Vektorli grafikaning asosiy tushunchalari. Vektor muharrirlardan foydalanishning ahamiyatli jihatlari

Информация о документе

Цена	35000UZS
Размер	1.4MB
Покупки	0
Дата загрузки	24 Апрель 2025
Расширение	docx
Раздел	Курсовые работы
Предмет	Информатика и ИТ

Продавец

Norboyev Ulugbek

Дата регистрации 31 Январь 2024

1 Продаж

Vektorli grafikaning asosiy tushunchalari. Vektor muharrirlardan foydalanishning ahamiyatli jihatlari

Купить

MAVZU: VEKTORLI GRAFIKANING ASOSIY TUSHUNCHALARI.
VEKTOR MUHARRIRLARDAN FOYDALANISHNING AXAMIYATLI
JIXATLARI.
MUNDARIJA
KIRISH .......................................................................................................................................................... 2
I BOB. BOB. VEKTORLI GRAFIKANING ASOSIY TUSHUNCHALARI ................................................................. 3
1.1§ Kompyuter grafikasi va uning turlari. ............................................................................................... 3
1.2§ Rastrli, fraktal va vektorligrafika afzalliklari va kamchiliklari. ........................................................... 8
1.3§ Kompyuter grafikasida ishlatiladigan rang modellari ..................................................................... 10
II BOB. VEKTOR MUHARRIRLARDAN FOYDALANISHNING AXAMIYATLI JIXATLARI. ................................ 13
2.1§ Vektorli grafika imkoniyatlari. ........................................................................................................ 13
2.2§ Vektorli gragikada qo’llaniladigan fayl kengaytmalari. ................................................................... 15
2.3§ Vektorli grafika bilan ishlovchi dasturlar. ....................................................................................... 20
XULOSA ...................................................................................................................................................... 23
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ................................................................................................................ 24
1

KIRISH
Bugungi kun va zamon talabidan kelib chiqgan holda “Kompyuter grafikasi”
fani har bir soha bilan uzviy bog’lanib, unga bo’lgan ehtiyoj tobora o’shib
borayotganligi aniq. Kompyuter grafikasining qo’llanish ko’lami juda keng bo’lib,
avvalom bor ushbu sohani vizualligi diqqatga sazovvordir. Ya’ni kompyuter
grafikasida tasvir asosiy omil bo’lib xizmat qiladi.
Ma’lumki axborot almashinuvida insonning ko’rish sezgi organi yordamida
qabul qilingan axborot eng samarali qabul qilinadi va u xotirada ham chuqur iz
qoldiradi. Jumladan tovush vositasida berilgan axborot ham ijobiy ta’sir etadi. Eng
kam samara beruvchi axborot vositasi bu yozuvli axborot bo’lib, uni qabul qilib
olish va miyada qayta ishlashda ko’proq vaqt sarflanadi va har bir insonning
fiziologiyasidan kelib chiqgan holda axborotning ma’lum bir qismi yo’qotilib
xotirada saqlanadi.
Kompyuter grafikasida axborotni tuzish insonning ko’rish va eshitish sezgi
organlariga qaratilgan bo’lib, oddiy qilib aytganda axborot berish uchun tasvir va
tovushdan keng foydalaniladi. Asosiy maqsad axborotni tasvir va tovushga
aylantirishdan iborat.
Bugungi kunda juda ko’plab kompyuter grafik dasturlari mavjud bo’lib,
ularni qaysi sohada qollanilishi bilan bir biridan farqlanadi. Har bir soha
mutaxassislari o’z faoliyatlari uchun qulay bo’lgan grafik dasturni tanlaydilar.
Dasturlarning imkoniyat chegaralari ham ma’lum bir sohaga yo’naltirilgan bo’ladi.
Demak, grafik dasturni tanlashda avvalom bor uning imkoniyatlarini inobatga olish
lozim.
Fan va texnika taraqqiyoti jamiyatimizni informatsion jamiyatga aylantirdi.
Bu jamiyatda faoliyat ko’rsatuvchilarning aksariyat qismi axborotlarni ishlab
chiqarish, saqlash, qayta ishlash va amalga oshirish bilan banddirlar. Bunday
ishlarni zamonaviy kompyuterlarsiz amalga oshirish qiyin. Ulardagi ma’lumotlarni
qayta ishlash mashina grafikasi yordamida amalga oshirilsa foydalanuvchiga katta
qulayliklar tug’diradi.
2

I BOB. BOB. VEKTORLI GRAFIKANING ASOSIY TUSHUNCHALARI
1.1 § Kompyuter grafikasi va uning turlari.
Kompyuter grafikasi – bu model va tasvirlarni kompyuter yordamida hosil
qilish, saqlash va qayta ishlash to’g’risidagi fandir.
Kompyuter grafikasi deganda odatda grafik ma’lumotlarni kompyuter
vositasida tayyorlash, qayta ishlash (qurish), saqlash va namoyish etish
jarayonlarini avtomatlashtirish tushunilsa, grafik ma’lumot deganda ob’ekt
modellari va tasvirlari tushuniladi.
Kompyuter grafikasi jahonda yangi fundamental fan hisoblanib, o’tgan
asrning 90-chi yillarida paydo bo’ldi hamda fan va ishlab chikarishning barcha
sohasida kadrlar tayyorlab berishda uziga xos mustaqil ahamiyat kasb etdi. Maxsus
dasturlar yordamida xuddi bir varoq oq qog’ozga qalam yoki ruchka bilan har xil
rasmlarni solish singari kompyuter ekranida sichqoncha yordamida rasm chizish,
ya’ni tasvir yaratish, tuzatish va ularni harakatlantirish imkonini yaratdi. Bu
dasturlar rasm solish programmalari yoki grafik redaktorlar bo’lib, ular yordamida
rasmning elementlari boshqarib boriladi. Kompyuter grafikasining juda tez
rivojlanib borishi va uning texnikaviy va dasturiy vositalarining yangilanib turishi
ushbu kursni hamisha takomillashtirishga, bu sohadagi yangi yo’nalishlarni tinmay
o’rganib borishni taqozo etadi. So’nggi yillarda bu sohada juda katta uzgarishlar
(siljishlar) yuz berdi, ya’ni 16 mln.dan ortiq rang va rang turlarini uzida aks ettira
oladigan displeylar, grafik axborotlarni kirituvchi moslama – skanerlar, dasturiy
vositalar sohasida esa haqiqiy kompyuter dunyosini kashf qila oladigan amaliy
dasturlar vujudga keldi.
Kompyuter grafikasining uch turi mavjud bo’lib, bular: rastrli , fraktal va
vektorli grafikadir.
Rastrli grafika. Rastr tasvirlar to’g’ri burchakli matritsa shaklida namoyon
bo’lib, har bir yacheykasi rangli nuqtadan iborat.
Rastr grafikasining asosi piksel’ (nuqta) hisoblanib, u rang bilan ifodalanadi.
Tasvir nuqtalar to’plami sifatida akslanib ular qanchalik ko’p bo’lsa
ko’rinish shunchalik tiniq va sifatli, fayl esa ko’p joy egallaydi. Ya’ni, aynan bitta
3

