Документ

Всего документов: 5844
Число пользователей: 15251

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	60.3KB
Покупки	1
Дата загрузки	06 Февраль 2024
Расширение	docx
Категория	Лингвистика

So’roq olmoshlari va tekshiruv ta’lim bosqichlari

uchun o’quvchilarni imkoniyatlarini oshirishi mumkin (O’zbekistonning Milliy
O’qituvchilar Akademiyasi, 2021). o’qituvchilar o’quvchilarni sargardon
bo’lishga odatlangan echimlardan biri bilimiy so’rovlar aniqdir. Bu, o’quvchilarga
o’rganish jarayonida o’zlarining darajasini oshirish va chaqiruvchi ko’ T ni
oshirishga imkon beradi (2 T ni 6 ni oshirish). Bu kurashda o’quvchilarning
imkoniyatlari va bilimlarini ishlab chiqarish uchun o’qituvchilar ozaro ishlashlari
kerak, chunki har o’quvchiga tegishli va bilim darajasiga ega bo’lishi mumkin
(Maktab Bayonotlari, nd). O’z xodimlarining o’qituvchilarining ushbu intendenti
bilan birgalikda o’zlarining bilim va ta’limlarini kuchaytirish uchun oyg’ootishlari
kerak (O’zbekistonning Milliy O’qituvchilari Akademiyasi, 2021).
O’quvchilarning yuklanishi uchun bu ro’ qo’llab-quvvatlashmash’ul bo’lgan
usullarning tez aniqlangan, talabalarning yuklash va bilimlarini yanada oshirilgan
bo’ladi.
3. O’quvchilarning o’zlashtirish va tahlil qilishni rivojlantirish
Kollej darajasidagi ta’limda o’quvchilarning tanqidiy fikrlash va tahlil qilish
ko’nikmalarini rivojlantirish muhim ahamiyatga ega. Greenstein va boshqalar
ta’kidlaganidek. (2018), talabalar ushbu qobiliyatlarning o’sishiga yordam berish
uchun o’z o’quv jarayonlarida faol ishtirok etishlari kerak. Talabalarni
ma’lumotni so’roq qilish va baholashga undash orqali o’qituvchilar tanqidiy
fikrlash va murakkab muammolarni samarali tahlil qilish qobiliyatini oshirishlari
mumkin (Braun va Sullivan, 2017). Bu talabalarni bir nechta nuqtai nazarlarni
o’rganishga va dalillarga asoslangan dalillarni ishlab chiqishga chaqirishni o’z
ichiga oladi (Sternberg, 2017). Bundan tashqari, Hmelo-Silver va boshqalar
tomonidan olib borilgan tadqiqotlar. (2018) talabalarga hamkorlikda o’rganish va
muhokama qilish imkoniyatlarini taqdim etish muhimligini ta’kidlaydi, chunki bu
ularning tahliliy qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu
hamkorlikdagi faoliyatlar orqali talabalar bir-biridan o’rganishlari va turli nuqtai
nazarlarga ega bo’lishlari mumkin, bu ularning ma’lumotni turli tomonlardan
tahlil qilish qobiliyatini oshiradi (Hakkarainen va boshq., 2018).
Tanqidiy fikrlash va tahlil qilish ko’nikmalarini rivojlantirishdan tashqari,
talabalarning o’z-o’zini tartibga solish va o’rganishlari haqida fikr yuritish
qobiliyati ularning akademik muvaffaqiyati uchun juda muhimdir (McNeill &
Knight, 2019). O’z-o’zini tartibga soluvchi o’quvchilar o’rganishga, maqsadlar
qo’yishga, muvaffaqiyatlarini kuzatishda va o’z ta’lim strategiyalari haqida o’z-
o’zini aks ettirishda faoldirlar (Zimmerman, 2019). Tadqiqotchilar

qilish talabalarga hujjat o’zini namoyish qiladi, beradi (Barakat 2009). Bunda
talabalarga o’z g’oyalarini bayon qilish, ta’lim materialini imkon va o’rganish
masalalariga oid savollarni muhokama qilish yordam beradi. So’roq olmolari bu
qiziqarli jarayonlarni pasaydiradilar, chunki ular talabalarga o’zlarini shaxsiy
shaxs sifatida namoyon qiladilar. Buning natijasida, talabalar o’rganish va
o’zlarini mantiqiy va nazariy ravishdagi rag’batlandirishlari mumkin bo’ladi
(Chang, 2009).
Bir talabalar o’zingizga kerakli savollarning javoblari ta’ bo’lganligi va umumiy
organning tahlili orqali o’zingizni bilasiz. So’roq olmoshlari, masalan, talabalar
o’rta ta’lim muhitida mustaqil g’oyalariga qaratilishi mumkin bo’lgan ishlab
chiqishda muhim ahamiyatka ega bo’lishi (Schunks, 2012). Bu, talabalarning
o’lchami va qo’shimcha bilimlarni o’rganishdagi shaxsiy masalalarga oid
savollarni muhokama qilish orqali yechishlari uchun asarli o’quv jarayonini
ta’minlash. Bunday bir yakuniy asosida mashg’ulotlar motivatsiyalanadi va
talabalarning o’zlarini o’zanligi va intellektual o’sishini va injiniringini
rivojlantirish (Schunk, 2012).
So’roq olmolari va hujjat ta’lim bosqichlari ta’lim jarayonidagi o’qituvchilar va
talabalar uchun katta o’rin tutadi. Ush olmolarga munosib ravon amal qilish,
talabalar o’zlarini mustaqil fikrlash, tahlil qiliw, o’rganish va nazoratlikning
boshqa yonlari bilan ta’minlash. , so’roq olmoshlari talabalar o’quv jarayonini
ma’lumotlarni mustahkamlash uchun ustunlik bilan tartibga soladilar. Aslida, bu
o’lchash talabalarga zaruriy hayot va umumiy ta’limiyot bilan bog’liq natijalarga
erishish uchun (Barakat, 2009). O’quv jarayoni, o’qituvchilar talabalarga so’roq
olmoshlari orqali mustaqil o’rganish jarayonidan maksimal ta’sirga ega buldi. ,
talabalar o’zlarini mantiqiy va nazariy jihatdan rivojlantirdi va muhim kritika va
tahlillariga ega bo’lishdi (Chang, 2009). Sizni o’rganish jarayonidagi so’roq qilish
jarayonini emas, balki o’rganish jarayonidagi so’roq qilish jarayonini talab qiladi,
chunki bu olmolarga munosib va samarador muhitni yaxshilash - shuning uchun
talabalarga nazariy nazariya, balki nazariy xosbaxtsizlik yozganligini ta’minlaydi
(Barakat, 2009).
C. So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari o’quvchilarning o’zlashtirish va
tahlil qilishni yaxshilashda muhim vosita
So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari o’quvchilarining o’zlashtirish va tahlil
qilishini yaxshilashda muhim vosita sifatida ko’rib chiqiladi. Bu olmoshlar
o’quvchilarga yordam-aloqalarning yanada oshirishga olib keladilar va ularga o’z

So’roq olmoshlari va tekshiruv ta’lim bosqichlari
I. Kirish
So’roq olmoshlari ta’lim jarayonining qismlaridan biridir. Ush jarayoni ta’lim
tizimida o’rganish muhim qismidir va talabalar o’qib chiqadigan mavzulardan
narxlarni belgilashdan oldin bilganlari bo’lishlari talab qilinadi. So’roq
olmoshlarining shaxsiy maqsadli shaxsiy bilim va tajribalarini sinovdan o’tkazish
orqali talabalar o’quv jarayonida o’zlarini baholangani va o’rganish jarayonida
foydali bo’ladigan mavzularnidir. Bu esa, talabalarning o’zlarini o’zlashtirishi va
tanqisliklarni to’g’rilashga imkon beradi. Yana bir amalga oshirish, so’roq
olmoshlari talabalarni o’z jarayonida ularga yo’l-yo’lak yordam beradi va dasturiy
ta’minot o’zlashtirishi va dasturiy ta’minotini himoya qilishda himoya qiladi
(Ganser, 2010).
So’roq olmoshlari talabalardagi mavzularni tayyorlash jarayonida ham muhim
biznes ega. Bu jarayon uchun ishlab chiqarish jarayonini ko’poqini o’rtadan qayta
tiklash va tayyorlanish jarayonini sahalash. So’roqmoshlarining talabalarga
mavzularni ol tajribalari va ular uchun eng muhim mavzularni tanlashda yordam
berishlari zamonaviy pedagogik tizimda katta yuk ega (Kluger, 2021). Mavzuni
tushuntirib, talabalarni qiziqarli mashqlar qilish, ular bilimlarini rivojlantirish
uchun yordam.
So’roq olmoshlari o’rganish jarayonida talabalarni biroq mavzularni o’rganganini
sinashdan muafiyatni olishlari talab qilish (Ibbitson,2019). Bu talabalarni o’z
bilim va bilimlari bilan baholangani va bu bilimlarni o’rganish foydali bo’ladigan
mavzularni talab qiladi. bunga, takrorlanmasligi zaruratiga yordam uchun. Bu
talabalarga har bir sevimli mavzusida birgalikda ishlashga imkon beradi va
resurslarni o’rganish jarayonlari va energiyazmlari imkoniyatlari (Aremu, 2017).
A. Muqaddima
14-asrda taniqli musulmon tarixchisi Ibn Xaldun tomonidan yozilgan asar tarix va
sotsiologiyani o rganish uchun asos bo lib xizmat qiladi. Ushbu keng qamrovliʻ ʻ
asar insoniyat sivilizatsiyasining boshqaruv, iqtisod va ijtimoiy taraqqiyot kabi
turli jihatlari haqida qimmatli fikrlarni beradi. Ibn Xaldun “A.Muqaddima”
asarida jamiyatlarning yuksalishi va qulashini tsiklik qonuniyatlar bilan bog’lash
mumkinligini ta’kidlaydi. U tsivilizatsiyalar to’rtta alohida bosqichdan o’tishini

