Tayyor mahsulot va ularni sotishni hisobga olish

Информация о документе

Цена	9000UZS
Размер	45.2KB
Покупки	21
Дата загрузки	11 Январь 2024
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Экономика

Продавец

Bakhodir Khazratkulov

Дата регистрации 11 Январь 2024

21 Продаж

Tayyor mahsulot va ularni sotishni hisobga olish

Купить

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA
MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI
IQTISODIYOT VA TURIZM FAKULTETI
«BUXGALTERIYA HISOBI» FANIDAN

KURS ISHI
Bajardi: 3-2 BUX 21 guruhi talabasi Hazratqulov Bahodirjon
(imzo) (ismi sharifi)
Kurs ishi himoya qilingan sana “____” ____________2023 yil.

Baho “____” ___________

Ilmiy rahbar: __________ Qurbonov A.U
(imzo) (ismi sharifi)

Komissiya a’zolari: ________ ______________
(imzo) (ismi sharifi)
________ ______________ (imzo) (ismi sharifi)

Buxoro-2023 yil

KURS ISHI UCHUN TAQRIZ
Fakultet_____________________________________________________________
Kafedra______________________________________________________________
Fan_________________________________________________________________
Guruh_______________________________________________________________
Talaba familiyasi va ismi sharifi__________________________________________
____________________________________________________________________
Kurs ishi mavzusi______________________________________________________
____________________________________________________________________
Kurs ishining tarkibi____________________________________________________
____________________________________________________________________
Kurs ishi himoyasida talabaga berilgan savollar ro’yxati:
_______________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
_________________________________
Jadval va grafik materialning miqdori (muhim chizmalarning ko’rsatgichi)
____________________________________________________________________
Kurs ishining ijobiy tomonlari____________________________________________
____________________________________________________________________
Kurs ishining kamchiliklari______________________________________________
____________________________________________________________________
Kurs ishiga qo’yilgan baho_______________________________________________
Taqrizchi__________________________________________________________

__________________________________________________________________

Mavzu: Tayyor mahsulot va ularni sotishni
hisobga olish

MUNDARIJA

KIRISH ……………………………………………………………………….. 4
I–BOB. Tayyor mahsulot hisobi ……………………………………………. 7
1.1. Tayyor mahsulot haqida tushuncha, uning baholanishi va nomenklaturasi
………………………………………………………………………………… 7
1.2. Tayyor mahsulotlarning dastlabki, sintetik va analitik hisobi………….. 12
II–BOB. Tayyor mahsulotni qabul qilinishi va sotilishi hisobi …....…….. 14
2.1. Tayyor mahsulotni ombordagi va buxgalteriyadagi hisobi....…………. 14
2.2. Tayyor mahsulotlarni yuklab jo’natish va sotish hisobi.…...………….. 20
Xulosa ............................................................................................................. .21
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati ………………………………………...

3

KIRISH
Ma’lumki bugungi bozor iqtisodiyoti sharoitida resusrlarni cheklangandir,
firmalar faoliyatida ushbu cheklangan resusrlardan samarali foydalanish muhim
ahamiyat kasb etadi. Bundan tashqari bunday sharoitda turli mulkchilik shaklidagi
firmalar vujudga keladi. Ular orasida har doim katta raqobat mavjud bo’ladi ushbu
holatda firmalarda raqobatbardosh mahsulotlar ishlab chiqarish uchun firmalarda
pul mablag’laridan samarali foydalanish, pul mablag’larining aylanuvchanligini
oshirish, hamda vaqtinchalik bo’sh qolgan pul mablag’laridan samarali foydalanish
maqsadida ularni vaqtinchalik bo’lsada investitsiyalarga yo’naltirish talab etiladi.
Prezidentimiz SH.M. Mirziyoyev - “O’tgan yili faoliyat yuritayotgan
firmalarni modernizatsiya qilish, texnik va texnologik kayta jihozlash hamda
zamonaviy, yuksak texnologiyalarga asoslangan yangi ishlab chiqarishni tashkil
etishni tezlashtirish borasida faol investitsiya siyosati yuritishga alohida e’tibor
qaratildi” - deb ta’kidladilar. Demak firmalarda bugungi kunda investitsion
faoliyatni samarali tashkil etish muhim ahamiyat kasb etadi.
Mavzuning dolzarbligi. Tayyor mahsulotlar - to'liq qayta ishlash, yig'ish va
shtatdan o'tgan, standartlar, shartnoma talablariga javob beradigan, texnik nazorat
bo'limi tomonidan qabul qilingan va tayyor mahsulot omboriga yetkazib berilgan
yoki xaridorga topshirilgan mahsulotlar. Ombordan chiqarilgan mahsulotlar
dastlabki hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi. Savdo (marketing) bo'limi, yetkazib
berish shartnomasi va mahsulotni yetkazib berish jadvali asosida schyot-fakturani
yozadi, unda xaridor, mahsulot nomi, sotilishi kerak bo'lgan mahsulotlar soni,
shartnoma narxi, miqdori, mahsulot narxidan ortiq to'langan qadoqlash qiymati
ko'rsatilgan.
Korxonalar ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish uchun ma’lum tarkib va
miqdordagi ishlab chiqarish vositalariga ega bo’lishi kerak. Ishlab chiqarish
vositalari ularni ishlab chiqarish jarayonidagi o’rnidan kelib chiqib mehnat
vositalari (bino, inshoot, mashinalar va boshqalar) va mehnat predmeti (tayyor
mahsulot, yem-xashak, urug’lik va boshqalar) ga bo’linadi.
4

