Dokument ma'lumotlari

Narxi 20000UZS
Hajmi 49.0KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 15 Iyun 2024
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Psixologiya

Sotuvchi

ISROILJONOVLAR

Ro'yxatga olish sanasi 31 May 2024

5 Sotish

Surunkali va infeksion kasalliklarga chalingan bemor psixologiyasi

SURUNKALI VA INFEKSION KASALLIKLARGA CHALINGAN BEMOR PSIXOLOGIYASI Reja: Kirish. I BOB. SURUNKALI KASALLIKKA CHALINGAN BEMORLAR PSIXOLOGIYASI. 1.1. Alkogolizm ga chalingan bemorlar psixologiyasi . 1.2. Giyohvandlik kasalligida bemorlar psixologiyas . I bob bo’yicha xulosa II BOB. INFEKSION KASALLIKKA CHALINGAN BEMORLAR PSIXOLOGIYASI. 2.1. Infeksion kasalliklarni yuqtirib olishdan qo’rqish 2.2. Yuqumli kasalliklardan qo'rqish bosqichlari: shakllanishi va kuchayishi II bob bo’yicha xulosa Xulosa va tavsiyalar. Foydalanilgan adabiyotlar KIRISH. Mustaqillik yillarida xalqimizning salomatligini saqlash davlatning asosiy ustuvor yo’nalishlaridan biri bo’lgan va yo’nalishda davlat dasturlari asosida ulkan ishlar amalga oshirilgan. Fikrimizning isboti uchun mustaqillik yillarida respublikamiz aholisining o’rtacha umri 68 yoshdan 76 yoshga uzayganligini aytib o’tish joiz. Jamiyatning rivojlanishi va aholining salomatligini saqlashda onalar va bolalarning to’g’ri ovqatlanishini ilmiy asosda tashkil etish ham dolzarb masala hisoblanadi.Farzandlarni o’qitishdan oldin uning miyasini oila va shifokorlar bilim qabul qilishga tayyorlashi kerak. Bolaning miyasi bilim olishga qobiliyatli bo’lib shakllanishi uchun homilador ona vitamin va mikroelementlarga boy oziq- ovqatlar bilan ovqatlanishi lozim. Farzandlarni to’g’ri va rasional ovqatlantirish ham ularni sog’lom va bilimli bo’lib yetishishining muhim omillaridan biri bo’lib hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M. Mirziyoyev tomonidan qabul qilingan «2017-2021 yillarda O’zbekiston respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha harakatlar strategiyasi»da ayollar hamda qizlarning salomatligini mustahkamlash, ular orasida jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish maqsadida “Sog’lom ona – sog’lom bola” shiori ostida an’anaviy mintaqaviy tadbirlarni o’tkazish rejalashtirilgan. Respublikada oilalar farovonligini ta’minlash, oilalar va mahallalarda ijtimoiy-ma’naviy muhitning barqarorligini saqlash, sog’lom turmush tarzini yanada mustahkamlash, sog’lom va barkamol avlodni tarbiyalashda jamoat tashkilotlarining ijtimoiy hamkorligini keng yo’lga qo’yishni amalga oshirish ta’kidlangan. Tarixiy jihatdan, boshqa holatlarga nisbatan infektsiya bilan bog'liq bo'rttirilgan qo'rquv mavjud edi. INFEKTSION bu nomutanosib darajadagi qo'rquvni hisobga oladigan o'ziga xos xususiyatlarga ega: u tez va ko'rinmas tarzda uzatiladi; tarixan, u asosiy kasallanish va o'limni hisobga olgan; eski shakllar qayta paydo bo'ladi va yangi shakllar paydo bo'ladi; va ommaviy axborot vositalari ham, jamiyat ham ko'pincha hayratda. Kasallik avj olganida bemor ham jabrlanuvchi, ham vektor bo‘lib, epidemiyani nazorat qilish uchun shaxsiy huquqlarning buzilishi ehtimoli mavjud bo‘lganligi sababli, infektsiya chet ellik sifatida ko‘rib chiqilishi mumkin (va ommabop madaniyatda tasvirlangan). bosqin. So'nggi paytlarda avj olgan odamlarda qo'rquv, rad etish, stigmatizatsiya va yo'qotishlar qayd etilgan. Stigmatizatsiya va kamsitish axloqiy munosabatlarni o'z ichiga olishi mumkin va bu muammolarni faollik orqali hal qilishga urinishlar ham asossiz oqibatlarga olib kelishi mumkin. Sog'liqni saqlash sohasidagi tashabbuslar sog'liqni saqlash savodxonligini oshirish orqali jamoatchilikning qo'rquvini bartaraf etishi mumkin, bu esa stigmatizatsiyani kamaytirishga yordam beradi Kurs ishining predmeti. Surunkali va infeksion kasalliklarga chalingan bemorlarning ruhiy holaridagi o’zgarishlar . Kurs ishining ob'ekti: Surunkali va infeksion kasalliklarga chalingan bemorlar psixologiyasi.. Kurs ishining maqsadi: Surunkali va infeksion kasalliklarga chalingan bemorlarning ruhiy holaridagi o’zgarishlar o rganish.ʼ K urs ishining vazifalari. Surunkali va infeksion kasalliklarga chalingan bemorlarning ruhiy holaridagi o’zgarishlar o rganish va ularga psixologik yordam ʼ ko’rsatishning nazariy asoslarini o’rganish. Kurs ishining metodlari : Kontent analiz metodidan foydalanildi va mavzu nazariy tahlil qilindi . Kurs ishining tuzilishi. 2 bob, 4 tа раrаgrаf, xulosаlаr vа tаvsiyаlаr foydalanilkgan аdаbiyotlаr ro‘yxаtidаn iborаt. I BOB. SURUNKALI KASALLIKKA CHALINGAN BEMORLAR PSIXOLOGIYASI. 1.1. Alkogolizm da bemorlar psixologiyasi . Ichkilikbozlik muammosi qadimdan m a’lumdir. Bugungi kunda esa bu muammo nafaqat tibbiy-psixologik, balki ijtimoiy muammoga ham aylangan. Chunki ichkilikbozlik nafaqat spirtli ichimliklarni iste’mol qiluvchining salomatligiga ziyon keltiradi, balki oilaning buzilishiga, farzandlar tarbiyasiga katta salbiy ta ’sir ko‘rsatadi. Surunkali alkogolizmda kuzatiladigan psixik buzilishlar turli-tum an bo‘lib, ularning qay darajada rivojlanganligi bemorning necha yildan beri spirtli ichimliklarni iste’mol qilishi, uning miqdori, jismoniy salomatligi kabi bir qancha omillarga bog‘liq. Aksariyat mualliflar surunkali alkogolizmda psixik buzilishlarning yuzaga kelishini kasallikning og‘ir bosqichga o ‘tganligidan dalolat beradi, deb ta’kidlashadi. Surunkali alkogolizmda psixik buzilishlarning tez shakllanishini spirtli ichimliklarni ortiqcha iste’mol qilish sababli yuzaga keladigan o'tkir zaharlanishlar kuchaytiradi. Har bir o ‘tkir zaharlanish turli darajada ifodalangan o‘tkir psixozlar bilan nam oyon bo‘ladi. Klinik manzarasi. Alkogolizmda yuzaga keladigan ruhiy-hissiy buzilishlarning tasnifi bir qancha. Biroq biz tibbiy amaliyotda eng ko‘p uchraydigan ruhiy-hissiy buzilishlarning ba’zi turlarini keltirib o‘tamiz. Bular ichida alkogol deliriysi alohida o ‘rin tutadi. Alkogol deliriysi turli darajada ifodalangan psixovegetativ buzilishlar bilan namoyon bo‘ladi. Unda ko‘ruv gallutsinatsiyalari, ongning tum anlashuvi, vahimavaxavotir, giperdinamiya, alahsirashlar, betoqatlik kuzatiladi. Shuningdek, taxikardiya, gipergidroz, gipertermiya, qon bosimning o‘zgarib turishlari ham namoyon bolaadi. Delirioz holatlar ichkilikbozlikka uzoq vaqtdan buyon berilgan shaxslarda ko‘p kuzatiladi. Delirioz holatlarda bemorning ahvoli yomonlashsa, u atrofdagilarga e ’tibor bermay q o ‘yadi, yaqinlarini tanim aydi, gap so‘zlarning m a’nosini anglamaydi, m a’nosiz gaplar gapiradi va qiliqlar qiladi. Og‘ir holatlarda, tana harorati ko‘tariladi, oliguriya kuzatiladi, arterial qon bosim pasayib ketadi va oxir oqibat bemorning hayoti katta xavf ostida qoladi. Alkogolizmda gallutsinatsiyalar ham alohida o‘rin kasb etadi. Ularning o‘tkir va surunkali turlari farq qilinadi. Ayniqsa, eshituv gallutsinatsiyalari ko‘p uchraydi. Ular shovqin, hushtak, shivirlash, turli xil so'zlar shaklida bemorga, asosan, kechqurun yoki tunda eshitiladi. Eshituv gallutsinatsiyalari ularda xavotir, qo‘rquv va uyquning buzilishi bilan birgalikda namoyon boMadi. Aksar