bilan bilimini nazorat qilishlari va motivatsiyasini olgandek, o’qituvchilar
motivatsiyasini nazorat qilishda ijobiy bo’ladi.
Birga ham, o’quvchilarning o’ziga xos xususiyatlari, qiziqarli fanlar va mavzular
orqali moslab borish, motivatsiyani yozish uchun materiallardan biridir. O’quvchi
mehnatlari bilan bog’langandek, o’quvchi o’quvchilarning mavzularga bo’lgan
jarayonini ta’lim jarayonidan keyin kelib chiqadi, yangi bilimlarni o’rganishga
odamlarni qo’llaydi (Ryan & Deci, 2000). Bunday usul o’quvchilarni ta’lim
jarayoniga qatnashishga o’roqli bo’lib, ularni motivatsiyalarini olishda kerak
bo’lgan joyga olib boradi.
Jamiyatning mug’allimlarga o’quvchilarni motivatsiyasini yozishga ta’riflarga ega
bo’lishi zarurdir chunki bu tinch bo’limlarning o’zaro munosabatlari o’quvchi
motivatsiyasini oshirish (Deci & Ryan, 2008). Bu esa o’quvchilarning o’zlarini
yaxshi his qilishini, olingan bilimni ovqatlanishda va harakatga o’tkazishda taklif
qiladi. Shunda o’quvchilar motivatsiyalarini tuzatish uchun o’z mehnatlarini va
vaqtini tayyor bo’ladi.
Shu tufayli, o’quvchilarning motivatsiyasini tuzatish vaqtini ta’lim jarayonining
bo’lib, o’qituvchilar motivatsiyasini yozishga sizga yordam beramiz (Deci & R,
2020). Bu, o’quvchilarni energiya va iste’mol qilishga cho’zish uchun kerakli
muhitni va ularga hayot davomida ishonch va ilhomlashni ta’minlash.
2. O’quvchilarning yordam dasturi
O’quvchilarni yordamga ta’lim olish uchun bir maqsad bo’lib, bu odamlarni bilim
va yordamni oshirishga yordam beradi. Tushunish darajasini o’quvchilarning
bilim va ma’lumotlarini ifodalash, savollar va muhim hol qilishning vaqtincha
yo’lni belgilashga bog’liqdir (Maktab Bayonotlari, nd). Buning uchun
o’qituvchilar diqqat bilan ma’naviy va bilimiy muammolarni aniqlashga va
o’quvchilarning unga qayerda ahamiyatini o’rganib chiqishlari kerak. Bazi
o’qituvchilar esa o’quvchilarga bilimni oson o’rgatishni ta’minlashni
texnologiyadan samarali boshqaruvligini anglatishadi (Tucholski, 2016). Masalan,
interaktiv darslar va e-booklar o’quvchilarni qiziqtirish, ularga bilimni osonlash
va zum lash vositalarini yaratish usullaridandir. Bundan tashqari, o’quv
markazlarida yangi tushuntiruvchilar, ma’ruzalar yoki amaliy mashg’ulotlar orqali
o’quvchilarni yordamlari mumkin (Tucholski, 2016). O’quv markazlarining bu
usuldan olib borishning foydali foydasi eseptirat, eksperiment va tahlillarni
rivojlantirish bo’lib, bu o’quvchilarning o’rganish jarayonlarida yordam berish

o’zlashtiruvchanlikning afzal ko’rinishini olib boradi va o’quvchining
boshqarilmasdan va ko’rsatuvchi qo’llab-quvvatlashlar orqali tekshirishda o’ziga
guvohlik beradi. Bu asosiy o’quvchilarning va ularga maqsadli o’quv jarayonida
o’tadigan o’rganish jarayonida mustaqillik qilish va o’z fikrlarini ifodalash yoki
tanqislikni takrorlashdan zavqlanish tashkilotarz uslubiy ishofichilikka yo’ l
qo’yadi. , o’quvchilar o’z o’rtasida ko’rish qilish, fikrlashish va harakatning
kuchayishi uchun qo’shimcha ravishda yaratishga imkon beriladi (Rahmonov,
2016).
Xulosa qilib aytganda, so’roq olmoshlarini tashkil etishning maqsadi
o’quvchilarga javob topish va o’rganish darajasini oshirish, tahlil qilish va
fikrlashning o’zlashtirilgan jarayoni bilan rivojlantirishdir. Bu vazifalar bilan
o’quvchilarning o’z-o’zidan fikrlash, ko’rsatuvchi qo’llab-quvvatlashlarni va bir-
biriga qo’llab-quvvatlash bilan bevosita ta’sirli aloqa muhitini olish haqida ta’lim
o’qituvchi muhim uchun. bir vosita bo’ladi. (321 so’z)
Ta’lim uslublarini o’rganish va ularning akademik natijalar bilan bog’liqligi yillar
davomida keng qamrovli tadqiqotlar mavzusi bo’ldi. Tadqiqotchilar odamlarning
ma’lumotni qanday qayta ishlashlari va saqlanishini yaxshiroq tushunish uchun
o’rganish uslublarining turli o’lchamlarini, jumladan vizual, eshitish va kinestetik
imtiyozlarni o’rgandilar. Smit va Jonson (2012) tomonidan o’tkazilgan bir
tadqiqot kollej darajasidagi biologiya kursida o’rganish uslublari va talabalarning
yutuqlari o’rtasidagi bog’liqlikni o’rganib chiqdi. Tadqiqotchilar talabalarning
afzal ko’rgan o’rganish uslublarini o’lchash uchun so’rovnoma o’tkazdilar va
ularning kursdagi ishlashi haqida ma’lumot to’pladilar. Natijalar shuni ko’rsatdiki,
vizual o’rganishni afzal ko’rgan talabalar eshitish yoki kinestetik afzalliklarga ega
bo’lganlarga qaraganda ancha yaxshi natijalarga erishdilar. Ushbu topilmalar
o’quv strategiyalari va materiallarini ishlab chiqishda o’rganish uslublarini
hisobga olish muhimligini ta’kidlaydi. Tompson va Garsiya (2015) tomonidan
olib borilgan yana bir tadqiqot o’rta maktab matematika sinfida o’quvchilarning
faolligiga o’rganish uslubi moslashuvining ta’sirini o’rganib chiqdi.
Tadqiqotchilar o’quvchilarning ta’lim uslubini afzal ko’rishlarini baholadilar va
ularni o’qitish uslubiga asoslanib, mos keladigan va nomuvofiq guruhlarga
bo’lishdi. Mos keladigan guruh o’zlari afzal ko’rgan o’rganish uslubiga mos
keladigan ko’rsatma oldi, mos kelmaydigan guruh esa ularning afzal ko’rganiga
zid bo’lgan ko’rsatma oldi. Topilmalar shuni ko’rsatdiki, mos keladigan
guruhdagi o’quvchilar yuqori darajadagi faollikni namoyish etishgan va mos
kelmaydigan guruhga nisbatan kuchliroq zavq va motivatsiya hissi haqida xabar

mavzuga bir manba haqida ma’lumot yo’q tahlil ustida o’takida (Ferrante, 2013).
Buning uchun, bu baribir mavzuni to’liq qanday tahlil qilishni ta’minlash uchun
qulaylik uchun. asosiy maqsad o’qituvchilar va tadqiqotchilar uchun bu iste’mol
qilingan bo’lsa, o’qituvchilar o’quvchilarini yaxshi ko’rish va o’qitish usullaridan
barcha katta mavzular bilan bog’lash qiladi.
So’roq olmoshsotlari va ta’lim bosqichlari zamonaviy bog’liqlikni oshirish uchun,
o’qitish usullari hozirgi zamon o’quvchilarni fikrlash, muhokama qilish va to’g’ri
komplekslarni izlash amaliy mahoratini talab qiladi (Merrill, 2002). Bunday
o’qituvchilar uchun, kashmal o’qitish materiallari, qiyofa, moslamalar va ishlab
chiqarish texnikalari, so’roq olmoshlaridagi o’qitish usullari va bog’liqlikni
iste’mol qilishda zarur bo’lgan xalqaro raqamlar to’plamidan aniq talab qilish
(Ferrante, 2013) ). Bu barcha o’quvchilarning eng yaxshi talablarini ta’minlash
uchun kommantsariyalar, murabbiylar va boshqa bir qator amalga oshirish.
Sog’lomlashtirish, sog’lomlashtirish va ta’minlash uchun zarurdir (Merrill, 2002).
Bu tavsiya etilgan usullar tajribaviy o’qituvchilar va kalit so’roq olmoshlarining
ommalashtiriladi. Shundan tashqari, bu bog’liqlikni o’rnatish uchun murabbiylar
va boshqa o’quvchilarning o’zgartgan vaqtlari, erkinliklari va manzillarini ta’qib
qilishda yuksalish bo’ladi.
Umumiy sharoitda, so’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari yordamida
bog’liqlikning o’zini muhim mavzu erkinligidan kelib chiqadi (Ferrante, 2013).
Tushuntiruvlar usullari o’qitishning asosiy rejali sifatida yuqori bo’lishi uchun
zarur bo’lgan katta qismidir. Buning uchun, o’qituvchilar va murabbiylar
o’quvchilarning yordamlarini yanada kuchaytiradi va ularga integrativ o’quvning
eng yaxshi foydalarini ta’minlash mumkin bo’ladi.
Ta’limda baholashning ahamiyatini oshirib bo’lmaydi. Baholash o’quvchilarning
o’quv jarayonini tushunish va ularning individual ehtiyojlarini qondirish uchun
moslashtirilgan ko’rsatmalar berishda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Smith and Jonson
(2018) ga ko ra, baholash ko p qirrali jarayon bo lib, u o quvchilarning o rganishiʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
to g risidagi dalillarni to plash, bu dalillarni sharhlash va undan ta lim haqida
ʻ ʻ ʻ ʼ
asosli qarorlar qabul qilishda foydalanishni o z ichiga oladi. Baholash jarayoni
ʻ
o’quv maqsadlarini aniqlash va shu maqsadlarga mos keladigan baholash
usullarini ishlab chiqishdan boshlanadi. Ushbu usullar an’anaviy testlar va
viktorinalarni, shuningdek, ishlashga asoslangan baholashlarni, portfellarni va
sinfdagi kuzatishlarni o’z ichiga olishi mumkin (Smit va Jonson, 2018). Turli
baholash usullarini qo’llash orqali o’qituvchilar o’quvchilarning kuchli, zaif

Bundan tashqari, so’rovlar o’quvchilarning o’rganishiga ta’sir ko’rsatishi mumkin
bo’lgan omillarni, masalan, ularning o’qish odatlari, motivatsiyasi va o’quv
dasturi bilan shug’ullanishini yoritishi mumkin. Ushbu ma’lumot o’rganishdagi
to’siqlarni aniqlash va ularni bartaraf etish uchun samarali strategiyalarni amalga
oshirishda juda muhimdir (Jones, 2019). So’rovlar o’qituvchilarga
o’quvchilarning o’qish odatlari, masalan, o’qishga sarflangan vaqt, afzal ko’rgan
o’rganish usullari va ular duch kelishi mumkin bo’lgan har qanday qiyinchiliklar
kabi ma’lumotlarni to’plash imkonini beradi. Ushbu omillarni tushunish orqali
o’qituvchilar o’zlarining ta’lim usullarini moslashtirishlari va o’quvchilarning
ta’lim natijalarini yaxshilash uchun maqsadli yordam ko’rsatishlari mumkin
(Walker, 2020).
Bundan tashqari, so’rovlar talabalarning ta’lim tajribasidan qoniqishini
baholashda muhim rol o’ynaydi. Ta’lim sifati, resurslar va talabalarni qo’llab-
quvvatlash xizmatlari kabi jihatlarni baholash orqali so’rovlar o’qituvchilar uchun
umumiy ta’lim muhitini yaxshilash uchun qimmatli fikr-mulohazalarni taqdim
etadi (Jonson va boshq., 2017). Misol uchun, so’rovlar talabalarning professor-
o’qituvchilarning foydalanish imkoniyati, akademik maslahatchilarning yordami
va ta’lim resurslarining etarliligidan qoniqishini o’lchashi mumkin. Ushbu fikr-
mulohazalar muassasalarga o’z xizmatlarini yaxshilash va pirovardida
talabalarning umumiy ta’lim tajribasini yaxshilash uchun ongli qarorlar qabul
qilish imkonini beradi.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, so’rovlar o’quvchilarning bilim darajasini
aniqlash va takomillashtirishni talab qiladigan sohalarni aniqlashda hal qiluvchi
rol o’ynaydi. Ular o’quvchilarning bilimlari, ko’nikmalari va qoniqishlari haqida
qimmatli ma’lumotlarni taqdim etib, o’qituvchilarga o’quvchilarning ta’lim
natijalarini oshirish uchun maqsadli tadbirlarni amalga oshirish imkonini beradi.
Yaxshi ishlab chiqilgan so’rovlardan foydalanish orqali o’qituvchilar va
siyosatchilar talabalarning o’quv yutuqlari haqida tushunchaga ega bo’lishlari va
taqdim etilayotgan ta’lim sifatini yaxshilash uchun asosli qarorlar qabul qilishlari
mumkin.
C. So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari oldingi bog’liqlik
So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari birinchi darajali bog’liqlikni o’rganish
o’rnatish usullari va o’rganishga ahamiyatli bo’lgan ko’rsatkichlar bo’ladi
(Merrill, 2002). Garchi so’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari o’zining
bog’liqlikning yetarlicha darajasini topishning muhimligi vaqti kelgan, lekin bu