Demak, tayyor mahsulot xo’jalik subyekti aktivlarining (tovar moddiy
zaxiralarining) tarkibiy qismi bo’lib, ishlab chiqarishning natijasi sifatida
xo’jaliklar faoliyatida muhim o’rinni egallaydi.
Tayyor mahsulot ishlab chiqarish va sotish hajmi har qanday sanoat
korxonasi faoliyatining eng muhim ko'rsatkichidir. Cheklangan ishlab chiqarish
imkoniyatlari va nisbatan cheksiz talab sharoitida ishlab chiqarish hajmi birinchi
o'ringa qo'yiladi. Lekin bozor to’yingan va raqobat kuchayib borar ekan, sotish
hajmini ishlab chiqarish emas, balki, aksincha, sotishning mumkin bo’lgan hajmi
ishlab chiqarish dasturini ishlab chiqish uchun asos bo’ladi. Korxona faqat o'sha
tovarlarni ishlab chiqarishi va uni real sotishi mumkin bo'lgan hajmda ishlab
chiqarishi kerak. Harbir korxona o'z mahsulotlarini iste'molchiga sotishi kerak.
Sotish jarayonida korxona mahsulotining foydaliligi va sifati ochib beriladi.
Korxona mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog'liq xarajatlarini qoplaydi va
ishlab chiqarishda yaratilgan sof daromadni amalga oshiradi, bu daromad qisman
davlat byudjetiga o'tkaziladi va qisman foyda shaklida korxonada qoladi.
Moddiy ishlab chiqarish sohasidagi tashkilotlar uchun tayyor mahsulotlarni
chiqarish va sotish tadbirkorlik faoliyatining asosiy elementi bo'lib, bunday faoliyat
maqsadiga erishishning asosiy bosqichlaridan biri tizimli foyda hisoblanadi.
Buxgalteriya hisobi mahsulotlarni ishlab chiqarish, jo'natish va sotish, tegishli
xarajatlar va moliyaviy natijalar, xaridorlar va mijozlar bilan hisob-kitoblar holati
ustidan tizimli nazoratni ta'minlashi kerak. Qarzning asosiy qismini jo'natilgan
mahsulotlar, tayyor mahsulotlar, bajarilgan ishlar va ko'rsatilgan xizmatlar uchun
xaridorlar va mijozlar bilan hisob-kitoblar bo'yicha majburiyatlar tashkil etadi. Shu
sababli, tayyor mahsulotni ishlab chiqarish va sotish hisobini to'g'ri shakllantirish
va tashkil etish masalalari boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun zarur bo'lgan
ma'lumotlarni shakllantirish uchun muhim ahamiyatga ega. Yuqoridagi barcha
omillar tayyor mahsulotlarni hisobga olish metodologiyasini takomillashtirish
muammolarining dolzarbligini belgilaydi.
Biroq, ushbu masalalar ishlab chiqarish korxonasi uchun muhimligiga
qaramay, zamonaviy iqtisodiy adabiyotlarda ushbu muhim mavzuga yetarlicha
5