hollarda, ularning xulq-atvori keskin o‘zgarib, xuddi ruhiy bemorlarga o‘xshab qoladi. Deliriydan farqli o'laroq, gallutsinatsiyalarda bemorning ongi saqlangan bo‘ladi. Eshituv gallutsinatsiyalari ko‘p hollarda affektiv va vegetativ buzilishlar bilan ham namoyon bo‘ladi. Alkogolizmda alahlashli psixozlar vahima, ortiqcha beo‘xshov harakatlar, sensor buzilishlar, uyqusizlik, gumonsirash, ta ’qib kabi affektiv buzilishlar bilan kechadi. Ensefalopatiyalar Spirtli ichimliklarni katta miqdorda va uzoq vaqt iste’mol qilish o‘tkir va surunkali ensefalopatiyalar rivojlanishiga sababchi bo‘ladi. 0 ‘tkir ensefalopatiyalar ichida Gaye-Vernike ensefalopatiyasi alohida o ‘rin tutadi. Ushbu ensefalopatiya o ‘tkir boshlanadi va kuchli ifodalangan delirioz psixozlar, nevrologik va somatik belgilar bilan birgalikda namoyon bo‘ladi. Mutaxassislar mazkur ensefalopatiya patogenezida B, vitamini yetishmovchiligiga katta urg‘u berishadi. Nevrologik simptomlar turli-tuman bo‘lib, ular psixik buzilishlar darajasiga ham bog'liq bo‘ladi, ayniqsa, vegetativ buzilishlar. Yuz va tananing turli joylarida fibrillatsiyalar va fassikulatsiyalar, giperkinezlar, mushaklar distoniyasi, tutqanoq xurujlari, bulbar va psevdobulbar simptomlar, patologik piramidal belgilar paydo bo‘ladi. Surunkali alkogolizmda ruhiy-hissiy buzilishlar kuchaya borib, bosh miya tuzilmalarida chuqur organik buzilishlar paydo bo‘ladi, ya’ni toksik ensefalopatiya rivojlanadi. Toksik ensefalopatiya, ayniqsa, sifatsiz spirtli ichimliklar, ya’ni alkogol surrogatlarini doimo iste’mol qilishda ham ko‘p kuzatiladi. Toksik ensefalopatiyalar yaqqol ifodalangan nevrologik belgilar bilan namoyon bo‘ladi va ruhiyhissiy buzilishlar kuchli ifodalangan boMadi. Bular amentiv va affektiv holatlar, tez-tez va uzoq davom etuvchi deliriylar, gallutsinatsiyalar, illuziyalar, Korsakov am neziyasi, konfabulatsiyalar, stupor, depressiya, oneyroid sindrom va boshqa turli xil psixik avtomatizmlar. Abstinent sindrom Abstinent sindrom katta miqdorda va doimo alkogol ichib yuradiganlarda ro‘y beradi va turli darajada ifodalangan psixovegetativ, nevrologik va somatik buzilishlar bilan namoyon bo‘ladi. Ushbu buzilishlar zarur miqdorda alkogol iste’mol qilgandan keyin kamayadi yoki yo‘qoladi. Abstinent sindromni xalq orasida “alkogoldan judo bo‘lganlik” sindromi deb ham atashadi. Abstinent sindromining klinik belgilari turlicha namoyon bo‘lishi mumkin va uning ba’zi turlarida nevrologik, ba’zilarida ruhiy-hissiy, boshqa birlarida somatik buzilishlar yaqqol ko‘zga tashlanadi, biroq ularning barchasida ruhiy buzilishlar alohida o ‘rin kasb etadi. Demak ichkilik ichib yuradigan odam aroqdan to‘ygandan keyin uni iste’mol qilmay qo‘ysa, abstinent sindrom rivojlanadi, bunda bemor juda bezovta bo'lib asabiylashaveradi, bir joyda tinch o‘tira olmaydi, o‘zini xotin bola- chaqalariga nisbatan agressiv tutadi, aroq topib berishni talab qilaveradi, janjal ko‘taradi, xulq-atvori jinnisifat bo‘lib qoladi. Abstinent sindrom ba’zi bemorlarda kuchli agressiv holat bilan namoyon bo‘lsa, ba’zi bemorlarda apatiya bilan namoyon bo‘ladi, ya’ni bemor yiglayveradi, atrofdagilardan, ayniqsa, umr yo'ldoshidan kechirim so'rayveradi: “boshqa ichmayman, lekin hozir, albatta, aroq topib ber, boMmasa o‘lib qolam an” deb yolvoraberadi. Haqiqatan ham, yetarli miqdorda aroq ichgandan keyin tinchlanadi va uxlab qoladi. Shuningdek, abstinent sindromda qon bosimning tushib ketishi yoki aksincha, juda yuqori ko‘tarilishi, rangining oqarib-ko‘karib ketishi, mavjud somatik kasalliklarning qo‘zg‘ashi, ayniqsa, bemor sigaret chekadigan boMsa va unda surunkali bronxit bo‘lsa, uni qattiq yo'tal tutishi mumkin. Bunday vaziyatlar ba’zan o‘lim bilan tugaydi. Shuningdek, kuchli bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, ko‘ngil aynishi va qayt qilish, kuchli terlash, siyib yuborish, taxikardiya, muvozanatning buzilishi kabi belgilar ham kuzatiladi. Bemor uxlay olmaydi, yomon tushlar ko‘rib uyg‘onib ketadi, miyasiga suitsidal fikrlar keladi. Albatta, yuqorida qayd qilingan belgilar turli bemorlarda turlicha namoyon bo‘ladi, ba’zan bu belgilar uning oila va jamiyatda tutgan o‘rniga, mizojiga, somatik va ruhiy holatiga ham bog‘liq bolaadi. Shunday bo‘Isa-da, o‘ta yaxshi xulq-atvorli va jamiyatda hurmat va e’tiborga ega bo'lgan, biroq ichkilikni xush ko‘radigan shaxslarda abstinent sindrom rivojlansa, ular o‘ta sharmandali ahvolga tushib qolishi mumkin. Ular yaqin do‘stlarini ham qattiq haqorat qilib, uzoq yillik do‘stona munosabatlarni umrbod uzib qo‘yishlari mumkin. Shuning uchun ham alkogolizmdan oila va jamiyatga ham moddiy, ham ma’naviy katta ziyon yetkazilishini e’tiborga olsak, haqiqatan ham alkogolizm katta ijtimoiy muamrno ekanligining yana bir bor guvohi bo‘lamiz. Shunday bo‘Isa-da, o‘ta yaxshi xulq-atvorli va jamiyatda hurmat va e’tiborga ega bo'lgan, biroq ichkilikni xush ko‘radigan shaxslarda abstinent sindrom rivojlansa, ular o‘ta sharmandali ahvolga tushib qolishi mumkin. Ular yaqin do‘stlarini ham qattiq haqorat qilib, uzoq yillik do‘stona munosabatlarni umrbod uzib qo‘yishlari mumkin. Shuning uchun ham alkogolizmdan oila va jamiyatga ham moddiy, ham ma’naviy katta ziyon yetkazilishini e’tiborga olsak, haqiqatan ham alkogolizm katta ijtimoiy muamrno ekanligining yana bir bor guvohi bo‘lamiz. 1.2. Giyohvandlikda bemorlar psixologiyas . Giyohvandlikning kelib chiqish sabablari . XV1II-X1X asrlarda giyohvand m oddalar (narkotiklar) ning inson organizmiga o ‘ta salbiy ta’siri e’tiborga olinmasdi va hatto ularning ijobiy ta’siri bor degan fikrlar mavjud edi. Dorivor o‘simliklarni qayta ishlash va faolroq moddalarni olish texnologiyasi rivojlana borgan sari, giyohvand moddalarning organizmga bo‘lgan zararli ta’sirini mukammal o‘rganish ham rivojlana boshladi. Giyohvand moddalarni iste’mol qiluvchilar va shu sababli rivojlangan og‘ir kasalliklar soni tobora ortib bordi. Giyohvandlik ijtimoiy muammoga aylandi. Giyohvand moddalarning aholi orasida keng tarqalishining sabablari bir qator bo'lib, ular orasida psixologik omillar ham alohida o‘rin kasb etadi. Giyohvandlikka berilishning sabablari juda ko‘pdir. Ular ichida ruhiy-hissiy zo‘riqishlar ham yetuk omillardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, ruhiy-hissiy zo‘riqishlardan so‘ng “psixologik vakuum” ning paydo bo‘lishi, oiladagi nosog‘lom muhit, salbiy hissiyotlarga berilish, kayflyatni dori orqali ko‘tarishga intilish shular jumlasidandir. Ma’lumki, giyohvandlikka ruju qo‘yish, asosan, o‘smirlik davridan boshlanadi va bunda oiladagi noto‘g‘ri tarbiya eng kuchli salbiy omillardan biridir. Ota-ona tomonidan bolalarga ko‘rsatilgan haddan tashqari g‘amxo‘rlik yoki bo'lmasa, bolaning yetarli darajada mehroqibatsiz tarbiyalanishi, o ‘ta darajada qattiqqo‘llik bolaning jamiyat talablariga javob beradigan sog'lom shaxs bo‘lib rivojlanishiga to ‘sqinlik qiladi. o‘smirlar uydan bezib ko'chadan mehr izlay boshlashadi va giyohvand moddalar tarqatuvchilar qo‘liga tushib qoladi. Ularning o‘zi ham keyinchalik giyohvand moddalarni qabul qila