tasvirning o’zi yuqori yoki past sifatli bo’lishi, o’lchov birligiga qarab nuqtalar
ko’p yoki kam (odatda bir dyuymga nisbatan nuqtalar soni – dpi yoki piksellar soni
– ppi bilan belgilanadi) bo’lishi mumkin.
Rastr – bu nuqtalarning tartibli joylashuvidir.
1.1-rasmda elementlari to’g’ri to’rtburchakdan iborat bo’lgan rastr
tasvirlangan. Bunday rastrlar to’g’ri burchakli rastrlar deyiladi. Asosan shu turdagi
rastrlar ko’p uchraydi.
Shuningdek, boshqa geometrik shakllardagi rastrlar ham qo’llanilishi
mumkin. Masalan: uchburchak, oltiburchak (1.2- rasm). Faqat ular quydagi
talablarga javob berishi lozim:
− hamma geometrik shakllar bir xil bo’lishi kerak;
− geometrik shakllar tekislik yuzasini ochiq joy qoldirmasdan va birbirini
to’smasdan to’liq qoplashi lozim.
4

Rastrli tasvirlar har bir katagi ranglangan katakli qog’ozni eslatadi. Piksel
(inglizcha pixel – pic ture el ement) – rastrli tavirlarning asosiy elementi hisoblanib,
tasvir aynan shu elementlardan tashkil topadi.
Rastrli grafikani tahrirlaganda biz piksellarni tahrirlaymiz, ya’ni ularning
rangini o’zgartiramiz. Rastrli grafika asosan sifat sig’imi (razreshenie)ga bog’liq,
chunki tasvirni ifodalovchi ma’lumot ma’lum bir o’lchamdagi to’rga bog’langan
bo’ladi. Rastrli tasvir tahrirlanganda uning sifati o’zgarishi (odatda pasayishi),
ya’ni tasvirni o’zini mas, balki u joylashgan to’rning o’lchamlari o’zgartirilib
tasvirning aniqlik, tiniqlik darajasi o’zgartiriladi va fayl egallagan hajmi
kamaytiriladi. Rastrli grafikani tasvirning sifat sig’imiga nisbatan past bo’lgan
qurilma (printer)da chop ettirish rasm sifatini pasaytishiga olib keladi. Demak
rastrli grafikani chop etish qurilmasining sifat sig’imi tasvir sifat sig’imiga
nisbatan yuqori bo’lishi tavsiya etiladi.
Fraktal grafikasi. Fraktal grafikasi asosan matematik amallar asosida grafik
kompozitsiya tuzishda qo’llaniladi. Bugungi kunda videoroliklar, kliplar,
videoo’yinlar yaratishda fraktal grafikasining o’rni beqiyosdir. Fantastik janrdagi
kinofil’mlarda yoki kompyuter o’yinlarida atrof muhitning murakkab
kompozitsiyalari (o’rmonlar, tog’lar, shahar qiyofasi va h.) yaratishda fraktal
grafikasidan keng foydalaniladi.
Fraktal grafikasining qo’llanish printsipi proektiv geometriyaning
qonuniyatlariga asoslangan bo’lib, oddiy geometrik elementni o’ziga o’xshash
akslantirishdan iborat. Aytaylik qish sovug’ida deraza oynasidagi naqshlar yoki
kristal panjaralarning hosil bo’lishi insonni ajablantiradi. Bunday hodisa va
jarayonlrni kompyuterda modellashtirish, ularning formula asosida qonuniyatlarini
topish bir qarashda matematik echimga ega emasday ko’rinadi, lekin echimi
oddiydan murakkablikka printsipi asosida yaratiladi. YUqorida keltirilgan
misollarda agar diqqat bilan e’tibor qaratsangiz oddiy bir element, aytaylik bir
dona qor parchasi xuddi shunga o’xshash (katta yoki kichik, holati, rangi
o’zgargan) boshqa bir element bilan takrorlanadi. Bunday o’xshash to’plamlar
fraktal to’plamlar deb nomlanadi.
5

$Fraktallar bizga oddiy geometriyadan ma’lum bo’lgan figuralarga o’xshamaydi va ma’lum bir algoritmlar asosida quriladi. Fraktal grafikasida asosiy ob’ekt bu geometrik figura emas, balki matematik formuladir. Formuladagi koeffitsientlarni o’zgartirish asosida mutlaqo boshqa bir kompozitsiyalarni yaratish mumkin bo’ladi. Umuman oddiy qilib aytganda fraktallar – bu dastlabki figuraga nisbattan ko’p marta qo’llanilgan ma’lum bir almashtirish va o’zgartirishlar demakdir. Dastlabki fraktal geometriyasi g’oyalari XIX asrlarda vujudga kelgan. Kantor oddiy rekursiv (qaytariladigan) funktsiya orqali chiziqni chiziqlar to’plamiga olib keldi, keyinchalik esa Benua Mandel’brot fraktal geometriyasiga asos soldi va fraktal iborasini kiritdi. Fraktal – lat. fractal bo’lingan (qismlarga ajratilgan) ma’nosini bildiradi. Fraktalning yana bir izoh-tushunchalaridan biri bu – qismlardan iborat va har bir qismi yana bo’linadigan geometrik figuradir. Har bir bo’linadigan figura yaxlit figuraning kichraygan yoki o’xshash nusxasidir. Fraktallarning asosiy xususiyati bo’ o’ziga o’xshashlikdir. Oddiy figurani doimo kichraytirish va unga o’xshatish asosida fraktallar tuzish mumkin. Misol uchun: Oddiy kesma teng uchga bo’linadi (1.3-a rasm). O’rtadagi qismga teng bo’lgan yangi bir kesma bo’lagi qo’shiladi va to’rt bo’lakdan iborat siniq chiziq hosil qilinadi ( 1.3-b rasm). Keyingi etapda to’rtta kesmaning har biri yana uchga bo’linadi va o’rta qismiga teng yangi bo’laklar qo’shiladi (1.3-c rasm). Bu holat yana takrorlanganda bejirim bir naqsh kompozitsiyasi kelib chiqadi (1.3-d rasm). Agarda har bir etapda bo’laklarni kichraytirish bilan birga ularni yo’nalishini ham o’zgartirilsa yanada boshqaroq kompozitsiya kelib chiqadi. 6$