berishgan. Ushbu natijalar shuni ko’rsatadiki, o’quv strategiyalarini
o’quvchilarning afzal ko’rgan o’rganish uslublari bilan moslashtirish ularning
faollik darajasi va umumiy akademik ko’rsatkichlariga ijobiy ta’sir ko’rsatishi
mumkin. Ammo shuni ta’kidlash kerakki, o’rganish uslublari qattiq toifalar
sifatida emas, balki moslashuvchan va moslashuvchan imtiyozlar sifatida
ko’rilishi kerak. Braun va Jons (2018) ta’kidlaganidek, odamlar o’rganish
uslublarining kombinatsiyasini namoyish etishlari mumkin va ularning afzalliklari
ham kontekst va topshiriqlarga qarab o’zgarishi mumkin. Shu sababli,
o’qituvchilar turli xil ta’lim uslublarini o’z ichiga olgan va faol, ko’p hissiy ta’lim
tajribasini targ’ib qiluvchi moslashuvchan va inklyuziv o’quv muhitini yaratishga
intilishi kerak.
III. So’roq olmoshlari va tekshiruv ta’lim bosqichlari
So’roq olmoshlari va hujjat ta’lim sinovlari haqida o’z vaqtida yordam berishi
mumkin bo’lgan narsaga yordam beradi. . Insoniy tarbiya va ta’lim so’roq
olmoshlari qilgan besh age gemokratik tizimda ta’lim olish rivojlanadi. Buning
ma’nosi kerak, birinchi bosqichda ta’lim so’roq olmoshi tarbiya va ta’lim olish va
o’rganishni tushunish. Uning uchun etish bu bosqichda o’z o’quvvandi bilan
ertaga ko’p samarali tarzda umumiy umumtalim darslari tashkil hamda o’qish
dasturini tayinlashga qaratiladi (Gordon va Biley, 2003). Ikkinchisiga, o’quv
rejalarini o’rganishni yaxshilashtirish uchun qadarli ta’lim so’roq olmoshiga ega
bo’lishi talab qilinadi. Uchboshda o’quvchining mutaxassisligini tekshirishda
saviyali va maydonchali mehnat ko’rik bo’lishi kerak. Bundan tashqari,
o’quvchilarining ta’lim bosqichlarini kuzatib borish va muayyan ish rejasi orqali
ularga ta’minlash ham shartdir (Darling-Hammond, 2000). Uchinchisiga, insoniy
narsada ta’limning ilmiy o’zlashtirish usullari tasir should bilan asoslanadi. Bunda
so’roq olmoning ta’lim materiallarini tuzilishi, ta’limni nazariyotga asoslanishi,
talablarning bilim va ko’rinishini sinab ko’rish, aniq o’ramga chiqish, ko’nikma
va ahamiyatli narsalarni ko’paytiruvchilar bilan ulashish, gaplarni bo’lishish. , va
boshqa kabi amaliyotlar ishtirok etadi (Pape, Bell ve O’Keefe, 2011). Shu ta’lim
so’roq olmoshlarini yaratish maqsadli nazorat uchun xalqaro ta’lim va so’roq
metodologiyasi va usullarini o’rgatish kerak (Mertler va Vannatta, 2003).
A. Murabbiy va o’quvchilarga munosabat
So’roq olmoshlari va hujjat ta’lim bosqichlari darslikdagi bir baholashnishlarni
tegishli uning qilish zarur. Hem o’quvchi, hem de murabbiy o’rtasidagi
munosabatlar juda xodimlari. Murabbiylar o’quvchilar bilan yaxshi qilish, ularga

Toshkent amaliy fanlar universiteti 2-kurs ______ -guruh talabasi
_______________________________________________ ning
______________________________________________ mavzusida yozilgan
kurs ishiga
X U L O S A
Kurs ishi mavzusining dolzarbligi, o’rganilganlik darajasining
aniqlanganligi_ _________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________________
Kurs ishining maqsad va vazifalari, tadqiq usullarining to’g’ri
belgilanganligi __________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________________
Kurs ishi mavzusiga oid daliliy materiallarning to’planganligi, mavjud
ilmiy manbalarning qay darajada tahlil
qilinganligi_________ _____________________________________
______________________________________________________________
________________________________________________
Kurs ishi mavzusi yuzasidan talabaning o’z nuqtayi nazarini haqqoniy
aks ettira olganligi, ko’tarilgan muammoni hal etishga ijodiy
yondashuvi________________________________________
______ ________________________________________________________
________________________________________________
Talabaning kurs ishi mavzusini yozma madaniy nutq talablari asosida
chuqur ilmiy mushohada bilan izchillikda yoritib berganlik
darajasi________________________________________________
____________ __________________________________________________
______________________________________________________________
_________________________________________
Talabaning kurs ishida ko’rarilgan muammo yuzasidan umumlashma
ilmiy-nazariy xulosalar chiqara

metakognitsiyani targ’ib qilish - o’z fikrlash haqida o’ylash qobiliyati - o’z-o’zini
boshqarish qobiliyatlarini rivojlantirish uchun muhim ekanligini aniqladilar (Vang
va Pape, 2017). Talabalarni o’quv maqsadlarini belgilash va ularning yutuqlari
haqida fikr yuritishga undash kabi metakognitiv strategiyalarni o’quv dasturiga
integratsiyalash orqali o’qituvchilar o’quvchilarning o’z ta’lim jarayonlarini
samarali boshqarish qobiliyatini rivojlantirishi mumkin (Boud va Falchikov,
2018).
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, o’quvchilarning o’z-o’zini tartibga solish va tahlil
qilish ko’nikmalarini rivojlantirish kollej darajasidagi ta’limda muhim ahamiyatga
ega. O’quvchilarni tanqidiy fikrlashga, axborotni baholashga va hamkorlikda
o’quv faoliyatiga jalb qilish orqali o’qituvchilar o’quvchilarning murakkab
muammolarni samarali tahlil qilish qobiliyatini oshirishi mumkin. Bundan
tashqari, metakognitiv ko’nikmalar va o’z-o’zini tartibga soluvchi ta’lim
amaliyotlarini rivojlantirish orqali o’qituvchilar o’quvchilarga o’z ta’limini
nazorat qilish, maqsadlar qo’yish va ularning yutuqlari haqida fikr yuritish
imkonini beradi. Bu ko’nikmalar talabalarni oliy ta’lim talablariga va kelajakdagi
kasblarga tayyorlashda hal qiluvchi ahamiyatga ega. Talabalar muvaffaqiyatini
rag’batlantirish uchun ta’lim muassasalari ushbu ko’nikmalarni rivojlantirishga
ustuvor ahamiyat berishlari va ularni samarali rivojlantirish uchun talabalarga
zarur yordam va resurslarni taqdim etishlari shart.
C. So’roq olmoshlari va o’quvchilarning o’zaro hamkorlik qilishlari
So’roq olmoshlari va o’quvchilarning o’zaro hamkorlik qilishlari o’quvchilarning
ta’lim bosqichlarida muhim bosqichlarga ega bo’lib, yuqori darajadagi saviyadagi
ta’lim yuksaltirishda katta resurslarni zarur. Shunday qilib, so’roq olmoshlari
o’quvchilarga ta’lim jarayonida ko’maklashish uchun yaxshi maslahatchi va
yo’ltirishchi sifatida xizmat qilishlari kerak. Bu yo’nalishda Vaughan va Davis
(2017) ko’rinishdagi qilib, so’roq olmoshlari o’quvchilarning talabalarning
ta’limga qatnashishlarini rag’bat mahsulotlarini maslahatchi nazoratida faoliyat
yuritishadi. Buning maqsadi o’quvchilarning qo’llab-quvvatlanishiga yordam
berish va ularga o’quv jarayoni yuqori samarali, yordam berish qo’shishdir.
Bizning davlatimizda o’quvchilarning ta’lim bosqichlaridagi hamkorlikni
mustahkamlay olishda muhim korxona ega bo’lib, hujjat amaliyotga ta’sir
ko’rsatish va ularga talabalarning o’z ta’lim dunyosi bilan bog’liq o’zgarishlarni
rag’batlantirish. yordam xizmat qiladi. Bu Faust va colobus (2017) tanlashicha,
o’quvchilarning individual o’z-o’zini tutish bilan bog’liq ta’lim bosqichlari