boshlashadi, bu moddalarga jismoniy va ruhiy qaramlik paydo bo‘ladi. Albatta, giyohvandlikda ruhiy moyillikdan tashqari, bosh miyada turli darajada ifodalangan metabolik buzilishlar ro‘y beradiki, bu haqida maxsus adabiyotlarda batafsil m a’lumotlar keltirilgan. Giyohvandlikda xulq-atvorning o‘zgarishi va bemorlar psixologiyasi . Shuni alohida ta’kidlash lozimki, giyohvandlikda awalambor, bemorning irodasi so‘nib boradi, unda giyohvand moddaga nisbatan kuchli mayl shakllanadi. Asta- sekin bu mayl kuchaya borib, bem or unga qarshi kurashishga ojiz boMib qoladi, unda ruhiy qaramlik sindromi rivojlanadi. Bemorning fikru xayoli giyohvand moddalarni topishga va uni iste’mol qilishga qaratiladi. Ruhiy qaramlik sindromida narkotik vositalarning yo'qligi, bemorda doimo noxush kayfiyat paydo qiladi, u bo‘lar-bo‘lmasga janjal ko'taradigan boMib qoladi. G iyohvand moddani iste’mol qilgan kuni esa kayfiyati yana ko‘tariladi, ya’ni xulq-atvorida ijobiy xislatlar paydo boMadi. Mutaxassislaming fikricha, ruhiy qaramlik sindromida bosh miyada maqsad va istaklar kurashi, qaram a-qarshi fikrlar, miyani tark etmaydigan istak va xayollarning oqimi yuzaga keladi. Albatta, miyadagi bu jarayonlar giyohvand moddalarni qancha miqdorda, necha yildan buyon iste’mol qilayotganligiga, ularning turiga bogMiq boMadi. Ta’kidlash lozimki, giyohvand moddalarni endigina qabul qila boshlagan bemor o‘zida paydo boMgan ruhiy qaramlikni darrov anglay olmaydi. U borib-borib, o‘zida yuzaga kelgan vaziyatga bogManib qoladi. Giyohvandlikdan chiqib ketishning qiyinligi ham shundan iboratki, bemor ruhiy qaramlikdan tashqari, giyohvand moddalar bilan bogMiq oldi-sotdilarga aralashib, jinoyat yoMiga kirib qoladi. Giyohvand moddalarni qabul qilib yurgan bem or uchun kundalik hayotdan qoniqmaslik, sababsiz urush-janjallar, jizzakilik, doimiy norozilik alomatlari va shuningdek, giyohvand m oddalarni topish haqida gap ochilganda, beixtiyoc jonlanishning paydo boMishi xosdir. Ruhiy qaramlik sindromida bemorning ichki dunyosida keskin o‘zgarishlar ro‘y beradi, uni yaqin oila a ’zolariga, farzandlariga, ota-onasiga munosabati o‘zgara boshlaydi, ular orasida mehr-oqibat yo'qolib boradi. Bemorning xulq- atvorida o‘ziga xos qaysarlik va o‘jarlik shakllanadi, u yaqinlarining tanqidlariga qaramasdan, o‘z fikrini tasdiqlashga yoki qilayotgan nojo‘ya ishlarini oqlashga intiladi. To‘g‘ri, ba’zan bemor og‘ir bir dardga duchor bolganligini anglab, bu yoMdan qaytishga urinadi, biroq awalgidek toMaqonli sogMom hayot tarziga qaytish o‘ta qiyin boMadi. Bunday vaziyatlarda bem orning o ‘zi, uning yaqinlari, psixolog, narkologlarning hamnafas bo‘lib ishlashi ijobiy natija berishi mumkin. Ba’zan bemor “o‘zim boshlaganman, o‘zim to'xtatam an” deb tibbiy-psixologik muolajalardan voz kechadi. Odatda, bunday bemorlar giyohvand moddalami qabul qilishning yanada og‘irroq turlariga o‘tib ketishadi, xolos. Ruhiy qaramlik nafaqat muayyan bir giyohvand modda bilan ba’zan uning boshqa turlari ta’sirida ham qoniqtirilishi mumkin. Giyohvandlikda ruhiy qaramlik sindromi ancha erta boshlanadigan va uzoq davom etadigan sindromdir. Giyohvand moddalarni iste’mol qilishni to‘xtatgandan keyin ham bemor ruhiy qaramlikdan ancha vaqtgacha chiqa olmay yuradi. Shuning uchun ham ularga doimo psixolog yordami zarur bo‘ladi. Ruhiy qaramlik sindromini dastlabki davrlarida aniqlash psixologdan yuksak darajadagi ziyraklikni va mahoratni talab etadi. Chunki bemor turli xil yo‘llar bilan giyohvand moddalarni qabul qilib yurganini atrofdagilardan yashiradi va o‘zida ruhiy qaramlik paydo bo‘lganini bilmay qoladi. Kasallik avj olgan sari ruhiy qaramlik sindromidan og‘irroq bo'lgan abstinensiya va jismoniy qaramlik (kompulsiv) sindromlari shakllana boshlaydi. Bemor giyohvand moddalarni ko‘p iste’mol qila boshlaydi va buning oqibatida, hayotiy muhim mayllar, ya’ni jinsiy, och qolish, himoya instinktlari ular uchun ikkinchi darajali bo‘lib qoladi. Kompulsiv sindrom obstinent sindromga qaraganda og‘ir kechadi. Kompulsiv sindrom bemorning xulq-atvorida to‘la aks etadi, ya’ni bemor doimo giyohvand moddalarni izlab topish yo‘liga o‘tib oladi. Jismoniy qaramlikda bemor doimo qabul qilib yurgan giyohvand moddani boshqasiga o‘zgartirsa, qoniqish sezmaydi, g'amgin holatda yuradi. Demak, giyohvand moddalarning aniq bir turiga ruju qo‘yish kompulsiv sindromga xos belgilardan biridir va organizmning aynan shu giyohvand moddaga ko‘nikib qolganligi alomatidir. Agar shu giyohvand modda qabul qilinmasa yoki butunlay to‘xtatilsa, abstinent sindrom rivojlanadi. Abstinent sindromning klinik manzarasi turlicha bo‘ladi va asosan jahlning tez chiqishi, uyqusizlik, qo‘llarda yoki butun tanada tremor, og‘ir hollarda tutqanoq xurujlari, yurak va nafas olish faoliyatining buzilishi kuzatiladi. Giyohvandlikning barcha turlari uchun organizmda qabul qilayotgan moddaga nisbatan tolerantlikning paydo boiishi xosdir, shuning uchun ham bemor doimo giyohvand moddaning miqdorini oshirib borishga majbur. Aks holda, eyforiya ro‘y bermaydi yoki abstinent sindrom rivojlanadi. Giyohvand moddalarni surunkali qabul qilaverish intoksikatsiya holatini yuzaga keltiradi, bunda bemorning shaxsiyati patologik tarzda o'zgarib boradi va tez-tez o‘tkir psixozlar kuzatilib turadi. Chunki giyohvand m oddalar ruhiyatga tez ta ’sir qilishi bilan boshqa farmakologik dorivor vositalardan ajralib turadi. Shuningdek, giyohvand moddalar qon tom irlarga, parenxim atoz a’zolarga dastlabki kunlardanoq salbiy ta’sir ko‘rsata boshlaydi. Keyinchalik organizmdagi barcha a’zo va to'qim alar faoliyati buzilib boradi. Giyohvandlikning barcha turlari 3 bosqichda kechadi: adaptatsiya (moslashuv), abstinentsiya va toliqish bosqichlari. Adaptatsiya bosqichida giyohvand moddalar tushgan organizm faoliyati o'zgara boshlaydi, ya’ni ichki a’zolar ushbu m oddalar bilan faoliyat ko‘rsatishga moslashib oladi. Bujarayonlar bilan parallel tarzda ruhiy qaramlik rivojlanib boradi. Awaliga himoya mexanizmlari ishga tushadi, bu esa ko'ngil aynish, qayd qilish, terida qichimalar paydo bo'lishi, bosh aylanish bilan nam oyon bo‘ladi. Biroq bu belgilar sekin-asta yo‘qolib boradi, chunki organizm giyohvand moddalarga moslashib oladi. Abstinensiya bosqichida ruhiy qaramlikka jismoniy qaramlik qo‘shiladi. Organizmda giyohvand modda miqdorining kamayishi uning o‘rnini qoplash uchun bemorda kuchli darajada ishtiyoq hosil qiladi (kompulsiv intilish). Aks holda, organizmning kompensator imkoniyatlari zo‘riqib, abstinent sindrom yanada kuchayadi. Ba’zi vaziyatlarda bu sindrom uzoq vaqt giyohvand moddalarni qabul qilmay yurgan bemorlarda ham yuzaga keladi. Uzoq vaqtli remissiyadan keyin giyohvand moddani yana organizmga yuborish yana jismoniy qaramlikni paydo qiladi, hatto kuchaytiradi ham. Bunda, nafaqat yuqori miqdordagi giyohvand moddalarga ko‘nikish, balki uni doimiy tarzda qabul qilish yana boshlanib ketadi. Keyinchalik katta miqdordagi giyohvand moddalar ham kayfiyatni коЧага olmay qoladi va bem or yanada kuchliroq giyohvand moddalarga оЧа boshlaydi. Abstinent sindrom