Dokument ma'lumotlari

Narxi 20000UZS
Hajmi 95.6KB
Xaridlar 0
Yuklab olingan sana 03 Iyun 2025
Kengaytma docx
Bo'lim Kurs ishlari
Fan Qishloq va o'rmon xo'jaligi

Sotuvchi

Nurali Axmedov

Ro'yxatga olish sanasi 24 Oktyabr 2024

12 Sotish

Uruģlik paxtani tozalash bòyicha bir batareyali valikli paxta tozalash zavodining tozalash samaradorligini hisoblash

Sotib olish
Uruģlik paxtani tozalash bòyicha bir batareyali valikli paxta tozalash zavodining tozalash samaradorligini hisoblash Mundarija : Kirish I. Umumiy qism. 1.1. Paxta tozalash zavodlari. II. Asosiy qism. 2.1. Texnologik jarayon va paxta tozalash plani. 2.2. Paxta zavodlarida qo’llaniladigan texnologik jarayonlar sxemalari. 2.3. Paxta tozalash zavodining ishlab chiqarish dasturini xisoblash. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 1 KIRISH Paxta sanoati samaradorligini oshirish, sanoatni sifatli xom-ashyo mahsulotlari bilan ta`minlanishini yaxshilash hamda uning uzluksizligiga imkoniyat yaratish hozirgi davrning eng mas`uliyatli masalasidir. Ma`lumki, paxta yilning muayyan mavsumida asosan sentyabr, oktyabr va noyabr oylarida tayyorlanadi. Paxta tozalash zavodlari shu uch oy davomida bir mavsum tayyorlangan paxtaning taxminan 20 % ini dastlabki qayta ishlay oladi. Uning qolgan qismini uzoq vaqt saqlashga to’g`ri keladi. Paxta tozalash zavodlari yuqori mexanizatsiyalashtirilgan va qisman, avtomatlashtirilgan korxonalar qatoriga kiradi. Har bir zavod tarkibiga paxta tayyorlash punktlari, quritish-tozalash tsexi, chigitdan tolani va lintni ajratadigan liniyalar, tola va lintni presslash, urug`lik chigitga ishlov berish mashinalari kompleksi o’rnatilgan bo’limlar bor. Bu mashinalar kompleksi hamda mahsulot sifatini aniqlaydigan va nazorat qiladigan laboratoriyalar tayyor mahsulotning sifat ko’rsatgichlarini yuqori bo’lishini ta`minlaydi. Respublikamiz rivojlanishining strategik yunalishlaridan biri, paxta xom- ashyosini eksport kilish emas, balki undan tayyor maxsulotlar ishlab chikarish va jaxon bozoriga sotishdan iborat. Agar bunga tulik erishilsa, paxtachilikdan olingan yillik valyuta tushumlari xozirgiga nisbatan 6 – 7 baravar oshishi mumkin. Paxta etishtirish bilan shugullangan mamlakatlarning xalkaro mikyosda obro’si oshib borgan. SHuning uchun xam xalklar nafakat paxta etishtirish bilan, balki uning yangi-yangn navlarini yaratish bilan xam shugullanganlar. Xozirgi vaktda duneda 35 xil (tur) da paxta mavjud bo’lib, shulardan asosan 4 xili sanoat mikyosida keng tarkalgandir. Bular gossipium xirzutum (urta tolali go’za), gossipium barbadenze (ingichka tolali go’za), gossipium. arboreum (daraxtsimon go’za) va gossipium xirbatseum (o’tsimon go’za) kabilardir. Uzbekistonda esa mavjud paxta xillarinng asosan ikkitasi (urta tolali va ingichka tolaln go’zalar) ekiladi va ular sanoat mikyosida joriy etilgan. Bu ikki tur uchun Urta Osiyo, Janubiy Kozogiston va Kavkaz orti respublikalarida xam etarli sharoit mavjuddir. 2 Paxta eng arzon va keng tarqalgan xom ashyo bulib, xar yili butun dunyoda tayyorlanadigan barcha to’qimachilik tolalarining yarmini paxta tolasi tashkil qiladi. Paxtani qayta ishlab (tozalab), tola 30—40%, chigit 60—70% va momiq olinadi. CHigit tarkibida esa 24—29% moy bo’ladi. G`o’za bargi, poyasi va po’stlog`idan 100 dan ortiq, paxta tolasidan 50 ga yaqin, chigitdan 45 dan ortiq mahsulot tayyorlanadi. Paxta mahsulotlaridan sanoatning ko’pgina tarmoklarida to’qimachilik, aviatsiya, kimyo, avtomobil va boshka sohalarda keng foydalaniladi. Bir tonna chigitli paxtadan 340—350 kg tola, 550—570 kg chigit, 50—120 kg momiq chiqadi. Bir kilogramm toladan 5 metr gazlama