Uch o‘lchamli kompyuterli modellashtirish dasturi 3D Studio MAX

Dokument ma'lumotlari

Narxi	12000UZS
Hajmi	1.3MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	20 Dekabr 2024
Kengaytma	docx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Informatika va AT

Sotuvchi

Bahrom

Ro'yxatga olish sanasi 05 Dekabr 2024

9 Sotish

Uch o‘lchamli kompyuterli modellashtirish dasturi 3D Studio MAX

Sotib olish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
__UNIVERSITETI
Ro’yxatga olindi №__________ Ro’yxatga olindi №__________
“_____” ____________20 y. “_____” ____________20 y.
“___________________________ “ KAFEDRASI
“_____________________________ “ FANIDAN
KURS ISHI
Mavzu:________________
Bajardi:_________________________________
Tekshirdi:_______________________________
______________ - 20___
« Uch o‘lchamli kompyuterli modellashtirish dasturi
3D Studio MAX »

M U N D A R I J A
Kirish 3
I bob. 3D Studio MAX dasturi haqida umumiy tushunchalar
3D Studio MAX dasturi haqida tushuncha ____________________________ 6
1.1 Foydalanuvchi interfeysi haqida ma’lumot __________________________ 6
1.2 3D MAX dasturida ob`ektlar tushunchalari _________________________ 9
II bob. 3D Studio Max dasturida ob’yektlar bilan ishlash
2.1. 3D Studio Max dasturida ob’yektlar yaratish _______________________ 15
2.2. Yorug`lik manbalarini yaratish __________________________________ 19
2.3. Berilgan yo`l bo`yicha harakat __________________________________ 24
2.4. Ob’yektning aks ettirilish rejimini tanlash _________________________ 30
2.5 Ob’yektlardagi oddiy amallar ___________________________________ 34
Variant topshiriqlari ______________________________________________ 39
Xulosa _________________________________________________________ 40
Foydalanilgan adabiyotlar _________________________________________ 43
Kirish

Bitiruv i shining dolzorbligi. Bizga ma`lumki o`quvchi ko`rish sezgisi orqali,
eshitish sezgisiga nisbatan ko`proq axborotni qabul qiladi va uning mazmunini, tub
mohiyatini yaqqol ko`ra oladi. Bu esa o`z navbatida ustoz-pedagoglarning biron-
bir elementni og`zaki tushuntirishdan ko`ra, uni ko`rgazmali namoyish etish usuli
bilan ma`lumotni o`quvchining ongiga oson va tez yetkazish usul hamda yo`llarini
qidirib topishlariga undaydi.
Butun dunyoda axborot-kommunikatsiyalari texnologiyalarining texnik va
dasturiy ta’minotlarining gurkirab riovojlanib borayotgan bir davrda
yashamoqdamiz. Shaxsiy kompuyuterlar qamrab olmagan sohalarning o’zi
qolmadi desak mubolag’a bo’lmaydi. Kompyuter grafikasi elementlari ham xalq
xo’jaligining barcha sahalarda keng qo’llanilmoqda. Uch o`lchovli grafika ilmiy
tekshirish institutlarida, injenerlik loyiha ishlarida, fizik ob`ektlarning kompyuter