1.3-rasm. Fraktal grafika tuzilishi.
Fraktal grafika asosida yaratilgan kompozitsiyalar 1.4-rasmda keltirilgan.
7

Vektorli grafika. Vektor grafikasida tasvir vektor deb nomlanuvchi
chiziqlar asosida qurilib, ularga turli parametrlar – rang, chiziq qalinligi va
joylashuvi (vaziyati) xususiyatlari beriladi.
Vektor grafikasida primitivlar deb nomlanuvchi ob’ektlar bilan ishlanadi.
Primitivlarga ikki va uch o’lchamli oddiy geometrik figuralar kiradi. Ikki o’lchamli
geometrik figuralarga – nuqta, to’g’ri chiziq, egri chiziq, aylana, ko’pburchak kabi
tekis shakllar kirsa, uch o’lchamli geometrik figuralarga – kub, prizma, piramida,
sfera, konus, tsilindr kabi jismlar kiradi. Ushbu oddiy geometrik figuralar asosida
murakkab bo’lgan geometrik figuralar – ob’ektlar yaratiladi.
Vektorli grafika odatda ob’ektga qaratilgan grafika yoki chizma grafikasi
deb ham nomlanadi.
1.2 § Rastrli, fraktal va vektorligrafika afzalliklari va kamchiliklari.
Rastrli grafikaning keng tarqalgan formatlari: *.tif, *.gif, *.jpg, *.png,
*.bmp, *.pcx va b.
Afzalliklari:
 Rastr grafikasi real obrazlarni effektiv namoish eta oladi. Sifatli rastr
tasvirlari foto surat darajasidagi yuqori aniqlikda real va haqqoniy aks ettirilishi
mumkin.
 Rastr tasvirlar chiqarish qurilmalari – asosan lazer printerlarida juda yaxshi
chop etiladi. Ya’ni rastr grafikasining sifati chop etishda o’zgarmaydi.
Kamchiliklari:
 Rastr tasvirlari saqlash qurilmalari (qattiq disk, SD-DVD, fleshka va h.) da
ko’p joy egallaydi;
 Rastr tasvirlarni tahrirlashda kompyuterning xotira resurslari – xususan
tezkor xotirada ko’proq joy talab etiladi;
 Rastr tasvirlarni tahrirlash mehnat talab va mashaqqatli;
 Rastr tasvir masshtablashtirilganda tasvir sifati o’zgaradi.
Qo’llanish sohasi:
 Elektron va poligrafik nashriyotlar, Web dizaynda;
8

 Foto tasvirlarni tahrirlash va restavratsiya qilishda;
 Badiiy grafika va skaner bilan ishlashda.
Fraktal grafikasining keng tarqalgan formatlari: *.frp; *.frs; *.fri; *.fro;
*.fr3, *.fr4 va h.
Afzalliklari:
 Original va bejirib, fantastik tasvirlarni hosil qilish mumkinligi;
 Real hodisa va jarayonlarni (ilmiy grafikaviy) modellashtirishda qo’llash
mumkinligi.
Kamchiliklari:
 Dasturlash tilining murakkabligi. Turli dasturlash tillari (C, Delphi, Pascal
va h.) ni bilish talab etiladi;
 Natijani oldindan baholashning qiyinligi.
Qo’llanish sohasi:
 Ko’ngilochar dastur va video o’yinlar yaratishda (oddiy va murakkab
teksturalar, turli landshaft va fonlarni yaratishda);
 Kino va video industriyada (noananaviy hodisa va jarayonlarni hosil
qilishda, fantastik syujetlar yaratishda).
Vektorli grafikasining keng tarqalgan formatlari: *.cdr; *.cdx; *.ai; *.wmf;
va h.k.
Afzalliklari:
 Vektor grafikasi printerning barcha sifat sig’imidan foydalanib, tasvir
masshtabi o’zgartirilganda ham uning sifatini saqlab qoladi;
 Vektor grafikasi alohida ob’ektlarni tahrirlash imkonini beradi va tasvirlar
oson tahrirlanadi;
 Vektorli grafika agar tasvirda rastrli ob’ektlar qo’llanmagan bo’lsa xotirada
kam joy egallaydi.
Kamchiliklari:
 Vektorli tasvirlar sun’iy ko’rinadi;
 Rastr grafikasiga nisbatan ranglar kam tusga ega.
Qo’llanish sohasi:
9

 Kompyuterda loyihalash tizimlarida;
 Elektron va poligrafik nashriyotlarda, Web dizaynda;
 Kompyuter dizayni va reklamada.
1.3 § Kompyuter grafikasida ishlatiladigan rang modellari
Rang - bu bizning yoruglik nurlarni idrok etishimizning omillaridan biridir.
Rang va uni ulchash bilan shugullanadigan fan kolorimetriya deb ataladi. U inson
tomonidan nurni rang sifatida idrok etilishining umumiy konuniyatlarini bayon
etadi. Kolorimetriyaning asosiy krnunlaridan biri ranglarning tuzilishi krnunlaridir.
Bu krnunlar eng tularok, xolda 1853 yilda nemis matematigi German Groseman
tomonidan ifoda etilgandir:
1) Rang uch ulchamlidir - uni ifodalash uchun uch tashkil etuvchi kerak
buladi. Garchi uch rangdan iborat bir - biriga chiziqli boglik, bulmagan
ikkilanmagan mikdordagi tuplamlar mavjud bulsada, xar kanday turt rang bir -
birlari bilan chiziqli boglangandir.
1. Rangning RGB modeli.
Bu model nurlanish printsipi asosidagi kurilmalar yordamida olinadigan
ranglarni ifodalash uchun foydalaniladi. Asosiy ranglar sifatida kizil (Red),
YASHIL(Green) va kuk (Blue) tanlab olingan. Boshka rang va uning nozik turlar
yukorida aytilgan asosiy ranglarning ma`lum mikdorini qo’shish bilan olinadi
(1.5-rasm).
1.5-rasm. RGB tizimining asosiy ranglari va ularning qo’shilishi.
10

