Biroq, konservativ elementlar hali ham muhim rol o’ynagan, bu esa Shlesvig-
Golshteyn va umuman Germaniyaning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga ta’sir
qilishi mumkin edi.
Germaniya imperiyasining tashkil etilishi va 1871 yilda amalga oshirilgan
konstitutsiyaviy islohotlar Shlesvig-Golshteyndagi siyosiy vaziyatga sezilarli ta’sir
ko’rsatdi. Yangi Konstitutsiya Germaniya monarxiyasini o’rnatdi, bu esa Shlesvig-
Golshteynda Prussiya shohi hokimiyatini mustahkamlashga olib keldi. Bu shuni
anglatadiki, mintaqa Prussiya siyosati bilan chambarchas bog’liq bo’lib, Prussiya
siyosiy tuzilmalari mintaqaviy siyosatning asosiy masalalarini hal qila boshladilar.
Bundan tashqari, Germaniya imperiyasining tashkil etilishi Germaniyada
markazlashtirilgan davlat boshqaruvining mustahkamlanishiga olib keldi. Bu shuni
anglatadiki, Shlesvig-Golshteyndagi mahalliy siyosiy tuzilmalar o’z
22

avtonomiyasini va iqtisodiy resurslar ustidan nazoratni yo’qotdi. Bu, o’z navbatida,
mintaqaning iqtisodiy rivojlanishiga ta’sir qilishi mumkin.
Konstitutsiyaviy o’zgarishlar, shuningdek, Germaniyada Federal boshqaruv
tizimini o’rnatdi, ya’ni Shlezvig-Golshteyn kabi mintaqalar federatsiya doirasida
o’zlarining huquqiy va siyosiy mustaqilligini saqlab qolishdi. Biroq, bu
shuningdek, mintaqalar o’z manfaatlarini amalga oshirish uchun Markaziy
hokimiyat bilan hamkorlik qilishlari kerakligini anglatadi, bu esa mahalliy va
Markaziy hokimiyat o’rtasida nizolarga olib kelishi mumkin. Shunday qilib, 1871
yilda Germaniya imperiyasining yaratilishi va konstitutsiyaviy o’zgarishlar
Shlezvig-Golshteyndagi siyosiy vaziyatga uzoq muddatli ta’sir ko’rsatdi va bu
o’zgarishlar mahalliy va Markaziy hokimiyat o’rtasidagi munosabatlarning
mohiyatini, shuningdek mintaqaning Germaniya siyosatiga ta’sirini sezilarli
darajada o’zgartirdi.1871 yilda Germaniya imperiyasining yaratilishiga olib kelgan
konstitutsiyaviy o’zgarishlarning joriy etilishi Shlesvig-Golshteyndagi siyosiy
vaziyatga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Shlesvig-Golshteynda Konstitutsiya qabul
qilinishi natijasida mintaqadagi siyosiy kurashga ta’sir ko’rsatadigan yangi o’yin
qoidalari o’rnatildi.Masalan, konstitutsiyaviy o’zgarishlar Shlezvig-Golshteyn
fuqarolariga so’z erkinligi va yig’ilish erkinligi kabi katta erkinlik va huquqlarni
berdi.
Bu muxolifat rahbarlariga o’z fikrlarini erkin ifoda etish va aholining qo’llab-
quvvatlashini jalb qilish imkonini berdi. Biroq, bu hukumat uchun muxolifat
harakatlarini nazorat qilish va cheklash uchun imkoniyatlar yaratdi.
Bundan tashqari, konstitutsiyaviy o’zgarishlar yangi saylov tizimini o’rnatdi va
fuqarolarga davlat ishlarida qatnashish uchun ko’proq huquqlar berdi. Bu shlesvig-
Golshteynda fuqarolik jamiyati faolligining oshishiga va partiya siyosatining
rivojlanishiga olib keldi.
Shuni ham ta’kidlash kerakki, konstitutsiyaviy o’zgarishlar Germaniyada
imperator va Markaziy hokimiyatlarning mavqeini mustahkamladi. Bu mintaqaviy
hokimiyatlarning, shu jumladan Shlesvig-Golshteyndagi ta’sirining pasayishiga
23