yoki 140 g`altak ip ishlab chiqariladi. Bir gektar erda etishtirilgan paxtadan (hosildorlik o’rtacha 30 ts bo’lganda) 7—8,5 ming metr gazlama, 277 kg paxta moyi, 726 kg kunjara, 47 kg sovun, 108 kg momiq, 240 kg chigit va boshqa mahsulotlar olinadi. CHigitli paxtani saklash va dastlabki kayta ishlash jarayonlari shuni kursatdiki, paxtani saklash ishlab chikarish talablariga tulik javob bermaydi, chigit va tola sifatiga salbiy ta`sir kursatadi. SHu bilan birga xom ashyoni saklashga tayyorlaydigan va ta`minlaydigan ishonchli texnologiya bugungi kunda mavjud emas. Paxtani kabul kilish, garamlash va paxtani saklashning zamonoviy texnologiyasida uni navini, namligi va ilosligini aniklab, partiyalar komplektlanib namlik va iflosliklari asosida garam va omborlarga uzatiladi. 3 I. UMUMIY KISM 1.1. Paxta tozalash zavodlari. Paxta tozalash zavodlarining asosiy vazifasi har yili qabul qilingan chigitli paxtadan uning tabiiy xususiyatlarini saqlagan holda yuqori sifatli tola, lint va chigit ishlab chiqarishdan iborat. Bundan tashqari, ishlab chiqarish chiqindilarini qayta tozalab, ular tarkibidagi tolalarni ajratib olish hamda urug`lik chigitlarni kasalliklarga qarshi dorilash bilan ham shug`ullanadi. Paxta tozalash zavodlarining asosiy texnologik mashinasi ikki xil - arrali jin va valikli jin bo’lib, arrali jinlar o’rnatilgan zavodlarda o’rta tolali paxta va valikli jinlar o’rnatilgan zavodlarda esa ingichka tolali paxta ishlanadi. Mamlakatimizda 4-5 arrali jinlar o’rnatilgan bir batareyali va ikki batareyali (8- 10 jinli) zavodlar bor. Valikli jinlar ham batareya tarzida joylashtirilib, har batareyada 12 donadan mashina bo’ladi. Paxta zavodining ma`lum bir vaqt ichida ishlab chiqargan asosiy mahsuloti - tolaning eng ko’p miqdori zavodning ishlab chiqarish quvvati deyiladi. Zavodlarda o’rnatilgan jinlar soni har xil bo’lgani uchun ularning ishlab chiqarish quvvati ham har xil bo’ladi. Paxta zavodining yillik tola ishlab chiqarish quvvati (t/y) quyidagi formula bilan aniqlanadi:GB=10 −3abqntmk bunda: a - jinlar soni; b - har bir arrali jindagi arralar soni; valikli jinlar o’rnatilgan zavodlar uchun b=1; q - har bir arraning bir soatda ishlab chiqargan tolasi, kg/soat; n - bir sutkadagi smenalar soni; t - har smenadagi ish soati; m - bir yildagi ish kunlari soni; k - mashinalarni ishlatish koeffitsienti. Zavodning bir yilda qayta ishlab beradigan chigitli paxtasining miqdori (t/y): Gc= G B∗100 B bunda: V - chigitli paxtadan o’rtacha tola chiqishi, % hisobida. 4 Bir yilda tayyorlanadigan chigitli paxta 30 ming tonnadan ortiq bo’lganda zavod qoshida joylashgan paxta tayyorlash punkti maydoni etarli bo’lmaydi. Bunday hollarda paxtachilik rayonlarida ham tayyorlash punktlari tashkil etiladi. Tayyorlanadigan paxta miqdori kam bo’lganda zavod qoshidagi tayyorlash punkti etarli bo’lib, hamma paxta shu punktga qabul qilinadi. Texnologik jarayon sxemasini va ob`ektlarni yaxshi joylashtirish uchun har bir zavodning bosh plani quyidagi zonalarga bo’linadi; xom ashyo, ishlab chiqarish, tayyor mahsulotlar va ma`muriy bino zonalari. Bosh plandagi zonalarni joylashtirishda shamolning ko’pchilik vaqt qaysi tomonga yo’nalishi, kun chiqish kun botish tomonlari, aholi yashaydigan shaharchalarning qaysi tomonda bo’lishiga ahamiyat beriladi; ob`ektlarning joylanishi zavodning normal ishlashiga xalaqit bermasligi va yong`inga qarshi hamda sanitariya-texnika sharoitlariga moslashgan bo’lishi kerak. YAngi paxta zavodlari loyihasini tuzish vaqtida ajratilgan maydondan ratsional va tejamkorlik bilan foydalanishni, transport uskunalarining qisqa va qurilish ishlarining mumkin qadar kam bo’lishini ko’zda tutish kerak. 