taklif qiladi: badaviy, qabila, o’troq va shahar bosqichlari (Ibn Xaldun, A.
Muqaddima). Ibn Xaldunning tarixni o’rganishga yondashuvi o’zidan oldingi
olimlardan farq qiladi, chunki u faqat siyosiy voqealarga e’tibor qaratishdan ko’ra,
jamiyat tuzilmalari va insonlarning xatti-harakatlarini tahlil qilish muhimligini
ta’kidlagan. U jamiyatdagi o’zgarishlarning sabab va oqibatlarini tushunish tarixiy
taraqqiyotni chuqurroq idrok etishga olib keladi, deb hisoblagan. Bu yondashuv
o’z vaqtida yangicha bo’lgan va zamonaviy sotsiologiya sohasiga asos solgan (Ibn
Xaldun, A. Muqaddima).
Ibn Xaldunning “A.Muqaddima” asarida ham ta’lim-tarbiyaning jamiyat
taraqqiyotidagi ajralmas o’rni ko’rsatilgan. U ta’lim shaxsning ijtimoiy va
intellektual rivojlanishida hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanligini, bu esa o’z
navbatida butun jamiyat taraqqiyotiga olib kelishini ta’kidlaydi (Ibn Xaldun, A.
Muqaddima). Ibn Xaldunning fikricha, ta’lim insonga bilim olish, tanqidiy
fikrlash qobiliyatini rivojlantirish va intellektual faoliyat bilan shug’ullanish
imkonini beradi. Qolaversa, u yaxshi ma’lumotli aholi barqaror va farovon
jamiyatga ega bo’lishini ta’kidlaydi (Ibn Xaldun, A. Muqaddima).
Darhaqiqat, Ibn Xaldunning ta’lim-tarbiyaga alohida e’tibor qaratishi hozirgi
zamon ta’lim nazariyalari bilan hamohangdir. Uning g’oyalari sotsial-madaniy
nuqtai nazarga to’g’ri keladi, u ta’lim shaxs va jamiyatlarni shakllantiruvchi
ijtimoiy jarayon ekanligini ta’kidlaydi (Ibn Xaldun, A. Muqaddima). Bundan
tashqari, uning tanqidiy fikrlash muhimligini tan olishi faol o’rganish va
muammolarni hal qilishni qadrlaydigan konstruktivistik yondashuvga parallel.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, A.Muqaddima insoniyat sivilizatsiyalarini
o’rganishga oid qimmatli fikrlarni bildiruvchi muhim tarixiy-sotsiologik matndir.
Ibn Xaldunning jamiyat tuzilmalari, siklik qonuniyatlari va ta’lim-tarbiyasiga
e’tibor qaratishi kabi nazariya va yondashuvlari tarix va sotsiologiya sohasidagi
olimlarga ta’sir o’tkazishda davom etmoqda. Uning ijodi jamiyat taraqqiyotini
yanada nozikroq tushunishga yo’l ochdi, olimlarga insoniyat tarixini tahlil qilish
va sharhlash uchun asoslar taqdim etdi (Ibn Xaldun, A. Muqaddima).
B. Maqsad va muhimligi
Maqsad va muhimligi o’rganish jarayonining boshqa bir aspekti - o’rganuvchilar
tomonidan qo’yilgan qarorlar va xavfsizlik uchun qanday muhimligi haqida. Bu
o’z ta’lim bo’g’ini qat’iy o’lchovda ta’sir qiladi. Yana bir vaqtda, buning bilan
birga, qo’yilgan natijalar uchun o’rganish jarayoniga solishtirish va ularga qattiq

bilan o’quvning faolligini oshirib boradi, ba’zi tajribalar va harakat ustida amalga
oshirishning qulayligini ko’rinishi (Brown, 2020). Davlat boshqaruvi ham’roq
olmoshlari bilan hamkorlik qilib, o’quvchilarga zarur ma’lumotlarni beradi va
qo’lyozmsizlikka yo’l qo’lga jiddiy harakat qiladi.
So’roq olmoshlarini ta’limga o’quvchilarning o’z sifatini oshirishiga ham yordam
beradi. Ular talaba yordam o’zlashtirishni, bitta savolga yo’qotish orqali talabani
qiziqtirib o’rganishni tavsiya qiladi (Jin, 2019). Ular o’quvchilarni o’zlarini
boshqa yondoshuvlardan himoyalanishlari uchun mulohazalarga yo’tmoqda va bu
muammolarni o’chirish o’quvchi motivi xavfsizlik sharofatlariga aloqador
bo’lgan har bir o’zingizga shakllanishga to’lanishi mumkin (Song, 2018).
Bundan tashqari, so’roq olmoshlari o’quvchilar o’rtasida hamkorlikni
rag’batlantiradilar. Ular o’quvchilarning o’rganish jarayonida bir-biriga
ko’maklashishlarini o’zlashtirishni taqozo etadi. Misol uchun, o’quvchilarni
yordam va qadriyatlanish muammolarida o’quvchilarni yondoshuvdan
ko’chirishga to’g’ri keluvchi tartib va arizalar bilan yordam berasiz (Kim & Lee,
2021).
Juda asosiy sifatida, so’roq olmoshlari va o’quvchilar ta’limga tatbiq etilgan
yordamni o’zlashtirish bilan taassurotlanadi. Ular qaysi usul va usullarni o’rganish
bo’lsa-da, o’qitish barcha o’rganish jarayonining sidq va yuquri sifatli talablarga
javob berishini ta’minlash (Chen, 2017). Shu tufayli, so’roq olmoshlari
talabalarning ta’lim bosqichlarida muhim darajada talabga javob beradi.
1. O’quvchilarning motivatsiyasini tuzatish
O’quvchilarning motivatsiyasini ta’minlash muhim aspektidir. Motivatsiya
o’quvchilar uchun duch keladigan bir qo’yyatdir, chunki undan oldin o’quvchi
ta’limga mehnat bilan bo’lishni istaydi va bilimini talab qilish uchun qat’iy talab
qiladi (Lightfoot, 2012). O’quvchilar ta’lim bosqichlaridan o’tgandan so’ng,
motivatsiyalarini yo’lga qo’yishning ammo zaruriy yo’li bo’ladi. Asosiy sabab,
motivatsiya o’quvchilarning energiyani o’sirib, amaliyotga o’tkazishlari uchun
unga yordam beradi (Deci & Ryan, 2000).
Motivatsiyani qo’llash uchun bir nechta usullar mavjud. Birinchi navbatda,
o’qituvchilar motivatsiyasini yozishda muhim joyga ega. Masalalarini yechishi
uchun o’quvchilarni stimulyatsiya qilish va ularga haqorat ko’rsatish orqali,
o’quvchilarning motivatsiyasini nazorat qilish mumkin (Vallerand, 2007).
O’quvchilar saviyali o’qituvchilarning o’rniga kelgan bir darsda qatnashishlari

sudlanuvchi danodka va eshitishlarini namoyon, bilim va malaka darajasi, tahlil
va ta. ‘riflashni, takoylangan amalni qanday amalga oshirishlarini, boshqa
xavflarni bilishlarini va sud fikr bildirishlarini ko’rsatishlari mumkin
(Khamdamov, 2007). So’roq olmoshlari o’quvchi bilimining dastlabki
bosqichlarida, muayyan mavzularda, maqomalarda va boshqa hujjatlarda mumkin
(Xamdamov, 2007). O’quv jarayonida so’roq olmoshlari o’quvning
kuzatuvchanligini tekshirishlar va o’quvchining o’zini tahliltash, qo’l bilan,
aytilgandek jadal talablari va bilimlarini joriy etish yo’llarini amalga oshirishni
davom ettiradi (Kamalov, 2008). , so’roq olmoshlari o’quvchilarni o’z jismoniy
va jismoniy talablari, shaxsiy tajriba va tajriba haqida savollar berishi mumkin
(Xamdamov, 2007). So’roq olmoshlari usullari o’quvchilar va o’qituvchilar
bilimini etishtirishning ahamiyatli vositi sifatida xizmatga turlicha testlar,
savollar, topshiriqlar, maqolalar yoki yozuvlar bilan ifodalangan bo’lishi mumkin
(Kamalov, 2008). Shunga ko’ra, so’roq olmoshlari o’quvchilarga o’zanligi, uning
tug’ilishi, bilimlari, fikrlari, tahlili va taxrijlari bilan aloqador bo’lishi mumkin
(Xamdamov, 2007).
C. So’roq olmoshlari tashkil etishning maqsadi
So’roq olmoshlarini tashkil etishning asosiy maqsadi – o’quvchilarning va ko’
darajaga erishish bilan bog’liq savollariga javob topish va o’rganishni
turlantirmoqdir. So’roq olmoshlari o’quv jarayoni yordami va talaba davomdarligi
uchun katta katta yuk ega bo’ladi. Bunday so’roqlar bir qancha ma’lumotlarni
o’rganishni, mustamlakachanlikni, tahlil qilish va muhokama qilish yetkinligini
oshirish. Buning uchun so’roq olmoshlarini tarqatishga erishilgan bu-zaman
o’quvchilar o’zlarini rivojlantiradigan va o’zlari bilan virus o’zaro ta’sir murakkab
muammoni tahlil qilish va hal qilishdan iboratdir (Abdukarimov, 2020).
So’roq olmoshlarini tashkil etishning maqsadi – qilish, muhokama qilish, aniqlash
bo’yicha tahlil va fikrlashning o’zlashtirilgan jarayoni bilan o’quvchilarga
yordamni oshirishdir. So’roq olmoshlarini o’quvchilarning o’zlarini taxmin qilish
kompetensiya, kognitiv va kritikali vaziyatlarni yaxshilashda qayta jarayonga
o’xshab boshqariladi. Bu jarayonda o’quvchi o’z ma’lumotlarini ifodalash,
savollarni chiqarish va ularni muhokama qilish yoki har bir yordamga yordam
berish orqali yordam berish (Ochilov, 2018).
Shu bilan birga, so’roq olmoshlarini yaratish maqsadi – o’quvchilarning o’rganish
jarayonini, mustaqil ishlashni va o’zlashtirilgan harakatcha tashkil etishni
rivojlantirishdir. So’roq olmoshlari vasvasalar tufayli o’quvchi

B. So roq olmoshining turlariʻ
Doimiy ravishda rivojlanib borayotgan dunyoda o’qituvchilar o’z ta’lim usullarini
har xil turdagi o’quvchilarga moslashtirishi zarur. Bunday o’quvchilar guruhidan
biri vizual o’quvchilar bo’lib, ular ma’lumotni ularga vizual tarzda taqdim
etilganda yaxshiroq tushunadilar. Vizual o’quvchilar ma’lumotni tushunish va
saqlash uchun ko’p jihatdan tasvirlar, diagrammalar, diagrammalar va grafiklarga
tayanadilar (Woolfolk, 2016, 192-bet). Bu o’quvchilar tafsilotlarga diqqat bilan
qaraydilar va ko’pincha boshqalarga darhol aniq bo’lmasligi mumkin bo’lgan
naqsh va munosabatlarni ko’ra oladilar (Sousa, 2008, 80-bet). Vizual
o’quvchilarni qondirish uchun o’qituvchilar o’zlarining vizual hislarini jalb
qiladigan va faol o’rganishga yordam beradigan turli xil ta’lim strategiyalarini o’z
ichiga olishi mumkin. Samarali usullardan biri bu PowerPoint taqdimotlari, o’quv
videolari va interaktiv multimedia vositalari kabi ko’rgazmali qo’llanmalardan
foydalanishdir. Ushbu manbalar murakkab tushunchalarni vizual tarzda jozibali va
oson tushunarli tarzda etkazishga yordam beradi (Mayer, 2009, 240-bet).
Ko’rgazmali qurollardan tashqari, o’qituvchilar vizual o’quvchilarni aqliy
xaritalar yoki kontseptsiya xaritalari kabi ma’lumotlarning o’zlarining vizual
tasvirlarini yaratish va ulardan foydalanishga undashlari mumkin. Bu jarayon
vizual o’quvchilarga o’z fikrlarini tartibga solish va g’oyalarni ular uchun
mantiqiy bo’lgan tarzda bog’lash imkonini beradi (Felder & Silverman, 1988, 45-
bet). Vizual o’quvchilarga foydali bo’lishi mumkin bo’lgan yana bir strategiya
grafik organizatorlardan foydalanishdir. Ushbu vositalar axborotni tartibga solish
uchun vizual asosni ta’minlaydi va vizual o’quvchilarga turli g’oyalar o’rtasidagi
munosabatlarni ko’rishga yordam beradi (Adl-Amini & Nakhaie, 2015, p. 1268).
Ushbu strategiyalarni amalga oshirish orqali o’qituvchilar vizual o’quvchilarning
turli ehtiyojlarini qondiradigan inklyuziv ta’lim muhitini yaratishi mumkin.
Pedagoglar hamma o’quvchilar ham bir xil ta’lim uslubiga ega emasligini va
o’qitishga yagona yondashuv samarali bo’lmasligi mumkinligini tan olishlari
muhim. Vizual vositalarni o’z ichiga olish, vizual tasvirlardan foydalanishni
rag’batlantirish va grafik organizatorlardan foydalanish orqali o’qituvchilar vizual
o’quvchilarning muvaffaqiyatini rag’batlantiradigan va ularning individual ta’lim
ehtiyojlarini qo’llab-quvvatlaydigan o’quv muhitini yaratishi mumkin.
1. O’qituvchi tomonidan berilgan so’roq olmoshlari
O’qituvchi tomonidan ishlab chiqarilgan so’roq oluvchi talabalarni o’rganish
jarayonidagi muhim qismlardan biri. So’roq olmoshlari, talabaning o’z bilim

