Дата регистрации 27 Октябрь 2024
1 ПродажSinfdan tashqari o’qish darslarida po‘lat mo‘min ijodini o‘rganish
![KIRISH
Mavzuning dolzarbligi. Bugungi kunda zamonaviy ta’lim jarayonida
o‘quvchilarda ongli o‘qish ko‘nikmalarini shakllantirish eng dolzarb vazifalardan
biri bo‘lib qolmoqda. O‘quvchilarning savodxonligini oshirish, ularning nafaqat
o‘qish va yozish qobiliyatlarini rivojlantirish bilan cheklanmaydi, balki ularda
matn mazmunini chuqur anglash, matnni tahlil qilish va mustaqil fikrlash
ko‘nikmalarini shakllantirishni ham talab qiladi.
Maktab o'quvchini o'qish malakasi bilan qurollantirish bilan bir qatorda kitobni
mustaqil o'qiy oladigan, uni tushunadigan, m a’lum bir mavzuga oid kitoblami
tanlay oladigan, gazeta va jurnallami ham mustaqil o'qiydigan faol kitobxonni
tarbiyalaydi. Shu jihatdan sinfdan tashqari o'qish (S T 0 ‘) tarbiyaning asosiy quroli
sifatida xizmat qiladi, ko'p narsani bilishga havasni orttiradi.
Bu borada Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev o‘z nutqlarida bir necha bor
ta’kidlaganidek: “Ta’lim tizimini zamonaviy, innovatsion yondashuvlar bilan
boyitish, o‘quvchilarni ongli va mustaqil fikrlaydigan shaxslar qilib tarbiyalash
bugungi kunning eng muhim vazifasidir. O‘quvchilarda nafaqat bilim olish, balki
bilimlarini to‘g‘ri tahlil qilish va amaliyotda qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantirish
zarur”[1] milliy ta’lim tizimining poydevorini yaratadi va raqobatbardosh avlodni
tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi.
Sinfdan tashqari o‘qishning maqsadi – o‘qish malakalarini takomillashtirish,
kitob tanlab oladigan muntazam kitob o‘qiydigan, o‘qilgan kitobni to‘g‘ri baholay
oladigan ongli kitobxonni tarbiyalash. Maktablarda 1959 -yildan boshlab maxsus
sinfdan tashqari o‘qish darslari tashkil etilgan. Sinfdan tashqari o‘qish 1-2 sinfda
2](https://docx.uz/documents/590ad0b4-93ff-47da-bb03-32d7a7f4adb4/page_2.png?v=1)
![haftada 1 marta, 3-4 sinfda 2 haftada 1 marta o‘tkaziladi. Savod o‘rgatish
jarayonida haftadagi oxirgi alifbe darsining 17-20 daqiqasi ajratiladi. Bu
darslarning asosiy vazifasi o‘quvchida badiiy kitoblarni o‘qishga havas uyg‘otish,
o‘qigan kitoblari yuzasidan kundalik yurita olishga o‘rgatish, bolalar adabiyotining
mashhur adiblari hayoti va ijodi bilan elementar tarzda tanishtirish.
Shavkat Mirziyoyevning 2020-yildagi nutqida qayd etilganidek: “Har bir
o‘qituvchi o‘z darslarida o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga o‘rgatishi,
o‘qituvchining asosiy vazifasi o‘quvchida hayotiy bilimlarni shakllantirishdir”[3] .
Ongli o‘qishning ta’minl o‘qituvchilarning zamonaviy usullardan foydalanishlarini
talab qiladi, bu esa dars jarayonida faollik va ijodkorlikni oshirish bilan birga,
o‘quvchilarning bilimlarini yanada mustahkamlaydi.
Kurs ishining maqsadi. Ushbu kurs ishining asosiy maqsadi – sinfdan tashqari
o‘qish darslarining tashkil qilinish usullari va metodlarini o‘rganish, ularni
samarali qo‘llash yo‘llarini aniqlash va unda ko‘proq P.Mo‘min ijodini chuqurroq
o‘rganishdir. Shu bilan birga, zamonaviy pedagogik texnologiyalardan
foydalangan holda o‘quvchilarda ongli o‘qishni shakllantirishning zamonaviy
usullarini ishlab chiqish va ularning ta’lim jarayoniga ta’sirini baholash ham
ishning muhim maqsadlaridan biridir.
Kurs ishining vazifalari:
sinfdan tashqari o‘qish darslarining nazariy asoslarini o‘rganish.
Zamonaviy ta’lim texnologiyalari yordamida mustaqil o‘qish malakalarini
shakllantirish.
O‘quvchilarni sinfdan tashqari o‘qitishda qo‘llaniladigan metodlar va
texnikalarni tahlil qilish.