RGB tizimi uchun yana bir muhim parametr - uch tashkil etuvchi qiymatining
bir xil miqdorda aralashuvidan hosil bo’ladigan rangdir. Bu oq rangdir.
RGB tizimining ommabopligini ta`minlovchi yana bir omil uning yaqqol
ko’rinishidir: asosiy ranglar ko’rish spektrining yaqqol farqdanadigan qismlarida
joylashgandir. RGB tizimi hozirgi paytda - birinchi navbatda rangli televizorlarda
va kompyuterlarning displeylarida keng qo’llanilmoqda.
2. Rangning CMYK modeli
Ushbu model ranglarning yutilish (ayirish) printsipini amalga
oshiriladigan qurilmalarda tasvir hosil qilishda rangni ifodalash uchun
qo’llaniladi. Bu printsip eng avvalo qogozga chop qiluvchi qurilmalarda
qo’llaniladi. Ushbu modelning atalishi asosiy subtraktiv ranglar -
xavorang (Cyan) qirmizi (Madenta) va sariq (yellow) ranglar nomida
tuzilgan (1.6-rasm).
1.6-rasm. CMYK tizimining asosiy ranglari va ularning qo’shilishi
Oq qogozga sariq bo’yoqning surtilishi qaytgan ko’k nurning yutilishini
bildiradi. Havorang bo’yoq qizil nurni, qirmizi bo’yoq - yashil rangni yutadi.
Bo’yoqlar kombinatsiyasi yashil, qizil, ko’k, va qora ranglarning qoplanishini
ta`minlaydi. Ko’pgina hollarda ob`yekt o’ziga tushadigan ranglarni bir qismini
«yutib», qolagan qismini aks ettiradi, ya`ni u ham biror rang bilan bo’yalgan
11

bo’ladi. Bunday rang yaratilishi subtraktiv holat deb yuritiladi. CMYK modeli
subtraktiv ranglarni ta`minlaydi, u poligrafiyada kengroq qo’llaniladi. Bu model
ranglari bilan bo’yalgan rasm, RGB modeliga nisbatan ko’proq joy egallaydi.
3. Rangning HSV modeli.
Yuqorida ko’rib chiqilgan rang modellari u yoki bu tarzda ba`zi asosiy
ranglarning ko’shilishidan foydalanadi. Endi esa ulardan boshqacha, alternativ
tipga mansub bo’ladigan rang modelini ko’rib chiqamiz (1.7-rasm)
1.7.rasm. HSV rang modeli.
HSV modelida rang ton H (hue), tuyinganlik S (saturation), yorqinlik
yoritilganlik V (value) bilan ifodalanadi. H ning qiymati 0 dan 360 gacha bo’lgan
graduslarda o’lchanadi, chunki bu yerda kamalak ranglari aylana bo’yicha
quyidagi tartibda joylashtiriladi: qizil, zargaldoq, sariq, yashil, havorang, ko’k,
binafsha. S va V ning qiymati (0... 1) sohada aniqlanadi.
Aylana bo’yicha bir - birlarining ro’parasida joylashgan, ya`ni bir -birlaridan
Bo’yicha 180° ga farq qiluvchi ranglar bir - birlariga qo’shimcha ranglardir.
Rangni HSV parametrlari orqali berish grafik tizimlarda tez-tez uchrab turadi, shu
bilan birga odatda konus ochilgan holda ko’rsatiladi. HSV ga o’xshash qurilgan
bopqa rang modellari ham mavjud, masalan, HLS (Hue, Lighting, Saturation)
modeli ham rang konusidan foydalanadi.
12

II BOB. VEKTOR MUHARRIRLARDAN FOYDALANISHNING
AXAMIYATLI JIXATLARI .
2.1 § Vektorli grafika imkoniyatlari.
Vektor grafikasida asosiy mantiqiy element primitivlar bo’lganligi uchun,
asosiy e’tibor primitivlarni qurishda ularning parametrlariga qaratiladi. Misol
uchun yopiq ko’pburchak tomonlari teng yonli yoki ixtiyoriy bo’lishi, yopiq
hududlar aylana, ellips yoki ixtiyoriy egri chiziq asosida qurilishi mumkin bo’lib
( 2.1-a rasm), ushbu yopiq ko’pburchak yoki hudud ichini ranglash ( 2.1-b rasm),
gradientlash ( 2.1-c-rasm) yoki shtrixlash ( 2.1-d rasm) mumkin.
2.1-rasm. Vektor grafikasining asosiy imkoniyatlari
Vektorli grafikaning imoniyatlari uni muhandislik sohasida qo’llashga
imkon beradi (2.2-rasm).
13

2.2-rasm. Vektor grafikasining muhandislik amaliyotida qo’llanishi
Agar rastr grafikasida bazaviy element nuqta bo’lsa, vektor grafikasida
chiziq hisoblanadi. Chiziq to’g’ri yoki egri (splayn) bo’lishi mumkin. Chiziq bir
butun ob’ekt hisoblanib, u matematik ifodaga ega. SHuning uchun ham vektor
grafikasi fayl hajmi rastr grafikasiga nisbatan ancha kam joy egallaydi. Vektor
grafikasi bilan ishlaganda biron bir ob’ekt tahrirlanganda boshqa ob’ektlar
tahrirlanmaydi. Ya’ni tasvirda biron bir geometrik ob’ektga osongina o’zgartirish
kiritish mumkin bo’lib, shu ob’ekt ustida yoki ostida joylashgan boshqa geometrik
ob’ektlar tahrirlanmasligi imkoniyatlari mavjud.
Vektor grafikasi aniq va tiniq tasvirlar yaratishga imkon beradi. Tasvirlar
masshtablashtirilganda ularning sifati saqlanib qoladi. SHuning uchun ham undan
dizayn, poligrafiya, reklama va animatsiyada keng foydalaniladi (2.3-rasm).
2.3-rasm. Vektorli grafikaning dizayn va animatsiyada qo’llanilishi.
14