3modellarini qurishda, reklamalarda, arxitektura-loyihalash ishlarida, tasviriy
san’atda, televideniyada va dizaynerlik ishlarida keng qo`llaniladi. Uch o`lchovli
grafika kompyuter grafikasi tarkibiga kiruvchi eng murakkab va keng qamrovli
yo`nalishdir. Uch o`lchovli grafika bilan ishlovchi foydalanuvchi loyihalash,
yoritish, ob`ektlar va kameralarni ko`chirish, tovush va namoyish effektlardan
foydalanish kabi sohalardan bilimlarga ega bo`lishi kerak. Bu yerda foydalanuv-
chilar shu sohaning tashkil etuvchilari - fazolar, ob`ektlarni modellashtirish, anima-
namoyish tog`risida ma`lumotlarni hosil qilishni va shu kabilarni o’zlashtirgan
bo’lishi kerak. Oxirgi yillarda an`anaviy 2D grafik dasturlar bilan uch o`lchovli 3D
modellashtirish, animasiya va namoyish dasturlari ko`p tarqaldi. Shu davrda ishlab
chiqilgan dasturlardan Discreet kompaniyasining 3D Studio MAX grafik paketidir.
Chunki u bir tomondan 2D va 3D vektorli ob`ektlar bilan ishlash imkoniyatini
bersa, ikkinchi tomondan ish natijasidan pikselli (rastrli) tasvir - alohida kadr
sifatida yoki videotasmada olinadi. Bunday muammolarni hozirgi kunda hayotga
bevosita tadbiq etishda, bir qator olimlar va yetakchi mutaxassislar tomonidan
salmoqli ishlar olib borilmoqda.
Bitiruv ishining maqsad va vazifalari: Mazkur bitiruv ishining maqsad va
vazifasi kompyuter grafikasi fanining ba`zi e`lementlarini o`qitishda 3Ds Max
dasturidan foydalanib elektron didaktik ishlanmalar tayyorlash va ularning amaliy
hamda uslubiy ahamiyatini ko`rsatishdan iborat.
3D modellashtirishning xususiyatlari va ularda animasiya harakatlarni qo`shish
imkoniyati ularga bo`lgan qiziqishni keskin oshirib yuboradi. Ularni:
 namoyish effektlarini kino va videoindustriyada;
 televizion tijoratda (reklamada);
 interaktiv o`yinlarda;
 sano`t va arxitektura dizaynida (bezashda);
 ilmiy, tibbiy va sud namoyishlarida;
 o`rgatuvchi dasturlar va kompyuterda ishlatish mumkin.

4Shuni ta`kidlash lozimki uch o`lchovli grafika dasturlari kompyuter quril-
malari, uning dasturiy ta`minoti hamda u bilan ishlovchi dizayner bilimlariga juda
yuqori talablar qo`yadi.
Uch o`lchovli grafika bilan ishlaganda, shakllar hosil qilinadigan fazoga alo-
hida e`tibor berish kerak. Bu holda an`anaviy 2D - tekislik uch o`lchovli grafika
maqsadlariga to`g`ri keltiriladi. 3D - grafikada ishchi fazoni shunday ifodalash
kerakki, unda nafaqat modellashtirilayotgan uch o`lchovli geometrik shaklni, balki
uning geometrik joylashishi va holati hisobga olinishi kerak. Uch o`lchovli
grafikada Dekart, silindrik va sferik koordirata sistemalari ishlatiladi.
Qurilgan barcha uch o`lchovli ob`ektlarni geometrik va nogeometrik ob`ekt-
larga bo`lish mumkin. Geometrik ob`ektga asosan sahna tashkil etuvchilarini
qurishda ishlatiladi: personajlar, jismlar, boshqa so`z bilan aytganda - mavjud
borliq ob`ektlari.
Nogeometrik ob`ektlar esa sahnaga jonlilik hissini berish uchun (to`g`ri
yoritish), ob`ektlarga ta`sir etuvchi kuchlarni modellashtirishda (masalan gravi-
tasiya yoki shamol esishi) va hokazolar.
Boshqacha aytganda namoyish etilayotgan kadrda geometrik ob`ektlar aynan
(chiziqlar va sirtlar ko`rinishda), nogeometrik ob`ektlar esa oraliq (soyalar, tezla-
nish va hokazo ) ko`rinishda namoyon bo`ladi.
Bitiruv ishining amaliy ahamiyati: bitiruv ishi natijalaridan va xulosalaridan
kompyuter grafikasi bilan shug’ullanuvchi oliy o`quv yurtlari, kollej, litsey va
umumta`lim maktablari talabalari va o`quvchilari hamda o`qituvchilari
foydalanishlari mumkin.
Bitiruv ishi ob’ekti: Oliy ta’lim muassasalarining kompyuter kursini o`qitish
metodikasi asosida olib borildi.
Bitiruv ishi predmeti: Kompyuter grafikasi fanidan kompyuterning tanlab olingan
3Ds MAX dasturida elektron didaktik ishlanmalar tayyorlash uslubiyoti ishlab
chiqiladi.

5Bitiruv ishining tuzilishi va hajmi: Bitiruv ishi kirish, 2 ta bob, xulosa,
foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati va ilovadan tashkil topgan. Umumiy hajmi 47
bet.
I bob. 3D Studio MAX dasturi haqida umumiy tushunchalar
1.1. 3D Studio MAX dasturi haqida tushuncha
3D Studio MAX uch o’lchovli modellashtirish va ko’rgazmali namoyish qilish-
ning (vizualizasiya) yangicha bosqichi hisoblanadi. Bu dastur yordamida yuqori
sifatli animasiya va uch o’lchovli modellarni professional darajada yaratish mum-
kin. Bunda siz ikki o’lchovli va uch o’lchovli ob’yektlarni qo’llashingiz mumkin.
Bu dastur yordamida yuqori sifatli multiplikasion filmlar, ma’lum fanlar
bo’yicha ko’rgazmali dasturlar tuzish mumkin.