olib keldi.Umuman olganda, konstitutsiyaviy o’zgarishlar shlesvig-Golshteyndagi
siyosiy vaziyatga sezilarli ta’sir ko’rsatdi, fuqarolik jamiyati va partiya
siyosatining mavqeini mustahkamladi, shuningdek, mintaqaviy hokimiyat
ta’sirining pasayishiga olib keldi.XIX asrda Germaniyada amalga oshirilgan
konstitutsiyaviy islohotlar Shlesvig-Golshteynning siyosiy landshaftiga sezilarli
ta’sir ko’rsatdi. Ushbu islohotlar natijasida konstitutsiyaviy monarxiya asoslari
yaratildi, keyinchalik u barcha Germaniya davlatlarida, shu jumladan Shlesvig-
Golshteynda qo’llanilishni boshladi 12
. Ushbu o’zgarishlar siyosiy partiyalarning
paydo bo’lishiga va parlament va vazirliklar kabi yangi institutlarning yaratilishiga
olib keldi. Shuningdek, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish uchun asos bo’lgan
yangi qonunlar va qoidalar yaratildi. Ushbu o’zgarishlar mintaqaviy va milliy
o’ziga xoslikni mustahkamlashga yordam berdi, bu esa o’z navbatida Shlesvig-
Golshteynda yangi siyosiy landshaftni shakllantirishga yordam berdi. 1871 yilda
Germaniyada konstitutsiyaviy islohotlarning joriy etilishi Shlesvig-Golshteyndagi
siyosiy partiyalarning rivojlanishiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Yangi Konstitutsiya
doirasida siyosiy partiyalar muhim rol o’ynaydigan vakillik tizimi yaratildi.
Bu yangi partiyalarning paydo bo’lishiga va mavjud partiyalarning ta’sirining
oshishiga olib keldi.
Shlesvig-Golshteynda turli ijtimoiy guruhlar manfaatlarini ifodalaydigan turli
siyosiy partiyalar paydo bo’ldi. Masalan, konservativ partiya mintaqada eng kuchli
bo’lgan va monarxiya va an’anaviy qadriyatlarni saqlab qolishni qo’llab-
quvvatlagan. Boshqa tomondan, sotsial-demokratik partiya ishchilar orasida
mashhur bo’lib, ijtimoiy adolatga intildi.
Konstitutsiyaviy islohotlar mintaqadagi partiya tizimini mustahkamlashga ham
yordam berdi. Partiyalar saylovlarda faolroq ishtirok eta boshladilar va siyosiy
munozaralarda qatnasha boshladilar, bu esa Shlezvig-Golshteynda yanada xilma-
xil va rivojlangan siyosiy muhitga olib keldi.
12
История международных отношений в новое время. Ч. I. 1640-1918 гг. / Под общ. ред. Байзаковой К.И.
Алма-Ата, 2005.
24