Vektorli grafikaning eng qulay tomoni u chiqarish qurilmalarining barcha
sifat sig’imi imkoniyatlaridan foydalanadi. Ya’ni vektor buyruqlari chiqarish
qurilmasiga, aytaylik printerga berilgan masshtabdagi tasvir chiziq va ranglarini
printer qancha nuqtadan iborat qilib chiza olsa shuncha nuqtalarni qo’llashni
buyuradi. Agar rastrli format printerga chegaralangan nuqtalar to’plamidan
foydalanib chop ettishni buyursa, vektorli format printer qancha nuqtalar
to’plamini qo’llay olsa shuncha nuqtalarni qo’llashni buyruq beradi.
Vektorli tasvirlar kompyuterdan chiqarish qurilmasi (printer)ga turli vektor
buyruqlarini yo’llaydi. Printerlarda o’zining mikroprotsessori bo’lib, u buyruqlarni
qayta ishlaydi va ularni nuqta ko’rinishda qog’ozga tushiradi. Printerlarning turiga
qarab ayrim hollarda kompyuter va printer orasidagi ikki mikroprotsessorning
axborotlarni qayta ishlashida muammolar yuzaga keladi va natijada tasvir
qog’ozda qisman yoki umuman chop etmasligi yoki ekranga xatolik haqidagi
axborot chiqarilishi mumkin.
2.2§ Vektorli gragikada qo’llaniladigan fayl kengaytmalari.
WMF (WindowsMetafayl) . Windows operatsion tizimining vektor tasvirlarini
saqlash formati (WMF fayl nomi uchun kengaytma). Buning uchun u ushbu
tizimning barcha dasturlari tomonidan qo'llab-quvvatlanadi. Biroq,
standartlashtirilgan ranglar palitrasi bilan ishlash uchun vazifalar soni, chop etishda
qabul qilingan, va boshqa kamchiliklar bir xil zastosuvannya o'rtasida (WMF
ranglar yaratadi, siz parametrlar bir qator tanlash mumkin emas, shuning uchun
ular turli vektor ob'ektlar uchun tayinlanishi mumkin. muharrirlar).
EPS (Encapsulated PostScript). Mening Adobe PostScript kompaniyam
tomonidan vektor va rastrli tasvirlarni tavsiflash uchun format, preparatdan oldingi
jarayonlar va chop etish sohasidagi haqiqiy standart (fayl nomi uchun
kengaytma .EPS). PostScript tilining tillari universal bo'lib, vektor rastr grafiklari,
shriftlar, konturlar (maskalar), kalibrlash parametrlari, rang profillarini bir vaqtning
o'zida fayldan saqlash mumkin. Vektorni ekranda ko'rsatish uchun uning o'rniga
format tanlanadi wmf, va rastr - TIFF. Ammo ekran nusxasi faqat qisqagina bo'lgan
haqiqiy tasvirni yarim aks ettiradi. EPS. Malumot tasviridan faqat vizual ilovaning
15

chiqishida foydalanishingiz mumkin, men uni maxsus dasturlar yordamida ko'rib
chiqaman yoki faylni qayta yozgandan so'ng. PDF formati Acrobat Reader,
Acrobat Exchange-da.
EPS formatida yozib olingan tasvirlar turli xil rangli bo'shliqlarda saqlanishi
mumkin: Kulrang shkala, RGB, CMYK, Laboratoriya, Ko'p kanalli.
Encapsulated PostScript formatini ma'lumotlarni saqlashning eng yaxshi va
ko'p qirrali usuli deb atash mumkin. Victory-ning PostScript-ning soddalashtirilgan
versiyasi: Bir qator printer sozlamalarini saqlamasdan bitta faylga bir nechta
tomonni sig'dirib bo'lmaydi. Boshqa PostScript fayllari singari, agar siz Adobe
Illustrator va kabi dasturlarni xohlasangiz, robotning oxirgi versiyasini EPS-ga
yozing. Adobe Photoshop siz robot kabi yoga yutib olishingiz mumkin. Ko'rish
tizimlarida vektorlarni rastrga o'tkazish uchun EPS topshiriqlari grafikalar bilan
ishlaydigan barcha dasturlar tomonidan yaratilgan. Agar vysnovok PostScript-
ilovada o'rnatilgan bo'lsa, faqat yoga oqlanishi mumkin. EPS boshqa model uchun
barcha kerakli ranglarni qo'llab-quvvatlaydi, ular orasida Duotone, siz yozib
olishingiz mumkin, shuningdek, RGB-dagi ma'lumotlar, tasvir konturlari,
ma'lumotlar va tutqichlar va rastrlar va shriftlarni reklama qilish. EPS formatida
Adobe dasturlari o'zaro almashish uchun ma'lumotlar almashish buferidan
(Clipboard) saqlanadi.
Siz bir vaqtning o'zida eskizlarni (tasvir sarlavhasi, oldindan ko'rish) fayldan
saqlashingiz mumkin. Kam hajmli formatning yagona nusxasi PICT, TIFF, JPEG
yoki WMF, chunki u bir vaqtning o'zida EPS faylidan olinadi va o'rtada tahrirlash
uchun fayllar faqat Photoshop va Illustrator bo'lishi mumkinligini tekshirishga
imkon beradi. Qolganlarning barchasi PostScript printerida bir-birini asl ma'lumot
bilan almashtirib, eskizlarni import qiladi. PostScript-ni qo'llab-quvvatlamaydigan
printerda eskizning o'zi ishlaydi. Agar siz Macintosh uchun Photoshop-dan
foydalanayotgan bo'lsangiz, eskizlarni JPEG formatidan saqlang, boshqa Mac
dasturlari esa PICT formatidagi eskizlarni saqlaydi. Raqamlar va JPEG eskizlarni
Windows dasturlari ko'chirib bo'lmaydi. Agar siz kompyuterda ishlayotgan
16