5 II. ASOSIY KISM 2.1. Texnologik jarayon va paxta tozalash plani. CHigitli paxtani tayyor mahsulotga aylantirish uchun bajariladigan hamma ishlar yig`indisi paxtani dastlabki ishlash texnologik jarayoni deb atalib, bu jarayon quyidagilarni o’z ichiga oladi: paxta tayyorlash punktining quritish-tozalash tsexida chigitli paxtani quritish va tozalash; paxta tozalash zavodining tozalash tsexida chigitli paxtani quritish va uni xas-cho’plardan tozalash; paxta tozalash zavodining bosh binosida chigitli paxtani jinlash va tolani tozalash, chigitni linterlash va lintni, tolali chiqindilarni tozalash, tola, lint va tolali chiqindilarni presslab toylash. CHigitli paxtani dastlabki ishlash texnologik jarayonini bajarishda paxta tolasi va chigitning tabiiy fizika-mexanikaviy xususiyatlarini saqlash va ularni Davlat standartiga muvofiq bo’lishini ta`minlash kerak. Bu vazifani bajarishda laxtani dastlabki ishlashni to’g`ri tuzish muhim ahamiyatga ega. Paxta sanoati markaziy ilmiy-tekshirish instituti tavsiya etgan texnologik jarayon sxemasi bo’yicha chigitli paxtani, uning sifatiga qarab uch xil variantda ishlash mumkin. Birinchi variantda namligi 14% dan yuqori bo’lib, mashinada terilgan II-IV sort va qo’lda terilgan III-IV sort paxtalar qayta ishlanadi. Ikkinchi variantda namligi 14% dan kam bo’lgan, ham mashinada, ham qo’lda terilgan paxtalar ishlanadi. Uchinchi variantda qo’lda terilgan I va II sort paxta ishlanadi. Bunda texnologik jarayon sxemasidan arrali tozalagichlarning ikkinchi batareyasini ajratib qo’yish ko’zda tutiladi. Texnolognk jarayonning ish sifati texnologik jarayon sxemasiga kiritilgan hamma mashinalarning umumiy tozalash effekti bilan xarakterlanadi. Zavodning umumiy tozalash effekti (%) quyidagi formula bilan topiladi:К={1−[(1− К1 100 )∗(1− К2 100 )∗....∗(1− КN 100 )]}∗100 % bunda: K 1 , K 2 , K N —texnologik jarayonga kiritilgan ayrim mashinalarning tozalash effekti. Ayrim mashinaning tozalash effekti (%) quyidagi formula bilan topiladi: 6 К=100 (1− С1 Сс)bunda: S s -tozalanmagan paxtadagi xas-cho’plar va o’lik tolalar yig`indisi; S 1 - tozalangan paxtada qolgan xas-cho’plar va o’lik tolalar yig`indisi. Zavod tsexlarining umumiy tozalash effekti to’g`risidagi ma`lumotlar 2.1- jadvalda berilgan. Mashinalarning haqiqiy tozalash effekti faqatgina paxtaning boshlang`ich iflosligiga va uning namligiga bog`liq bo’lmay, ularning ishlab chiqarish unumiga va texnologik jarayon sxemasidagi o’rniga ham bog`liq (sxemaning boshida mashinalarning tozalash effekti yuqori bo’lib, paxta tozalangan sari kamayib boradi). Jindan chiqayotgan tolaning iflosligini quyidagi formula bilan aniqlash mumkin: S V =S S (100-K ZAV )/V bunda: S V - chigitli paxtaning boshlang`ich iflosligi, %; K zav - zavodda o’rnatilgan mashinalarning umumiy tozalash effekti, % ; V - chigitli paxtadan tolaning chiqishi, %. Bu formula bilan hisoblangan S V qiymatini ishlanayotgan tola sorti uchun berilgan ifloslik normasi  bilan taqqoslab ko’rganimizda quyidagi tengsizlik chiqishi kerak:  > S V + n bunda: p - toladagi nuqsonlar yig`indisi. 