tananing turli joylarida kuchli og‘riqlar bilan kechganligi va ularni boshqa dorilar bilan to‘xtatish qiyinligi sababli, bem or giyohvand moddani yana qabul qilishiga to ‘g‘ri keladi. Toliqish bosqichida organizmning barcha himoya funsiyalari keskin pasaygan bo‘ladi, bemorning deyarli barcha a ’zolarida nafaqat funksional buzilishlar, balki organik o ‘zgarishlar paydo bo‘ladi, terida turli xil yarachalar larning tetiklashtiruvchi va kayfiyatni ko‘taruvchi ta’siri ham pasayadi. Organizmni ruhan va jismonan qoniqarli holatda ushlash uchun bemorlar giyohvand moddalarni kam miqdorda qabul qilib yurishadi. Chunki bu moddalarsiz organizmning faoliyat ko'rsatishi o ‘ta mushkul boMib qoladi va uni yangi muhitga o'tkazish qiyinlashadi. Abstinent sindrom bir necha oylarga cho‘zilishi mumkin. Davolash . Narkomanlarni davolash prinsiplari maxsus adabiyot va dasrliklarda mukammal yoritilgan. Ammo tibbiy psixolog bemorlarni davolash bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator muammolarni bilishi zarur. Dastavval, bem or statsionarga yotqizilishi shart, chunki davolanish sharoitida kuzatiladigan noxush holatlar va abstinent sindromning yana paydo bo‘lishi, giyohvand moddani yana iste’mol qilishga majbur qiladi. Davolash muolajalari narkolog nazorati ostida giyohvand moddalarni qabul qilishni to‘xtatishdan boshlanishi lozim. Sog‘lom va yosh bemorlarda giyohvand moddalarni qabul qilishni birdaniga va butunlay to'xtatish mumkin, keksa va o‘ta ojiz bemorlarda bosqichma-bosqich to ‘xtatiladi. Giyohvandlikni davolash, odatda, bir necha bosqichda olib boriladi. Bular dezintoksikatsiya muolajalari, psixopatologik va somatonevrologik buzilishlarni davolash, metabolik buzilishlarni bartaraf etish, ruhiy qaramlikning asosiy mexanizmlariga qarshi yo‘naltirilgan davolash muolajalari o‘tkazish, kasallikning takrorlanishiga qarshi davolash choralarini ta’minlash. Dezintoksikatsiya maqsadida reopoliglukin, xlorid natriyning izotonik eritmasi va boshqa elektrolitlar kuniga 2000 ml gacha yuborilishi mumkin. Zaruratga qarab, qon preparatlari - albumin, plazma, toza qon ham buyuriladi. Og‘ir vaziyatlarda gemosorbsiya va gemodializ muolajalari ham o‘tkaziladi. Shuningdek, kalsiy xlor 10 ml - 10% Ii, tiosulfat natriy 10 ml - 30% li, magniya sulfat 5-10 ml — 25% li, tom ir ichiga, unitiol 5-10 ml 5% li mushak orasiga yuboriladi. Nootroplardan nootropil kuniga 20-40 ml dan tom ir ichiga tom chilatib yuboriladi, vitaminlar — B l, B6, S kuniga 10 ml gacha 40% li glukozada tomir ichiga yuborilishi mumkin. Abstinent sindromini davolashda psixotrop dorilardan 2,5% li aminazin 1 -3 ml 5-7 kun mobaynida t/i, m /o ga yoki 2,5% li tizersin 2-4 ml t/i, m /o ga, 1% li dimedrol 1-2 ml valium 0,5% li 2-4 ml t / i, m /o ga. Shuningdek, kordiamin, kamfora, kofein, meprobamat, galoperidol kabi dorilarni ham buyurish mumkin. Yurak va nafas yuzaga keladi. Bunday bemorlar tez-tez kasal bo‘ladigan bo‘lib qolishadi. Bu bosqichda giyohvand modda faoliyatini normal holatda ushlab turish uchun, albatta, kordiamin tavsiya qilinadi. Neyroleptiklardan neuleptil kuniga 10-20 mg, sonapaks 100- 200 mg dan buyuriladi. Uzoq davom etuvchi neyroleptiklardan piportil 2 mg 2 haftadal mahal, keyinchalik, har oydabir mahal. Antidepressantlardan fluoksetin, zoloft kabi dorilar buyuriladi. Albatta, giyohvandlikni davolash o ‘ta murakkab va mashaqqatli jarayon bo‘lib, farmakologik dorilar bilan davolash usullari narkologiya darsliklarida batafsil yoritilgan. Giyohvandlikni davolashda ishlatiladigan psixoterapiya usullari turli-tumandir — oddiy suhbatdan tortib gipnozgacha.Psixoanaliz usullari hamjudasamaralidir.Bemorning jismoniy mehnat bilan shug‘ullanishi esa davolash jarayoniga ijobiy ta’sir ko'rsatadi. Bemor abstinent holatdan chiqqandan keyin uzoq vaqt narkolog va psixolog nazoratida turishi lozim. I bob bo’yicha xulosa Giyohvandlikni davolash, odatda, bir necha bosqichda olib boriladi. Bular dezintoksikatsiya muolajalari, psixopatologik va somatonevrologik buzilishlarni davolash, metabolik buzilishlarni bartaraf etish, ruhiy qaramlikning asosiy mexanizmlariga qarshi yo‘naltirilgan davolash muolajalari o‘tkazish, kasallikning takrorlanishiga qarshi davolash choralarini ta’minlash. Dezintoksikatsiya maqsadida reopoliglukin, xlorid natriyning izotonik eritmasi va boshqa elektrolitlar kuniga 2000 ml gacha yuborilishi mumkin. Zaruratga qarab, qon preparatlari - albumin, plazma, toza qon ham buyuriladi. Og‘ir vaziyatlarda gemosorbsiya va gemodializ muolajalari ham o‘tkaziladi. Shuningdek, kalsiy xlor 10 ml - 10% Ii, tiosulfat natriy 10 ml - 30% li, magniya sulfat 5-10 ml — 25% li, tom ir ichiga, unitiol 5-10 ml 5% li mushak orasiga yuboriladi. Nootroplardan nootropil kuniga 20-40 ml dan tom ir ichiga tom chilatib yuboriladi, vitaminlar — B l, B6, S kuniga 10 ml gacha 40% li glukozada tomir ichiga yuborilishi mumkin. Abstinent sindromini davolashda psixotrop dorilardan 2,5% li aminazin 1 -3 ml 5-7 kun mobaynida t/i, m /o ga yoki 2,5% li tizersin 2-4 ml t/i, m /o ga, 1% li dimedrol 1-2 ml valium 0,5% li 2-4 ml t / i, m /o ga. Shuningdek, kordiamin, kamfora, kofein, meprobamat, galoperidol kabi dorilarni ham buyurish mumkin. Yurak va nafas yuzaga keladi. Bunday bemorlar tez-tez kasal bo‘ladigan bo‘lib qolishadi. Bu bosqichda giyohvand modda faoliyatini normal holatda ushlab turish uchun, albatta, kordiamin tavsiya qilinadi. II BOB. INFEKSION KASALLIKKA CHALINGAN BEMORLAR PSIXOLOGIYASI. 2.1. Infeksion kasalliklarni yuqtirib olishdan qo’rqish. Tarixiy jihatdan, boshqa holatlarga nisbatan infektsiya bilan bog'liq bo'rttirilgan qo'rquv mavjud edi. INFEKTSION bu nomutanosib darajadagi qo'rquvni hisobga oladigan o'ziga xos xususiyatlarga ega: u tez va ko'rinmas tarzda uzatiladi; tarixan, u asosiy kasallanish va o'limni hisobga olgan; eski shakllar qayta paydo bo'ladi va yangi shakllar paydo bo'ladi; va ommaviy axborot vositalari ham, jamiyat ham ko'pincha hayratda. Kasallik avj olganida bemor ham jabrlanuvchi, ham vektor bo‘lib, epidemiyani nazorat qilish uchun shaxsiy huquqlarning buzilishi ehtimoli mavjud bo‘lganligi sababli, infektsiya chet ellik sifatida ko‘rib chiqilishi mumkin (va ommabop madaniyatda tasvirlangan). bosqin. So'nggi paytlarda avj olgan odamlarda qo'rquv, rad etish, stigmatizatsiya va yo'qotishlar qayd etilgan. Stigmatizatsiya va kamsitish axloqiy munosabatlarni o'z ichiga olishi mumkin va bu muammolarni faollik orqali hal qilishga urinishlar ham asossiz oqibatlarga olib kelishi mumkin. Sog'liqni saqlash sohasidagi tashabbuslar sog'liqni saqlash savodxonligini oshirish orqali jamoatchilikning qo'rquvini bartaraf etishi mumkin, bu esa stigmatizatsiyani kamaytirishga yordam beradi Bir kishi yangiliklarni ko'rib, tashvishlana boshlaydi. Uning qo'llari terlaydi va yurak urishi kuchayadi. U parranda grippi pandemiyasining ehtimoli haqida eshitganida qo'zg'alish tuyg'usini boshdan kechiradi. Ommaviy axborot vositalari uning oldiga grippga qarshi vaktsinalarni sotib olishga shoshilayotgan odamlarning tarqoq tasvirlarini, antiviral