bo'lsangiz yoki fayl qayerda burilishini bilmasangiz, eskizni TIFF formatidan
saqlang (agar siz tanlamoqchi bo'lsangiz).
EPS xilma-xil bo'lishi mumkin, ularni dasturiy ta'minot yaratuvchisida topish
mumkin. Eng yaxshi EPS Adobe Systems tomonidan yaratilgan: Photoshop,
Illustrator, InDesign. 1996 yildan beri Adobe dasturlari PostScript tarjimonini
taqdim etgan bo'lishi mumkin, shuning uchun ular EPSni o'zgartirishi va ularni
tahrirlashi mumkin. Boshqa grafik muharrirlar EPS kodini dekodlay olmaydi,
bundan tashqari, ular tomonidan yaratilgan EPS fayllari ba'zida maxsus ko'rinadi.
Muammoli Quark EPS orasida sahifani EPS sifatida saqlash va FreeHand
tomonidan tahrirlanadigan EPS, Save As-dan foydalanish. Ayniqsa, Corelning EPS
6-versiyasiga va CorelXARA bilan pastroq EPS-ga ishonmang. CorelDraw 7 va
undan yuqori versiyalari bo'lgan EPS-fayllar Bounding Box (yon tarafdagi barcha
ob'ektlarni tavsiflovchi aqlli PostScript qutisi) ga maydonlar qo'shish
muammosidan xalos bo'ladi. Dasturlarning boy effektlarini (masalan, bo'shliqlarni
to'ldirish) rastr yoki oddiy vektor ob'ektlariga aylantirish uchun birinchi bo'lib
CorelDRAW, CorelXARA i, kichikroq dunyoni FreeHand EPS-fayllaridan eksport
qiling. Tovstí konturlar (2 pt dan katta), bu mumkin, ma'noni ham ob'ektlarga
aylantirish mumkin, agar dastur bunday imkoniyatni beradi. EPS faylini Adobe
Illustrator bilan o'zgartirishingiz mumkin, lekin agar siz uni ko'rsangiz, bu hamma
narsa tartibda ekanligini anglatadi.
PDF (Portative Document Format). Adobe tomonidan bo'linish hujjatlarini
tavsiflash formati (fayl nomi uchun kengaytma.PDF). Ushbu format asosan
hujjatlarni saqlash uchun ishlatilsa-da, tasvirning samarali taqdim etilishini
ta'minlash mumkin. Format apparatga bog'liq emas, shuning uchun tasvirni har
qanday qo'shimcha binolarda ko'rish mumkin. Tasvirlarning sub-bag taqsimotini
boshqarish vositalarini siqib chiqarishning mashaqqatli algoritmi rasmlarning
yuqori sifati uchun fayllarning ixchamligini ta'minlaydi. Har bir formatda siz hujjat
yoki skanerlangan tasvirni qayta yaratishingiz mumkin. Adobe Acrobat-ning
so'nggi to'plamiga ehtiyoj borligi, qasos olish haqida ko'proq bilish uchun
Prote Adobe Acrobat Distiller va Adobe Acrobat Writer.
17

2008-yil 1-yanvardagi PDF ISO 32000 standarti bilan tasdiqlangan.PDF
formati zarur shriftlardan (chiziqli matn), vektor va rastr tasvirlardan foydalanish,
multimedia qo shimchalarini shakllantirish imkonini beradi. RGB, CMYK,ʻ
Greyscale, Lab, Duotone, Bitmap, rastr ma'lumotlarini siqish turlarini qo'llab-
quvvatlaydi. Chop etish uchun may texnik formatlari: PDF/X-1, PDF/X-3.
Hujjatlarni himoya qilish va autentifikatsiya qilish uchun elektron imzolar
mexanizmini ishga tushiradi. Ushbu formatda qo'shimcha hujjatlarning katta
miqdori mavjud.
Ko'rib chiqish uchun siz rasmiy bepul dasturni yutib olishingiz mumkin
Adobe Reader, shuningdek, uchinchi tomon sotuvchilari dasturlari. PDF-hujjatlarni
yaratishning an'anaviy usuli virtual printerdir, shuning uchun hujjat o'zining
maxsus dasturi bilan tayyorlanadi, so'ngra elektron shaklda rozpovsyudzhennya
uchun PDF formatiga eksport qilinadi.
CDR (CorelDRAW hujjati). CDR fayl formati CorelDRAW dasturi
yordamida yaratilgan kichkintoylarning vektor tasviridir. Bu boshqa dasturiy
mahsulotlardan olish uchun Corel tomonidan kengaytirilgan fayl uchun fayl
formati. CDR fayllari tasvirni tahrirlash uchun ishlatiladigan dasturlar tomonidan
qo'llab-quvvatlanmaydi. Biroq, faylni CorelDRAW yordamida boshqa, kattaroq va
mashhurroq tasvir formatlariga eksport qilish mumkin. CDR faylini Corel Paint
Shop Pro bilan ham ochishingiz mumkin.
Format vydomyy o'tgan past styykístyu va iflos sumísnystyu fayllar, Tim kam
bo'lmagan, CorelDRAW koristuvatisya nadzvichayno zruchno bor. Ushbu
versiyalarning fayllari vektor va rastrli tasvirlar uchun alohida siqilishga ega,
shriftlarni o'zgartirish mumkin, CDR fayllari 45x45 metrli katta ish maydoniga ega
bo'lishi mumkin, tasvirning boyligi qo'llab-quvvatlanadi.
CDR, CorelDRAW dasturiy ta'minotida ishlatiladigan asosiy fayl formatidir.
Agar bir xil hujjat tartibi qayta ishlatilishi kerak bo'lsa, ular CDT formati keladigan
joyda shablon sifatida saqlanishi mumkin. Ular ham siqilgan va CDX fayllari
sifatida saqlanishi mumkin.
18

CDR fayl formati - bu vektor yoki rastr tasvirni o'z ichiga
olgan CorelDRAW da yaratilgan loyiha fayli . Ushbu fayl formati Corel tomonidan
o'zining dasturiy mahsulotlarida foydalanish uchun ishlab chiqilgan .
CDR formati xususiy bo'lgani uchun uni ko'plab uchinchi tomon tasvirni
tahrirlash dasturlari qo'llab-quvvatlamaydi. Biroq, unikonvertorning bepul
konvertoridan foydalanib, SVG kabi bepul formatlarga aylantirish mumkin .
Bundan tashqari, xususiy vektor grafik muharriri Adobe Illustrator 10 va undan
oldingi versiyalar uchun CDR faylini ochish uchun ishlaydi . Ba'zi hollarda CDR
faylini ko'rish LibreOffice yoki OpenOffice yordamida mumkin, lekin ko'pincha
kontent sezilarli buzilishlar bilan ko'rsatiladi.
MacOS operatsion tizimida siz cdr fayllarini onlayn ko'rishingiz mumkin, bu
juda qulay, ammo bu qo'shimcha yordamchi dasturini talab qiladi.
AI (Adobe Illustrator). AI formati ko'pchilikdan biridir logotip formatlari
kompaniyangizning vizual identifikatori, shuningdek vizual aloqangiz uchun
foydalanish mumkin. .AI formati rasm yoki vektor ma'lumotlarini, shuningdek
Adobe Illustrator dasturidagi hujjat parametrlarini tashkil etuvchi fayl
kengaytmasidir. AI formati vektor yoki rastr grafik ma'lumotlarini o'z ichiga olishi
mumkin.
AI fayllari odatda vektorlarni o'z ichiga oladi. Bu vizual tarzda ko'rsatilishi
mumkin bo'lgan bog'langan va hisoblangan bog'lash nuqtalari. Faylni matritsa
formatida (jpg, png va boshqalar) import qilish orqali nafaqat vektorlarni, balki
pikselli vizuallarni ham import qilish mumkin.
Adobe Illustrator tomonidan yaratilgan vektor tasvir fayli hisoblanadi. Rastr
ma'lumotlarini almashtirish nuqtalar bilan bog'langan yo'llar yoki chiziqlardan
iborat. Siz ob'ektlar, ranglar va matnni kiritishingiz mumkin. Ai hujjatlarini
Photoshop-da o'qish mumkin, ammo tasvir "dekodlanadi", ya'ni u vektor tasviridan
bitmapga aylantiriladi. AI formati PostScript Movie Side Description (PDL) uchun
tuzilgan faylni qamrab oladi va rasmiylashtiradi. Ushbu fayllar PostScript
printerlarida ko'rsatish uchun tasdiqlangan va hech qanday oldinga ko'rib
chiqmasdan tasvirning bitmap versiyasini o'z ichiga olishi mumkin. Eng so'nggi
19