2 .1- jadval. Zavod tsexlari va mashinalarining tozalash effekti, % TSexlar mashinalar I-II sort III - IV sort paxta tozalash effekti 7 Quritshi-tozalash tsexi Quritish gruppasining pnevmotransporti SXN-3 quritish uskunasi 2SB-10, 2SBS quritish uskunasi SBO-tozalash sektsiyali quritish uskunasi 6A-12M shnekli tozalagich TSexning umumiy tozalash effekti 5-10 30-35 - 25-30 40-50 70 10-40 40-45 - 30-40 50-60 80 Tozalash tsexi Pnevmotransport 6A-12M shnekli tozalagich CHX-ZM tozalagichlar CHX-ZM tozalagichlar 6A-12M shnekli tozalagich TSexning umumiy tozalash effekti 5 30-40 60-70 50-60 20-30 65 5 40-50 70-80 60-70 30-40 70 Jin tsexi Pnemotransport Jin ta`minlagachi Jin (tola bo’yicha) Tola tozalagich 3OVP 5 15 15 40 2 20 20 45 Tozalash effektini hisoblash formulalari tolada paydo bo’ladigan nuqsonlar yig`indisini nazarga olmaydi, shuning uchun ham tolada paydo bo’ladigan nuqsonlar va xas-cho’plarning haqiqiy yig`indisini, ya`ni shu ikki ko’rsatkich bo’yicha tolaning sifatini ko’rsata olmaydi. SHuning uchun tozalash planini hisoblashda paxtani qayta ishlash vaqtida tolada nuqsonlar paydo bo’lishini nazarda tutish kerak. Har bir texnologik jarayon sxemasi va ishlanayotgan chigitli, paxtaning sorti uchun nuqsonlar paydo bo’lish darajasi o’zgarmas miqdor bo’lgani, sababli uni tajriba yo’li bilan har bir sxema uchun oldindan aniqlab qo’yish mumkin. 8 Demak, ishlab chiqarilayotgan tolaning haqiqiy xas-cho’plar va nuqsonlar yig`indisi quyidagicha bo’ladi:CBФ= αC C(1− Kзав )/В bunda: α= C BФ/С В≥ 1 2.2. Paxta zavodlarida qo’llaniladigan texnologik jarayonlar sxemalari. Paxta tozalash zavodlarida dastlabki ishlanadigan chigitli paxta tolasining xususiyatlariga qarab u ikki gruppaga – o’rta tolali va ingichka tolalilarga bo’linganligi uchun uni qayta ishlash texnologik jarayon sxemasi ham bir-biridan farq qiladi. arrali jin o’rnatilgan zavod texnologik jarayonining sxemasi keltirilgan. Bu sxema bo’yicha chigitli paxta jinlash jarayonigacha uch xil variantda qayta ishlanadi: birinchi variant. Mashinada terilgan, namligi 14% dan yuqori chigitli paxtaning I-IV sortlari sxemaga kiritilgan mashinalarning hammasidan o’tkaziladi; ikkinchi variant. Mashinada terilgan, namligi 14% dan kam chigitli paxtaning I- IV sortlari va qo’lda terilgan chigitli paxtaning III, IV sortlari tayyorlash punktida o’rnatilgan texnologik mashinalardan o’tkazilmaydi; uchinchi variant qo’lda terilgan chigitli paxtaning I va II sortlari yirik xas- cho’plardan tozalaydigan mashinalarning ikkinchi batareyasidan o’tkazilmaydi. Jinlash jarayonida chiqarilayotgan tolalarning hammasi maxsus tola tozalash mashinalarida oxirgi marta tozalanib, gidravlik presslarda toylanib sim yoki lentalar bilan bog`lanadi, Texnik chigitlar II, III va IV tip lint olish uchun uch martali linterlanadi va har bir tip lint alohida presslanib toy shakliga keltiriladi. Urug`lik chigitlar ikkinchi linterlashdan keyin urug`lik chigitni ishlaydigan mahsus tsexga yuboriladi, u erda saralanadi, tuksizlantiriladi va maxsus kimyoviy dorilar bilan ishlanib, zararsizlantiriladi. Tolali chiqindilarning hammasi maxsus tsexga yuborilib, iflosliklardan tozalanadi, regeneratsion mashinalarda ishlab, yigirish uchun yaraydigan tolalar ajratib olingach presslab, toy shakliga keltiriladi. 9 valikli jinlar o’rnatilgan zavodning texnologik jarayoni sxemasi keltirilgan. Bunday zavodlarda ingichka tolali paxtaning hamma sortlari ishlanadi. Bu sxemada ham chigitli paxtani jinlash jarayonigacha qayta ishlashda yuqorida berilgan uch variant ko’zda tutilgan bo’lib faqatgina paxtani mayda iflosliklardan tozalaydigan 6A-12M markali mashina o’rniga OXB-YUM markali mashina o’rnatilgan. 2.3. Paxta tozalash zavodining ishlab chiqarish dasturini hisoblash. Ishlab chiqarish dasturini hisoblashdan maqsad paxta tozalash zavodini bir yilda qancha mahsulot ishlab chikarish mikdorini aniklashdan iborat. 1. Zavodning bir yilda ishlash vaqtini hisoblash. Zavodning bir yil ishlash vakti kuyidagicha aniklanadi.