63D Studio MAX da ob’yektlarni qurish maydoni (viewport)da yaratasiz. Bu-
ning uchun siz kerakli asbobni tanlab, kursorni qurish maydoniga keltirganingizda
kursor shakli o’zgaradi. Sichqoncha yordamida ob’yektning o’lchovlarini berasiz.
Yaratilgan ob’yektlarda kino effektlar yaratish uchun maxsus kamera va
yoritgich asboblarini qo’llashingiz mumkin.
Ob’yekt sirti uchun turli material tanlashingiz mumkin, ya’ni unga masalan
shaffof yoki g’adir-budir sirt berishingiz mumkin bo’ladi.
Qurish maydonida yaratilgan ob’yektlarni harakatlantirib, kichik animasiya
hosil qilish mumkin. Buning uchun {Animasiya} tugmasini bosib, kadrlarni
o’zgartirgan holda ob’yektni harakatlantirish bilan oxirgi kadrga kelinadi. So’ngra
animasiya panelidan {Play} tugmasi bosiladi. Natijada kadrlar almashinib,
animasiya hosil bo’ladi. Bu yaratilgan animasiyani fayl ko’rinishida komp’yuter
xotirasida saqlash va istalgan video tasvirlarni o’qiy oladigan dastur yordamida
o’qishimiz mumkin. Fayl *.avi kengaytmali formatda saqlanadi.
1.2. Foydalanuvchi interfeysi haqida ma’lumot
Birinchi navbatda siz 3 Ds Max dasturini ishga tushirganda uning asosiy
ekraniga ko’zingiz tushishi mumkin. Agar siz yangi foydalanuvchi interfeysini
bilmaydigan bo’lsangiz, unda dastlab qurilmalarini ko’rib chiqishingiz hamda
ular bilan atroflicha tanishishingiz lozim.
Siz interfeysning dastur elementlardan tashkil topganligini, ya’ni, bir xil tur-
dagi buyruqlarni guruhlanganligini ko’ring va ishonch hosil qiling. Masalan, o’z
vaqtida ob’yektlar holatini sozlash va boshqarishni amalga oshirish
tugmachasi jamlanmasi yordamida animasiyani amalga oshirish jarayonini
boshqarish vositasi. Dastur ekranini shartli tarzdi beshta asosiy elementlarga
ajratish mumkin:

7Main menu (Bosh menyu). Dastur ekranining yuqori qismda joylashgan va bu
menyu 3 Ds Max dasturiga asosiy buyruqlar bilan murojaat qilishni ta’minlay-
di. Barcha buyruqlar menyusi toifalar bo’yicha birlashtirilgan . Dastur ishga tushi-
rilganidan so’ng 3Ds Max grafik redaktorning ishchi oynasi ochiladi. Bosh menu
quyidagi meny bandlaridan iboratdir File (Файл), Edit (Правка)-tahrirlash, Tools
(Сервиc), Group,Views, Great (Создать)-yaratish, Modifiers, Animation,
GrafEditor, Rendering (Визуализация)-vizuallash, Customize, MAXScript,
Help(Помощь)-yordam.
 Main Toolbar (Qurilmalar bosh paneli). Odatda u bosh menyu ostida joyla-
shadi, ammo “suzuvchi” panel ko’rinishida aks ettirilishi yoki ekranning boshqa
joyida joylashishi ham mumkin. Toifalar bo’yicha ajratilgan, to’plam bilan bir-
ga qurilmalar tarkibida joylashgan yoki yakka bo’lishi mumkin. Dastur amallari
va qo’llanuvchi buyruqlar tezkor murojaatlar tugmachasidan tashkil topadi.
 Viewports (proyeksiya ekrani) ekranning markazida joylashgan va uning
katta qismini egallaydi. To’rtta ajratilgan ko’rinishda devor proyeksiyasi - yuqori
Tor (yuqori), yonbosh Left (chap), to’g’risidan yo’naltirilgan Front ( ro’parasidan)
va kelajakda rivojlanishni ko’zda tutadigan Perspective (istiqbolli).
 Command Panel (buyruqlar paneli). Odatda ekran proyeksiyasining o’ng
tomonida joylashgan. Bu panel oltita to’plamdan tashkil topgan va devor
ob’yektlarini modefikasiyalash va tashkil etish bo’yicha amallarning
bajarilishini ta’minlaydi. Har bir to’plam ob’yektlarni sozlovchi sivatkadan
tashkil topgan.