e'tibor berilmagan, bu ushbu ish doirasida olib borilgan tadqiqotlarning qandaydir
yangiligini ko'rsatadi. Tayyor mahsulotlar iste'molchilarga ehtiyot qismlar yoki
butlovchi qismlar sifatida yuborilgan bo'lsa, ehtiyot qismlar, yig'ish va yarim
tayyor mahsulotlarni o'z ichiga olishi mumkin. Barcha qayta ishlash
operatsiyalaridan o'tmagan yoki to'liq bo'lmagan, shuningdek, omborga etkazib
berilmagan mahsulotlar tugallanmagan ishlab chiqarishning bir qismi sifatida
hisobga olinadi. Sotishdan tushgan tushum miqdori. Mahsulotlar, bajarilgan ishlar
va ko'rsatilgan xizmatlarni sotishdan tushgan tushumlar hajmi ishlab chiqarishni
tavsiflovchi eng muhim ko'rsatkichdir. Mahsulotlarni sotish tashkilot
mablag'larining aylanishini yakunlaydi, buning natijasida olingan daromaddan
sotib olingan mulk, xom ashyo va materiallar uchun haq to'lash, ishchilarga ish
haqini to'lash mumkin bo'ladi.
Mahsulotlarni, ishlarni va xizmatlarni sotish nafaqat ishlab chiqarish va
sotish xarajatlarini qoplashni, balki foydani ham ta'minlashi kerak. Ishlab
chiqarishni kengaytirish, asosiy fondlarni yangilash, modernizatsiya qilish va
rekonstruksiya qilish, ishlab chiqarish hajmini oshirishning eng muhim
manbalaridan biri. Buxgalteriya hisobi uchun daromad quyidagi shartlar bajarilgan
taqdirda tan olinadi: tashkilot ushbu daromadni oldi-sotdi shartnomasiga yoki
boshqa asoslarga muvofiq olish huquqiga ega; daromad miqdori aniqlanishi
mumkin; muayyan bitim natijasida mablag'larning ko'payishi yoki iqtisodiy foyda
bo'lishiga ishonch bor; mahsulotga egalik qilish va foydalanish; ishlab
chiqaruvchidan xaridorga o'tgan; ish buyurtmachi tomonidan qabul qilingan;
muayyan tashkilot yoki jismoniy shaxsga xizmat ko'rsatilgan; ushbu operatsiyani
bajarish uchun sarflangan xarajatlar aniqlanishi mumkin.

6

I–BOB. Tayyor mahsulot hisobi.
1.1. Tayyor mahsulot haqida tushuncha va uning hisobini tashkil etish.

O’zbekistonda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning hozirgi
bosqichida mamlakat ishlab chiqaruvchilarini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash
borasida ko’pgina chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
“Tovar-moddiy zaxiralar” nomli 4-son BHMSga muvofiq tayyor mahsulot
xo’jalik yurituvchi subyektlarida bo’lgan aktivlar hisoblanadi va ular xo’jalik
yurituvchi subyektning kundalik faoliyatida sotish uchun mo’ljallangan tayyor
mahsulot, tovarlar sifatida korxonaning tovar-moddiy zaxiralari tarkibiga kiradi. 1

Tayyor mahsulot - korxonalarda ishlab chiqarish jarayonining pirovard
mahsulotidir. Texnologik ishlov berishning barcha bosqichlaridan o’tgan,
tasdiqlangan standartlar va texnik shartlarga muvofiq keladigan (uning sifatini
tasdiqlaydigan sertifikat yoki boshqa hujjat bilan ta’minlangan), texnik nazorat
bo’limi qabul qilgan va omborga topshirilgan yoki xaridorga yuklab jo’natilgan
mahsulot - tayyor mahsulot hisoblanadi. 2
Tayyor mahsulot— korxonalarda ishlab chiqarish jarayonining pirovard
natijasidir. 3
Korxonada mahsulot (ish, xizmat) ni sotish hisobini tashkil qilish va yuritish
vazifalariga quyidagilar kiradi:
- mahsulot (ish, xizmat) larning sotilishi bilan bog’liq bo’lgan hamma
xo’jalik operatsiyalarini hisobda to’g’ri va o’z vaqtida aks ettirish;
- mahsulot (ish, xizmat) sotishda shartnomalar bajarilishi ustidan
nazorat o’rnatish;
- sotilgan mahsulotning assortiment va hajmi bo’yicha hamda sotish
rejasining bajarilishini nazorat qilish;
- mahsulot ishlab chiqarish va sotish bilan bog’liq bo’lgan davr
xarajatlarini o’z vaqtida aniq hisob-kitob qilish;
1 4-son BHMS “Tovar-moddiy zaxiralar” 5,3-band.
2 G’ulomova F.G’. Buxgalteriya hisobini mustaqil о ‘rganish uchun q о ‘llanma. T.: NORMA, 2009. 397-b.
3 Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonathan E.Duchac. Financial and managerial accounting, 12e, 2014. 928-p.
7