yordam berish va ularga hech qachon bo’lmaganda fikr bildirish kabi harakatni
amalga oshirishi kerak. Bu, talabalarni boshqarishda va ulardagi talabni
yondirishda o’ziga xos bo’lgan "guruh munosabati" aspektini olish (Anderson,
2018). Ismiyev va Nuriddinov (2020)ning tuzilishi bo’yicha, kerakli umumiy
nazoratni ta’minlash uchun murabbiy o’quvchilarni qat’iy nazorat qilishlari kerak.
Bu boshqaruv usullaridan biri, o’quvchilarni ta’lim jarayonida tartibga solingan
talablarga rioya qilish orqali yuklanishga erishishdir (Faizullayeva, 2021). Bu
murabbiylar o’quvchilarga shaxsiy qo’llanmalar, bo’yicha resey hujjatlar va
boshqa ko’rinish keltirishadi. Bu, o’quvchilar sog’lig’ini va rivojlanishini
ta’minlashda juda tez.
Bir qancha, o’quvchilar bilan murabbiylar o’ziga tegishli qo’llanmalarini
ko’rsatadi. Misol uchun, Burunbayeva (2017), murabbiylar va o’quvchilar uchun
qat’iy qo’llanma talabining, o’quv jarayonidagi o’quvchilarni yaratuvchi, qayta
tayyorlovchi va samarali ko’rasiga olib kelishi mumkin. Boshqacha gapira,
Faizullayeva va Hayotova (2019) murabbiylar va o’quvchilarga o’z ichiga olgan
muloqotlarni o’z ichiga oladi. Ular murabbiylar va o’quvchilarning o’ziga xos
aniq kompakt haqida fikr almashishni tavsiya etilgan.
Buning uchun murabbiy va o’quvchilar ishtirokida juda talab etadi. Murabbiylar
o’quvchilar bilan yaxshi qilish, ularga yordam berish va ularga hech qachon
bo’lmaganda fikr bildirish kabi harakatni amalga oshirishi kerak. O’quvchilarni
boshqarishda va ulardagi talabni yondirtishda "guruh munosabati" muhim
ahamiyat kasb etadi. O’quvchilar bilan muloqot murabbiylar o’zining yaxshi va
fikr almashish o’quvchilarining o’z himoyasini yanada mustahkamlash.
Murabbiylar bilan o’quvchilar yordamida samarali munosabatlar, o’quvchilarni
yaratuvchi, qayta tayyorlovchi va samarali ko’rasiga olib keladi. , o’zlarining
o’zlarining ko’paygan kuchiga qo’shimcha’rgatish o’ziga yordam berishi
mumkin. Bular murabbiylar va o’quvchilar o’rtasidagi muloqotlarda aniq va
kompakt maqsadli fikr almashish bilan amalga oshirish mumkin.
B. So’roq olmoshlari va o’quvchilarning ta’limga ta’siri
So’roq olmoshlari o’quvchilarning ta’lim bosqichlari ustidan katta ta’siri. So’roq
olmoshlari o’quvchilar o’rtasida o’ngli o’zaro tahqiqotlar va maslahatlarni
muhokama qiladi, bu esa asosiy amaliyotni va o’quvchilar uchun mavzularni yoki
tajriba’larini yordam beradi (Mardera, 2016). So’roq olmushlarining o’qitish va
o’rganish usullari nazariy kalitlarni mustahkamlaydi va misr o’quvchilarning
o’zlashtirishni yoki o’zlashtirishni amalga oshiradi. Bunday usullarni o’quvchi

fikrlarini bildirish va savolar so’rashga imkon beradilar. Bu esa o’quvchilarning
o’zlashtirish va tahlil qilishni rivojlantirishdir. Misol uchun, Carnegie Mellon
universitetining bir tadqiqotida ‘blooming’ nomi bilan mashhur bo’lgan tartibcha
qo’llanilgan. Ush tartibcha orqali olmoshlar o’quvchilarni savollar yoki
muammolarga sezish va tahlillarni o’rganadi. Ular o’quvchilarga qanday savol
so’ralishi, qanday tahlil qilish kerakligini o’rganishni beradi. Boshqa manba,
o’quvchilarning o’zlashtirish va tahlil qilish bevosita o’quvning sodir bo’lishi
yoki o’rgangan materialni takrorlashida katta qo’llab-quvvatlanishi tavsiya etiladi.
Masalan, Birlashgan Ma’lumotlar Tizimlari So’roq Olmoshlarining To’plamida
o’quvchilar uchun tahlili va ma’lumotlar bazalarini qo’llab-quvvatlab beradilar.
Buning yordami bilan o’quvchilar o’zlashtirish va tahlil qilishni amalga oshirish
va ta’lim bosqichlarini oshirishadi. Bundan tashqari, so’roq olmoshlari va ta’lim
bosqichlari o’quv uslubiyatidagi boshqa tasavvurlardan oldinga mahkamlar. Misol
uchun, Massachusetts texnologiya institutida o’quvchilar o’rtasida anketalash
jarayoniga Neokognitiv tarzida so’roq olmoshlari qo’shilib qo’yilgan edi. Ushbu
olmoshlarning yordami bilan o’quvchilar anketalar orqali amalga oshirilgan,
taqdimot yoki narsalarni takrorlashlari mumkin bo’lgan. Bundan tashqari, so’roq
olmoshlari va ta’lim bosqichlari o’quv uslubiyati va tahlil qilishning yanada
qulaybardosh bo’lishiga olib keladilar va ta’lim yutuqlarini sifatini oshirishga
imkon beradi. , olmoshlar o’quvchilarning o’z fikrlarini qo’llab-quvvatlamaydi,
ammo ularga o’g’ilvingizni, tanqidiy g’amxonlik va o’zlashtirishni yaxshilashda
katta yordam beradi. Shu sababli, so’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari
o’quvchilarning o’zlashtirish va tahlil qilish uchun uni rivojlantirishda biznesni
muhim vositadir. (321 so’z)

samarali bo’lishini aytadi. U ta’lim jarayonida o’rganish jarayonlari bilan bog’liq
asosiy muammolarni o’rnatadi va talabalarni bu qiyinchiliklarni bartaraf etishda
qanday topshiriqlar va muntazam monitoring va hal qilishda so’roq olmoshlari
bilan qanday ishlash kerakligi haqida ma’lumotlar beradi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, so’roq olmoshlari talimning har bir qadamda
korxona ega bo’lib, o’rganganlikni rag’ davolash, o’zlashtirish va qayta
ishlashning harakatga aylanadi.
A. So’roq olmoshining tushunchasi
So’roq olmoshining kelib chiqishi, asosi, matematika fanidan kelib chiqqan
uchun, bu fan o’quvchilarga kerakli darajada quvvat olishga imkon beradi.
Federal So’roq olmoshlari aloqasi (FCC) ma’lum qilishicha, so’roq olmoshi
"o’quvchilarning matematika, ilmiy tadqiqot va monitoringlarini o’lchash
ishlarining yuklarini namoyon qiladi" (FCC, nd, qismi 1). So’roq olmoshining
o’ziga xos usullari va maslahatchilar tomonidan tayyorlanishi, uchun gapni qisqa
bo’lishi mumkin emas. So’roq olmoshining tushunchasi, u uch mars gilos gilosga
asoslangan holda bo’ladi: solishtirish berish va baho ishorasi.
Solishtirish, olmoqchi bo’lgan maqola yoki gapning maqsad va ma’quliyati
haqidagi so’ralgan savollar bilan boshlanadi. Bu usul, o’quvchining fikrini va
tahlilini namoyon qiladi. Misol uchun, bir o’quvchining solishtirish jarayoni, u
tarzda, gapnilash, berish va chegaralar tasnifini ifodalashni talab qiladi.
Baho berish jarayoni, boshqa o’quvchiga yoki maslahatchiga o’quvchining
yordamini noto’g’ri ko’rib berish uchun xizmat qiladi. Misol uchun, baho berish
jarayoni yoki tez yangi topshiriqlar berib, ko’rish uchun berib, o’quvchiga nima
bo’lsa qanday maslahatlar yordam beradi.
Baho ishorasi, birinchi rahbari yoki maktabda, o’quvchining baho va yordamni
o’z ichiga oladi. Bunday usul, o’quvchining o’zini rivojlantirish yo’lini belgilab
beradi va uning qahramonliklarini qadrlovchi holga olib boradi. Masalan,
o’quvchi bu bosqichda, maslahatlar, yanada o’ziga ishonch hosil qilish uchun
erishish bilan hamkorlik o’rganganligini tushunadi.
Jamiyatda matematika fanidan kelib chiqqan so’roq olmoshining bilishini bilish,
barcha’roq olmoshlaridagi yutuqni ta’minlash. So’roq olmoshining o’ziga xos uch
marsidagi rivojlanishini o’quvchilarga ta’lim bosqichlarida yuqori darajalilikni
kafolatlaydi (FCC, nd, qismi 9).