vositalarning foydaliligi va potentsial taqchilligi haqida munozaralarni, grippning oldingi pandemiyasidan o'lganlar soni, Janubi- Sharqiy Osiyoda yuzlab millionlab qushlarning o'ldirilgani haqida xabar berishadi. butun dunyo bo'ylab kutilayotgan millionlab inson qurbonlari, o'tmishdagi epidemiyalarni nazorat qilish uchun favqulodda xarajatlar va tayyorlikni oshirish uchun zarur bo'lgan kutilgan xarajatlar. Erkak o'zini ko'p ma'lumotga duchor qiladi. Yaqin atrofdagi shifoxonada tez yordam bo'limidagi hamshira uzoq muddatli ta'til so'rashni o'ylaydi, chunki u epidemiya paydo bo'lganda yo'q bo'lishni xohlaydi; u o'z oilasi haqida o'ylaydi va o'zini kasal infektsiya bilan kurashish uchun malakasiz va undan himoyalanmagan deb hisoblaydi. Yuqumli kasalliklar bo'yicha mutaxassis samolyotda, yuqumli kasalliklar bo'yicha xalqaro kongressdan qaytmoqda; bir necha soat oldin u o'sha paytda rivojlanayotgan og'ir o'tkir respirator sindrom (SARS) epidemiyasi haqidagi ma'ruzada qatnashdi. Endi xitoylik yo'lovchi yaqin o'rindiqda o'tiradi; mutaxassis vaqtinchalik qo'rquvga duchor bo'ladi: agar bu odam tashuvchi bo'lsa-chi; Agar bu yo'lovchi yo'talsa nima qilish kerak? Keyinchalik u o'zini tinchlantirishga muvaffaq bo'ladi. Bu uch kishi, boshqalar qatori, kundalik hayotlarida yuqumli kasalliklar bilan bog'liq qo'rquv darajasini boshdan kechirishadi. Ular noma'lum kasallik qo'rquvi tufayli tashvish, noaniqlik va irratsional xatti-harakatlar potentsialini baham ko'rishadi. Ular "mikrob vahima" dan azob chekishadi Yuqumli kasalliklar insoniyat tarixini shakllantirishda muhim rol o'ynagan va o'tmishdagi buyuk vabolar orqali insoniyatning boshqa har qanday patologiyasiga qaraganda ko'proq o'limga sabab bo'lgan bu epidemiyalar bizning ongsiz ongimizga infektsiya qo'rquviga qarshi avtomatik javobni o'rnatdi. Ba'zi infektsiyalarga qarshi kurashish va hatto ularni yo'q qilishda katta ilmiy taraqqiyot davrida bu qo'rquv asossiz bo'lib tuyulishi mumkin. Shunga qaramay, "mikrob vahima" yurak-qon tomir kasalliklari kabi o'lim ko'rsatkichlari nuqtai nazaridan yanada og'irroq bo'lgan qo'rquvdan farqli o'laroq, doimiy ravishda qayta paydo bo'ladi. Nima uchun yuqumli kasalliklar ham jamoatchilikda, ham sog'liqni saqlash sohasi mutaxassislarida eng muhim psixologik bezovtalikni keltirib chiqaradi? INFEKTSION: (i) yuqadigan, (ii) yaqinlashib kelayotgan va (iii) ko'rinmas. Bundan tashqari, yuqumli kasalliklar sohasi tobora kengayib bormoqda. Yurak-qon tomir kasalliklari xavfi yillar davomida ozgina o'zgargan predispozitsiya qiluvchi omillar bilan tan olingan shaxsdir. Boshqa tomondan, so'nggi uch o'n yillikda ko'plab yangi yirik tahdidlar paydo bo'ldi; OITS pandemiyasi, SARS epidemiyasi, parranda grippi pandemiyasining dahshatli stsenariylari va biologik qurollar tahdidi sog'liqni saqlash organlari, ommaviy axborot vositalari va jamoatchilikning tashvishini tushuntiruvchi ba'zi misollardir. "Global qishloq" evolyutsiyasi metropoliyalarga olib kelinishi mumkin bo'lgan ekzotik kasalliklar (masalan, Chikungunya virusi), havo qatnovi kontekstida yuqadigan kasalliklar ,qo'rquvni yanada kuchaytiradi. yoki oddiygina tabiatning o'ziga xos usullari natijasida yangi hududlarda paydo bo'ladigan kasalliklar (masalan, G'arbiy Nil virusi yangi dunyo epidemiyasi) 2.2. Yuqumli kasalliklardan qo'rqish bosqichlari Qo'rquv, qat'iy neyropsikologik nuqtai nazardan, rivojlanayotgan tahdidga normal reaktsiya bo'lib, shaxsni ham jismoniy, ham ruhiy jihatdan mumkin bo'lgan zararga keskin javob berishga tayyorlaydi. Biroq, bu reaktsiya miya yarim korteksida ham, hozirgi vaziyatga oqilona aqliy yondashuvning natijasi bo'lib, amigdala tomonidan ham, kortikaldan oldin hosil bo'lgan jarayon, ongsiz va potentsial irratsional bo'lib, ko'pincha to'siqni kesib o'tadi. vahima qilish. Ushbu ongsiz reaktsiyaning tabiatini shakllantiradigan ko'plab ekzogen omillar mavjud. Bemorlarning ham, aholining ham infektsiya xavfiga psixologik munosabati so'nggi yillarda nafaqat SARS kabi o'tkir epidemiyalar, balki asta-sekin rivojlanib borayotgan OITS kabi pandemiyalar, odamlar uchun xavfli tahdidlar kabi ko'plab holatlarga qarab baholandi. sigirning shimgichli ensefalopatiyasi (BSE; jinni sigir kasalligi) va hatto parranda grippi kabi faqat nazariy bo'lgan tahdidlar. Bundan tashqari, epidemiyalar kontekstida infektsiyaga nisbatan haddan tashqari psixologik reaktsiyalar qayd etilgan. O'tkir epidemiyalarda psixososyal reaktsiyalar: SARS holati: e'tirof etilgan tahdid bilan shug'ullanayotganda, xabardorlik psixologik oqibatlarni minimallashtirishga yordam beradi. SARS epidemiyasida bunday bo'lmagan, buning uchun o'lim darajasi yuqori bo'lgan noma'lum, oson yuqadigan agent javobgar edi. Qo'rquvga oqilona javob berishning uchta ketma-ket bosqichini o'z ichiga olgan qo'rquv, rad etish va umidsizlik Kanadada SARS va Gonkongdagi Amoy bog'larida bemorlar yoki karantindagi shaxslar orasida ustunlik qilgani haqida xabar berilgan . Kanadada SARS epidemiyasi paytida karantinda bo'lgan tibbiyot xodimlarida yo'qotish va bemor oldidagi burch va o'z oilasi bilan bo'lish istagi o'rtasidagi ziddiyat qayd etilgan. Anksiyete (bemorlar va ta'sirlangan shaxslarda) infektsiyaning jismoniy oqibatlaridan tashqari, stigmatizatsiya kabi ijtimoiy oqibatlarga ham tarqaladi, ikkinchisi esa Nyu-Yorkning Chinatown kabi endemik bo'lmagan mintaqalarning osiyolik aholisiga ham taalluqlidir . O'tkir epidemiya paytida xuddi shunday stigmatizatsiya holati ham irqiy yo'naltirilgan edi: AQShda 1993 yilgi Xantavirus epidemiyasida tubjoy amerikalik hindular "Navaxo kasalligi" atamasi bilan qoralangan, bu atama navajo bo'lmaganlar ham kasal bo'lib qolganiga e'tibor bermagan; natijada "kasallik qo'rquvi bilan aralashgan antihind irqchiligi" paydo bo'ldi. Psixologik reaktsiyalarning potentsial ta'siri 1994 yilda Hindistonning Surat shahridagi vabo epidemiyasida ham misol bo'ldi, bu rasmiy va norasmiy karantinga olib keldi, stigmatizatsiya epidemiya darajasiga nomutanosib edi. Noma'lum agent bo'lsa, tibbiyot organlarining tayyor emasligi va ommaviy axborot vositalari tomonidan e'lon qilingan noto'g'ri ma'lumotlar ushbu patologik psixologik reaktsiyalarni yanada kuchaytirishi mumkin. SARS epidemiyasida bu ikkala omil ham tan olingan va ommaviy axborot vositalarining noto'g'ri aloqalari va nomuvofiq sog'liqni saqlash siyosati Gonkongda stigmatizatsiyani kuchaytiruvchi omillar sifatida ta'kidlangan. Tibbiyot idoralari qo'rquvni boshlash va qayta ishlash orqali beixtiyor muammoni kuchaytirishi mumkin. Qo'rqinchli izolyatsiyalash tartib-qoidalari, asboblar va kiyim-kechaklardan tashqari (ikkinchisi kosmonavtlarni eslatadi va o'zga sayyoraliklar bosqinchiligi tushunchasi), profilaktika va terapevtik strategiyalar bo'yicha tibbiy munozaralar jamoatchilikka e'lon qilinganda qo'rquvni davom ettirishi mumkin. Asta-sekin rivojlanayotgan epidemiyalardagi psixososyal reaktsiyalar: OITS holati: OITS pandemiyasi ham shu paytgacha noma'lum bo'lgan agentga bog'liq edi, ammo sezilarli farqlar qisman bemorlarning