$amalga oshirishda PostScript - pogozhnaya va yig'iladigan ko'chma va qurilish dizayni ikki dunyo ekvivalentida ko'rsatilishi mumkin bo'lgan hamma narsa bo'lishi mumkin, an'anaviy grafik ma'lumotlarni yig'ish uchun AI moslashuv formati: kichik, ixcham va dekorativ yozuv. Shunisi e'tiborga loyiqki, AI fayllari ko'proq yig'iladigan bo'lishi mumkin. PostScriptning murakkabligi, asosan, operatsiyalar ketma-ketligini belgilash va ularni oddiy sintaktik qoidalar bilan birlashtirish qobiliyatiga asoslanadi. 2.3 § Vektorli grafika bilan ishlovchi dasturlar. Vektorli grafika. Vektorli grafikada tasvirning asosiy elementi sifatida chiziq qaraladi. Chiziq sifatida to kg‘ri chiziq yoki egri chiziq olinishi mumkin. Rastrli grafikada bunday chiziqlar nuqtalar (piksellar) yordamida yaratilsa, vektorli grafikada esa tasvirlarni yaratishda nuqtaga nisbatan umumiyroq bo'lgan chiziqlardan foydalaniladi va shuning hisobiga tasvirlar aniqroq ko'rinishga ega bo'ladi. Vektorli grafikaning afzallik tomoni tasvirning xotirada kamroq joy olishidir, chunki bu holda xotirada joy chiziq o'lchoviga bog'liq bo'lmagan ravishda bo'ladi. Buning sababi xotirada chiziqning o'zi emas balki uni ifodalovchi formula yoki parametrlar saqlanishidadir. Vektorli grafikaning ixtiyoriy tasviri chiziqlardan tashkil topadi va oddiy chiziqlardan murakkablari hosil qilinadi. Ko'pincha vektorli grafikani obyektga mo'ljallangan grafika deyish mumkin. Chunki bunda, masalan, uchburchak hosil qilish uchun 3 ta chiziq (kesma)dan foydalanilsa, piramida hosil qilish uchun uni uchburchakdan foydalanibgina hosil qilish mumkin. Vektorli grafikani hisoblanadigan grafika deb ham atash mumkin, chunki tasvirni (obyektni) ekranga chiqarishdan awal uning koordinatalari hisoblanadi va mos nuqtalar hosil qilinadi. Vektorli grafikaning matematik asosini geometrik figuralarning xossalarini o'rganish tashkil etadi. M a’lumki, nuqta tekislikda 2 ta (x, y) koordinatasi bilan, to'g'ri chiziq kanonik ko'rinishida y = k x + b (bunda k\ab ixtiyoriy sonlar)da, kesma esa mos ravishda boshlang‘ich va oxirgi nuqtasini berish bilan tasvirlanadi. Egri chiziqlar ham mos ravishda o ‘z tenglamalariga ega. Vektorli grafika asosan illustratsiyalar yaratish uchun yo‘naltirilgandir. Vektorli 20$

grafika reklama agentliklarida, loyihalash byurolarida, nashriyotlarda va boshqa
joylarda keng q o ‘llaniladi.
Vektorli grafika bilan ishlaydigan dasturlarga misol sifatida Adobe Illustrator
7.0, M acrom edia Freehand 8.0 va Corel Draw 5.0 larni keltirish mumkin.
Fraktal grafika ham hisoblanuvchi grafika bofiib, uning vektor grafikadan
farqi shundaki, bunda hech qanday obyektlar kompyuter xotirasida saqlanmaydi.
Chunki tasvirlar tenglamalar yoki ularning tizimlarida hosil qilinadi. Shuning
uchun ham xotirada tenglam alargina saqlanadi. Tenglam alarga oid parametrlar
o’zgartirilishi natijasida turli tasvirlar hosil qilinadi. Fraktal grafika matematik
hisoblashlar asosida tasvirlarni avtomatik yaratish uchun qo’llaniladi. Shuning
uchun ham uning asosi sifatida rasm, shakl, tasvir hosil qilishning dasturlash usuli
tanlangan. Bu grafika, odatda, turli jarayonlarni modellashtirish, tahlil qilish, turli
qiziqtiruvchi dasturlar yaratishda keng qo’llaniladi.
Vektorli grafikaga mo’ljallangan muharrirlardan biri CorelDraw dasturi
hisoblanib, Kanadaning Ottava shahridagi Corel korporatsiyasi tomonidan
yaratilgan va hozirgacha takomillashtirib kelinmoqda. Corel korporatsiyasi
o’zining mahsulotlarini samaradorligi va operatsion tizimlar bilan hamkorligini
ta’minlash qatorida Windows, Macintosh, Unix, Linux va Java platformalari uchun
mahsulotlar yaratadi. Kompaniya o’zining grafik dasturlari bilan shuhrat qozongan
bo’lib, CorelDraw bularning asosiysi hisoblanadi. Uning asoschisi doktor Maykl
Kaupland hisoblanadi. CorelDraw takomillasha borib, juda ko’p funksiyani
bajaruvchi va ko’p sohalarda qo’llanuvchi vositaga aylanib bordi. Uning
insturumental vositalar to’plami yaratuvchanlik х arakterida ishlash uchun qulay
bo’lib ishning samaradorligini ta’minlaydi.
CorelDraw dasturiy paketi yordamida turli grafik ko’rinishlarni yaratish,
shuningdek, inshootlarni loyihalash, foto, matn, tasvirlar ustida ishlash, badiiy
ko’rinishdagi kompozitsiyalarni taqdim qilish, geometrik shakllarni ya’ni
tekislikdagi va fazodagi shakllarni yaratish bilan bog’liq amallarni mukammal
bajarish mumkin. Dasturiy paket boshqa grafik muharrirlarga nisbatan matnlar
bilan ya х shi ishlaydi, ya’ni nashriyot tizimlarida, masalan, yumoristik yoki boshqa
21