8 Lover Interface Bar (Interfeysning quyi qatori) Dastur oynasining quyi qis-
mida joylashgan. Turli maydon va tugmachalardan tashkil topgan, uning tarki-
biga maydonning aks etish holati va ma’lumotnoma (spravochnik) kiradi, shu
bilan birga animasiyalarni qayta tiklash va boshqaruv oynasi proyeksiyasi uchun
tugmalar to’plami ham mavjud.
1-rasm.3Ds Max dasturi oynasi.
Dastlab, ishni 3Ds Max dasturini atroflicha o’rganib chiqishdan boshlasak, av-
val dastur yordamida ob’yekt ko’rinishda asosiy maqbul ishlarni amalga
oshirish: sodda primitivlarini tuzish, ob’yektlarni belgilash, ularning bir-biriga
o’zaro tekislash, proyeksiya oynasidagi aks etish holati va joylashishi, ularni
o’zgarti-rish, ma’lum masshtabga keltirish, o’zgartirish va aylantirish mumkin.
Bu oddiy amallar 3Ds Max dasturining keyingi asosiy faoliyatiga xizmat qiladi.
Haqiqiy hayotda juda ko’p ob’yektlar o’zida oddiy uch o’lchovli qo’llan-
malar amallarini o’zida aks ettirgan. Masalan, stol parallelpipeddan tashkil topgan,
stol lampasi esa – silindr va yarim shakldan, avtomobil balloni esa – boshqa
yuqoridagilarga o’xshamagan shakllardan tashkil topgan. Katta va kichik daraja-
dagi barcha ko’rgazmalarda amalda uch o’lchovli virtual joylashuv shartlari
qo’llanilib kelinmoqda. 3 Ds Max dasturi standart ob’yektlari o’zida “qurilish
materiallar”ini tashkil etgani uchun ular yordamida turli ko’rinishlar tashkil etishga
ko’maklashadi.

92- rasm.
1.3. 3D MAX dasturida ob`ektlar tushunchalari
Geometrik ob`ektlar. Geometrik ob`ektlarni ko`rishda juda kuchli va keng
tarqalgan 3D paket Discreet kompaniyasi 3D Studio Max dasturini tanlab uning
misolida ob`ektlarning asosiy turlari va modellashtirish texnologiyasini ko`rib o`ta-
miz. Bu dastur yordamida geometrik ob`ektlarning quyidagi turlari qurilishi mum-
kin.
Splayn chiziqlar (Spline Curves) - boshqa sirt yoki shakllarni ko`rishda
ishlatiladigan va shu tartibda qurilgan (Beze yoki Nurbs) chiziqlar. Ularni harakat
troyektoriyalarini ifodalash uchun ham ishlatish mumkin.
3- rasm. Chiziq,muloqot chiziqlari.
Masalan, Beze chiziqlari uchun, xususiy holda, boshlang`ich shakl va chiziqlar
to`plami aniqlangan bo`lib (masalan, tekst, aylana, ellips) ular keyinchalik aniq
shakllar ko`rishda ishlatilishi mumkin.

10Poligonal ob`ektlar (polugonal objects) - bular o`zgarib turuvchi parametrlar
bilan ifodalanuvchi (masalan uzunlik, radius) poligonal boshlang`ich shakllar
(polygonal primitives) yoki polugonal turlardir (polugonal meshes). Poligonal
turlar juft-jufti bilan uchlarni tutashtiruvchi qirralar sifatida aniqlanadi.
Boshlang`ich shakllar (primitiv) ni ishlatish dizaynerga (dasturga ham) d ob`ekt
shaklini o`zgartirishni ancha osonlashtiradi. Shunda 3D - boshlang`ich (primitiv)
shakllarni (masalan sfera yoki silindr) namoyish etishda, ularning shakli qirralar
yordamida berilgan aniqlikda almashtiriladi. Poligonal d ob`ekt sirti tekis
yoqlardan iborat bo`lgani uchun, ularga namoyish silliqligini berishda turli
silliqlash algoritmlari foydalaniladi. Bu texnologiya asosan 3D o`yinlarni va virtual
borliqni yaratishda keng qo`llanadi.
4- rasm. Poligonal ob`ektlar.
5- rasm. Beze sirti.
Beze sirtlari (Bezier patches) - bu Beze cho`qqilarining joylashishi bilan silliq
sirtlardir. Bu cho`qqilar sirtga urinma vektorlar (tangent) uchlarida joylashgan