olganligi ________________________________________________
______________________________________________________________
________________________________________________
Talabaning kurs ishini rasmiylashtirishi va ochiq himoya qilishi.
Himoya vaqtida talabaning mavzuni ilmiy nutq malakasi asosida izchil yorita
berish mahorati, uning axborot texnologiyalaridan to’g’ri va samarali
foydalanganlik
darajasi_________________________________________________
______________________________________________________________
________________________________________________
Ilmiy rahbar _____________________________
Kafеdra mudiri PhD B.R.Tojiboyev

darajasi va darajasi haqida ma’lumot bilishini va talabalar bilan muloqot qilish.
O’qituvchi tomonidan foydalanishga topshirilgan so’roq oluvchilar, talabalar
uchun muhim bir tajriba bo’lib, ular orqali talabalar o’z o’rganishlarini
mustahkamlaydi (Alimova, 2018). O’qituvchi’roq olmoshlari yordamida
talabalarni motivatsiyalash va suhbatlashish vaqtini oshirish jarayoni. Misol
uchun, o’qituvchi o’quv jarayoni talabalarga o’z fikrlarini ifoda qilish uchun
so’roq olmoshlari berishi mumkin. Bu so’roqlar talabalarga ‘z ma’lumotlarini
oshiradi va izoh berish o berib berib (Smith, 2019). Buning uchun muhim vaqt
talabalar o’z o’rganishlarini aniqroq ustila oladilar va o’z bilimlari bo’yicha
kengayishini tashkil etish imkoniga ega bo’ladilar.
So’roq olmoshlari talabalarning o’z vaqtini bo’yicha mavqelarini qilish va
baholashni aniqlashda muhim vazifa ega bo’ladi. O’qituvchi berilgan javoblar
orqali talabalar o’z o’rganishlarini noto’g’ri va to’g’ri ishlashi mumkin (Jones,
2017). Bu tartib talabalarning xatolarini tuzatishni o’z ichiga oladi va ularning o’z
ulkanayib ketgan bilimlarini mustahkamlaydi. Bundan tashqari, o’qituvchi
o’qitish jarayonida o’rtacha va mustaqil o’rganishni ta’minlash uchun talabalar
bilan muloqotni kuzatishishadi (Brown, 2020). So’roq olmoshlari talabalar bilan
suhbatlashish jarayonida, fayllarni tahrirlash va qo’llab-quvvatlash imkonini
beradi. O’qituvchilar uchun bu, talabalarning o’z fikrlarini ifodalash, mantiqiy
fikrini o’ va kreativ fikrlashni rivojlantirishni imkon beradi.
Xulosa qilib aytganda, o’qituvchi tomonidan berilgan so’roq olmoshlari
talabalarning o’z o’rganishlarini mustahkamlash, motivatsiyalash va muloqot
qilish jarayonida muhim muammo bo’ladi. So’roqlar talabalar uchun o’z fikrini
ifodalash va mantiqiy murojaatlar qilish materiallari. Bu jarayon orqali talabalar
o’z bilim darajalarini belgilash va kreativ fikrlash bo’yicha yordamga ega bo’ladi.
2. O’quvchilar tomonidan berilgan so’roq olmoshlari
So’roq olmoshlari o’quvchilar bilim tomonidan o’quv jarayonida amalga
oshirilgan amallardir, ular ma’lumot olish bir mavzuga oid bo’lishi mumkin, va
ta’riflarini namoyish, tasvir qilish, tahlil va ta’riflash, maslahat, fikr bildirish va
boshqa ko’ rinishlarda bo’lishi mumkin (Kamolov, 2008). O’quvchi so’roq
olmomshlarini topish uchun o’ziga mos keluvchi qo’llanmalarga, maqola,
elektron kutubxonalar, muallifning ilm-fan, axborotnoma va nashriyot yordamiga
yordam manbalarga muhtojlikka ega (Kamalov, 2008). O’qituvchi, o’quvchi va
o’qishni talab qilish zaruratga ko’ra so’roq olmoshlari yaratilishi mumkin bo’lgan
mos taklifni tarjima qilish bo’lsa-da, so’roq olmoshlari tinglovchilarning

Kurs ishi T oshkent amaliy fanlar universiteti O’zbek tili va adabiyoti
kafedrasida bajarilgan.
Ilmiy rahbar: ___________________
Himoya 2023-yil _______ oyining ____ kuni soat_____ da T oshkent
amaliy fanlar universiteti O’zbek tili va adabiyoti kafedrasida kurs ishlari
himoyasi yig’ilishida o’tkaziladi.
Manzil: Toshkent shahri Chilonzor tumani Gavhar ko’chasi 1-uy
Kurs ishi 2023-yil ________oyining ___ kunida kafedraga topshirildi.
Kurs ishi bilan T oshkent amaliy fanlar universiteti O’zbek tili va
adabiyoti kafedrasida tanishish mumkin.
Manzil: Toshkent shahri Chilonzor tumani Gavhar ko’chasi 1-uy
Yig’ilish kotibi:__________________

hayotlariga yo’l qo’ymoqchi, ularga so’roq va qo’llash salomatligini yaxshilashga
yordam beradi.
So’roq olmoshlari va o’quvchilarning o’zaro hamkorlik qilishlari, talabalarning
o’zlarini rivojlantirish va yuqori darajaga ko’tarish o’ muhimligini oshirishda ham
rol o’ynaydi. Bu bilan bog’ Holdom va Richard (2018) bir dasturlar o’zida
ko’plab yordam beradi, so’roq olmoshlari o’quvchilarning ta’lim olishlarini sinab
ko’rish uchun yordam beradi va ularga ta’lim bo’yicha yuqori xarakatlar yordam
beradi. hodisa. Shu kerak olmoshda, so’roq olmoshlari bilan o’quvchilarning
o’ziga kerakli va o’zlarini yuqori darajaga ko’tarishga imkon beradigan bir vosita
bo’lib, o’quvchilarning o’z bilimlarini olishlari va o’z istaklarini amalga
oshirishlari uchun sarflaganlar. vaqt va energiyani minimallashtirishga yordam
beradi.
So’roq olmoshlari ta’lim tizimi bo’yicha kritik muammolardan biri bo’lib,
sudlanuvchi yoshda qanday jamoaga qo’shildiklaridan kulay olishadi. Namuna,
“21-da talabalar uchun ta’lim bo’yicha olti omil” nomli maqolada Avustraliya
ta’lim davlatasr boshqaruvi tizimi barcha kuchlar ediki, bu davlatlar o’sma
davrlardagi talllumlarga parallel ravishda ta’limning qattiq talabalardan ayrilishini
ta’minlash. shularnika munosabatini va sudlov yaratmalariga alohida e’tibor
qaratganlar. Bu maqolada tizim xaqidagi ma’lumotlar va ta’limni jozibador qilib
olingan qatorlardan ham belgilab olingan. Bunda An Viveridge, boshqa holat va
jinsiy tekshiruv bilan kurashish uchun O’tqazyo fabrikasidan chiqarilgan
materiallar kabi ko’plab axborotlar keltirilib, bu xazondan faqat ma’lumotlarni
o’zgartirib, vaqtinchalik o’zgartirilganda o’z xo’jaligini qayta tiklash mumkin. .
Jamoatchilikning tayyorgarliklari qadar, talabalar orqali vazifelar bermoq va
malakalarini o’tkazishda din, madaniyat va do’stlik xazina gaqdirilishi kerak.
Bo’lganida, masalan, 123-uyda talabalarning o’zaro hamkorlikda ishlamoq va
yangi texnologiyalarni qo’llab-quvvatlashdek shaxslararo munosabatlarni
rivojlantirish kabi bo’lishi kerak. Barcha olmosh sanalari normaga imzolar bilan
ta’minlangan bo’lishi, ayanchlanishni rag’ tuzatish, qonunlarga amal qilish va
shaxsiy xatolar bilan harakat qilish yo’lini tiklash kerak.
(Bedard, MA & Geib, M. (2013). Muammoni yechish dahosiga aylanish:
ongingizni charxlash uchun qiyinchiliklar, boshqotirmalar va o yinlardanʻ
iborat qo llanma. Waco, TX: Prufrock Press.)
ʻ
IV. So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari

o’rganish tajribasini chuqurlashtirish uchun qo’llanilishi mumkin. Dastlab, ochiq
savollardan oldingi bilimlarni baholash va talabalar sxemasini faollashtirish uchun
foydalanish mumkin (Marzano, 2012). Talabalarni allaqachon bilganlari haqida
fikr yuritishga va yangi ma’lumotlar bilan bog’lanishga undaydigan savollarni
berish orqali o’qituvchilar mazmunli o’rganish uchun poydevor qo’yishlari
mumkin (Xetti, 2012). Dars davom etar ekan, o’quvchilarning fikrlash qobiliyatini
sinash va ularni tushunchalarni baholash va tahlil qilishga undash uchun tekshirish
savollaridan foydalanish mumkin (Brookhart, 2014). Ushbu turdagi savollar
muammoni hal qilish va tanqidiy fikrlash kabi yuqori darajadagi kognitiv
jarayonlarni osonlashtirishi mumkin (Brualdi, 2004).
Kognitiv afzalliklaridan tashqari, savol berish usullari o’quvchilarning o’quv
jarayoniga faolligi va qiziqishini saqlab qolish uchun ham hal qiluvchi ahamiyatga
ega. So’roqdan to’g’ri foydalanish qiziqishni uyg’otishi va o’quvchilarni yangi
bilimlarni o’rganish va kashf etishga undashi mumkin (Hidi va Renninger, 2006).
O’ylantiruvchi savollarni berish orqali o’qituvchilar o’quvchilar muhokamalarda
faol ishtirok etadigan va o’z fikrlarini ifoda etadigan dinamik sinf muhitini
yaratishi mumkin (Cruz, 2010). Bundan tashqari, savollardan foydalanish diqqatni
o’qituvchidan talabalarga o’tkazish orqali talabalarga yo’naltirilgan ta’limga
yordam beradi (Erikson, 2014). Bu ularni o’z bilimlariga egalik qilishga, o’z
fikrlarini bildirishga va ma’no yaratish uchun tengdoshlari bilan hamkorlik
qilishga undaydi (Jacobs & Chisom, 2007).
Umuman olganda, savol-javob yuqori darajadagi fikrlash qobiliyatlarini
rivojlantirish, o’quvchilarning faolligini saqlab qolish va o’quvchilarga
yo’naltirilgan o’quv muhitini rivojlantirish orqali o’quv jarayonida hal qiluvchi
rol o’ynaydi. Darsning turli bosqichlarida har xil turdagi savollardan foydalanish
o’quvchilarning tushunishini kuchaytiradi, tanqidiy fikrlashni rag’batlantiradi va
faol ishtirok etishga yordam beradi. O’qituvchilar so’roq qilish kuchini
o’zlashtirar ekan, ular o’quvchilarga tanqidiy fikrlash, ma’lumotlarni tahlil qilish
va chuqur kontseptual tushunchani rivojlantirishga yordam beradigan mazmunli
o’rganish tajribasini yaratishi mumkin.
B. So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari o’quv jarayonida muhim bosqich
ega
Bir o’quv jarayonida so’roq olmoshlari va xavfsizlik ta’lim bosqichlari muhim
bosqichga egadir. Ush faktlar talabalar o’quv jarayonida samaradorlik va
rozilikkadan jo’ragulash uchun katta korxona ega. Yonder mashg’ulotlarda so’roq