Т= [N − (N д+N б+N к)]∗N с∗tc∗ф bu erda: N-bir yildagi kunlar soni N d -dam olish kunlari soni N b -bayram kunlari soni N k -zavodning kapital ta`mirlashga sarf kilinadigan kunlari soni N s -bir sutkadagi smenalar soni t s -bir smenadagi soatlar soni f-uskunalardan foydalanish koeffitsenti Т= [365 −(52 +9+32 )]∗3∗8∗0,92 =6005 ,76 соат 2. Zavodning yil davomida ishlab chikaradigan tola mikdorini xisoblash. QT=(Км∗КА∗П ур∗Т):1000 ,тонна bu erda: K m - zavodda urnatilgan jinlar soni, dona K A -bitta jindagi arralar soni P ur -jinning ish unumi, kg.arra.soat 10 QT=(4∗90 ∗12 ,5∗6005 ,76 ):1000 =27025 ,923. Zavodning doimiy ishlashi uchun kerak buladigan paxta xom ashyosi mikdori xisoblash. Qn= Qt∗100 Bt =27025 ,92 ∗100 33 ,6 =80434 ,28 4. Zavodda ishlab chikariladigan paxta va tola xajmi xisobi 2.1-jadval Tola navlari bo’yicha paxta assortimenti Pax- ta navi Paxta xajmi Tola navlari b ы yicha paxta hajmi Sanoat navlari bo’yicha tola chiqishi va hajmi1 2 3 4 5 % t % t % t % t % T % t % T I 80 64348, 2 80 64348, 2 35,0 22521, 8 II 7,2 5791,3 7,2 5791,3 32,4 1876,3 III 4,4 3539,1 4,4 3539,1 29,6 1047,5 IV 7,5 6032,6 7,5 6032,6 22,9 1381,4 V 0,9 723,9 0,9 723,9 27,4 198,3 jami 100 80435, 28 80 64348, 2 7,2 5791,3 4,4 3539,1 7,5 6032,6 0,9 723,9 33,6 27025, 9 5. Tola navlarining sifati buyicha assortimenti 2.2-jadval Paxta tolasining sinflari bo’yicha assortimenti Pax- ta navi Tola hajmi Davlat standarti b ы yicha tola sifati A`lo YAxshi O’rta Oddiy Iflos t % t % t % t % t % t % 11 I 22521,8 35,0 20720,0 92 1801,8 8 II 1876,3 32,4 112,5 6 1763,8 94 III 1047,5 29,6 52,3 5 995,2 95 IV 1381,4 22,9 41,4 3 1340,0 97 V 198,3 27,4 198,3 100 Jami 27025,9 33,6 20832,5 3617,9 1036,6 1340,0 198,3 6. Xom ashyo va tayyor maxsulot balansi a). 1-jadvaldan paxta assotimenti buyicha hajmi olinadi b). 2 jadvaldan paxta navlari sifati buyicha tola chikishi va mikdori olinadi v). paxtaning navlari buyicha uluk, momik, tolali chikindilar va ugarning chikishi zavod kursatkichlaridan olinadi g). uluk, momik, tolali chikindilar va ugarning mikdori kuyidagi formula orkali topiladiqул= Qт 100 ∗Вул qм= Qт 100 ∗Вм qтч= Qт 100 ∗Втч qуг= Qт 100 ∗Вуг d). uluk, momik, tolali chikindilar va ugarning urtacha chikishi kuyidagi formula orkali topiladi Вур= qI+qII+qIII +qIV+qV Q n ∗100 % e). CHigitning chikishi paxta navi buyicha kuyidagi formula orkali topiladi V ch =100-(V t +V ul +V tch +V ug ), % J). Paxtaning xar bir navidan olinadigan chigit mikdori kuyidagicha topiladi q x =Q n *V ch /100, tonna 2.3-jadval Ishlab chikarishda paxdan olinadigan maxsulotlar balansi Paxt a navi Paxta Tola CHigit momik bilan O’luk Tolali chikindi Ugar % t % t % T % t % t % t I 80 64348,2 35,0 22521,8 55,9 20782,7 0,7 260,3 3,8 1412,8 4,6 1710,2 12 II 7,2 5791,3 32,4 1876,3 55,6 1859,8 0,9 30,1 7,0 234,2 4,1 137,2 III 4,4 3539,1 29,6 1047,5 53,7 1077,7 1,0 33,4 11,0 224,9 4,7 96,1 IV 7,5 6032,6 22,9 1381,4 30,1 1049,2 1,4 48,8 4,6 160,3 41,0 1429 V 0,9 723,9 27,4 198,3 48,8 204,4 1,3 5,5 7,8 32,6 14,7 61,5 100 80435,2 8 33,6 27025,9 53,6 24973,5 0,8 378,1 4,4 2064,8 7,3 3434 7. PTZ bosh binosidagi asosiy texnologik mashinalarning ish rejasi Tola mikdori 1 jadvaldan olinadi – 27025,9 Jinlar soni – 4 ta Jinlaring ish unumi (P), urtacha paxta navlari buyicha kuyidagicha takchimlanadi I-nav paxta uchun, P 1 =P ur +1=10+1=11 II-nav paxta uchun, P II =P ur =10 III-nav paxta uchun, P III =P ur -1=10-1=9 IV-nav paxta uchun, P 1V =P ur -2=10-2=8 V-nav paxta uchun, P V =P ur -3=10-3=7 kg/arra.soat 2.4-jadval Arrali jin urnatilgan tsexning ishlab chikarish dasturi Kursatkichlar Ulchov birligi Paxtaning navi Jami 1 2 3 4 5 Paxta hajmi T 64348,2 5791,3 3539,1 6032,6 723,9 80435,28 Jinlar soni Dona 4 4 4 4 4 4 Arralar soni Dona 360 360 360 360 