kitoblarni har х il, turli o’lchamdagi harflar bilan yozish mumkin. Foydalanuvchi
bu dastur bilan ishlash jarayonida shunga amin bo’ladiki, uning boshqa grafik
muharrirlardan imkoniyati keng, mavjud amallar ko’p va murakkabdir. Bu
muharrirda fayl va ularning kengaytmasi *.cdr ko’rinishda bo’lib, fayllarni import
va eksport qilishda eng ya х shi qulayliklarga ega hisoblanadi.
Adobe Illustrator - vektorli grafikalar (chizmalar) bilan ishlash uchun
mo'ljallangan dastur hisoblanadi.
Dizaynerlar u orqali rangli illyustratsiyalar, piktogrammalar, infografikalar,
naqshlar, logotiplar, bosma materiallar va boshqalarni tayyorlash uchun
foydalanadilar.
Dastur "Adobe Photoshop"ga qaraganda birmuncha oson bo'lib, dizayn
sohasiga endi kirib kelganlar uchun tavsiya qilinadi.
22

XULOSA
Kompyuter grafikasini o rganish uning turli sohalarda qo llanilishini vaʻ ʻ
zamonaviy texnologiyalardagi hal qiluvchi rolini ochib berdi. Marketing
strategiyalarini takomillashtirishdan tortib ko ngilochar tajribalarni inqilob
ʻ
qilishgacha, kompyuter grafikasi vizual aloqa va innovatsiyalar uchun ajralmas
bo lib qoldi. Vektor grafika kompyuter grafikasi imkoniyatlarini ochadi. Ularning
ʻ
matematik asoslari, kengaytirilishi va tahrirlash moslashuvchanligi ularni logotip
dizayni va dinamik onlayn vizualizatsiya uchun foydali qiladi. Adobe Illustrator va
Inkscape vektor grafiklarini yaratish va manipulyatsiyani har qachongidan ham
osonlashtiradi.
Kompyuter savodxonligini oshirish mobaynida grafik muharrirlarni bilish va
ularni o`z o`rnida qo`llana olish o`qish jarayoni va kasbiy faoliyatda
muvaffaqiyatlarga erishishda yordam beradi. Shu sababdan, mazkur kurs ishi
grafik muharrirlarning biri bo`lgan Corel Draw dasturini o`rganish va uning
ahamiyatiga bag`ishlangan.
Vektorli grafikalar moslashuvchan va aniqlikka intilayotgan dizaynerlar va
dinamik tasvirlarni yaratuvchilar uchun juda muhimdir.
Har birimiz u yoki bu tarzda tasvirlarga duch kelamiz. Keling, ushbu atamani
tushunish masalasini biroz kengroq ko'rib chiqaylik. Axir, tasvir formatlari nafaqat
grafik, animatsiya, animatsiya va boshqalar), balki videoni ham o'z ichiga oladi.
Vektorli grafikaning afzalliklari quyidagilar:
• chiziqlar har qanday o'lchamlarda aniq bo’ladi;
• yuqori aniqlikda chop et adi;
• fayl hajmi kichikroq ;
• tasvirlarni chizish uchun yaxshi .
Vektorli grafikalarning kamchiliklariquyidagilar :
- chizmalar tekis va multfilmga o ' xshaydi
-f otosurat chizmalarini yaratish qiyin
23

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Aripov M.M., Muxammadiev J.O’., Informatika, informatsion
texnologiyalar,Darslik,Toshkent,TDYuI,2005. 276 b.
2. Makarova N.V., Informatika, Darslik (O’zbek tiliga tarjima), Toshkent,
Talqin, 2005. 344 b.
3. Simonovich S. V. Informatika bazo vo’y kurs, Uchebnik dlya vuzov, Moskva,
2005. s.634.
4. Aripov M.M. va boshqalar. Informatika. Axborot texnologiyalari. O’quv
qo’llanmasi, 1-2 qism. Toshkent, 2003.
5. M.Aripov, A.Haydarov, Informatika asoslari, O’quv qo’llanma, Toshkent:
O’qituvchi, 2002. 432 b.
6. M.Aripov va boshqalar, Axborot texnologiyalari, O’quv qo’llanma,
Toshkent: Noshir, 2009. 368 b.
7. Aripov M.M., Kabiljanova F.A, Yuldashev Z.X. Informatsionno’e
texnologii. T., 2004.
8. M.Aripov. «Internet va elektron pochta asoslari». Toshkent, 2000.
9. S. S. G’ulomov, A. T. Shermuxammedov, B. A. Begalov «Iqtisodiy
informatika» T., «O’zbekiston», 1999 y.
10. S. S. G’ulomov va boshqalar «Axborot tizimlari va texnologiyalari»
T. –«Sharq», 2000 y.
11. A. R. Maraximov, S. I. Rahmonqulova «Internet va undan foydalanish
asoslari”, T., 2001 y.
12. A. A. Abduqodirov, A. G’. Hayitov, R. R. Shodiev «Axborot
texnologiyalari» T., “O’qituvchi”, 2002 y.
Internet saytlar
1. http://www.ziyonet.uz
2. http://www.wikipedia.org
3. http://www.tuit.uz
4. www.referat.ru – Setevo’e texnologii i Internet.
5. www.referat.ru – Informatika ka nauka.
24

Vektorli grafikaning asosiy tushunchalari. Vektor muharrirlardan foydalanishning ahamiyatli jihatlari

Купить

Информация о документе

Продавец

Vektorli grafikaning asosiy tushunchalari. Vektor muharrirlardan foydalanishning ahamiyatli jihatlari

Похожие документы