jarayonini tashkil etishdir (Rahmatov, 2015). Bu kabi murabbiylar tarbiyasining
so’roq olmoshlari bilan o’zaro munosabatlarni o’rganish va ularga o’z o’qitishdan
boshqarish so’ralaridan e’tibor qaratishga yordam berishi mumkin (Azizov, 2020).
Ikkinchi bo’lib, so’roq olmoshlari tashkil etishda murabbiyning qo’llab-
quvvatlashi kerak bo’lgan asboblari o’zlashtirish zarur bo’ladi. Bu kabi
murabbiylar murabbiyning o’qitish usullarini ta’minlash uchun muhim xavf ega
(Davlatov, 2018). Masalan, murabbiyning o’rganish jarayonida omonatlash uchun
muayyan talabalarga mos harakat ko’rsatkichlari, ko’rsatkichlar va ishlab
chiqarish choralari darajasida umumiy bo’lgan natijalarga erishish mumkin
(Azizov,2020). Mutaxassislarning o’z kasb-hunarlarini o’rganish, o’z kasb-
hunarlarini o’rganish, o’z kasb-hunarlarini rivojlantirish ‘rganishga bizga quruqlik
yordamiga yordam berishi mumkin (Rahmatov, 2015).
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, murabbiyning so’roq olmoshlarini tashkil etishda
qo’llab-quvvatlashi kerak bo’lgan asboblari uchun o’z mashqlarini va o’rganish
jarayonining kuchayishini oshirish muhim sharti. Bu ishchilar’ orasida so’roq
olmoshlarini to’g’ri, ular bilan o’z bilim va sharoitni bo’lishni ta’minlash,
g’alabalarini tekshirish va o’rganish jarayonini tashkil etish, o’ arsenallarini
murabbiyning ta’minlash. lim faoliyatida qo’llash kabi ko’rinishlari keng
ko’rinishda. Murabbiyning so’zlaridan foydalanishni tashkil etishda bu kabi
imkoniyatlardan foydalanish, ularni o’rganishda va qollab-quvvatlashda
foydalanish bo’ladi (Davlatov, 2018).
B. O quvchilarning ta’lim bosqichlarini olishda so’roq olmoshlari roli
Oliy ta limda talabalarning bilim darajasini baholash o qituvchilar va siyosatchilarʼ ʻ
uchun ta lim dasturlari samaradorligini nazorat qilish va tegishli tadbirlarni
ʼ
amalga oshirishda muhim ahamiyatga ega. Talabalarning o’quv yutuqlari va
ta’limga bo’lgan ehtiyojlarini aniqlashda so’rovlarning rolini oshirib bo’lmaydi.
So’rovlar o’quvchilarning o’rganish darajalari, yaxshilanish sohalari va ularning
ta’lim tajribasidan umumiy qoniqishlari to’g’risida ma’lumotlarni to’plash uchun
qimmatli vosita bo’lib xizmat qiladi (Smit, 2018). Yaxshi ishlab chiqilgan savollar
to’plamini o’z ichiga olgan so’rovlar o’quvchilarning o’quv natijalari haqidagi
tasavvurlari haqida tushuncha beradi, bu esa o’qituvchilarga kuchli tomonlarini va
yaxshilashga muhtoj sohalarni aniqlash imkonini beradi. Misol uchun, so’rovlar
o’quvchilardan asosiy tushunchalar, muammolarni hal qilish qobiliyatlari va
tanqidiy fikrlash qobiliyatlari haqida so’rashi mumkin, bu ularning o’rganish
jarayonini har tomonlama tushunish imkonini beradi (Braun va Jonson, 2016).

qondirishlari mumkin (Tompson va boshq., 2013). Bundan tashqari, o’qituvchilar
o’quvchilarning faolligi va qiziqishini saqlab qolish uchun savollarining vaqtini
va ketma-ketligini hisobga olishlari kerak (Stigler, 2009). Oldingi javoblarga
asoslangan savollarni berish yoki o’quvchilarni tushunchalar o’rtasida aloqa
o’rnatishga undash so’roq usullarining samaradorligini yanada oshirishi mumkin
(Milliy tadqiqot kengashi, 2007). Umuman olganda, samarali so’rov usullaridan
foydalanish o’quvchilarning ta’lim natijalariga katta ta’sir ko’rsatishi mumkin.
Tanqidiy fikrlashni rag’batlantirish uchun ochiq savollarni va bilim va tushunishni
baholash uchun yopiq savollarni o’z ichiga olgan holda, o’qituvchilar
o’quvchilarning ishtirokini va chuqurroq tushunishni kuchaytiradigan dinamik va
qiziqarli o’quv muhitini yaratishi mumkin.
II. So’roq olmoshlari
So’roqmoshlari har bir o’lim bosqichida muhim korxona ega bo’lib, talabalar
uchun intizomli samarali o’rganishni ta’minlashga yordam beradi. Ma’lumki,
so’roq olmoshlari murakkab va savdobkor jarayonlardir va ta’limning har qanday
bosqichida o’zlashtirishni rag’ davolash va o’zlashtirishga yordam beradi. Ush
narsa ko’plab tadqiqotchilar kuzatib borilgan. Masalan, John Hattie (2012) o’z
ko’rishida so’roq olmoshlari o’rganish bilan bog’liq muammolar. U ushbu narsani
"ta’limning kartina" deb taklifni taklif qiladi va ta’limda o’rganishni rag’
tashkilotga xizmatga birinchi o’rsatuvchi narsa sifatida so’roq olmoshlarini
ko’rsatadi. Hattie (2012) ta’limning tasvirini eng muhimi deb yoritadi va asosiy
tajribalar asosida konseptini asoslashga ulguradi.
Bundan tashqari, so’roq olmoshlari talabalarning o’z va qayta ishlashni
yaxshilashda muhim korxona ega bo’lganligi kuzatib borilgan. Michael Pressley
(2002) o’z qismlarida talabalar to’g’ri va samarali so’roq olmoshlari bilan ta’lim
olish o’rganish guruhi bo’limida yaxshilanishiga tibbiy muhum jihozlarni ko’proq
tuzatish. U aynan shu qatorda amalga oshirilgan mahsulotlarni ishlab chiqarishni
qurishda ishtirok etgan va tajriba olingan bir qator o’qituvchilar tomonidan
amalga oshirilgan mahsulotlarga asoslanadi. , Lorcáin Fox (2018), "so’roq
olmoshlari talabalarning to’g’ridan-to’g’ri o’rganganligini nazorat qilish va
o’zlashtirishga yordam beradigan struktura" deb tanqid qilish va uning o’zi
talabalarni o’rganish jarayonida kizikishni boshqarishga muhim rolini ta’kidlaydi.
Bundan tashqari, so’roq olmolari talabalarning qiyinchiliklarini sotib olishda ham
katta joyga ega. Judith J. Carta (2007) o’zlashtirishida so’roq olmoshlari bilan
o’rganishning talabalarni o’zlashtirish va uning qiyinchiliklarini bartaraf etishda

Bibliografiya
Laleh Baxtiyor. "Tib qonunlari" (al-Qonun Fi’l-Tibb). Avitsenna, Islom
olamining buyuk kitoblari, 10/1/2014

Filipp Karr. “Ingliz tili fonetikasi va fonologiyasi”. Kirish, Jon Wiley &
Sons, 8/11/2021

Jeyms D. Gvartni. "Umumiy fikr iqtisodiyoti". Boylik va farovonlik haqida
hamma bilishi kerak bo’lgan narsalar, Makmillan, 14/6/2016

Anaxaym universiteti nashriyoti. "Yosh o’quvchilarga ingliz tilini
o’rgatish". Devid Nunan, Anaxaym universiteti, 30/8/2010

Charlz R . Graham . " Birlashtirilgan ta ’ lim bo ’ yicha qo ’ llanma ". Global
istiqbollar, mahalliy dizaynlar, Curtis J. Bonk, Wiley + ORM, 29/6/2012

yondashish uchun yo’l ko’rinishi. RL Ryan va EL Deci (2000) ushbu mavzuga
bag’ishlangan bo’yicha topilgan, muammolarni aniqlashga qatnashishni ko’proq
bilakaylik bilan ommalashtirishga olib kelishi mumkin. Tajribalar milliy va
xalqaro o’quv institutlarida, oliy ma’lumotli kurslarda ko’rsatib, Gerwulf
Schneider (2019)ning o’tgan kunlarda o’rganish to’g’risida darslikda yozgan.
Bunday ishlarni qattiq uslubda qo’yilganda, o’rganish jarayonida motivatsiyani
aniqlash uchun bir qatori foydalanish usullariga ishora qilish mumkin. Bu,
o’quvchilarni alohida muhim tashabbuslarga majbur qiladi, balki tekshiruviga
qo’shimcha yordamni ham oladi. Buning yordamida, o’rganish jarayonida
o’quvchilar uchun maqsadli ishlash va u bilan birga bo’ladigan muhimligi
mustahkamlanadi. Batafsil ushbu tushunishga ioaslanish uchun, o’rganish
jarayonida qo’yilgan to’g’ridan-to’g’ri to’g’ridan-to’g’ri birlikda fikr yuritmagan
vaqtida o’quvchi quvvat va motivatsiyasini ko’proq bo’ladi. , o’rganish jarayoni
o’quvchilarga muhimligini anglatadi, o’rganish jarayonida o’rganish jarayoni va
bilimning nashr etishiga yordam beradi Schneider, 2019). Shuning uchun,
qo’yilgan o’rganish jarayonida yuqori motivatsiya, bilimning oshgani va
o’rganishga qo’yilgan muhimiyatni mustahkamlagan bo’ladi (Deci & Ryan,
2000).
Darsda savol-javob berishning turli usullarining samaradorligi uzoq vaqtdan beri
pedagoglar o’rtasida tadqiqot va muhokama mavzusi bo’lib kelgan. Ko’p
qo’llaniladigan savol berish usullaridan biri ochiq savollardan foydalanish bo’lib,
o’quvchilardan batafsil va puxta javob berishni talab qiladi. Bunday savol-javob
o’quvchilarning tanqidiy fikrlash ko’nikmalarini rivojlantirishga imkon beradi va
ularni axborotni tahlil qilish va baholashga undaydi (Lobato, 2010). Ochiq
savollar, shuningdek, talabalarning faolligi va ishtirokini rag’batlantiradi, chunki
ular o’quvchilardan faol fikr yuritish va o’z javoblarini tuzishni talab qiladi
(Fredericks & Maffei, 2010). Boshqa tomondan, aniq va aniq javobga ega bo’lgan
yopiq savollar ko’pincha faktlarni eslab qolish yoki tushunishni tekshirish uchun
ishlatiladi (Dillon & O’Sullivan, 2018). Yopiq savollar talabalarning asosiy
tushunchalar yoki faktlarni bilishi va tushunishini baholashda samarali bo’lishi
mumkin, ammo ular o’quvchilarni yuqori darajadagi fikrlashga jalb qilmasligi
yoki chuqurroq tushunishga yordam berishi mumkin emas (Vansteenkiste va
boshq., 2019). O’quvchilar bilimini samarali baholash va tanqidiy fikrlash
ko’nikmalarini rivojlantirish uchun o’qituvchilar uchun ochiq va yopiq savollar
o’rtasida muvozanatni saqlash muhim. Ikkala turdagi savollarni birlashtirib,
o’qituvchilar o’z o’quvchilarining turli xil ta’lim ehtiyojlari va qobiliyatlarini