360 360 Jinlarning ish unumdorligi Kg/arra. Soat 11 10 9 8 7 9 Ajratilgan tola mikdori T 13012,5 1084,3 605,5 798,2 114,5 15614,97 Ishlab chikilgan T 20782,7 1859,3 1077,7 10049,2 204,4 24973,5 13 chigit mikdori Navlar buyicha jinlash ish vakti Soat 4549,8 417 2587 3837 62,9 6673 8. Linterlash bulimi Jinlashdan keyingi chigitning mikdori 3 jadvaldan olinadi Linterlar soni momikni chigitdan ajratib olish darajasiga va linterlarning kancha chigit utkazishiga karab xisoblanadi. A - tipdagi momik ajratish, chigit massasiga nisbatan 2,0-2,5% ajratilganda, P l - 800-1000 kg/soat. B - tipdagi momik ajratish, chigit massasiga nisbatan 2,5-3,2% ajratilganda, P l - 700-800 kg/soat. Linterlar soni kuyidagicha topiladiКл= qn∗1000 П n∗Т = 24973 ,5∗1000 1000 ∗6005 ,7 = 4 ta linter bu erda: q x -chigit massasi, tonna P l -linterlarning ish unumi, kg/soat CHigit mikdori A tipdagi momik ajratilgandan keyin kuyidagicha xisoblanadi qчА=qч− qмА= 24973 ,5−668 ,8=24304 ,7тонна B tipdagi momik ajratish natijasida xosil bulgan chigit mikdori kuyidagicha xisoblanadi qчБ= qч−qмБ=24973 ,5−286 ,6= 24018 ,1тонна 2.5-jadval PTZning chigitni linterlash bulimini ish rejasi № Lint tipi CHigit buyicha ish unumi, kg/soat Momik chikishi, % Urnatilgan linterlar soni, dona Linterlashd an oldin chigit mikdori, t Ajratilgan lint mikdori, t Linterlashd an keyin olingan chigit mikdori 1 A 1000 2,5 4 24973,5 668,8 24304,7 14 2 B 800 3,2 4 24304,7 286,6 24018,1 9. Presslash bulimining ish rejasi zavod bosh binosining presslash bulimida tayyor maxsulotlar tola, momik, tolali chikindilar toylanadi va chikadigan maxsulotning mikdori va sifati nazorat kilinadi. 2.6-jadval Presslash bulimining asosiy texnologik uskunalarining ish rejasi № Kursatkichlar Ulchov birligi Presslash bulimining kuvvati Tola pressi A-tipdagi momik toylashda B-tipdagi momik toylashda Tolali chikindilarni toylashda 1 Press soni Dona 2 1 1 2 Yil davomida ish vakti Soat 6005,7 6005,7 6005,7 6005,7 3 Toyning urtacha massasi Kg 220 230 230 230 4 Maxsulotning umumiy massasi T 15614,9 668,8 286,6 2064,8 5 Presning ish unumi: Massa buyicha Toylar soni buyicha T/soat Toy/soat 2,6 12 0,11 0,48 0,05 0,012 0,35 1,5 6 Tayyor maxsulotlar xisobi Dona 70977 2907,8 1246 8977,4 Zavodning ishlab chikarish dasturini tuzayotganda tayyor maxsulotni bir soat, bir smena, bir kecha-kunduz uchun dasturlash lozim. Bu zavodning bir maromda ishlashini ta`minlaydi va kushimcha maxsulot ishlab chikarish, maxsulot sifatini oshirishga kumaklashadi, xamda texnologik mashinalarning bush turib kolishini kamaytiradi 15 2.7-jadval PTZning paxtani kayta ishlash xajmi buyicha va tayyor maxsulotlarni ishlab chikarish kursatkichlari № Maxsulot nomi Ulchov bioligi Bir yilda Bir soatda Bir smenada Bir kecha- kunduzda 1 Paxta T 46473,2 7,74 61,92 185,76 2 Tola T 15614,9 2,6 20,8 62,4 3 CHigit T 24973,5 4,16 32,3 96,9 4 Momik: A-tip B-tip T 668,8 286,6 0,11 0,05 0,88 0,4 2,64 1,2 5 Tolali chikindilar T 2064,8 0,35 2,8 8,4 6 Tayyor maxsulot jami T 10. Paxta va tayyor maxsulotlarni saklash va uchun omborlar, va maydonlar xisobi Paxta uchun omborxona va bunt maydonlari shu zavod koshidagi paxta tayyorlash punkti kuvvatiga boglik bulsa, tayyor maxsulotlar esa zavodning turt kunlik ishlab chikariladigan maxsulotlari xajmi asosida aniklanadi. 16 8-jadvalda PTZ koshidagi paxta tayyorlash punkti omborlarida va bunt maydonlarida saklanadigan paxtaning umumiy xajmi keltirilgan. 