11qo`shimcha boshqaruvchi nuqtalar (control points) yordamida sirtni egriligini aniq-
laydi.
Bu sirtlar hisoblash tizimi uchun ma`lum qiyinchiliklarni tug`dirishiga qara-
may, ular yordamida murakkab egri chiziqli ob`ektlarni modellashtirish mumkin.
NURBS sirtlar - bir jinsli bo`lmagan egri chiziqli sirtlarni modellashda ishla-
tiladigan eng universal va samarali vositadir. Bunday sirtlar maxsus to`rt o`lchovli
bir jinsli fazoda ifodalanadi. Unda har bir boshqaruvi cho`qqi, uchta X, Y, Z koor-
dinatadan tashqari qo`shimcha vazn (weigat) tavsifiga ham ega. Cho`qqining o`rni
va nisbiy vaznini o`zgartirish orqali ob`ekt shaklini aniq boshqarish mumkin.
6- rasm. NURBS sirti.
Murakkab ob`ektlar (compound objects) - oldindan tayyorlab qo`yilgan ikki
yoki undan ko`p shakllardan tuziladi. Qanday jism qurilishiga qarab oldindan tuzil-
gan shakllar chiziq yoki sirt bo`lishi mumkin.
Dinamik ob`ektlar (dynamic objects) - ularga qo`yilgan tashqi kuchlar
ta`sirida harakatga keluvchi ob`ektlar: prujina va amortizatorlar. Ular ob`ekt
harakati dinamikasini modellashtirishda ishlatiladi. Boshqa dasturlarda geometrik
ob`ektlarni qurish va muharrirlashning shunga o`xshash yoki ulardan farq qiluvchi
usullari qo`llaniladi.
Nogeometrik ob`ektlar. Misol sifatida 3D Studio Max dasturini ko`rishni da-
vom ettiramiz. Quyidagi ob`ekt turlarini qarash e`tiborga loyiq.
Yoritish manbai (light objects) tashqi va ichki yoritishni ifodalashda ishla-
tiladi. Turli algoritmlar yorug`lik tarqatuvchi turli manbalarni yaratadi: bir nuqta-
dan barcha tomonga tarqaluvchi nur; projektordagi chiquvchi fokuslangan yorug`-

12lik; yo`naltirilgan manbadan chiquvchi yo`naltirilgan nur. Bunda manbalardan chi-
quvchi nur turli rangda bo`lishi, ma`lum masofadan keyin pasayishi shuningdek
ob`ektlarning soyalarini hosil qilishi mumkin.
7- rasm. Qismlar tizimi.
8- rasm. Yoritishni tashkil etish
Kameralar (cameras) - kadr tekisligida ob`ekt aksini to`liq nazorat qilish im-
konini beradi. Uning eng asosiy tavsifi, ko`rish maydonini aniqlovchi kamera
ob`ektivining foks masofasidir. Bu ikki parametr o`zaro bog`liq va mos ravishda
gradus va millimetrlarda o`lchanadi. Yana bir muhim tavsif bu qirqim tekisligidir.
U sahna qismining ko`rinish masofasini aniqlaydi.

$13Fazoni bukuvchilar (space warps) ob`ektlarga tashqi kuchlar ta`sirini ifoda- laydi, bu - ma`lum ob`ektlarga ta`sir ko`rsatuvchi kuchlar maydoni deformasiyasi, yoki ob`ekt bo`laklarini sochib yuboruvchi zarbdor to`lqinlarni keltirish mumkin. 9- rasn. Tana a`zolariga ajratildi. Materiallar sirtning namoyishi xususiyatlarini, ya`ni sirtning sahna yoritil- ganligi bilan munosabatini aniqlaydi. Sirtlarning quyidagi xususiyatlari materiallarning yorug`lik bilan munosabatini aniqlaydi:  rang (color);  shaffoflik (transparency);  silliqlik (shiness)  nurning sinish koeffisenti (refractive index) .$