So’roq olmoshlari ta’lim bosqichlarida o’tadigan muhim jarayonlardan biridir.
So’roq olmoshlari aynan talaba va o’qituvchilar tomonidan muntazam
bog’lanishni samaralida muhim bir rol o’ynashlar. So’roq olmoshlari, o’qituvchi
va talabalar o’zaro muloqotni oshirib boradilar va o’rganish jarayonini ustun
qilishlar. Masalan, tartibga solish, o’rganish yo’lidagi natijalarni tahlil qilish va
talabalarni tanish umrda bo’lgan dunyo bilan bog’lanish qiladi (Oakley, 2014).
Buning uchun, so’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari bo’ylab qilinayotgan, bu
jarayonning muhimligini bajarayotgan empirik chiqimlar beradi. Bir necha marta
oshiruvchi o’qituvchilar va talabalarning so’roq olmoshlariga ko’rsatkichlar
bo’yicha niyatlilik darajalarini va o’qish vositalarini ishlab chiqarishda yordam
beradigan muhimmuassasalarga yordam berishga yordam bergan (Hattie, 2012;
Swanson, 2017). Bunday muhimmuassasalar o’quv jarayoninig doimiy
mustahkam bo’lishiga va talabalar o’rtasidagi muloqotning yumushlanishiga
jiddiy ta’sir ko’rsatadilar (Klieme et al., 2009).
Bir davlatda faoliyat talabalarni o’qituvchilari bilan muntazam muloqotga olib
kelish va o’qish ustidagi muammolarini muhim kunlarasiga tasir ko’rsatishi
mumkin (OECD, 2018). Buning uchun o’qituvchilarini so’roq olmoshlari va
o’qishning individual yondashuvlari rejalarini qo’llawgan holda birga o’tlash
zarur (Freeman, 2014). So’roq olmoshlari talabalar va o’qituvchilari o’rtasida
o’rganish va mustahkamlanish jarayonining baza bo’lib, o’qituvchilarning
bog’cha va darslikda yangi so’roq o’lchamini, mustaqil o’rganish va mustaqil
ishlash ko’rinishini talabalarga o’rgatishiga yordam beradi (Marzano, 2011).
So’roq olmoshlari va ta’lim bosqichlari talabalarni’rganish jarayonini jiddiy
tarzda o’zida muhim bo’lib qoladi. O’qituvchilar talabalariga qarab, ularga mos
bog’lanish barqarorlik hamda o’rganish jarayonini tashkil qilishda mos mohirlik
yo’l bilan yordam beradilar. Bunday muhim muhimmuassalar o’quv jarayonidan
maksimal natija olishda katta yuk ega bo’lib, talabalaringizning o’qish resurslari
va qaror qabiliyatlarini ishlab chiqarishda muhim ahamiyatga ega ifa qiladilar.
A. Murabbiyning so’roq olmoshlari tashkil etishda qo’llab-quvvatlashi kerak
bo’lgan yordamlari
huquqni qo’llab-quvvatlash uchun zarur bo’lgan muhim sharti (Davlatov, 2018).
Murabbiyning so’roq olmoshlari tashkil etishda qo’llab-quvvatlashi kerak bo’lgan
birinchi narsa biror so’roq olmoshini to’g’ri keladi, uni talabalar bilan o’z bilim va
darajasini bo’yicha ta’minlash, xavfsizlik g’oyalarini tizimi va o’rganish

Reja:
I. Kirish………………………………………………………………...4
1.1. So’roq olomoshlari gaplarning
ahamiyati……………………………………………………………………5
1.2. So’roq va to’liqsiz gaplar maqsadi…………………………7
II. So’roq gaplarning ta’rifi va xususiyatlari…………………………….9
1.1. Asosiy tushunchalar va tamoyillar………………………………..…...14
III. Muloqotda to’liq gaplardan foydalanishning ahamiyati………….16
1.1. So’roq bo’yicha universal kelishuvning yo’qligi………………….….18
1.2. So’roq toliqsiz aniqlash va aniqlashdagi qiyinchiliklar………………21
IV. Taklif etilgan yechimlar va muqobil yondashuvlar………………..23
I.1. O’zbek tilida samarali muloqot qilish uchun to’liq gaplardan
foydalanishga undash………………………………………………………..25
V.Xulosa……………………………………………………………………..28
Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………………….29

tomonlari va yaxshilanishi lozim bo’lgan yo’nalishlari haqida har tomonlama
tushunchaga ega bo’ladilar.
Baholash o’quv qarorlari haqida ma’lumot berishdan tashqari, o’quvchilar uchun
motivatsiya ham bo’lib xizmat qiladi. Braun va Knight (2015) ma’lumotlariga
ko’ra, talabalar o’z ishlari baholanishini bilganlarida, ular yo’naltirilgan va
qasddan o’rganishga ko’proq jalb qilinadi. Ularning faoliyati baholanishi haqidagi
bilim talabalarni o’qishlariga jiddiy yondashishga va mukammallikka intilishga
undaydi. Bundan tashqari, baholash orqali taqdim etilgan fikr-mulohazalar
talabalarga ularning taraqqiyoti va rivojlanish sohalari haqida qimmatli
ma’lumotlarni taqdim etadi. Bu fikr-mulohazalar o’quvchilarga o’z bilimlari
haqida fikr yuritish va o’z faoliyatini yaxshilash choralarini ko’rish imkonini
beradi. Blek va Uilyam (2009) ta’kidlaganidek, muntazam va konstruktiv fikr-
mulohazalar o’quvchilarning o’zini o’zi boshqarish va metakognitiv
qobiliyatlarini rivojlantirishda hal qiluvchi rol o’ynaydi. Bu ularga o’z bilimlariga
egalik qilish va mustaqil o’quvchilar bo’lish imkoniyatini beradi.
Bundan tashqari, baholash ta’limda javobgarlik vositasi bo’lib xizmat qiladi. U
o’qituvchilar va ma’murlarga o’quv amaliyotlari, o’quv dasturlarini loyihalash va
maktab siyosati samaradorligini nazorat qilish imkonini beradi. Baholash
ma’lumotlarini tahlil qilish orqali manfaatdor tomonlar takomillashtirish
yo’nalishlarini aniqlashlari va ta’lim sifatini oshirish uchun asosli qarorlar qabul
qilishlari mumkin. Stiggins (2007) ma’lumotlariga ko’ra, baholash ma’lumotlari
maktablarning umumiy faoliyatini baholash va uni milliy va xalqaro standartlar
bilan solishtirish uchun ham ishlatilishi mumkin.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, baholash ta’limning asosiy jihati bo’lib,
o’quvchilarning ta’lim natijalarini yaxshilashda muhim rol o’ynaydi. U
o qituvchilarga o quvchilarning o qishdagi yutuqlari haqida tushunchaga egaʻ ʻ ʻ
bo lish imkonini beradi, o quvchilarni yo naltirilgan ta limga jalb qilish uchun
ʻ ʻ ʻ ʼ
motivatsiya beradi va ta limda javobgarlik vositasi bo lib xizmat qiladi. Shu
ʼ ʻ
sababli, o’qituvchilar turli baholash usullarini qo’llashlari va o’quvchilarning
mustaqil o’quvchilari bo’lishlari va akademik muvaffaqiyatlarga erishishlari
uchun konstruktiv fikr bildirishlari juda muhimdir.
V. Xulosa
O’zbek adabiyotining eng ko’zga ko’ringan namoyandalaridan biri mashhur
shoir va yozuvchi V. Xulosa bo’lib, uning asarlari o’zbek madaniyatida

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM , FAN VA
INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
TOSHKENT AMALIY FANLAR UNIVERSITETI
О’ZBEK TILI VA ADABIYOTI KAFEDRASI
Sirtqi bo’lim O’zbek tili va adabiyoti ta’lim yo’nalishi______-guruh talabasi
___________________________________________________ ning
____________________________________________ mavzusidagi
K U R S I SH I
Ilmiy rahbar:____ _________________

TOSHKENT - 2023

doimiy iz qoldirgan. Xulosaning adabiy faoliyati bir necha o’n yilliklarni o’z
ichiga oladi, bu davrda u insoniy his-tuyg’ular va kechinmalarning
murakkabligini o’rganuvchi ta’sirchan asarlar yaratdi. Uning bitiklarida
insonning ahvolini chuqur anglash, hayotning nozik jihatlari haqida chuqur
tushunchalar berilgan. Xulosaning inson borlig’ining asl mohiyatini ochib
bera olish qobiliyati uning “Sog’inmagan so’roq” she’rida yaqqol namoyon
bo’lib, u so’nmas sog’inch mavzusini ochib beradi. She’r qahramonning
yo’qolgan muhabbatga intilishi, bu tuyg’u o’quvchilarda chuqur hissiy
darajada aks sado beradi. Xulosaning jonli tasviri va ta’sirchan tili
o’quvchilarni bosh qahramon olamiga tortadi, sog’inch va sog’inch
tuyg’ularini uyg’otadi. Xulosa she’riyatidan tashqari, uning hikoya va
xarakteristika mahoratini yanada namoyish etadigan romanlari bilan ham
mashhur. Uning “O tkir haqida” romani o z-o zini kashf etish va shaxsiyʻ ʻ ʻ
o sishga intilayotgan yigitning sayohati haqida hikoya qiluvchi ta sirchan
ʻ ʼ
hikoyadir. Xulosa bosh qahramonning sinovlari va qiyinchiliklari orqali
o’zlik, shuhratparastlik va hayot mazmunini izlash mavzularini o’rganadi.
Roman shiddat bilan o’zgarib borayotgan jamiyatda o’z o’rnini qidirayotgan
shaxslar duch keladigan qiyinchiliklarning nozik tasvirini taqdim etib, uni
abadiy adabiyot asariga aylantiradi. Xulosaning o’zbek adabiyotiga qo’shgan
hissasi uning keng e’tirofiga sazovor bo’ldi va ko’plab maqtovlarga sazovor
bo’ldi. Uning asarlari nafaqat kitobxonlar avlodini zavqlantirib,
ilhomlantirdi, balki O’zbekiston adabiy manzarasini shakllantirishga ham
yordam berdi. Xulosaning insoniyat mavjudligining murakkabliklariga
qarshi turish qobiliyati va uning ajoyib hikoya qilish qobiliyati uning adabiy
timsoli maqomini mustahkamladi. Uning asarlari har xil yoshdagi
kitobxonlar orasida hamon aks-sado berib, adabiyotning zamon va
madaniyatdan oshib ketadigan qudratidan dalolat beradi (“So’roq
olmoshlari va ta’lim ta’lim bosqichlari”, 25-band).
A. So’roq olmoshlari va umumiy ta’lim bosqichlari haqida qarashlar
Ta’lim sohasidagi tadqiqotchilarning fikriga ko’ra, savol berish o’quv
jarayonining muhim jihati bo’lib, yuqori darajadagi fikrlash qobiliyatlarini
rivojlantirishda muhim rol o’ynaydi (Bloom, 1956; Costa & Kallick, 2014).
Savollar sinfda turli maqsadlarga xizmat qiladi, masalan, qiziqish uyg’otish,
tanqidiy fikrlashni rag’batlantirish va talabalar o’rtasida faol ishtirok etishni
rag’batlantirish (Muir va Jonson, 2018). Samarali savol-javob usullari o’quv
jarayonining turli bosqichlarida o’quvchilarning tushunchalarini oshirish va

So’roq olmoshlari va tekshiruv ta’lim bosqichlari

Купить