ham, jamoatchilikning ham psixologik reaktsiyasini shakllantirishga yordam berdi. OITS pandemiyasi kunlar o'rniga bir necha yillar davomida rivojlandi va u jinsiy amaliyotlar bilan bog'liq bo'lib, jamoatchilik reaktsiyasiga yanada ta'sir ko'rsatdi. Kasallikning dastlabki bosqichlari esa “Navaxo kasalligi”ni eslatardi, chunki marginallashgan aholi nishonga olingan va qoralangan. Biroq, OITS tarixi shuni ko'rsatadiki, bunday kamsitishlar davom etmoqda va maqsadli populyatsiyalar mikrob vahimalari orqali chetga suriladi. Bu yerda faollik ikki qirrali qilichdek harakat qiladi; u kamsitish bilan kurashadi va sog'liqni saqlash savodxonligini oshiradi, lekin qo'rquvni ham kuchaytirishi mumkin. Muammodan xabardorlikni oshirishga urinishlar ommaviy axborot vositalarida noto'g'ri talqin qilinishi mumkin; muammoning uzluksiz muhokamasi xabardorlikni oshirishi mumkin, ammo etarli darajada ma'lumotga ega bo'lmagan shaxslarda tahdid hissini kuchaytirishi mumkin. Psixologik javoblar ma'lum darajada epidemiyani aks ettirsa-da, OITS hikoyasi javoblar xalq ta'limi kampaniyalari va sog'liqni saqlash sohasidagi sa'y-harakatlarning mazmunini, shuningdek, ommaviy axborot vositalari va yangiliklarni yoritishni aks ettiradi. General Jarrohning AQShda OITS bilan bog'liq kampaniyasi 1988 yilda bo'lib o'tdi, bu xavfni kamaytirish yoki hatto OIV yuqish mexanizmini tushuntirishga qaratilgan birinchi rasmiy umummilliy sa'y-harakatlardan iborat. Shuni ta'kidlash kerakki, Kallen va Berkovitsning "Epidemiyada qanday qilib jinsiy aloqa qilish kerak" deb nomlangan risolasi 1983 yilda, General Jarrohning kampaniyasidan 5 yil oldin, chalkash ma'lumotlarni saralashga yordam berish uchun tarqatilgan. yangi epidemiya va sindromning sabablari bilan bog'liq turli xil nazariyalar haqida. Natijada, epidemiya geylar hamjamiyatida, amaldorlarning jim turishidan qat'i nazar, yaxshiroq tushunildi, bu esa qolgan aholini uzoq vaqt davomida xabardor qilmadi. Xuddi shunday kuzatuv parranda grippi bilan kasallangan hududda Isroilda ham o'tkazildi; bu hudud aholisi mamlakatning qolgan aholisiga nisbatan sezilarli darajada ko'proq tushunchaga ega edi. Ogohlik, ayniqsa, uni kuchaytirish uchun etarli vaqt bo'lsa, asosiy masala. Bo'lajak epidemiyalardan qo'rqish: parranda grippi, jinni sigir kasalligi va boshqa holatlar: Qo'rquv individual himoyaga olib keladigan jismoniy javob bo'lishi mumkin, ammo ba'zida jamoat tashabbusi bilan qabul qilingan himoya choralari kasallanishning ko'payishiga olib kelishi mumkin. himoya qilish kerak bo'lgan tahdiddan ko'ra himoya choralarining o'zi. BSE va endi asta-sekin pasayib borayotgan parranda grippi pandemiyasi stsenariylarida umumiy maxraj xavfning avj nuqtasi bo'ldi, ommaviy axborot vositalari jamoatchilik e'tiborini tortdi, ong ostini klassik tarzda yoritdi va buyuk epidemiyalar haqida xotiralar qoldirdi. o'tmish (masalan, 1918 yilgi ispan grippi pandemiyasi). BSE holatida qo'rquv tezda boshqa mamlakatlarga va qit'alarga tarqaldi, bu mavzuni taniqli tibbiy va umumiy qiziqish jurnallarida yoritishga yordam berdi; ikkinchi holatda, "bu erda bo'lishi mumkinmi?" kabi ko'zni qamashtiruvchi sarlavhalar bilan. Bir frantsuz tadqiqotida, BSE ning qabul qilingan xavfi (haqiqiy xavfdan sezilarli darajada farq qiladi) jamoatchilikning go'sht iste'moliga bo'lgan yondashuvini o'zgartirdi, garchi odamlarning xavf-xatarga bo'lgan kognitiv va affektiv reaktsiyalarining bu o'zgarishi tez cho'qqisiga chiqdi va taxminan pasaydi. 1 yil. Parranda grippi holatida, Gretsiyada tez pasaygan shunga o'xshash "emlash vahima" qayd etilgan bo'lib, ma'lumotlardan to'lib-toshganda jamoatchilikning qanday munosabatda bo'lishini buzgan. Xastalik haqidagi noto'g'ri tushunchalarning psixo-ijtimoiy ta'siri Isroilda ham namoyon bo'ldi, bu erda jamoatchilik odamlarning odamdan odamga yuqish dinamikasi haqida noto'g'ri tasavvurga ega edi. Ommaviy axborot vositalari va olimlarning tegishli ma'lumotlarni taqdim etish usuli ham bu ta'sirni hisobga olishi mumkin. Yangilikdagi "qo'rqinchli statistika" va xayoliy sarlavhalar - bularning barchasi ongli ravishda tahdid idrokini uyg'otishga yordam beradi; Garchi ba'zilar qo'rquvdan ta'lim vositasi sifatida foydalanishni taklif qilgan bo'lsa-da, bu holatda xatti-harakatlarning ta'siri ko'rsatilmagan. Parranda grippiga kelsak, qo'rquv kasalxona xodimlariga ham, jamoatchilikka ham tegishli va uni e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi. Gonkongda o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatdiki, jamoatchilikning ko'pchiligi vahima yoki stress bilan bog'liq javoblarning boshqa shakllari paydo bo'lishini, shuningdek, stigmatizatsiya potentsiali. Epidemik bo'lmagan holatlarda infektsiyadan qo'rqish: odamlar antibiotiklardan foydalanishni davom ettiradilar, hatto buni qilmaslik tavsiya qilingan taqdirda ham, aniq virusli kelib chiqadigan ko'plab nafas yo'llarining infektsiyalari uchun. Bemorlar pnevmoniya rivojlanishidan qo'rqishadi va ularning belgilari bilan bog'liq kasallik, hatto o'limni ham oshirib yuborishadi. Infektsiya ko'pincha bilvosita stigmatizatsiyaga olib keladigan ijtimoiy muammo sifatida ko'rib chiqiladi, masalan, brutsellyoz holatida bo'lgani kabi, bu erda bemorlar inkor etishlari mumkin, chunki infektsiya past ijtimoiy-iqtisodiy maqom bilan bog'liq (ya'ni, stigmatizatsiyaning bilvosita shakli). 29 ]. Bu BSEda bo'lgani kabi, avj olgandan keyin epidemiyaga olib keladigan kasalliklar uchun ham sodir bo'ldi, bu erda ko'plab Buyuk Britaniya fermerlari tomonidan himoya choralari individual fermerlarni "yomon amaliyot" nuqtai nazaridan potentsial qoralash sifatida rad etilgan. Qo'rquv qanday shakllanadi va kuchayadi? Qo'rquv jamiyatda rivojlanadi va jamiyatga ishora qiladi. Uning evolyutsiyasi asab tizimining qattiq tibbiy jarayoni emas, balki tibbiy va ijtimoiy omillar va kuchlarning murakkab o'zaro ta'siri natijasidir. INFEKTSION qo'rquvi nafaqat sobiq epidemiyalar haqidagi xotiralar natijasida, balki bunday potentsial tahdidlarning xayoliy dramatizatsiyasi tufayli bizning ongsizligimizga o'yilgan. Yuqumli kasalliklarning kinoda namoyish etilishi odatiy misol bo'lib, jamiyat idrokiga ta'sir qilishi mumkin. Ko'rinmas chet el bosqinining kontseptsiyasi, noma'lum virus natijasida dunyoning oxiri haqidagi ko'plab apokaliptik qarashlar va vahima sahnalari - barchasi jamoatchilik qo'rquvidan kelib chiqqan va ular bir vaqtning o'zida, teskari aloqa orqali bu qo'rquvni shakllantiradi. Ommaviy axborot vositalari - adabiyotda ko'plab hujum stsenariylarida tasvirlanganidek, yuqumli kasallik tahdidiga jamoatchilikning jismoniy va psixologik munosabatini shakllantiradigan yana bir asosiy omil. Ispaniyada qasddan ozod qilingandan so'ng Q isitmasi avj olishining simulyatsiyasi bunday potentsialni ta'kidladi: bir jurnalist kasallikning odamdan odamga yuqishi haqidagi tibbiy hisobotni oldi; Bunday uzatish mumkin emasligi haqida jamoatchilik allaqachon xabardor qilingan; ba'zi jurnalistlar olimlarni haqiqatni yashirishda aybladilar; jamoatchilik ilmiy hamjamiyat