- sotilgan mahsulot uchun olingan tushumni aniq hisob-kitob qilish,
foyda summasini to’g’ri aniqlash va boshqalar.
- korxonalar mahsulot (ish, xizmat) larini sotganlaridan so’ng shu
faoliyat natijasi, ya’ni moliyaviy natijalarini aniqlashlari va buni atroflicha tahlil
qilish lozim.
Korxona mahsulot sotish orqali qilingan xarajatlar qoplanadi va korxona
foyda olishga erishadi. 4

Sotish hajmi ishlab chiqarish jarayonining so’nggi bosqichidir. Mahsulot
sotishdan kelgan tushum orqali korxona birinchi galdagi to’lovlarni amalga
oshiradi. Soliq bo’yicha to’lovlar mol yetkazib beruvchilar, ishchi xizmatchilar
bilan ish haqi bo’yicha hisobkitoblarni bajaradi. Demak, korxonaning moliyaviy
holati, aylanma mablag’larning aylanish tezligi va uni holati, moliyaviy natijalarni
sotish hajmi bo’yicha rejaning bajarilishi va uning dinamikasiga ko’p jihatdan
bog’liq.
Mahsulotni ishlab chiqarish va uni sotish aholini ehtiyojlarini ta’minlashga
qaratilgan har bir korxona ishlab chiqarish faoliyatining yakunlovchi bosqichi
hisoblanadi. Mahsulotni rejadagi hajmi bo’yicha sotish tashkilotga ishlab chiqarish
xarajatlarini, qoplash, davlat byudjeti, kredit bo’yicha banklar va boshqa xo’jalik
subyektlar oldidagi majburiyatlarni bajarish imkoniyatini yaratadi, hamda ishlab
chiqarishni takomillashtirish va kelajakda rivojlanish uchun muhim bo’lgan foyda
olishga yordam qiladi.
Mahsulotni sotish bilan bog’liq bo’lgan muomalalarining manbalari:
- mahsulotni ishlab chiqarish va sotilishini hisobga olishga doir qonunchilik;
- tayyor mahsulotni rejalashtirish va tayorlash bo’yicha korxonadagi hujjatlar; -
mahsulot ishlab chiqarish, jo’natish va sotilishiga doir dastlabki hujjatlar va
shartnomalar;
- 4010, 2810, 9010, 9110 schyotlar va boshqa schyotlardagi ma’lumotlar;
- 10,11 - sonli jurnal - order, 16 - sonli qaydnoma ma’lumotlari;
- 2-sonli “Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobot” dagi ma’lumotlar.
4 Carl S.Warren, James M.Reeve, Jonathan E.Duchac. Financial and managerial accounting, 12e, 2014. 929-p.
8

Tayyor mahsulotni buxgalteriya hisobida haqiqiy tannarxi bo’yicha aks
ettirish oson bo’lishiga qaramay (faqat bitta schyotdan - 2810- “Ombordagi tayyor
mahsulotlar” schyotidan foydalaniladi) tashkilotlar mazkur usuldan kam
foydalanadilar.
Tayyorlangan mahsulotning haqiqiy tannarxi mahsulot ishlab chiqarishga
doir barcha xarajatlar - to’g’ridan-to’g’ri xarajatlar ham, bilvosita xarajatlar ham
aniqlanadigan hisobot oyi oxiridagina shakllanishi mumkin. Shu sababli ushbu
usuldan foydalanish chog’ida mahsulot tannarxini uni ishlab chiqarish va omborga
berishning borishiga qarab aniqlash amalda mumkin emas. Bu hol, agar bir oy
mobaynida ishlab chiqarilgan mahsulot ana shu davrda realizatsiya qilinsa,
qo’shimcha noqulayliklar tug’diradi. Natijada turli vaqtda ishlab chiqarilgan bir
turdagi mahsulotning u bo’yicha hisobga qabul qilingan tannarxi turlicha bo’lishi
mumkin.
Tayyor mahsulotni haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo’yicha hisobga
olishni asosan bir turdagi mahsulot ishlab chiqaradigan va yarim tayyor hamda
ishlab chiqishi tugallanmagan mahsulotlarga ega bo’lmagan tashkilotlar qo’llaydi.
Hisobot davridagi barcha ishlab chiqarish xarajatlari hisobning bunday usulida
ishlab chiqarilgan barcha mahsulotning tannarxiga kiritiladi. Mahsulot birligining
tannarxi ishlab chiqarish xarajatlari summasini ishlab chiqarilgan mahsulot
birliklarining umumiy miqdoriga bo’lish bilan hisoblab chiqariladi.
Tayyor mahsulot 2810- “Ombordagi tayyor mahsulot” schyotining debetida
haqiqiy ishlab chiqarish tannarxi bo’yicha xarajatlarni hisobga olish schyotlari
bilan korrespondensiyada kirim qilinadi.