2.8- jadval № Tayyorlash muddati Tayyor paxta xajmi Muddatda gi ish kuni Xar kuni i/ch ga berilgan paxta, t Muddat vaktida kayta ishlangan paxta, t PTPda terim davrida tayyorlan gan paxta, t% T 1 15,09-30,09 20 3038,8 14 185,76 2600,6 438,2 2 1,10-15,10 35 5309 13 185,76 2414,9 2894,1 3 16,10-31,10 30 4550,7 13 185,76 2414,9 2135,8 4 1,11-15,11 15 2270,5 13 185,76 2414,9 144,4 100 15169 5323,7 A) usti berk paxta saklanadigan ombor (p b ) va bunt maydonchalarining soni (p o ) kuyidagi formulalar yordamida aniklanadi:пб= Qmax ∗(25 ....30 ) Qб∗100 =30 ∗5323 ,7 750 ∗100 =2 ta ombor по= Qmax ∗(70 ....75 ) Qо∗100 =70 ∗5323 ,7 350 ∗100 =11 ta ochik bunt bu erda: Q b –standart yopik omborda (24x54m) saklanadigan paxta xajmi, t. 17 Q o –standart ochik bunt maydonchasida (14x25m) saklanadigan paxta xajmi, t. Q b =750-800 t. Q o =350-400t B) texnik chigit saklash uchun maydon xisobi Texnik chigit maydonda saklanadi. Maydon kuyidagi formula orkali topiladi:fm= к∗Qтч Н∗рч = 5∗96 ,9 2,5 ∗350 ∗1000 =553 ,7кг /м2 bu erda: Q tch – PTZ da bir kecha kunduzda ishlab chikiladigan texnik chigit mikdori, t K – zapas kunlar (k=2-5) N- chigit uyumi balandligi, N=2,5 m R ch – chigitning solishtirma ogirligi, kg/m 3 (350) V). uruglik chigit saklash uchun berk omborlar maydoni kuyidagi formula orkali topiladi: fуч= Q уч Н ∗Y∗ рч ∗1000 = 3000 2,5 ∗0,85 ∗350 ∗1000 =4033 ,6 bu erda: Q tch – PTZ da bir kecha kunduzda ishlab chikiladigan uruglik chigit mikdori, t N- chigit uyumi balandligi, N=2,5 m R ch – chigitning solishtirma ogirligi, kg/m 3 (350) Y – omborning tulish koeffitsienti, Y=0,8-0,85 G). Paxta tolasi va momik toylari uchun maydon xisobi. Belgilangan norma buyicha ortikcha maxsulotni 1-5 kunligini saklash uchun maydon kuyidagi formuladan topiladi: f= КТ(пТ+пм)∗а∗в Н Т∗ф = 5(62 ,4+3,84 )∗0,97 ∗0,6 2,2 ∗0,9 =97 ,3 m 2 bu erda: N T – taxlangan toylar balandligi, N T = 2,2 m P T – bir kecha kunduzda ishlab chikiladigan tola toylari soni P m - bir kecha kunduzda ishlab chikiladigan momik toylari soni a - toylar uzunligi = 0,97 m. v – toylar eni = 0,6 m. 18 K T – zavoddagi toylarning saklanish kuni soni. F – maydonning tuldirilish koeffitsienti = 0,9. Xulosa Paxta tozalash zavodlarining asosiy vazifasi har yili qabul qilingan chigitli paxtadan uning tabiiy xususiyatlarini saqlagan holda yuqori sifatli tola, lint va chigit ishlab chiqarishdan iborat. Bundan tashqari, ishlab chiqarish chiqindilarini qayta tozalab, ular tarkibidagi tolalarni ajratib olish hamda urug`lik chigitlarni kasalliklarga qarshi dorilash bilan ham shug`ullanadi Paxta tozalash zavodlarining asosiy texnologik mashinasi ikki xil - arrali jin va valikli jin bo’lib, arrali jinlar o’rnatilgan zavodlarda o’rta tolali paxta va valikli jinlar o’rnatilgan zavodlarda esa ingichka tolali paxta ishlanadi. Mamlakatimizda 4-5 arrali jinlar o’rnatilgan bir batareyali va ikki batareyali (8- 10 jinli) zavodlar bor. Valikli jinlar ham batareya tarzida joylashtirilib, har batareyada 12 donadan mashina bo’ladi. Paxta tozalash zavodlarida dastlabki ishlanadigan chigitli paxta tolasining xususiyatlariga qarab u ikki gruppaga – o’rta tolali va ingichka tolalilarga bo’linganligi uchun uni qayta ishlash texnologik jarayon sxemasi ham bir-biridan farq qiladi. arrali jin o’rnatilgan zavod texnologik jarayonining sxemasi keltirilgan. Bu sxema bo’yicha chigitli paxta jinlash jarayonigacha uch xil variantda qayta ishlanadi: birinchi variant. Mashinada terilgan, namligi 14% dan yuqori chigitli paxtaning I-IV sortlari sxemaga kiritilgan mashinalarning hammasidan o’tkaziladi; 19 ikkinchi variant. Mashinada terilgan, namligi 14% dan kam chigitli paxtaning I- IV sortlari va qo’lda terilgan chigitli paxtaning III, IV sortlari tayyorlash punktida o’rnatilgan texnologik mashinalardan o’tkazilmaydi; uchinchi variant qo’lda