Ташаббусли бюджет - Экономика - Презентации

Информация о документе

Цена	10000UZS
Размер	3.2MB
Покупки	0
Дата загрузки	18 Март 2024
Расширение	pptx
Раздел	Презентации
Предмет	Экономика

Ташаббусли бюджет

Купить

ТАШ АББУСЛИ БЮДЖ ЕТ

Халқаро тажрибада ташаббусли бюджет
«Participate» (партисипатор) бюджетлаштириш
номи билан маълум. «Participate» сўзи инглиз
тилида – «қатнашиш, иштирок этиш» деган
маъноларни англатади.
Фуқароларнинг ташаббусларини ҳисобга
олган ҳолда бюджет маблағларининг бир
қисмини тақсимлаш ва бу маблағларни
сарфлаш йўналишларини танлаш бўйича
уларнинг бевосита иштирокида қарорларни
қабул қилиш, шунингдек қабул қилинган
қарорларнинг амалга оширилишини кузатиш
амалиёти ташаббусли бюджет дейилади.

Ташаббусли бюджет фуқароларнинг
таклифларини ҳисобга олган ҳолда
маҳаллий бюджет маблағларининг бир
қисмини тақсимлаш ва бу маблағларни
сарфлаш йўналишларини аниқлаш
бўйича уларнинг бевосита иштирокида
қарорларни қабул қилиш, шунингдек
қабул қилинган қарорлар ижроси
устидан жамоатчилик назоратининг
ўрнатилишидир.

Ташаббусли бюджетдан кўзланган мақсад: фуқароларга жорий бюджет ва
бюджетни режалаштириш тўғрисида маълумот бериш; маблағларнинг
ноўрин сарфланишини олдини олиш; маҳаллий ҳокимият ва фуқаролар
томонидан тегишли ҳудудда муҳим аҳамиятга молик соҳалар учун
биргаликда қарорлар қабул қилиш;
Ташаббусли бюджет бюджет жараёнида маълум ҳудуддаги жамоатчиликнинг,
фуқаролик жамияти институтларининг ва айрим фуқароларнинг ўз аҳоли
пунктларини ривожлантириш йўлларини белгилашдаги иштирок этиш имкониятини
берадифуқароларни ҳудудда амалга оширилаётган ислоҳотлар йўналишларига мос
равишда сарфланаётган маблағлар тўғрисида хабардор қилишдан
иборатдир.

Одатда, ушбу масалалар билан бюджет жараёнида иштирок этувчи турли
ваколатли органлар шуғулланадилар. Аммо, маҳаллий ижроия ва вакиллик
органлари эътиборидан четда қоладиган муаммолар ҳам мавжуд. Бу ичимлик
сувини ташиб истеъмол қилиш муаммоси ёки электр таъминотидаги узилиш
каби масалалардан тортиб, ёритилмаган пиёдалар йўлаги ёки турар жой
биноларида коммунал хизмат кўрсатишга алоқадор муаммолар бўлиши
мумкин. Айнан шу ҳолатда, ташаббусли бюджет муаммони умумий
муҳокамага олиб чиқиш ва уни ҳал қилишнинг мақбул вариантини топишга
имкон беради. Маҳаллий бюджетлардан харажатларни
молиялаштиришнинг устувор йўналишларини
аниқлаш маҳаллий ижроия ва вакиллик органлари
олдида турган энг муҳим вазифалардан биридир.

Маълумки, фуқаролар ўз яшаш жойлари (маҳалла,
туман, шаҳар)даги турли ижтимоий-иқтисодий
муаммоларини яхши билишади ва фуқаролар томонидан
таклиф этилган лойиҳалар аксарият ҳолларда асосли
ҳисобланади. Чунки, маълум бир жойда узоқ вақт
яшаётган фуқарогина биринчи навбатда қандай
масалаларни ҳал қилиш кераклигини кўрсата олади.
Маҳаллий ҳокимият органлари томонидан кенг
жамоатчилик манфаатига хизмат қилувчи бирор қарорни
қабул қилишда ёки лойиҳани амалга оширишда
фуқароларнинг фикр-мулоҳазалари ва таклифларини
инобатга олинмаслиги уларнинг норозилигига, айрим
ҳолларда маблағлардан самарасиз фойдаланишга олиб
келиши мумкин.


Ташаббусли бюджетнинг яна бир ўзига хос
– -
хусусияти у тўғридан тўғри демократия
,
механизмига асосланади бунда фуқаролар

бевосита умумий ва маҳаллий аҳамиятдаги
,
лойиҳалар ташаббусини илгари суради овоз
, ,
беради пировардида шу лойиҳани
.
молиялаштирилишига эришилади Бюджет

маблағларини йўналишини белгилашда оддий

фуқароларнинг ҳам бюджет жараёнида доимий

ва бевосита иштирок этишига имконият
.
берилади


Ташаббусли бюджет механизмларини

амалга оширишнинг энг муҳим натижаси

нафақат ижтимоий инфратузилмани

ривожлантириш масалаларини ҳал қилиш
,
эмас балки аҳоли яшаш манзилларида

ижтимоий ва инсон капиталини
.
ривожлантиришдир


Бюджет жараёнида бевосита иштирок этиш орқали фуқаролар ижтимоий
ўзгаришларнинг иштирокчиларига айланишади. Ушбу билвосита ва ўлчаш
мураккаб бўлган таъсири ҳудудни ривожлантириш учун ҳаракатлантирувчи омил
бўлиши мумкин.