Tayyor mahsulotni baholash va uning nomenklaturasi
Mahsulot (ish, xizmat) odatda ma’lum bir qiymatda baholanadi va sotiladi.
Baho - qiymatning puldagi ifodasidir. Uning asosini u yoki bu mahsulotni
tayyorlash bilan bog’liq ijtimoiy zaruriy mehnat tashkil qiladi. Tayyor mahsulot
(ish, xizmat) ning sotish qiymatini belgilashda «Tovar-moddiy zaxiralar» nomli
4son BHMSdan foydalaniladi. 4-sonli BHMSning 7-bandiga binoantayyor
9

mahsulotlar eng kam bahoda baholanishi kerak: tannarxda yoki sof sotilish
qiymatida. hisobot davri oxirida mahsulotning haqikiy ishlab chiqarish tannarxini
aniqlash mumkin. Lekin mahsulotlarning ishlab chiqarilishi xar kuni sodir bo’ladi,
shu sababdan javo joriy hisobda mahsulotni shartli bahoda baholash kerak. Tayyor
mahsulotlarning operativ hisobi ishlab chiqarish reja tannarxida yoki shartnoma
bahosida yoxud chakana bahoda I yuritiladi. Ushbu standartda mahsulot (ish,
xizmatlar) ning sotilishi (21-22 bandlar) tartibi quyidagicha bayon qilingan
Materiallar va mahsulot (ish, xizmat)larni ishlab chiqarishda foydalanadigan
boshqa xom-ashyo, agar ulardan tayyorlangan mahsulot bozor (kundalik) narxida
sotilsa, tannarx qiymatidan past narxda arzonlashtirilmaydi. Biroq agar omborda
mavjud bo’lgan narxdagi materialdan tayyorlangan tayyor mahsulotning tannarxi
sotish sof qiymatidan oshib ketsa, materiallar sotish sof qiymatigacha
arzonlashtiriladi. Bunday vaziyatlarda materiallar qiymatini o’lchashning mavjud
shakllaridagi eng yaxshisi bo’lishi mumkin. Sotishning sof qiymati - ishlab
chiqarishni tugallash va mahsulotni sotish bilan bog’liq bo’lgan butlash
xarajatlarini chiqarib tashlagan holda TMZni sotishning hisob-kitob narxidir.
Demak mazkur BXMSdagi baholashga muvofiq agar korxona ishlab
chiqargan mahsulotining tannarxi mahsulotni sotish rejasidan yoki bozordagi joriy
narxlaridan oshib ketsa, korxona o’zining mahsulotini sotish sof qiymatigacha
arzonlashtirishi mumkin. Lekin quyidagi hollarda tayyor mahsulot sotishning sof
qiymatidan arzon bahoda baholanishi mumkin:
• Zaxiralarni sotish narxi arzonlashganda;
• Zaxiralarga zarar etganda;
• Zaxiralar to’la va qisman eskirganda.
Korxonalarda mahsulotning reja va haqiqiy tannarxini hisobot davri
yakunida tartibga solish kerak haqiqiy tannarx hisobot davri oxirida aniqlanadi.
Reja tannarx esa oldindan belgilanadi. hisobot davri oxirida haqikiy tannarx reja
tannarxdan kam yoki ko’p bo’lishi mumkin. Tayyor mahsulotlar kaysi
hisobvaraqlarda hisobga olingan bo’lsa, og’ishishlar ham shu hisobvaraqlarda
tejalgan bo’lsa - qizil storno usulida, ortiqcha xarajat bo’lsa - oddiy siyohda aks
10