3](https://docx.uz/documents/590ad0b4-93ff-47da-bb03-32d7a7f4adb4/page_3.png?v=1)
![I BOB.SINFDAN TASHQARI O‘QISH DARSLARINING AHAMIYATI VA
MUHIM VAZIFALARI
1.1.Sinfdan tashqari o‘qish darslarining ahamiyati
Hozirgi zamonaviy ta’lim tizimida o‘quvchilarda ongli o‘qishni
shakllantirish dolzarb masalalardan biri sifatida oldimizda turibdi. Buning sababi,
savodxonlikni oshirish faqatgina o‘qish va yozish qobiliyatini rivojlantirishni
emas, balki o‘quvchilarning matn mazmunini chuqur anglash, tahlil qilish va
mustaqil fikrlash qobiliyatlarini shakllantirishni talab qiladi. Bu borada
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta’lim sifatini yuksaltirish, raqobatbardosh va
tanqidiy fikrlaydigan yoshlarni tarbiyalash masalasini o‘ta muhim vazifa sifatida
belgilaganlar. Prezident o‘z nutqlarida bu masala haqida shunday deydi:
"Ta’limning mazmunini yangilash, xalqaro talab va standartlarga moslashtirish
zarur. Chunki bilimli va raqobatbardosh yoshlar – ertangi kunimizning mustahkam
poydevoridir"[1] .
Maktab o‘quvchini o‘qish malakasi bilan qurollantirish bilan bir qatorda
kitobni mustaqil o‘qiy oladigan, uni tushunadigan, ma’lum bir mavzuga oid
kitoblami tanlay oladigan, gazeta va jurnallami ham mustaqil o‘qiydigan faol
kitobxonni tarbiyalaydi. Shu jihatdan sinfdan tashqari o‘qish (S T O‘) tarbiyaning
asosiy quroli sifatida xizmat qiladi, ko'p narsani bilishga havasni orttiradi. STO‘
ning maqsadi o‘qish malakalarini takomillashtirish, kitob tanlay oladigan,
muntazam kitob o‘qiydigan, o‘qilgan kitobni to‘g‘ri baholay oladigan ongli
kitobxonni tarbiyalashdir. Maktablarda 1959-yildan boshlab maxsus STO ‘ darslari
tashkil etilgan. STO ‘ darslari 1-2 -sinfd a haftada 1 marta, 3—4-sinfda 2 haftada
1 marta o‘tkaziladi. Savod o‘rgatish jarayonida esa haftadagi oxirgi alifbe
darsining 17 -20 daqiqasi ajratiladi. Sinfdan tashqari o‘qish o‘quv dasturi bilan
5](https://docx.uz/documents/590ad0b4-93ff-47da-bb03-32d7a7f4adb4/page_5.png?v=1)
![Sinfdan tashqari o‘qishning ahamiyati shundaki, bu jarayon o‘quvchilarda
mustaqil fikrlashni, tahlil qilishni va o‘z bilimlarini amaliyotga tatbiq etishni
o‘rgatadi. Shuningdek, boshlang‘ich ta’lim davrida ongli o‘qishni shakllantirish
keyingi o‘quv yillarida o‘quvchilarning muvaffaqiyatli o‘zlashtirishi uchun
mustahkam poydevor bo‘lib xizmat qiladi. Bu borada davlatimiz rahbari Shavkat
Mirziyoyev yana bir bor ta’kidlashlaricha: "O‘qituvchi nafaqat bilim beradi, balki
o‘quvchilarni kelajak hayotga tayyorlaydi. Shu bois, ta’lim jarayonida zamonaviy
yondashuvlar va innovatsion metodlarni keng joriy qilish hayotiy zaruratga
aylangan" . [3]
Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlash tamoyillari
Metodikaning vazifalaridan biri STO‘ uchun kitoblar tanlash, o‘qiladigan
adabiyotlar ro‘yxatini tavsiya qilish, yillik o‘quv rejasi va dars tuzilishi
namunalarini ishlab chiqishdir. Sinfdan tashqari o‘qish uchun kitob tanlashda
quyidagi tamoyillarga amal qilinadi:
1. Kitob tanlashda tarbiyaviy maqsad ko‘zda tutiladi. Bunda
o‘quvchilarga vatanimiz o'tmishi, mustaqillik uchun kurash, xalq qahramonlari,
xalq turmushi haqidagi, oilada, maktabda va jamoat joylarida o‘zaro
munosabatlarda yuzaga keladigan axloqiy muammolar haqidagi, tabiat va uni
asrab-avaylash haqidagi kitoblar tavsiya etiladi.
2. Kitob tanlashda asarlar janri va mavzusining xilma-xilligi e’tiborga
olinadi. Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilar, asosan, hikoyalar, ertaklar, she’rlar,
topishmoqlar, maqollarni o‘qishga qiziqqanlari uchun shu janrdagi asarlar tanlansa,
maqsadga muvofiq bo‘ladi.
3. Kitobning o‘quvchilar yoshi va saviyasiga mosligi hisobga olinadi. 1-
sinfda kichik hikoya va ertaklarni o‘qish tavsiya etilsa, 2—4-sinflarda mavzular
9](https://docx.uz/documents/590ad0b4-93ff-47da-bb03-32d7a7f4adb4/page_9.png?v=1)
![1-sinfda tayyorlov bosqichida yangi matn o‘qituvchi tomonidan o‘qib
beriladi, boshlang‘ich bosqichdagi darslarda yangi kichik hajmli matnni
o‘quvchilar o‘qiydilar.