tomonidan noto'g'ri ma'lumotga ega ekanligini his qildi. Va bu cheklangan o'lim agentiga qaratilgan stsenariy edi. Jamoatchilikni bir hil guruh sifatida hukm qilish nohaqlik bo'ladi; jamoatchilik - bu turli xil ijtimoiy, ta'lim va iqtisodiy ma'lumotlarga ega bo'lgan ko'p sonli kichik guruhlarning koalitsiyasidir. Ushbu kichik guruhlar turli yo'llar bilan infektsiya tahdidiga duch kelishini kutish mumkin. Masalan, oliy ma'lumot nazariy jihatdan qo'rquvning past darajalari bilan bog'liq bo'lishi kerak; boshqa tomondan, bu umumiy ma'lumotlarga va tibbiy maslahatlarga kirish imkoniyatini oshirish va shu bilan "tahdid" idrokini rivojlantirishda individual ishtirok etish bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Turli ijtimoiy, iqtisodiy va ta'lim maqomiga ega bo'lgan shaxslar o'rtasidagi kasallikni, xususan, infektsiyani idrok etishdagi bu farqlar etarli darajada baholanmagan. Yuqumli kasalliklarni nazorat qilish uchun bir qator axloqiy dilemmalar qo'llaniladi va bu dilemmalar infektsiya qo'rquvini kuchaytirishga xizmat qiladi. Odatda axloqiy dilemma - his-tuyg'ular va qarorlar o'rtasidagi ziddiyat; epidemiyada bemor qurbon, balki vektor ham bo'ladi va izolyatsiya va karantin amaliyotlari stigmatizatsiyani muqarrar qilishi mumkin. Yaqinda yaratilgan statistik model epidemiyaning o'zi davomida individual psixologik javoblarning ta'siriga qaratilgan; qo'rquv "jang yoki uchish" javobini keltirib chiqaradi, bu holda parvoz epidemiya tarqalishiga moyil bo'ladi . Keng miqyosdagi yuqumli kasallikning tarqalishini nazorat qilish ko'pincha shaxsiy erkinliklar va fuqarolik huquqlarining buzilishini talab qilishi mumkin . Ushbu axloqiy dilemmalar kasallikning haqiqiy tabiati va uning psixologik oqibatlaridan tashqariga chiqadi va epidemiya paytida hokimiyat va ommaviy axborot vositalarining ommaviy axborot vositalari va mazmuniga taalluqli bo'lishi mumkin ( ya'ni, jamoatchilik qanchalik dolzarb ma'lumotni qabul qilmasdan boshqarishi mumkin). vahima qo'zg'atadi va bu holatda bilish huquqi va vahima o'rtasidagi nozik chiziq qayerda yotadi). Mikrob vahimasi Bu yaqinda kuzatilgan psixososyal javoblar noyob emas. Bizda nafaqat qayta paydo bo'ladigan kasalliklar, balki kasalliklarga qayta tiklanadigan javoblar ham mavjud. Venetsiyadagi 1600-yillardagi mashhur vabo doktori niqobining ekvivalenti so'nggi epidemiyalar paytida kiyiladigan oq jarrohlik niqobidir. Sog'liqni saqlash sohasidagi tashabbuslar kasallik haqida ma'lumotni oshirish orqali jamoatchilikning qo'rquvini bartaraf etishi mumkin. Kengaytirilgan sog'liqni saqlash savodxonligi, sog'liqni saqlash ma'lumotlaridan keng foydalanish bilan bir qatorda, kasallikni erta aniqlashga yordam beradi va stigmani kamaytirish va kasallikdan qo'rqish darajasini pasaytirishda foydali bo'lishi mumkin. II bob bo’yicha xulosa Yuqumli kasalliklarni nazorat qilish uchun bir qator axloqiy dilemmalar qo'llaniladi va bu dilemmalar infektsiya qo'rquvini kuchaytirishga xizmat qiladi. Odatda axloqiy dilemma - his-tuyg'ular va qarorlar o'rtasidagi ziddiyat; epidemiyada bemor qurbon, balki vektor ham bo'ladi va izolyatsiya va karantin amaliyotlari stigmatizatsiyani muqarrar qilishi mumkin. Yaqinda yaratilgan statistik model epidemiyaning o'zi davomida individual psixologik javoblarning ta'siriga qaratilgan; qo'rquv "jang yoki uchish" javobini keltirib chiqaradi, bu holda parvoz epidemiya tarqalishiga moyil bo'ladi . Keng miqyosdagi yuqumli kasallikning tarqalishini nazorat qilish ko'pincha shaxsiy erkinliklar va fuqarolik huquqlarining buzilishini talab qilishi mumkin . Ushbu axloqiy dilemmalar kasallikning haqiqiy tabiati va uning psixologik oqibatlaridan tashqariga chiqadi va epidemiya paytida hokimiyat va ommaviy axborot vositalarining ommaviy axborot vositalari va mazmuniga taalluqli bo'lishi mumkin ( ya'ni, jamoatchilik qanchalik dolzarb ma'lumotni qabul qilmasdan boshqarishi mumkin). vahima qo'zg'atadi va bu holatda bilish huquqi va vahima o'rtasidagi nozik chiziq qayerda yotadi). Xulosa va tavsiyalar Bir kishi yangiliklarni ko'rib, tashvishlana boshlaydi. Uning qo'llari terlaydi va yurak urishi kuchayadi. U parranda grippi pandemiyasining ehtimoli haqida eshitganida qo'zg'alish tuyg'usini boshdan kechiradi. Ommaviy axborot vositalari uning oldiga grippga qarshi vaktsinalarni sotib olishga shoshilayotgan odamlarning tarqoq tasvirlarini, antiviral vositalarning foydaliligi va potentsial taqchilligi haqida munozaralarni, grippning oldingi pandemiyasidan o'lganlar soni, Janubi- Sharqiy Osiyoda yuzlab millionlab qushlarning o'ldirilgani haqida xabar berishadi. butun dunyo bo'ylab kutilayotgan millionlab inson qurbonlari, o'tmishdagi epidemiyalarni nazorat qilish uchun favqulodda xarajatlar va tayyorlikni oshirish uchun zarur bo'lgan kutilgan xarajatlar. Erkak o'zini ko'p ma'lumotga duchor qiladi. Yaqin atrofdagi shifoxonada tez yordam bo'limidagi hamshira uzoq muddatli ta'til so'rashni o'ylaydi, chunki u epidemiya paydo bo'lganda yo'q bo'lishni xohlaydi; u o'z oilasi haqida o'ylaydi va o'zini kasal infektsiya bilan kurashish uchun malakasiz va undan himoyalanmagan deb hisoblaydi. Yuqumli kasalliklar bo'yicha mutaxassis samolyotda, yuqumli kasalliklar bo'yicha xalqaro kongressdan qaytmoqda; bir necha soat oldin u o'sha paytda rivojlanayotgan og'ir o'tkir respirator sindrom (SARS) epidemiyasi haqidagi ma'ruzada qatnashdi. Endi xitoylik yo'lovchi yaqin o'rindiqda o'tiradi; mutaxassis vaqtinchalik qo'rquvga duchor bo'ladi: agar bu odam tashuvchi bo'lsa-chi; Agar bu yo'lovchi yo'talsa nima qilish kerak? Keyinchalik u o'zini tinchlantirishga muvaffaq bo'ladi. Bu uch kishi, boshqalar qatori, kundalik hayotlarida yuqumli kasalliklar bilan bog'liq qo'rquv darajasini boshdan kechirishadi. Ular noma'lum kasallik qo'rquvi tufayli tashvish, noaniqlik va irratsional xatti-harakatlar potentsialini baham ko'rishadi. Ular "mikrob vahima" dan azob chekishadi Yuqumli kasalliklar insoniyat tarixini shakllantirishda muhim rol o'ynagan va o'tmishdagi buyuk vabolar orqali insoniyatning boshqa har qanday patologiyasiga qaraganda ko'proq o'limga sabab bo'lgan bu epidemiyalar bizning ongsiz ongimizga infektsiya qo'rquviga qarshi avtomatik javobni o'rnatdi. Ba'zi infektsiyalarga qarshi kurashish va hatto ularni yo'q qilishda katta ilmiy taraqqiyot davrida bu qo'rquv asossiz bo'lib tuyulishi mumkin. Shunga qaramay, "mikrob vahima" yurak-qon tomir kasalliklari kabi o'lim ko'rsatkichlari nuqtai nazaridan yanada og'irroq bo'lgan qo'rquvdan farqli o'laroq, doimiy ravishda qayta paydo bo'ladi. Nima uchun yuqumli kasalliklar ham jamoatchilikda, ham sog'liqni saqlash sohasi mutaxassislarida eng muhim psixologik bezovtalikni keltirib chiqaradi? INFEKTSION: (i) yuqadigan, (ii) yaqinlashib kelayotgan va (iii) ko'rinmas. Bundan tashqari, yuqumli kasalliklar sohasi tobora kengayib bormoqda. Yurak-qon tomir kasalliklari xavfi yillar davomida ozgina o'zgargan predispozitsiya qiluvchi omillar bilan tan olingan shaxsdir. Boshqa tomondan, so'nggi uch o'n yillikda ko'plab yangi yirik tahdidlar paydo bo'ldi; OITS pandemiyasi, SARS epidemiyasi, parranda grippi pandemiyasining dahshatli stsenariylari va biologik qurollar tahdidi sog'liqni saqlash organlari, ommaviy axborot vositalari va jamoatchilikning tashvishini tushuntiruvchi ba'zi misollardir. "Global qishloq" evolyutsiyasi metropoliyalarga olib kelinishi mumkin bo'lgan ekzotik kasalliklar (masalan, Chikungunya virusi), havo qatnovi kontekstida yuqadigan kasalliklar ,qo'rquvni yanada kuchaytiradi. yoki oddiygina tabiatning o'ziga xos usullari natijasida yangi hududlarda paydo bo'ladigan kasalliklar (masalan, G'arbiy Nil virusi yangi dunyo epidemiyasi) FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR : 1. V.Karimova Psixologiya darslik Toshkent 2014 2. V.Karimova Psixologiya o'quv qo'llanma. Toshkent 3. Nurbek, A. (2021). Management Psychology Leader and Its Characteristics. IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(1), 13-16. 