Ташаббусли бюджет атрофдаги муҳитни ўзгартиришда иштирок этишни истаган энг фаол
аҳолини аниқлаш ва бир-бири билан таништиришга имкон беради. Биргаликда ишлаш,
турли хил лойиҳаларни муҳокама қилишда иштирокчилар ҳақиқий муаммоларни муҳокама
қилишда мулоқот қилиш қобилиятларини ривожлантирадилар, баҳсли масалаларга умумий
ечим излашни ўрганадилар.

Ушбу жараёнда ижтимоий капиталнинг энг муҳим таркибий
қисмлари: ижтимоий алоқалар ва ишонч шаклланади. Бунда
ишонч нафақат турли хил фуқаролар ўртасида, балки
фуқаролар ва маҳаллий раҳбарлар ўртасида ҳам пайдо
бўлади. Бунга бошқа йўл билан эришиш деярли имконсиз.

, Бундан ташқари иштирокчилар давлат ва

маҳаллий бошқарув жараёнлари
,
тўғрисидаги билимларни лойиҳаларни
, ,
муҳокама қилиш ишлаб чиқиш тақдим

этиш ва ҳимоя қилиш маҳоратини

ўзлаштириш орқали инсон капитали
,
даражасини оширадилар шунингдек давлат

идоралари билан ўзаро алоқаларда тажриба
.
орттирадилар Маҳаллий ижроия органлари
, ,
эса ўз навбатида аҳолининг эҳтиёжларини

тармоқлар кесимида ёки шикоятлар
,
шаклида эмас балки асосли ва ўринли
.
таклифлар шаклида кўришни ўрганадилар

Шундай қилиб, ташаббусли бюджет жараёнида
нафақат объектлар, балки ҳамкорликда ишлаш ва
мураккаб вазифаларни ҳал қилишга тайёр,
мустақил равишда лойиҳаларни яратиш, ҳудудни
ривожлантириш учун янги ресурсларни аниқлаш,
шакллантириш ва ривожлантириш ваколатига эга
бўлган фаол жамоатчилик шаклланади

Сўнгги йилларда аксарият мамлакатларда
ташаббусли бюджетлаштириш
механизмларидан фойдаланиш амалиёти
кучайиб бормоқда. Ушбу механизм
фуқароларга маҳаллий бюджет
маблағларининг бир қисмини қандай
тақсимлаш ва ундан фойдаланишни белгилаш
имконини беради. Фуқароларни бюджет
жараёнига жалб этишнинг ушбу усули
биринчи марта 1989 йилда Бразилиянинг
Порту-Алегри шаҳрида қўлланилган эди.
Давлат бошқаруви тизимининг
такомиллаштирилиши ва ахборот
технологияларининг ривожланиши
жаҳоннинг кўпчилик мамлакатларида
маҳаллий ҳокимият ва ўзини ўзи бошқариш
органларининг ташаббусли бюджетлаштириш
жараёнидан фойдаланиш имконини берди. Ҳозирги вақтда ушбу механизмдан турли
мамлакатларнинг 7000 дан ортиқ маҳаллий
бюджетларида фойдаланилмоқда.
Аввал бошида ташаббусли бюджет
амалиётлари асосан шаҳарларда амалга
оширилган эди. Лотин Америкасида аксарият
миллион фуқаролик шаҳарлар ташаббусли
бюджет тажрибасига эга. Европада ҳам
ташаббусли бюджет асосан шаҳарларга хос
амалиёт. Лиссабон, Турин, Париж, Милан,
Берлин — бу ташаббусли бюджет
лойиҳаларини амалга ошираётган
шаҳарларнинг тўлиқ бўлмаган рўйхати. Бир
вақтнинг ўзида Жануби-Шарқий Осиё
мамлакатларида ташаббусли бюджет асосан
қишлоқ жойларига хос амалиёт ҳисобланади.