Keyingi bosqichlarda asar tahliliga doir ishlar kengaytiriladi, o‘quvchilar
o‘qiganlarini taqqoslashga, umumlashtirishga, xulosalashga, qahramonlami elem
entar tavsiflashga o‘rgatiladi. Bu jarayonda rollarga bo‘lib o‘qishdan foydalaniladi.
Asosiy bosqichda STO' darslari 2-sinfda haftada 1 marta, 3-4-sinflarda 2 haftada 1
marta o‘tkaziladi. O‘quvchilar mustaqil o‘qishga o‘rgatiladi, ular „ G‘uncha“ ,
„Gulxan", „Bilimdon" jurnallari, „Tong yulduzi" gazetasi bilan, ya’ni bolalar
matbuoti bilan tanishtiriladi. Bu bosqichda o‘zbek, qardosh va chet el adabiyoti
yozuvchilarining turli janrdagi va mavzudagi asarlaridan foydalaniladi. Bir darsga
o‘quvchilar bir nechta asarlar o‘qib kelib, ular haqida o‘z fikrlarini aytib beradilar,
qahramonlarni tasvirlab, rasm chizadilar. Bu jarayonda yozuvchilar hayoti va
ijodiga doir kechalar uyushtiriladi. Shu tarzda adabiyotni sevadigan, mustaqil fikr
yurita oladigan kitobxon shaxsi shakllantiriladi.
Sinfdan tashqari o‘qish darslarida o‘qilgan kitobni muhokam a qilish, ijodiy
qayta hikoyalash, insenirovka qilish, rasmlar chizish, ifodali o‘qish, kitoblar
tavsiya qilish usullaridan keng foydalaniladi.[5]
Sinfdan tashqari o ‘qish darsi namunalari
I. 1-sinfda (tayyorlov bosqichi) S T O ‘ darsi.
II. Mavzu: Cho ‘ pon yigit Shiroq. Darsning maqsadi:
a) afsonaviy qahramonlar haqida m a’lumot berish; b) o‘quvchilarda
vatan tu sh un ch asini, vatanparvarlik tuyg‘usini tarbiyalash.
III. Darsning metodi : suhbat.
IV. Darsning jihozi: asar mazmunini yorituvchi rasmlar.
14](https://docx.uz/documents/590ad0b4-93ff-47da-bb03-32d7a7f4adb4/page_14.png?v=1)
![— Bizning hayotimizda o‘simliklar ham katta o‘rin tutadi. Ayniqsa, yalpiz,
qoqio‘t, otquloq kabi ko'katlarning inson salomatligini tiklashda o‘rni kattadir.
— Bolalar bizning hayotimizda yana bir muhim narsa obihayotdir. Biz suvsiz
hayotimizni tasawur qila olmaymiz. Mana shu suv ham tabiat qo‘ynidan inju
bo‘lib oqadi. Suvni ham asrashimiz kerak. Buning uchun daryolami, ko‘llarni,
irmoqlarni saqlamog‘imiz darkor. Turmushda, kundalik hayotimizda suvlarni
tejab ishlating!
— Xulosa qilib aytganda, tabiatimizning bundan ham chiroyli, obod bo‘lishi siz
bilan bizning qo'limizda ekan. O‘quvchilaming tabiat haqida yod olgan
she’rlaridan, topishmoq va maqollardan ayttiriladi: Dengiz-u daryoda yashar,
Asosan ko'klarda kezar. Zeriksa bormi, osmondan Zamin uzra qaytib tushar.
(Suv) Ikki yaproq bir tanda, Kezar gulzor chamanda. (Kapalak) Shu o ‘rinda
shoirlarning tabiat haqidagi har xil kitoblari ko‘rgazmasini uyushtirish ham
mumkin. Uyga vazifa qilib gullar haqida she’rlardan yod olib kelish beriladi.
Keyingi darsda “Gullar aytishuvi” uyushtiriladi. Dars yakunlanadi. [6]
2.1.Po‘lat Mo‘min-bolalar yozuvchisi
19](https://docx.uz/documents/590ad0b4-93ff-47da-bb03-32d7a7f4adb4/page_19.png?v=1)
Sinfdan tashqari o’qish darslarida po‘lat mo‘min ijodini o‘rganish
-
Похожие документы
- Savod o‘rgatish darslarida dam olish daqiqalarini tashkil etish
- Ogʻzaki hisoblash malakasini rivojlantirishning nazariy asoslari
- Savod oʻrgatish davrida koʻrgazmali qurollardan foydalanish
- Axloqiy tarbiya jarayonida Alisher Navoiy merosidan foydalanish
- Boshlang’ich sinf o’qish savodxonligi darslarida xalq og’zaki ijodini o’rganish