1871 yilda Germaniya imperiyasining tashkil etilishi natijasida yuzaga kelgan
konstitutsiyaviy o’zgarishlar Shlesvig-Golshteyndagi siyosiy vaziyatga sezilarli
ta’sir ko’rsatdi. Germaniya davlatida amalga oshirilgan islohotlar yagona siyosiy
landshaftni yaratishga yordam berdi, bu esa yangi siyosiy partiyalarning
shakllanishiga va mavjudlarining birlashishiga olib keldi.Bir tomondan,
Germaniya imperiyasining yaratilishi shlesvig-Golshteynda eski tartib va
imtiyozlarni saqlab qolish, shuningdek, imperatorning avtoritar hokimiyatini
mustahkamlash tarafdori bo’lgan konservativ partiyalar shakllana boshlaganiga
olib keldi. Biroq, boshqa tomondan, imperiyaning tashkil etilishi siyosiy tizimni
demokratlashtirishga, fuqarolik erkinliklari va huquqlarini kengaytirishga va
parlamentning rolini mustahkamlashga intilgan chap va Liberal partiyalarning
shakllanishiga turtki bo’ldi.Shunday qilib, Germaniyadagi konstitutsiyaviy
o’zgarishlar shlesvig-Golshteyndagi siyosiy partiyalarning rivojlanishida muhim
rol o’ynadi, bu esa demokratik jarayonlarni mustahkamlashga va mintaqada yangi
siyosiy madaniyatni shakllantirishga yordam berdi.1867 yilda Shlesvig-
Golshteynning Germaniyaga qo’shilishi 1860-yillarda Germaniyada sodir bo’lgan
konstitutsiyaviy o’zgarishlar tufayli mumkin edi. Islohotlar siyosiy huquqlarni
kengaytirdi va qaror qabul qilishda parlamentning rolini oshirdi, natijada
Germaniya davlatchiligini mustahkamladi. Ushbu o’zgarishlar Shlezvig-
Golshteyndagi siyosiy vaziyatga ham ta’sir ko’rsatdi, bu erda liberallar va
konservatorlar o’rtasidagi kurash mintaqaning rivojlanish yo’nalishini belgilovchi
asosiy omillardan biri edi.
Konstitutsiyaviy o’zgarishlar Shlezvig-Golshteyndagi Liberal partiyalarning
mavqeini mustahkamlashga yordam berdi, masalan, yagona milliy bozor va
tadbirkorlik erkinligini himoya qilgan progressiv partiya. Biroq, Shlesvig-
Golshteyn konservativ partiyasi kabi konservativ kuchlar mintaqada sezilarli
ta’sirni saqlab qolishda davom etishdi va status-kvoni qo’llab-quvvatlash va
an’anaviy hokimiyat tuzilmalarini saqlab qolish tarafdori bo’lishdi. Umuman
olganda, konstitutsiyaviy o’zgarishlar Shlezvig-Golshteyndagi siyosiy landshaftni
shakllantirishda va Germaniya davlatchiligini mustahkamlashda muhim rol
25

o’ynadi, bu esa oxir-oqibat mintaqaning Germaniyaga qo’shilishiga olib keldi.
1871 yilda Germaniyadagi konstitutsiyaviy o’zgarishlar Shlesvig-Golshteynning
Germaniyaga qo’shilishiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Konstitutsiyaning joriy etilishi
va federal davlatning yaratilishi Markaziy hokimiyatni mustahkamladi va
mintaqalarni, shu jumladan Shlesvig-Golshteynni birlashtirish jarayonini
soddalashtirdi.
Konstitutsiyaviy o’zgarishlar Germaniyada siyosiy barqarorlikka ham hissa
qo’shdi, bu esa Shlesvig-Golshteynni qo’shish maqsadini yanada qat’iy amalga
oshirishga imkon berdi. Natijada, 1871 yilda Shlesvig-Golshteyn Germaniya
imperiyasining bir qismiga aylandi va yagona Germaniya iqtisodiyoti va siyosiy
tizimiga muvaffaqiyatli integratsiyalashishga muvaffaq bo’ldi. Shunday qilib,
konstitutsiyaviy o’zgarishlar Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishida
muhim rol o’ynadi, bu esa mintaqani yagona Germaniya iqtisodiyoti va siyosiy
tizimiga integratsiya qilish uchun qulay sharoit yaratdi.
1867 yilda Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishi mintaqaning
konstitutsiyaviy holatiga sezilarli ta’sir ko’rsatdi. Germaniyaning yangi
konstitutsiyaviy tuzilishiga muvofiq, Shlesvig-Golshteyn Prussiya tarkibiga kirdi
va yangi tashkil etilgan Shlesvig-Golshteyn provinsiyasi tarkibiga kiritildi.
Natijada, viloyat boshqaruv va Qonunchilik sohasida bir qator o’zgarishlarga duch
keldi. Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishining asosiy oqibatlaridan
biri shundaki, Germaniya Konstitutsiyasi endi butun viloyat bo’ylab amal qilgan.
Bu shuni anglatadiki, Shlezvig-Golshteyn fuqarolari nafaqat o’zlarining
mintaqaviy qonunchiligiga, balki umuman Germaniya qonunlari va siyosatiga
bo’ysunishni boshladilar. Bu markazlashtirilgan boshqaruvning kuchayishiga va
mahalliy hokimiyat ta’sirining zaiflashishiga olib keldi.
Shuni ham ta’kidlash kerakki, Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishi
jiddiy iqtisodiy oqibatlarga olib keldi. Mintaqa yirik iqtisodiy bozorning bir
qismiga aylandi, bu sanoat va savdoni rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar
ochdi. Shu bilan birga, Germaniyaning boshqa mintaqalari bilan raqobat kuchayib,
Shlesvig-Golshteyndagi iqtisodiy vaziyatga ham ta’sir ko’rsatdi.
26

