Umurtqasizlarning qon aylanish sistemasi. Dars ishlanma - Biologiya - Kurs ishlari

Dokument ma'lumotlari

Narxi	10000UZS
Hajmi	3.3MB
Xaridlar	0
Yuklab olingan sana	31 Avgust 2025
Kengaytma	pptx
Bo'lim	Kurs ishlari
Fan	Biologiya

Sotuvchi

Guli Ikromova

Ro'yxatga olish sanasi 11 Aprel 2025

3 Sotish

Umurtqasizlarning qon aylanish sistemasi. Dars ishlanma

Sotib olish

Umurtqasizlarning
qon aylanish tizimi
DARS ISHLANMA

•
Fan: Biologiya
•
Sinf: 7-sinf
•
Mavzu: Umurtqasizlarning qon aylanish
sistemasi
•
Dars turi: Yangi bilim beruvchi dars
•
Metodlar: Suhbat, savol-javob, guruhli
ishlash, interfaol o‘yin, sxema chizish
•
Jihozlar: Slaydlar, umurtqasizlar tasvirlari,
qon aylanish sxemalari, tarqatma
kartochkalar, darslik.
•
Dars davomiyligi: 45 daqiqa

Darsning maqsadlari:
Ta’limiy:
Umurtqasizlarning qon aylanish tizimi, uning turlari va
organlari haqida bilim berish.
Ochiq va yopiq qon aylanish tizimlarini misollar orqali
tushuntirish.
Qon aylanishning organizm hayotidagi ahamiyatini ko‘rsatish.
Tarbiyaviy:
O‘quvchilarda tabiatni o‘rganishga qiziqish va ekologik ongni
shakllantirish.
Hayvonlarni muhofaza qilishga bo‘lgan e’tiborni oshirish.
Rivojlantiruvchi:
O‘quvchilarda tahlil qilish, taqqoslash va xulosa chiqarish
qobiliyatini rivojlantirish.
Jamoada ishlash va o‘z fikrini asoslash ko‘nikmalarini
mustahkamlash.

•
Darsning borishi
•
I. Tashkiliy qism (3 daqiqa)
•
Salomlashish.
•
Davomatni aniqlash.
•
Dars shiori: “Hayot harakati – qon aylanishidan
boshlanadi”

•
II. O‘tilgan mavzuni takrorlash (5 daqiqa)
•
O‘qituvchi savollar beradi:
•
1. Oddiy hayvonlarda moddalar almashinuvi qanday kechadi?
•
2. Nega yirik organizmlar qon aylanish tizimisiz yashay
olmaydi?
•
3. Qon aylanish tizimi vazifalari nimalardan iborat?
•
---
•
III. Yangi mavzu bayoni (20 daqiqa)
•
1. Umurtqasizlarda qon aylanish tizimi umumiy tavsif
•
Eng sodda hayvonlarda (masalan, gidra, planariya) maxsus qon
aylanish tizimi bo‘lmaydi. Moddalar diffuziya orqali
hujayralarga tarqaladi.
•
Murakkabroq umurtqasizlarda esa moddalarni tashish uchun
maxsus qon aylanish tizimi shakllangan.

•
2. Qon aylanish tizimining turlari
•
a) Ochiq qon aylanishi
•
Qon tomirdan chiqib, tana bo‘shlig‘iga to‘kiladi va
bevosita a’zolarni yuvadi.
•
Qon bilan tana suyuqligi aralashib, gemolimfa deb
ataladi.
•
Yurak oddiy, bo‘lmali yoki trubasimon bo‘lishi
mumkin.
•
Namoyondalari: molluskalar (chig‘anoq, salyangoz),
hasharotlar, qisqichbaqasimonlar.
•
b) Yopiq qon aylanishi
•
Qon faqat tomirlar orqali harakatlanadi.
•
Oziq moddalar va kislorod tezroq yetkaziladi.
•
Yurak nisbatan murakkab tuzilgan.
•
Namoyondalari: sopolqurt (yer chuvalchangi),
kalmar, sefalopodlar.

•
3. Qon aylanish organlari
•
Yurak – qon haydovchi organ. Umurtqasizlarda u trubasimon
yoki bo‘lmali.
•
Tomirlar – arteriya va venalar.
•
Gemolimfa – hasharotlarda qizil emas, shaffof yoki yashil
rangli suyuqlik.
•
4. Qon aylanish tizimining vazifalari
•
Moddalar (oziqa, kislorod)ni hujayralarga yetkazish.
•
Ortiqcha moddalarni chiqarish.
•
Ichki muhitni doimiy saqlash.
•
Ba’zi hasharotlarda – himoya va gormon tashish.

•
5. Misollar
•
Hasharotlarda – ochiq qon aylanishi. Yurak qorin
tomonida joylashgan, bo‘lmachali.
•
Yer chuvalchangida – yopiq qon aylanishi, 5 juft
“yurak” halqachalari bor.
•
Kalmar va sefalopodlarda – murakkab yopiq tizim,
kuchli yurak bor.

•
IV. Mustahkamlash (10 daqiqa)
•
Savollar:
•
1. Ochiq qon aylanishi va yopiq qon
aylanishining asosiy farqlarini ayting.
•
2. Qaysi umurtqasizlarda qon aylanish tizimi
bo‘lmaydi?
•
3. Gemolimfa nima?
•
4. Nega yopiq qon aylanish tizimi ochiq tizimga
qaraganda samaraliroq?

•
Guruhli topshiriqlar:
•
1-guruh: Ochiq qon aylanishi sxemasini chizadi
va tushuntiradi.
•
2-guruh: Yopiq qon aylanishi sxemasini chizadi
va tushuntiradi.
•
3-guruh: Qon aylanish tizimisiz hayvonlarga
misollar keltiradi va ularning moddalar
almashinuvini izohlaydi.

•
V. Yakuniy qism (5 daqiqa)
•
O‘qituvchi xulosa qiladi:
•
Umurtqasizlarning qon aylanish tizimi ularning tuzilish
darajasiga bog‘liq.
•
Ochiq tizimda qon bevosita tana bo‘shlig‘iga to‘kiladi, yopiq
tizimda esa tomirlar ichida aylanadi.
•
Samaradorlik jihatidan yopiq tizim ustunroq.
•
Baholash: faol qatnashgan o‘quvchilarga rag‘bat.
•
Uyga vazifa:
•
1. Darslikdan mavzuni o‘qib kelish.
•
2. “Ochiq va yopiq qon aylanish tizimining taqqoslanishi”
jadvalini to‘ldirish.
•
3. “Nega sefalopodlar (kalmar, ahtapot)da yopiq qon aylanish
tizimi rivojlangan?” mavzusida kichik esse yozish.

E'tiboringiz uchun
rahmat

Sotib olish