terilgan chigitli paxtaning I va II sortlari yirik xas- cho’plardan tozalaydigan mashinalarning ikkinchi batareyasidan o’tkazilmaydi Jinlash jarayonida chiqarilayotgan tolalarning hammasi maxsus tola tozalash mashinalarida oxirgi marta tozalanib, gidravlik presslarda toylanib sim yoki lentalar bilan bog`lanadi, Texnik chigitlar II, III va IV tip lint olish uchun uch martali linterlanadi va har bir tip lint alohida presslanib toy shakliga keltiriladi. Urug`lik chigitlar ikkinchi linterlashdan keyin urug`lik chigitni ishlaydigan mahsus tsexga yuboriladi, u erda saralanadi, tuksizlantiriladi va maxsus kimyoviy dorilar bilan ishlanib, zararsizlantiriladi. 20 FOYDALANGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI 1. Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon demokratik Uzbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent, “Uzbekiston” NMIU, 2017 yil, 56 b. 2. Mirziyoev SH.M. Konun ustivorligi va inson manfaatlarini ta`minlash yurt tarakiyoti va xalk farovonligining garovi. “Uzbekistan” NMIU, 2017 yil, 47 b. 3. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalkimiz bilan birga kuramiz. “Uzbekiston” NMIU, 2017 yil, 485 b. 4. Mirziyoev SH.M. Tankidiy taxlil, kat`iy artib-intizom va shaxsiy javobgarlik - xar bir raxbar faoliyatining kundalik koidasi bulishi kerak. “Uzbekiston” NMIU, 2017 yil, 103 b. 5. Uzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “Uzbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish buyicha xarakatlar strategiyasi tugrisida” gi PF-4947-sonli Farmoni. Uzbekiston Respublikasi konun xujjatlari tuplamlari, 2017 yil, 6-son, 70-modda. 6. Omonov F.B. – Paxtani dastlabki ishlash buyicha spravochnik. / T. Voris, 2008 y. 416 b. 7. Paxtani qayta ishlashning muvofiqlashtirilgan texnologiyasi. – T.: Mehnat, 2002. 117 bet. 8. Zikriyoev E. - Paxtani dastlabki qayta ishlash. – T.: Mehnat, 2002. 407 bet. 9. Jabborov G.J., Otametov T.U., Xamidov A .X. - CHigitli paxtani ishlash texnologiyasi. Toshkent, "O’qituvchi", 1987. 327 bet. 21 10. Babadjanov M.A., Gapparova M.A., Ruzmetov M.E. – Tarmok texnologiyasi va jixozlari. / ukuv qo’llanma. TTESI, 2012. 154 bet. 11. Babajanov M.A. - Texnologik jarayonlarni loyixalash. Toshkent «CHulpon», 2009, - 199 bet. 12. Tillaev M.T. - Paxtaga birlamchi ishlov berish texnologiyasi. T. 2015. -236 bet. 13. Hojiev M.T., Hamroeva S.A., Salimov A.M. - Tola sifatini aniqlash: / T.: O‘MKHTM, «Turon-Iqbol» nashriyoti, 2006. - 192 bet. 14. Paxtaning sifatini aniqlash / O’quv qo’llanma. Bo’riev R.A., Jumaniyazov Q.J., Salimov A.M., Kushakeev B.YA. T. 2016. -144 bet. 15. Djabarov G. D., Baltabaev S. D., Kotov D. A., Solovev N. D. Pervichnaya obrabotka xlopka / Uchebnik dlya vuzov. M., «Legkaya industriya», 1978. -430 s. 16. Spravochnik po pervichnoy obrabotke xlopka. Pod. Red. Maksudov I.T., Nuraliev A.N. 1994. -573 s. 17. Axmedxodjaev X.T., Umarov A.A. - Texnologiya i oborudovanie otrasli // Namangan, 2015. -180 str. 18. Dr P.G. Patil & Er. V. G. Arude Recent Advances in Cotton Ginning Technology in India, 2014 u. 19. http: //www gov.uz Uz Res xukumat portali 20. http: //www lex.uz Uz Res konun xujjatlari ma`lumoti milliy bazasi 21. http: //www.ncbi .nlm.nih.gov 22. http://www. cotton technolog y - texnologiya xlopka s ы rtsa. 23. http://www . cotton technology – texnologiya xlopka sыrtsa. 24. http://www . cotton storage technology – texnologiya xraneniya xlopka s ы rtsa. 25. http://www . O’zpaxtasanoat.uz – O’zbekiston paxta sanoati sayti. 22

Uruģlik paxtani tozalash bòyicha bir batareyali valikli paxta tozalash zavodining tozalash samaradorligini hisoblash

Sotib olish