Лойиҳалар қиймати пасаяди, бюджет маблағларини сарфлаш самарадорлиги
ортади. , Амалиёт шуни кўрсатадики ташаббусли бюджетлаштириш

орқали амалга ошириладиган лойиҳаларнинг қиймати фуқароларнинг
.
иштирокисиз амалга оширилган лойиҳаларга қараганда анча паст

Маҳаллий аҳолига кўпчилик манфаатига хизмат қилувчи ижтимоий
,
муаммони бевосита ҳал қилиш имконияти чегараланганлиги сабабли

улар ушбу имкониятдан максимал даражада фойдаланишга ва пулни
, .
тежаб аммо самарали сарфлашга ҳаракат қилишади

Объектларнинг хизмат кўрсатиш муддати узаяди. У ёки бу лойиҳани танлаб,
маҳаллий аҳоли нафақат унинг амалга оширилишига қизиқиш билдиришади, балки уни
яратишда фаол иштирокчилар сифатида қатнашадилар. Шу билан бирга, ушбу объект
узоқ йиллар давомида хизмат қилиши учун сифатли иш бажарилишини назорат
қиладилар. Натижада, объектларнинг хизмат кўрсатиш муддати узаяди. Масалан , бир
маҳаллада кўприк қуриш лойиҳаси амалга ошрилиши керак. Маҳаллий аҳоли лойиҳани
амалга оширишда тендерда ғолибликни қўлган киритган иш бажарувчи корхонани ишини
кузатиб боради. Керакли пайтда кўприк қурилиши жараёнида йўл қўйилаётган
камчиликлар юзасидан эътирозларини билдирадилар. Кенг жамоатчилик кузатуви ва
назоратида бўлганлиги боис, кўприкни қурувчи ташкилот ишни сифатли бажаришга
мажбур бўлади. Бу эса, ушбу кўприкдан узоқ йиллар фойдаланиш имконини беради.


Жамоатчилик назорати туфайли бажариладиган ишларнинг сифатини ортади. У ёки бу лойиҳага
овоз берган, ёки биргаликда молиялаштиришда ўз ҳиссасини қўшган маҳаллий аҳоли лойиҳанинг
сифатли амалга оширилишидан манфаатдор. ( Фуқораларнинг розилиги ва ҳоҳишларига кўра баъзи
лойиҳалар бюджет ва фуқароларнинг биргаликдаги маблағлари билан молиялаштирилиши ҳам мумкин.
Айтайлик, ташаббусли бюджет доирасида маблағ маҳалладаги электр транформатори янгилашга
етади холос, кўчадаги симёғочларни янгилашга маблағ етарли эмас. Симёғочларни кейинги йиллардаги
давлат дастурларига киритиб, янгилаш 2-3 йил вақтни олади. Фуқароларнинг хоҳиш ва истакларига
кўра уларнинг ҳомийлик маблағлари ҳисобига симёғочлар янгиланади. Шунда маҳаллий бюджет
ҳисобидан электр транформатори, фуқарорларнинг маблағлари ҳисобидан симёғочлар янгиланади.
Лойиҳаларни биргаликда молиялаштириш жамоатчилик молиясини ривожлантириш учун муҳим манба
ҳисобланади. Шу билан бирга, жалб қилинган маблағлар ҳажми эмас, балки фуқароларнинг лойиҳаларда
ўз маблағлари билан иштирок этишлари муҳим аҳамиятга эга. Кичкина бўлса-да, лекин шахсий пул
ҳиссасини қўшган киши, ҳал этилаётган муаммоларга дахлдорликни ҳис қилади
Масалан, фуқароларнинг назорати доирасида пудрат ташкилотлари йўллар
қурганда, маҳаллий аҳоли асфальтнинг кенглиги, қалинлиги ва ишнинг
сифатини доимий кузатади, керак бўлса белгиланган стандартларга мослигини
текширади, қоидабузарликлар аниқланса тузатишни талаб қилишлари мумкин.

Ҳалқаро тажрибада ташаббусли бюджет жараёнида таклиф этилаётган лойиҳалар шартли равишда 3 га бўлинади 
Аҳолининг бюджет саводхонлиги
.
даражасини ошади Ташаббусли бюджет

фуқароларга бюджет жараёнида иштирок
,
этиш имконияти берибгина қолмай ўзлари

тўлаётган солиқлар нималарга
.
сарфланишидан хабардор бўлиб борадилар
Ҳалқаро тажрибада ташаббусли бюджет жараёнида таклиф этилаётган
лойиҳалар шартли равишда 3 га бўлинади:


Ҳудудий лойиҳалар. Бунда фуқаролар ўз яшаш жойлари (маҳалла, туман, шаҳар ва
ҳ.к.)даги ижтимоий ёки иқтисодий муаммоларни бартараф этиш бўйича таклиф
билдирадилар. Масалан, кўчаларни ёритиш, ичимлик суви, асфальтлаш, коммунал
муаммолар борасида;

Алоҳида ривожланиш соҳаларига қаратилган лойиҳалар . Атроф-муҳит
муҳофазаси, иқлим ўзгаришлари, экологик ҳолат ва озиқ-овқат хавфсизлиги,
соғлиқни сақлаш, таълим, бандлик кабилар бўйича;

Алоҳида ижтимоий гуруҳлар томонидан
билдириладиган лойиҳалар. Масалан, ногиронлар,
талабалар, ёшлар, мигрантлар, аёллар, кекса инсонлар ва
х.қ. Сўнгги пайтларда халқаро тажрибада ташаббусли
бюджет жараёнида айнан ижтимоий гуруҳлар томонидан
билдирилаётган таклифлар тобора кўпроқ учраяпти.

Э ътиборингиз учун
!
ташаккур

Ташаббусли бюджет

Купить