Umuman olganda, Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishi mintaqaning
konstitutsiyaviy holati va iqtisodiyotiga murakkab ta’sir ko’rsatdi. Biroq, vaqt
o’tishi bilan mintaqa Birlashgan Germaniyada o’z o’rnini topdi va yangi
sharoitlarga muvofiq rivojlanishda davom etdi.
Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishi va keyingi konstitutsiyaviy
o’zgarishlar mintaqa iqtisodiyoti va jamiyatiga katta ta’sir ko’rsatdi. Birinchidan,
Germaniya bojxona Ittifoqi doirasida yagona bojxona siyosati va tovarlar va
odamlarning erkin harakatlanishi Shlesvig-Golshteynda sanoat va savdoning jadal
rivojlanishiga yordam berdi. Bu ish o’rinlari sonining ko’payishiga va aholi
farovonligining oshishiga olib keldi. Biroq, XIX asr oxiri va XX asr boshlarida
Shlesvig-Golshteyn asosan qishloq xo’jaligi mintaqasi bo’lib qoldi va
iqtisodiyotning ba’zi tarmoqlari, masalan, baliqchilik va dengiz savdosi muayyan
qiyinchiliklarga duch keldi. Ba’zi iqtisodchilar va jamiyat vakillari kemasozlik
sanoatini rivojlantirishga sarmoya kiritish va mintaqani rivojlantirish uchun davlat
subsidiyalarini ko’paytirish shaklida echimlarni taklif qilishdi, ammo bu
tashabbuslar asosan amalga oshmadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy o’zgarishlar Shlesvig-Golshteyn jamiyatiga ham ta’sir ko’rsatdi,
bu esa ijtimoiy tuzilish va migratsiya oqimlarining o’zgarishiga olib keldi.
Natijada, mintaqa madaniy, etnik va diniy jihatdan xilma-xil bo’lib qoldi. Biroq,
bu o’zgarishlar, shuningdek, turli aholi guruhlari o’rtasida nizolar va keskinliklarga
olib keldi.
Shunday qilib, Shlesvig-Golshteynning Germaniyaga qo’shilishi va keyingi
konstitutsiyaviy o’zgarishlar mintaqa iqtisodiyoti va jamiyatiga sezilarli ta’sir
ko’rsatdi. Ba’zi qiyinchiliklarga qaramay, ular Shlesvig-Golshteynning jadal
iqtisodiy rivojlanishiga va ijtimoiy tuzilishining o’zgarishiga hissa qo’shdilar.
Ikkinchi jahon urushi tugaganidan so’ng, Shlesvig-Golshteyn Daniya va
Germaniya o’rtasida bo’lindi. Bu holat 1955 yilgacha davom etdi, o’sha paytda
viloyat nihoyat Germaniyaga qaytarildi. O’sha paytda Shlezvig-Golshteyn
urushning vayron bo’lishi tufayli ayanchli ahvolda edi va mintaqani qayta tiklash
27