4. Nurbek, A. (2021). Psixologik Salomatlik Va Uning Mohiyati. BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI, 1(6), 666-669. 5. Alijonov, N. (2022). IMPLEMENTING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF LEADERS IN THE FIELD OF EDUCATION. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(5), 631-634. 6. N. Alijonov // SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF LEADERSHIP ACTIVITY// RESEARCH FOCUS . VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2022. 241-246 7. Alijonov Nurbek, Saidova Nafisa Nematovna //MAKTABGACHA YOSH DAVRIDA SENSOR TARAQQIYOT MUAMMOSI// Uzbek Scholar Journal. Volume-04, May, 2022. 147-152. 8. Alijonov N. //RAHBAR FAOLIYATI SAMARADORLIGIDA PSIXOLOGIK SALOMATLIKNING O'RNI// "Мировая наука" №3(60) 2022. 3- 10. 9. Nurbek, A. (2023). SOCIAL PSYCHOLOGY OF ALTURISM AND ALTHURISTIC BEHAVIOR. American Journal of Interdisciplinary Research and Development, 16, 134-137. 10. ALIJONOV Nurbek // ALTURIZMNING IJTIMOIY PSIXOLOGIYASI VA ALTURISTIK XULQ-ATVOR// JOURNAL OF PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL STUDIES. VolumeI, Issue 5. May 2023. 71-74. 11. Nurbek, A. (2021, December). The Combination of Social Relationships and Psychological Health. In Conference Zone (pp. 268-270). 12. R.Nuriddinov, D.Mo'minov, & A.Ostanaqulov. (2023). BO'LAJAK PEDAGOGLAR RUHIY SALOMATLIGINI TAMINLASHNING IJTIMOIYPSIXOLOGIK OMILLARI. Scientific Impulse, 1(10), 612–617. 13. D.Mo'minov, R.Nuriddinov, & A.Ostanaqulov. (2023). BADIY ASARLARDA PSIXOLOGIK MANIPULYATSIYANING O RNI VA ʻ AHAMIYATI (LEV TOLSTOYNING “TIRILISH” ASARI MISOLIDA). Scientific Impulse, 1(10), 618–624. 14. NURIDDINOV, R. (2023). BO'LAJAK O'QITUVCHILAR RUHIY SALOMATLIGINING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK OMILLARI. Journal of Pedagogical and Psychological Studies, 1(4), 59–62. 15. Nuriddinov Rasuljon Samitjon o'g'li//BO'LAJAK O'QITUVCHILAR RUHIY SALOMATLIGI IJTIMOIY-PSIXOLOGIK OMILLARINING O'RGANILISHI// Multidisciplinary Scientific Journal. 2 (7), 2023. 311-315. 16. Джалолова, М. А. (2022). СЕНСОРНОЕ РАЗВИТИЕ И ОБУЧЕНИЕ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА: Джалолова Мохинур Абдусатторовна, Нуриддинов Расулжон Самиджонович Преподаватели кафедры психологи Ферганского государственного университета. Образование и инновационные исследования международный научно- методический журнал, (11), 363-369. 17. Nuriddinov Rasuljon Samidjon o ' g ' li // OLIY O ' QUV YURTI TALABALARIDA O ' QUV MOTIV VA MOTIVATSIYALARINI NOMOYON BO ' LISHINING PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI // Uzbek Scholar Journal . Volume -06, July , 2022. 1-5 pages . 18. Усмонов Шерзод Ахмаджонович, Закирова Мухаббат Сабировна, Нуриддинов Расулжон Самитжон ўғли //ИЛК ЎСПИРИНЛИК ДАВРИДА АҚЛИЙ ҚОБИЛИЯТЛАРНИНГ ЭМПИРИК ТАҲЛИЛИ// СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ (УЗБЕКИСТАН). № 9 (106), 2021. 12-16 стр. 19. НУРИДДИНОВ Р.С. // INFORMATION AS A SOCIAL - PSYCHOLOGICAL PROBLEM // ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ ЗДОРОВЬЕ НАСЕЛЕНИЯ КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПРОЦВЕТАНИЯ ОБЩЕСТВА. Екатеринбург-Фергана, 20 мая 2020 года. 380-382 стр. 20. Samitjonovich, Nuriddinov Rasuljon //SOCIO-PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE USE OF MODERN INFORMATION TECHNOLOGIES IN THE DAILY LIFE OF CHILDREN// INTERNATIONAL JOURNAL OF DISCOURSE ON INNOVATION, INTEGRATION AND EDUCATION. 1 (2020). 65-67 pages. 21. Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o'g'l //THE ROLE OF PHYSICAL CULTURE IN PROVIDING THE PSYCHOLOGICAL HEALTH OF THE ATHLETE// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. International scientific online conference. Canada. Part 2, 23.01.2022. 1-3 22. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //SPORTCHI PSIXOLOGIK SALOMATLIGIGA TA'SIR ETUVCHI OMILLAR// GALAXY INTERNATIONAL INTERDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL (GIIRJ). Vol. 10, Issue 11, Nov.(2022). 117-121 pages. 23. QURBONOVA Saida Miralimjanovna, RAXMATJONOV Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //MAMLAKATIMIZ PSIXOLOGLARI ISHLARIDA SHAXSLARARO MUNOSABATDA MUOMALA MUAMMOSINING TALQINI// Journal of Pedagogical and Psychological Studies. Vol. 1. № 5, (2023). 99-103 pages. 24. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbeko'g'li //SPEECH ISSUES IN PSYCHOLINGUISTICS// IQRO JURNALI № 2. 04.2023. 503-511 betlar. 25. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li, Vosiljonov Azizbek Boxodirjon o'g'li //XORIJ PSIXOLOGLARINING ISHLARIDA SHAXSNING TADQIQ ETILISHI// INNOVATIVE DEVELOPMENTS AND RESEARCH IN EDUCATION. Vol. 1. № 12, 2022. 39-47 pages. 26. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //TALABALARDA TOLERANTLIKNI RIVOJLANTIRISH – IJTIMOIY PSIXOLOGIK MUAMMO SIFATIDA// International Journal of Economy and Innovation. Volume: 30. 2022. 66-70 pages. 27. Rakhmatdjonov Shokhjahon Dilshodbek o'g'li //PSYCHOLOGICAL ASPECTS OF THE SPORTSMAN PERSONALITY DURING COMPETITIONS// IJTIMOIY FANLARDA INNOVASIYA ONLAYN ILMIY JURNALI. Vol. 2 No. 11 (2022). 215-221 betlar. 28. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //Motiv Va Motivatsiya Muammosining Jahon Va Mahalliy Psixologlar Tomonidan Tadqiq Etilganligi// American Journal of Social and Humanitarian Research, Vol. 3 No. 11 (2022). 256-259 pages. 29. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li //TOLERANTLIK SHAKLLANAYOTGAN SHAXS MODELINING TAVSIFI// International scientific journal «MODERN SCIENCE АND RESEARCH». VOLUME 2 / ISSUE 5 /2023. 761-764 pages. 30. Raxmatjonov Shoxjahon Dilshodbek o'g'li. (2023). PSIXOLOGIYADA MOTIVATSIYA TURLARI, NAZARIYALARI VA TAHLILI. Научный Импульс, 1(10), 665-670.

I BOB. SURUNKALI KASALLIKKA CHALINGAN BEMORLAR PSIXOLOGIYASI.

  1. Alkogolizmga chalingan bemorlar psixologiyasi.
  2. Giyohvandlik kasalligida bemorlar psixologiyas.

II BOB. INFEKSION KASALLIKKA CHALINGAN BEMORLAR PSIXOLOGIYASI.

2.1. Infeksion kasalliklarni yuqtirib olishdan qo’rqish

2.2. Yuqumli kasalliklardan qo'rqish bosqichlari: shakllanishi va kuchayishi

Sotib olish