ettiriladi. Tayyor mahsulot xarakati hisobini to’g’ri _ tashkil qilish korxona
tomonidan ishlab chiqiladigan buyum turlari nomining ruyxati nomenklaturasidan
foydalanish katta ahamiyatga ega. Uni tuzish asosida tayyor mahsulotni
turkumlash, ya’ni ushbu korxonada ishlab chiqariladigan bir mahsulot turini
boshqa mahsulotdan ajratib turuvchi ma’lum belgilari yotadi. Nomenklatura
ruyxatini tuzishda asos kilib quyidagi belgilar olinadi: model, fason, artikul, marka
va xokazo. Har bir mahsulot turiga nomenklatura raqami biriktiriladi va u xar xil
sonlardan iborat bo’ladi. Mahsulot nomenklaturasidan (ro’yxatdan) korxonaning
quyidagi xizmatlarida foydalaniladi:
• dispetcherlik xizmat turi mahsulot ishlab chiqarish grafigining bajarilishini
nazorat qiladi;
• sexlar ishlab chiqarilgan mahsulot assortimentami qilishda, omborga
tayyor mahsulotni topshirishda yuk xati yozish uchun foydalanadi;
• marketing bo’limi jo’natish bo’limi shartnomalarini bajarish
imkoniyatlarini nazorat qilish uchun;
• buxgalteriya - tayyor mahsulotning analitik hisobini yuritishda umumiy
ma’lumotlar va hisobotlar tuzish uchun foydalaniladi.

1.2. Tayyor mahsulotlarning dastlabki, sintetik va analitik hisobi

11

Qishloq xo’jalik korxonalarida yetishtirilgan mahsulotlaming harakati
quyidagi hujjatlarda rasmiylashtiriladi:
• don va boshqa mahsulotlami daladan jo’natish reyestri - don ekinlari
mahsuloti bo’yicha;
• qishloq xo’jalik mahsulotlarining kelishi kundaligi - sabzavot, meva, poliz,
tuxum va boshqalar;
• paxta terimi to’g’risidagi kunlik ma’lumot — paxta daromadi bo’yicha;
• dag’al va shirali ozuqalami daromadga olish dalolatnomasi
• ozuqani daromadga olishda;
• o’simlikchilik mahsulotlarini saralash va quritish dalolatnomasi;
• don va boshqa mahsulotlar harakati qaydnomasi – donli ekinlar
mahsulotlarini yig'ishtirib olish mavsumida;
• yem-xashakni sarflash qaydnomasi — yem-xashak sarfi bo’yicha;
• urug’lik va ko’chatni sarflash dalolatnomasi;
• sut harakati qaydnomasi;
• junni qirqish va daromadga olish dalolatnomasi hamda boshqa hujjatlar.
Xo’jaliklarda tayyor mahsulotning sintetik va analitik hisobiga quyidagi
hisobvaraqlar mo’ljallangan:
2810 — ombordagi tayyor mahsulotlar;
2820 — ko’rgazmadagi tayyor mahsulotlar – ko'rgazma, yarmarka, reklama va
ko’rsatishga mo’ljallangan tayyor mahsulot;
2830 — komissiyaga berilgan tayyor mahsulotlar – komissiya va konsignatsiya
bo’yicha ortib jo’natilgan tayyor mahsulotlar.
Konsignatsiya — bir tomonning (konsignantning) boshqa tomonga
(konsignatorga - vositachiga) xorijiy mamlakat omboridagi tovarni o’z nomidan,
biroq konsignant hisobiga sotish to’g’risidagi topshirig’i.

12

$Korxonalar tomonidan konsignatsiya shartlari asosida olinadigan tovarlar 004 — ≪ Komissiyaga qabul qilingan tovarlar ≫ balansdan tashqari hisobvarag’ida hisobga olinadi. Tayyor mahsulotning harakati bo’yicha quyidagi hisoblar o’zaro bog’lanadi. 1-jadval. Tayyor mahsulotning ombordagi hisob varaqasi T\r Muomalalarning Mazmuni Hisoblar bog’lanishi DT KT 1 O'simlikchilik, chorvachilik, sanoat ishlab chiqarish, yordamchi va xizmat ko’rsatishlardan mahsulot qabul qilindi (xizmat va ishlar bajarildi) 2810 2010 2310 2710 2 Tayyor mahsulot ko’rgazmaga berildi ko’rgazmadan qabul qilindi 2820 2810 2810 2820 3 Mahsulot qayta baholandi: bahoning oshishiga kamayishiga 2810 3190 6230 2810 4 Inventarizatsiya natijasida: mahsulotning oshiq chiqishiga kamomadiga 2810 5910 9390 2810 5 Mahsulotlar ichki ehtiyojlarga berilganda 2010, 2310, 2510, 2710, 9410 2810 6 Sotilgan mahsulot tannarxi bo’yicha hisobdan chiqarildi 9110 2810 7 Tayyor mahsulot tekinga homiylik yordami sifatida berilganda va boshqalar 9430 2810 13$