oson ish emas edi.
Shlesvig-Golshteynning qayta tiklanishidagi asosiy omillardan biri urush paytida
vayron bo’lgan infratuzilmani tiklash edi. Yo’llar, ko’priklar, temir yo’l
stantsiyalari va portlar tiklandi, bu esa mintaqaning transport tizimini
rivojlantirishga imkon berdi. Bu, o’z navbatida, mintaqada savdo va
iqtisodiyotning rivojlanishiga yordam berdi.Bundan tashqari, shlesvig-Golshteynda
rekonstruksiya dasturi joriy etildi, bu esa buzilgan binolarni tiklash va yangilarini
qurish imkonini berdi. Bu qurilish sanoatining o’sishiga va yangi ish o’rinlarining
yaratilishiga olib keldi. Shlezvig-Golshteynning qayta tiklanishiga yordam bergan
yana bir omil turizmning o’sishi edi. Mintaqa madaniy va tarixiy merosga boy va
shu bilan ko’plab sayyohlar Shlezvig-Golshteynga tashrif buyurishni boshladilar,
bu esa iqtisodiyotning o’sishiga va yangi ish o’rinlarining yaratilishiga olib keldi.
Umuman olganda, ikkinchi jahon urushidan keyin Shlezvig-Golshteynning
tiklanishi katta kuch va sarmoyani talab qiladigan uzoq jarayon edi. Biroq,
tiklanish va taraqqiyot dasturlari tufayli mintaqa o’z iqtisodiyotini tiklay oldi va
Germaniyaning gullab-yashnayotgan mintaqalaridan biriga aylandi.
Xulosa:
Yuqorida bayon etilganlardan qisqacha hulosa shundan Shlezvig va
Golshteyn tarixi Germaniya va umuman Evropaning rivojlanishiga sezilarli ta’sir
ko’rsatgan voqealar va burilishlarga boy. Mintaqa ko’plab o’zgarishlarni, shu
jumladan Daniya va Germaniya madaniyatlarining ta’sir davrlarini, shuningdek
kuchli siyosiy va iqtisodiy notinchlikni boshdan kechirdi. Shlesvig-Golshteyn
tarixining muhim qismi Germaniya imperiyasining yaratilishiga olib kelgan va
mintaqaning siyosiy landshaftini shakllantirgan konstitutsiyaviy o’zgarishlardir.
Konstitutsiyaviy o’zgarishlar va Germaniyaga qo’shilish natijasida Shlesvig-
Golshteyn iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish uchun kuchli turtki oldi. Mintaqa
dengiz savdosi va sanoatini rivojlantirishda etakchilardan biriga aylandi va ta’lim
va madaniy rivojlanish uchun yangi imkoniyatlarga ega bo’ldi.
Biroq, Shlesvig-Golshteyn tarixi muammosiz va qiyinchiliksiz bo’lmagan.
28

Mintaqa turli madaniy va siyosiy guruhlar o’rtasidagi ziddiyatlarga guvoh bo’ldi,
bu esa katta ijtimoiy notinchlikka olib keldi. Shu bilan birga, Shlesvig-Golshteyn
rivojlanishda davom etmoqda va o’z qiyinchiliklarini engib, Evropaning tobora
muhim va qiziqarli mintaqasiga aylanmoqda.
Shunday qilib, Shlezvig va Golshteyn tarixi Germaniya tarixini va uning
jahon tarixiga ta’sirini tushunishda muhim omil hisoblanadi. Mintaqa rivojlanishda
davom etmoqda va Germaniya va Evropaning iqtisodiyoti, madaniyati va ta’limida
muhim rol o’ynaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati
1. Бодров А . В ., Власов Н . А . Железо и кровь . Франко-германская война. СПб,
2019. 544 с.EDN:
2. Ростиславлева Н.В. Россия и революция 1848 1849 гг. в Германии // Новый
исторический вестник. 2001. №2. С. 254-262 с.
3. История международных отношений в новое время. Ч. I. 1640-1918 гг. /
Под общ. ред. Байзаковой К.И. Алма-Ата, 2005.
4.Ревякин А.В., Васильева Н.Ю. История международных отношений. В 3-х
т. Т. I: От вестфальского мира до окончания Первой мировой войны. М.,
2019. 400 с.
5. Роотс Л.К. Шлезвиг-гольштейнский вопрос и политика европейских
держав в 1863-1864.Таллин, 1957. 241 с.
29

6.Ростиславлева Н.В. Либерал Д. Ганземан и его представления о единстве
Германии // Новый исторический вестник. 2009. № 1. С. 38-45.
7.Самсонов А. "Железом и кровью". Создание Второго рейха [Электронный
ресурс]// Военное обозрение дата публикации: 19 января 2021). - URL:
https://topwar.ru/179053-zhelezom-i-krovju-sozdanie-vtorogo-rejha.html (дата
обращения. 05.01.2022).
30

Купить

Похожие документы
Sovet ittifoqida siyosiy mojarolar
O'rta asrlarda yer-suv munosabatlari
Koreya Choson XVIII- XIX asrlarda
Somoniylar davlati va oʻrta Osiyoda tutgan oʻrni
Abdullaxon II davrida Buxoro xonligi